X

آرشیف

« په افغانستان کي د امریکا پټي موخي او لوڅ جنایتونه » پر کتاب تقریظ

 خوښ یم چي د انجینر صاحب نعیمي نوي لیکل سوي کتاب له چاپه ووت او په هکله یې ورته مبارکي وایم . نوموړي کتاب زما ددغه تقریط سره چاپ سوي چي په لاندی کرښو کي د لوستونکو پام ورته را اړوم :
دا کتاب چي ما و موند
( تقریظ )
     دا لومړی کتاب نه دي چي د انجینر صاحب محمد ابراهیم نعیمي له قلمه زما لاس ته راځي . خداي مي دي غاړي نه بندوي ، فکر کوم دا به دده څلورم یا پنځم لیکل سوی کتاب وي . که رښتیا ووایم ما دا کتاب دده تر پخوانیو کتابونو په ډیر زیات خوند ولوست او دا یوه طبعي خبره ده چي د هر لیکوال لیکني د وخت په تیریدو او د تجربي د زیاتیدو سره سم پخیږي ، د ټولنیز چاپیریال د غوښتنو په پام کي نیولو سره پرمختګ کوي او زړونو ته لاره مومي . دده ټول چاپ سوي کتابونه او بیشمیره مقالي یې په یوه یا بل ډول د سیاست سره تړاو لري ، خو دغه کتاب په ځانګړی توګه د سیاسی پیچلو پیښو له ګیډي راوتلی دی .
      زه دی له نوي ځلمیتوب نه پیژنم . د لیکوالی مخینه یې په تکلیف سره د یوې لسیزي نه اوړي مګر په سیاست کي یې د شکیلتیا مخینه په چټکۍ سره تر څلورو لسیزو ور اوړي . دا ځکه ، تر هغه ځایه چي زما را یاد دی ، انجینر نعیمي مي د کابل پولي تخنیک انستیتوت کي د ۱۹۷۲ کال راهیسي شاګرد وو . دی نه یوازي پخپل صنف کي یو له ډیرو لایقو شاګردانو څخه وو ، بلکه د سیاست سره تړلي ځلمي وو . دا هغه وخت وو چي په هیواد کي د روڼ اندو تر منځ د سیاست ډګر خورا تود وو ، په تیره بیا د لوړو زده  موسیسي د ځوانانو د پاره د سیاست اصلي چاپیریال ګرځیدلي وو . د هغه وخت په سیاسي جذباتو کي د ځوانانو احساسات د دوي پر عقل باندي ډیر برلاسي ول . که ووایم چی نعیمي صاحب لا هغه وخت د خپلو ټولګیوالو سره پدې اړه توپیر درلود ، تیروتنه به مي نه وي کړې . دی آن هغه مهال په سیاسی تمایلاتو پسې په پټو سترګو روان نه وو ، د ډیر فکر او تعقل نه یې کار اخیست او د ټولني د غوښتنو سره سم یې سیاسي لیدلوری ټاکه . که دا خبري یوې خواته پریږدو او دغه وروستي کتاب ته یې را وګرځو ، نو :
       په تیرو کرښو کي مي دده د لیکوالي مخینه څه باندي یوه لسیزه یاده کړه . دا موده د لیکوالۍ د پخیدو د پاره اوږد وخت ندي . پدغه لنډه موده کي دده قلم دومره لاره وهلې ده چي نورو ته په ډیرو لسیزو کي اسانه کار نه وو . د بیلګي په توګه به بیځایه نه وي چي دده دشخصي کړو وړو تر څنګ دده د لیکوالۍ د پیل یوه یادوونه وکړم . دده په شخصي کړو وړو کي یوه ډیره په زړه پوري ځانګړتیا داده چي د لطیف جنس په اړه د نازکو احساساتو نه ملامال دی ، د ښکلا احساس ته د هنر په سترګه ګوري او هیڅکله یې هم تر څنګ بې تفاوته نه تیریږي . ده پتیئلی وه چي په افغاني ټولنه کي د ښځو د حالاتو په اړوند یو کتاب ولیکي او مخکي له دې نه چي د عمر دیب یې د قلم څوکه ور ماته کړي ، ددغه جنس په وړاندي د رومانتیک نظر سره د تړلي پور په ادا کولو کي خپل هوډمن رول تر سره کړي . کتاب ته یې ډیر مواد را ټول کړي وه . یوه ورځ یې ماته د نوموړي طرح سوی  کتاب د پاره