آرشیف

  
اخیراً کتاب "افغانستان، جغرافیای بحران" تالیف وتدقیق دانشورانه محترم دکترصاحبنظرمرادی باقطع وصحافت زیبادر(364)صفحه ازسوی انتشارات سعید درکابل ازچاپ برآمد.
کتاب نامبرده که برطبق عنوان برگزیده به برشمردن بحران ها، چالشها وبن بستهای سیاسی، فرهنگی، تاریخی واجتماعی افغانستان پرداخته است، علاوه بریک مقدمه مبسوط توضیح گرانه دردوبخش وهفت فصل نگارش یافته است که بصورت موجز به معرفی دیدگاه های پژوهشی مولف درلابلای فصول برگزیده می پردازیم:
بخش نخست
فصل اول- قبیله ازمنظر تاریخ- درین فصل توجه ما برعناوینی تحت پسمنظر تاریخی قبیله وپیدایش قبایل افغان درخراسان(افغانستان)مبذول میگردد. درین دوعنوان بحث مفصلی برطبعیت عقب روانه ساختارهای قبیلوی ازصدراسلام تاخلافت عثمانی صورت گرفته، وبامدلل نمودن خواننده ازمحتوای محدود وتنگ قبیله اندیشی درجهان اسلام، ظهورآن رادرخراسان بزرگ برشمرده است.
فصل دوم- تاسیس نظام قبیله ای درافغانستان- درین بحث رویکرد مولف پس ازبه قدرت رسیدن احمد شاه ابدالی تا سلطنت امیر عبدالرحمن خان که یکی بانی سیطره قدرت قبیله درخراسان ودیگری موجد نظام قبیله ای افغان ودولت معاصرافغانستان بوده است با برشمردن جنگها وهم ستیزی قبایل سدوازایی، بارکزایی ومحمد زایی دریافته است که تاریخ دوصد سال نخستین حاکمیت قبایل، تاریخ زدوخوردها وهم ستیزی آنها درجغرافیای افغانستان بوده وفرصتی برسازنده گی وسهیم ساختن اقوام بومی درقدرت سیاسی پیش نیامده است.
فصل سوم- ازسلطنت امیرعبدالرحمان خان تاجمهوری محمد داوودخان نام دارد. مولف درین فصل براصلاحات وریفورمهای اجتماعی، سیاسی، هویتی وفرهنگی دولتهای شامل دوره امیر حبیب الله خان، شاه امان الله خان، خروج حبیب الله کلکانی، دوره محمد نادرشاه یا احیای مجدد انگلیسها به قدرت افغانستان، دولت چهل ساله محمد ظاهرشاه، کودتای سردارمحمد داوود وتاسیس نظام جمهوری وواپسین مرحله قدرت خانواده محمد زایی هاضمن حدبخشی یاعقد معاهدات تجزیه خراسان، توافقات مرزی درجنوب(خط دیورند) موافقتنامه سالسبیری درشمال وشمال شرق پرداخته است. درین بخش استبداد قبیلوی با اصلاحات نهادسازی تقویت زبانه پشتو وضعیف نمودن زبان فارسی دری توسط وزرای فرهنگ ومعارف وبردن آن به پارلمان کشور، اصدارفرامین ونظام نامه های مجرد وتک بعدی شامل تکثر وگسترانیدن قبایل درپهنه افغانستان، با تغیر نامهای تاریخی وظهورقبیله گرایان چند درهمگامی با دولتها وتطبیق سیاستهای گسست فرهنگی وهویتی تذکراتی به عمل آمده است.
فصل چهارم- تحت سرخط دموکراسی چپ درافغانستان به نگارش آمده که مطالبی چون کودتای ثور(تره کی- امین) مخالفین اسلام گرایان، کودتای ششم جدی1358، کودتای درون جناحی دوکتور نجیب الله، توافقات صلح ژنو، خروج ارتش سرخ ازافغانستان وتحولات پس ازآن رادربردارد. درین مطالب برنحوه ایتلاف جناحهای خلق وپرچم، وقوع کودتای ثوربه حمایت روسها، صدورفرامین تحریک کننده بالای مردم افغانستان، سرازیرگردیدن ارتش اشغالگر شوروی به افغانستان وکشورهای نشسته درکمین حوادث ومساعدت نیروهای مخالف داوودخان درمرزهای جنوبی کشور وشکل گیری اختلافات درون جناحی حزب حاکم که همه منجربه درگیری های مسلحانه شده اند، تبصره های تحقیقی جاداده شده است.
