آرشیف

"شب یلدا" مثل نوروزوسایر جشنهای باستانی آریائیان یکی ازپرشکوه ترین جشنهاومناسبتهای تاریخی وفرهنگی سرزمین ما دربزرگداشت ازدیدگاه هاومحاسبات نجومی در رابطه به تحولات طبعیت درنزد مردمان وسرزمین های مختلف جهان می باشد، امازادگاه وپرورشگاه اصلی آن همین سرزمین آریانای باستان بوده است.
"شب یلدا"یا شب آغاز"چله کلان" یا "شب اول جدی" وآغاز فصل زمستان درنزد آریائیان درازترین شب درطول سال وشب خجسته ومتبرک بوده است که بامراسم های ویژه ای برگزار می گردیده است. معنی واژه "یلدا" درزبان سریانی تولد یا"میلاد" است. درآئین میترابنام(کیش مهر)نخستین روززمستان بنام "خورروز"(خورشیدروز- روز تولد مهر)وبجای نوروزنخستین روزسال نوبوده است.
مراسم یلداشب پس ازغروب خورشید درروزسی ام آذرماه(برج قوس)تاطلوع آفتاب درصبحدم اول دی ماه(جدی)که نخستین روزفصل زمستان است، با شگون های نیک مرعی الاجرابوده است. ازهمین روزالی چهل روزبعدیعنی تا دهم بهمن ماه(دلو)رابنام "چله کلان" یادمی کنند. پس ازدهم بهمن ماه به مدت چهل روزدیگریعنی تابیستم اسفندماه(حوت)"چله خورد" ادامه می یابد. به گفته دکترفریدون جنیدی ازاساتید اسطوره های ایرانی، "جشن یلدا جشن بزر گداشت علم ودانش دردوران باستان است، نیاکان مادرهفت هزارسال پیش به گاه شماری خورشیدی دست پیداکردند وباتفکروتامل دریافتند که اولین شب زمستان بلندترین شب سال است."
خورروزدرایران باستان چون جشن آغازسال بامراسم نوروزی وپوشیدن لباس نووتهیه خوراکها ونوشابه هااستقبال میگردید. درین روزجنگ کردن وخون ریزی حتی کشتن گوسفند ومرغ هم ممنوع بوده است، که خوددلهای مردم رابه احترازازجنگ وکدورت وامیداشت.
شب یلدا مصادف با(21-22)ماه دسامبرمسیحی است. فرقه های مختلف کیش مسیح زادروزحضرت عیسی مسیح رامصادف باآغازفصل زمستان میدانند وجشن میلادمسیح(کرسمیس) رادر همین روزبرگزارمیکنند.
ابوریحان بیرونی درکتاب آثارالباقیه نوشته است که "منظورازمیلاد، میلاد مهریا خورشیداست." نامگذاری نخستین ماه زمستان بنام "دی" ماه به معنی دادار یا خدواندازهمان باورهای میترایی تراویده است.
درمیان زردشتیان ایران باستان سفره شب یلدا شامل میوه های تروخشک بود که به افتخارپیروزی اهورامزدابراهریمن ویا غلبه روشنایی برتاریکی ترتیب مییافت.
نخستین روززمستان درنزد مزدکیان(خرم دینان)باگرامیداشت پرشکوهی همراه بود وازآن بنام "خرم روز"یادکرده اند. برگزاری جشن شب یلدا هنوز در میان دهگانان باختری، تخارستانی، بدخشانی وتاجیکستان با شب زنده داری معمول است، آنها درین شب باخوردن تربوز(هندووانه) و خربوزه بحیث محصول باامتیازدهقانان بدان باورند، که خوردن تربوزدرشب یلداسبب کاهش تشنگی وافسرده گی در گرمای تابستان میشود. چون دراز ترین شب است، میخواهند با شب نشینی عمر شب وتاریکی را کوتاه سازند واز غفلت زده گی خود بکاهند.
یهودیان درین شب جشن "ایلانوت" یا(جشن درخت)رابرگزارمیکردند وبا شمع افروزی به نیایش می پرداختند. آشوریان درین شب آجیل مشکل گشا می خوردند.
مصریان باستان درچهارهزارسال پیش جشن میلاد خورشید رامصادف به شب چله بزرگ جشن میگرفتند، وآنرابمدت 12روزبحیث نماد12ماه درسال بارقص وپایکوبی وشادی ادامه میدادند.
درروم ویونان باستان، نخستین روززمستان روزبزرگداشت ازخداوند خورشید بود که آنرا"ناتالیس انویکتوس" که میلادمعنی دارد، جشن می گرفتند.
درسرزمین روسیه جشن شب یلدانیزازگذشته های دورمعمول بوده است. به نوشته دکترداریوش کیانی "جشن یلدا درروسیه ازروزگارپیش ازمسحیت بمدت 12 روزبه عنوان عیدسالیانه دهقان برگزارمی گردید" وآنرابامراسم عدیده ای تجلیل میکردند.
دودانشمندبزرگ دکترشاهین سپنتا ودکترتورج پارسی درازی شب یلدارادر برخی ازشهرهای جهان چنین محاسبه نموده اند:
درشهرتهران14 ساعت و36دقیقه، اصفهان14 ساعت و9دقیقه، مشهد14 ساعت و29 دقیقه، تبریز14ساعت و39 دقیقه، برلین15 ساعت و36 دقیقه، پاریس15 ساعت و59 دقیقه، لندن16 ساعت و25 دقیقه، مسکو17 ساعت و17 دقیقه، استوکولهم18ساعت و18 دقیقه، هلسنکی18 ساعت و35 دقیقه، ریکویک(آیسلند)20 ساعت و31 دقیقه، سویدن(لولیو)21 ساعت و44 دقیقه.
مردم آریایی درین شب بخاطرکوتاه ساختن درازای آن به سفره آرایی ازمیوه های فصلی وخشک میپرداختند، وبزرگسالان برای افرادجوان خانواده قصه ها و افسانه های ملی خودرابازگومیکردند.