خپله یوه لیکلې برخه راوړه چي و یې لولم او د اړینو اصلاحاتو اجازه یې هم راکړه . فکر کوم دا به دده تر ټولو لومړی او یا یوه له لومړنیو لیکنو څخه وه چي نشر ته یې د سپارلو هوډ کړی وو . ما یې لیکنه ولوستل . منځپانګه یې راته په زړه پوري وه مګر هغه لیکدود چې ده کارولی وو ، یوازي د کلیوالي عادي ګړدود یا شفاهي ژبي سره جوړ وو او لیکني یې پدغه لیکدود سره زما په نظر د نشر وړتیا نه درلوده . که څه هم پښتو ژبه لا د بده مرغه تر اوسه پوري د معیاري وړتیاوو څخه بې برخي ده ، ما تر یوه بریده په نوموړي لیکنه کي د لیکدود اړین اصلاحات راوستل او ده ته مي په تکلیف قناعت ورکړ چي د شفاهي ادب او ژورنالیستیکي لیکنو ژبه یو له بله ډیر توپیر لري . وروسته چي خبر سوم ، ده د خپل هغه لومړی کتاب لپاره ډیر څه لیکلي وه او زما د ټینګار له مخي و دې ته اړ وت چي پر لیکدود یې یوار بیا کتنه او ټینګ غور و کړي . پدې توګه اړ سو چي خپل ټول لیکلی مواد یوار بیا دسره وګوري او د ژورنالیستیکي ژبي د لیکدود سره یې تر وسه وسه برابر ولیکي . ځان یې ډیر ور باندي ستړی کړ مګر کتاب په ډیره ښه ژبه چاپ ته تیار سو . هغه کتاب ته یې ډیر ښکلی او رومانتیک نوم ( او لا  ګلونه سوزي ) ټاکلی دی . نژدي څلور کاله د مخه کتاب چاپ او د مخکاته په غونډه کي ښه ډیري خبري پرې و سوې .
      دا بیلګه مي ځکه دلته یاده کړه چي که دده د لیکنو پوخوالي د لس کاله وړاندي سره پرتله کړو ، توپیر یې د ځمکي نه تر اسمانه پوري دی . د بل لوري دی په مسلکي خټه د کان سپړلو ( استخراج ) یو انجینر دی ، نه د ادبیاتو د څانګي فارغ سوی ادیب . ځکه نو دده غوندي کسانو په لیکنو کي ګرامري تیروتني خو لا یوې خواته پریږده ، آن املایي تیروتني هم تر سترګو کیدلای سي . ما ته څو کاله وړاندي زما یوه فرهنګي دوست د تقریظ او ارزوني پخاطر خپل یو لیکلي داستان چي چاپ ته یې اماده کاوه ، را ولیږی . داستان خورا اوږد وو او اوږدوالی یې د داستان تر کچي لوړ ښکاریدی . دغه لیکوال د ادبیاتو پوهنځۍ د انګریزي ډیپارټمنت څخه فارغ سوی وو . کله چي مي داستان لوست ، ټایپي ، ګرامري او املایې تیروتني یې بی شمیره وي ، ما د ټولو د اصلاح کولو د پاره وخت نه درلود او خبره مي و لیکوال ته یاده کړه . هغه سخت رانه خفه سو او زه اوس پر خپلي هغي یادوني پښیمانه یم چي کاشکي مي نه وای ورته کړي . د نیکه مرغه د انجینر نعیمي په اوسني لیکنو کي یو نیم ځای ټایپی تیروتني او کله ناکله مي هم د لیکدود ستونزي تر سترګو سوي ، مګر املایي تیروتنو ځای نه درلود ، چی دا دده په لیکنو کي د ستایني وړ ټکي دي .
     څو هفتې وړاندي انجینر صاحب خپل دغه اوسني کتاب چي د چاپ د پاره یې اماده کوي ، په ایمیل کي را ولیږه او هیله یې کړی وه چي و یې لولم او د خپل نظر ټکي د یوه تقریظ په ترڅ کي پرې ولیکم .