فصل پنجم- ازدولت مجاهدین تا دموکراسی غربی عنوان دارد، که مطالبی چون: دولت اسلامی مجاهدین افغانستان(چالشهای تفاهم ناپذیرملی) امارت طالبان(برگشت به قرون وسطی)حامدکرزی(ظاهردموکراسی، باطن قبیله ای)رادربردارد. درین بخش گروه گرایی براساس قوم، تنظیم ومذهب که به حمایت کشورهمسایه پاکستان ازیکی ازگروههای مسلح انجامیده وباادامه جنگها آب سردی بالای دست مجاهدین ریخته وسرانجام بهانه ساختار تحریک طالبان درپاکستان وحرکت دراماتیک آنان درپیروزی برمجاهدین وتصرف پایتخت وشمال گردیده است که با مثالها مدلل گردیده اند.
بخش دوم- چالشهای "دولت- ملت" سازی درافغانستان
فصل ششم- عوامل ناسازگار ساختاردولت- ملت. درین فصل عناوینی چون: میانه مابامفاهیم وشناخت علمی ملت، دولت ملی چه زمانی به وجود می آید؟ هویت ملی، هویت بومی درخفقان زدایش، ویژه گی های هویت ملی(سرزمین مشترک، تاریخ مشترک، تغیرنام محلات تاریخی کشور، مواریث دینی ومذهبی مشترک، زبان وفرهنگ مشترک، حاکمیت مشترک همه بین وهمه پذیر)، بافت اجتماعی- فرهنگی افغانستان وسیاست قبیله گرایی، مسئله اقوام و"اقلیت" و"اکثریت" تخیلی، بحران سرحدی، پیامدهای انکشاف معاهده دیورند، پشتونستان خواهی( توصل ازمتن به حاشیه کشورسازی)گنجانیده شده اند که تعاریف وتفصیل درزمینه شناخت علمی این مباحث براساس علوم جامعه شناسی وتاریخی وبزرخ تعارض آنها باواقعیتهای افغانستان به بررسی گرفته شده اند که درواقع هدف مولف رادررابطه به بن بست واقع شدن این فاصله بین عمل ونظردرواقعیتهای کشوربه خوبی برآورده ساخته است.
فصل هفتم- ذهنیت قبیلوی عنوان گرفته است. درین بخش تفاصیلی چون: استیلای نظام قبیلوی، فراخوانهای آرمانی قبیله گرایان، پیامدهای نظام قبیلوی، قبیله گرایی حصاردربسته دربرابرپویایی، قوم، مظهرآرمان سیاسی رهبران، مسئله ملی(بازتاب کنشهای قبیله گرایانه) استراتیژی یا راهکار حل دموکراتیک مسئله ملی، ضرورت نوسازی نظام سیاسی، پیش زمینه های تفکرفدرالیسم درافغانستان، دموکراسی فدرال(ضرورتی برای افغانستان)، پیریزی نظام مردم گرا، مانعی برتجزیه افغانستان، حرف پایانی وفهرست منابع پژوهشی آمده اند.
درواقع مولف برای توضیح دغدغه های روانی جامعه افغانستان وبرنامه هویت زدایی دولتها وحلقات شووینیست درکشور که منجربه پیچیده گی اوضاع گردیده اند، چالشهای کشوررابه خوبی برشمرده وآنها رادرمعرض قضاوت خواننده گان وتصمیم گیری ارباب قدرت قرارداده است، تااگربخواهند کشورفارغ ازمعضلات سرنوشتی داشته باشند راحل ها مقدور وممکن است.
همینطور دومجموعه دیگرازهمین مولف با عناوین "سلام برنوروزآرایی" و"ازدرواز تا کاپیسا" نیز به چاپ رسیده اند. سلام برنوروز آریایی باسیردرمنابع تاریخی شان نزول چشنها واعیاد آریایی راتوضیح داده وبا رویکرد به منابع دوره اسلامی ونقل قول نمودن دیدگاههای بزرگان اسلام، برافکاربغض آلود ودیدگاههای متعصبانه متحجرین پاسخ گفته است.
رساله "ازدرواز تا کاپیسا" برگردان یکی ازداستان های دل انگیزی می باشد که توسط نویسنده کشورما گل احمد شیفته نوشته شده ودرشهربشکیک قرغیزستان به حروف کریلیک به چاپ رسیده که محتوای آن مهاجرت دودمان یکی ازپادشاهان درواز رابازگومینماید که پس ازسفر مشقت باردرپهنه ولایات کاپیسا وپروان جابجا شده اند ودست به ایجادمدنیت سازنده گی وآبیاری اراضی بکروبایر محل زده ونامهای محلات این ولایات رابا نامهای خود اختصاص داده اند. خوانش این سه کتاب رابرای علاقه مندان تاریخ وفرهنگ وسیاست تاکید میکنم.
این کتابها درانتشارات سعید، عقب هوتل پارک وپلازا وجوددارند.