      کتاب چي ډیر اوږد نه دی او شاوخوا ۲۵۰ مخه کیږي ، په اړین دقت مي ولوست او لکه څنګه چي مي یاده کړه ، د لوستلو نه مي په رشتیا هم خوند واخیست . ښایي پدې خاطر به یې خوند را کړي وي چي مطرح کړي موضوعګاني یې زما د نظر سره ورته والی لري . لکه څنګه چي لوستونکي خبر دي ، یو نیم وخت چي مي ددغسي موضوعګانو په تړاو لیکني کړي ، قضاوت مي په همدغه بهیر کي ساتلی دی چي د کتاب منځپانګه جوړوي . ددې کتاب اصلي منځپانګه پر هغو بشري ضد جنایتونو باندي را څرخي چي امریکایي واکمنان یې د څارګري اداري سي ای یې د ستراتیژۍ سره سم د دوه مخي دموکراسۍ تر سیوري لاندي په نړۍ او په ځانګړي توګه په افغانستان کي د بنسټپالني سره د مبارزې په پلمه تر سره کوي . دغي د امریکا دوه مخي دموکراسۍ د پاکستان د دوه مخي سیاست تبر ته لاستی ورکړی ، لنډه غرۍ ته یې ملا تړلی او هر ډول حقوقي او اخلاقي نورمونه تر پښو لاندي کوي . لکه څنګه چي د امریکا خارجي سیاست د سي ای یې لخوا ټاکل کیږي ، همدارنګه د پاکستان خارجي سیاست ، ای ایس ای ورته ټاکي . دغو دوو  دوږخي سازمانو یو بل ته د ورورۍ لاس ورکړي او په افغانستان کي یې د دوږخ د اور لمبې بلي ساتلی دی . مخکي لدې نه چي امریکا پر افغانستان برید وکړي ، پکار وه چی د هیواد تاریخ یې ښه لوستی او اولسي اناټومي یې د خپل سیاسی میکروسکوپ لاندي په ځیر سره څیړلي وای . که یې داسی کړی وای ، نو دوی به په دې پوه سوی وای چي شوروي ولي سیوسیالیزم دې هیواد ته صادر نه کړای سو ، همداسی د دموکراسۍ صادرول دوی ته اسانه کار ندی .  تر دې خبري پوري مي یوه خاطره را یاده سوه :
      د شورویانو د اشِغال پر مهال یوه ورځ د کانو او صنایعو وزارت د رهبرۍ په جلسه کي قصداً د شوروي مشاور څنګ ته چي نسبتاً یو ازاد خیاله سړی وو ، کښیناستم . یو کتاب چي په روسي ژبه د فریدریک انګلز اثر وو ، قصداً مي را سره واخیستي او خپل مخته مي داسی کښیښود چي مشاور یې ښه و لیدلای سي . هغه ولید ، وا یې خیست ، پرله وا یې ړاوه او پوښتنه یې رانه وکړه چي دا څه په کوي . ما ورته وویل چي په دې کتاب کي د افغانستان په هکله د انګلز یوه لیکنه ده ، هغه مي ولوسته . ده رانه و غوښته څو کتاب امانت ورکړم چي دی یې هم ولولي ، ما په خوښۍ سره کتاب ورکړ . د انګلز دا لیکنه چي د « افغانستان » تر سرلیک لاندي یې ډیر ډیر کلونه پخوا لیکلي ده ، د افغانستان لنډ تاریخ ، د اولس ځانګړني ، د انګریزانو سره جګړه او د انګریزانو تلفات یې په ډیر دقیق ډول څیړلي او په پای کی یې نتیجه ګیری کړي چي افغانان پر ازادۍ مین خلک ، په یکنواخته کوچیاني ژوند کي جنک کول ورته تفریح ښکاریږي . انګلز په اخیر کي لیکي چي که هر څوک د افغانانو په وړاندي توره و کاروې ، په هغه توره به یې خپل سر غوڅ سي . مشاور دوي ورځي وروسته کتاب بیرته راکړ . ما تری نه و پوښتل چي څنګه وو ؟  ده ویل نپوهیږم چي زموږ مشرانو به په کرملین کي دغه لیکنه لوستې وی ، کنه . که یې لوستې وای ، خامخا به یې دغه محدود قطعات دلته افغانستان ته نه وای لیږلي . ما ورته وویل چي ستاسي په مشرانو خو خبر نه یم ، مګر زموږ مشرانو خو حتماً نده لوستې . که یې لوستې وای ، خامخا به ددغو محدودو قطعاتو سره خپل وطن ته نه وای راغلي ( هغه مهال یې د شوروي ۱۲۰ زره کسیز پوځ په رسمي ادبیاتو کي « قطعات محدود » پنامه یاداوه ) .  
       په دغه کتاب کي انجینر نعیمي دې موضوع ته اشاره کړیده چي امریکا د ساړه جنګ پر مهال او په ځانګړي ډول پر افغانستان باندي د سره اردو تر یرغل وروسته ، د شوروي پر ضد د اذهانو د راپارولو په موخه بنسټپالي ډلي جوړي او پیاوړي کړي ، مګر اوس چي شوروي اتحاد دړي وړي سوي ، دغه د لستوڼي ښامار د امریکا په خپله مرۍ داړي ښخوي او شیطاني ګریوان ته یې لاس ور اچولی دی .
      پدې اړه چي د امریکا خارجي سیاست ته څارګري اداري او په هغوی پوري تړلي بنسټونه لیدلوری ټاکي ، د کتاب په یوه برخه کی داسی یادوونه کیږي : « هغه امریکايي څېړنیزې ادارې چې پر منځني ختیځ تمرکز لري، د امریکا د حکومت لپاره یې د اسلامي نړۍ پر ضد د فکري جنگ د توجیه لپاره، گڼې تگلارې او کړنلارې وړاندې کړي. په دې منځ کې، د رنډ موسسې رول، چې په نړۍ کې تر ټولو ستره څېړنیزه اداره ده د داسې ادارې په توگه چې د امریکا په سیاسي پرېکړو کې یې رول ډېر کلیدي او پام وړ دی، تر نورو ادارو ډېر مهم دی » .
      د کتاب د پام وړ ټکیو کي پر دې خبره فوکس سوی چي امریکا د هغه چا پر ضد په جکړه کي چي پخپله یې را منځته کړیدي ، هر ډول کړني روا بولي او تر دغه نظر لاندي د بېګناه خلګو په وژنه کي بشري ضد جنایتونه ځانته مباح ګڼي . یو وخت ما ( نوزادي ) په یوه کتاب کي د جګړي تعریف داسي لوستی وو : « جګړه د دوو ډلو لخوا یو د بل وژني ته وایي چي دوی دواړي ډلي یو د بل سره پیژندکلوي نلري ، مګر د هغه چا پخاطر یو بل وژني چی هغوی یو بل ښه سره پیژني » . همدلته هم خبره کت مټ دغه شان ده ، یاني د تروریزم او بنسټپالني سره د امریکا په جګړه کي هغه کسان یو بل وژني چي دوی یو دبل سره هیڅ شناخت نلري مګر امریکا او بنسټپالنه د یو بل سره ښه شناخت لری او پخواني یاران دي .
     په کتاب کي د ( رنډ اداري ) د فعالیتونو په لړ کي ، د هغې د یوه راپور نه داسي یادوونه کوي : « د رنډ ادارې د ۲۰۰۵ په فبروري کې د «ډیموکراتیک مدني اسلام» تر سرلیک لاندې یو راپور خپور کړی و. د دغه راپور یو څېړونکی لیکي: « د دې لپاره چې خپلو غوښتنو او موخو ته ورسېږو، په سیمه کې د اسلام د حقیقت او ماهیت له پېژندنې خلاصی نه لرو. دا اسلام دی چې د اوسني وضعیت د بدلون لپاره زموږ ټولې هڅې له ناکامۍ سره مخ کوي. یوازنۍ حل‌لاره دا ده، چې مسلمانان د «بنسټپالو، دودپالو، نويتوب پالو او سیکولرانو» په څلورو ډلو ووېشو . . . . . » .
د یوه بل لاسوند پر بنسټ د کتاب په یوه برخه کي داسی راغلي دي : (د هالیود نوموتی دایرکتر ، فلم جوړونکی ، بزنسمن او سیاسي فعال آرون روسو وایي چې نیک روکفیلر ورته  د سیپتمبر ۱۱ نیټې پېښې له پېښېدو یوولس میاشتې دمخه وویل چې یوه پېښه پېښېدونکې ده او د دغې پېښې له امله به مونږ پر افغانستان حمله وکړو ، تر څو د کسپین سمندرګې له پایپلاین څخه کار واخلو ، مونږ به پر عراق هم برید وکړو تر څو د تېلو زېرمې خپلې او په منځني ختیځ کې یوه ( نظامي ) اډه جوړه کړو . مونږ به په وینزیولا کې په چاویز پسې هم لاړ شو . کله چې ښاغلی روسو له روکفیلر څخه پوښتي ، چې کله مو غوره شوي ټوله شتمني او ځواک خپل کړي ، نور څه غواړي ، روکفیلر په ځواب کې وویل : « هر چا ته چېپ ( الکترونیکي ټوټه ) ورټومبل ، د ګردې ټولنې څارل او د ټولې نړۍ کنترول بانکرانو او غوره شویو خلکو ته سپارل ، دا مو وروستۍ موخه ده » ) . د بشپړي څرګندوني په خاطر باید یاده سي چي چیپ هغه الکترونکی فلزي ټوټه ده چي همدا اوس یې د حیواناتو په فارمونو کي لکه خوګان ، غواوي ، پسونه او نورو پر غوږونو ټومبي او ددغه چیپ په موټ په ساحه کي د ژوي موقعیت ، صحي حالات او ټول کړه وړه د فارم د اداري په مرکز کي د کمپیوټر د لاري تر کنترول لاندي دي.
      زما ( د تقریظ لیکوال ) په آند اړینه ده چي سیاسي څیړونکي د یوهان ګاټونګ پنامه د ناروي د یوه سیاستوال او ټولنپوه لاندي وړاندویني ته چي د کتاب په یوه برخه کي را نقل سویده ، پام و کړي : « د سولې نوبل جایزې نوماند او نارویژي ټولنپوه ( یوهان ګلټونګ ) وايي چې د امریکا قوت مخ په ځوړ روان دی او د ډونالډ ټرمپ په ولسمشرۍ کې به د امریکا اوسنی نړیوال ځواک اوبه شي. یوهان ګلټونګ په نړۍ کې د مختلفو سترو تحولاتو په اړه مخکې له مخکې وړاندوینې کړي دي چې بیا سمې ختلي دي. نوموړی هغه شخص دی چې د شوروي اتحاد د راپرځېدو وړاندوینه یې هم کړې وه. ګلټونګ په ۲۰۰۰م کال کې ويلي و چې «امریکايي امپراتوري» به د ۲۵ کلونو په اوږدو کې سقوط وکړي. خو کله چې جورج بوش د امریکا انتخابات وګټل، نو ګلټونګ د جورج بوش افراطي پوځي پالیسیو ته په کتو ، دغه موده پنځه کاله نوره هم رامخکې او د امریکا نړیوال استکبار عمر یې ۲۰ کاله تخمین کړ.» . البته دغه شل کاله د دونالد ترمپ د واکني د ختم سره پای ته رسیږي .
     ددې څخه که تیر سو ، په کتاب کي د ډیرو لاسوندونو پر بنسټ خورا په زړه پوري او نوی مالوماتونه را ټول سوي او چاڼ سویدي چي په ځانګړی توګه د سیاست سره تړلو کسانو ته به یې لوستل ډیر ګټور وي . زه د هیواد په دننه او بهر کي دغه کتیګوري کسانو ته ددغه کتاب په ځیر لوستلو سپارښتنه کوم .
      په کتاب کي انجینر صاحب نعیمي د ترهګري داسي تعریف کړیدی : « د عادلانه او یا غیري عادلانه موخو ته د رسیدو له پاره د انسانانو وژل د ترهګري لنډ بیان دي » . که څه هم د تروریزم یا ډار اچوني د پاره تر اوسه پوري د م.م. لخوا یو منل سوي تعریف شتون نلری ، خو لوړ تعریف هم په بشپړه توګه د منلو وړ نه بریښی اوزما په آند ، بیا غور کولو ته اړتیا لري .
      د کتاب په لیکلو کي د ښایسته ډیرو لاسوندونو یا اخستځایونو ( مآخذونو ) څخه کار اخیست سویدي چي د ستایني وړ یې بولم ، مګر دکتاب په ځینو ځایونو کي پر یوه یا بل لاسوند باندي حواله داسی ور کړه سویده چي لوستونکي ته سم ادرس پلاس نه ورځي ، مثلاً د سپړني په ترڅ کي یو دم لیکي : ولولئ : « …….. » . پداسی حالاتو کي لوستونکي لاره ورکوي او نپوهیږي چي دغه په قوسونو کي خبري د چا دي . دا ډول یادووني ډیري دي چي سړی ګوته ورته نیولای سی ، مګر په ټولیز ډول د انجینر صاحب خواری او ستړیاوی بیځایه ندي تللي او کتاب به د چاپ نه وروسته د ډیرو هرکلیو وړ و ګرځي . پر هلوځلو دي یې برکت وي ، خدای دي هغه ډول غمونه چي تیر کال یې کورنۍ  د ځوانیمرګ میرویس جان په مړینه ور سره مخ سوه ، نور نه راولي .

امین یا رب العالمین
پوهنمل حاجي محمد نوزادي
ډنمارک ــ د Aarhus ښار
د ۲۰۱۷ کال د می میاشتي ۲۷ نیټه ، شنبه د مبارکي روژې لومړۍ ورځ

    نوټ :
      لوړ تقریظ هغه وخت لیکل سوی چي کتاب چاپ ته اماده کیدی . د کتاب لیکوال ، کتاب ته بیخي بل نوم ټاکلي وو چي زما په آند یې د متن سره ډیر سر نه خوړ . ما ورته د هغه نامه پر ځای د دغه اوسني نوم یاني « په افغانستان کي د امریکا پټي موخي او لوڅ جنایتونه » وړاندیز وکړ . دا نوم دده هم خوښ سو او ورڅخه منندوی یم چي په ورین تندي یې زما وړاندیز ومني او کتاب یې په همدي نامه چاپ کړ .

X

به اشتراک بگذارید

Share

نظر تانرا بنویسد

کامنت

نوشتن دیدگاه

دیدگاهی بنویسید

مطالب مرتبط

پیوند با کانال جام غور در یوتوب

This error message is only visible to WordPress admins

Reconnect to YouTube to show this feed.

To create a new feed, first connect to YouTube using the "Connect to YouTube to Create a Feed" button on the settings page and connect any account.