آرشیف

انسان هنگامی که در طفلیت قرار دارد فطرتا به خوردن بعض از گیاهان رجوع مینماید .  این گیاهان  مقدار بیشتر کلسیم و آهن را با خود میداشته  باشند ازینرو موجب جلب توجه اطفال و زنان باردار میگردند.گیاهان خوراکی اطفال شاید در هر جا برویند ولی ممکن درهر منطقه بنام خاص همانجا یاد شوند.
دراین نوشته سعی براین شده است تا بعضی ازآنهارا همراه با یک تعداد عکس های آنها گردآورده و به دسترس خوانندگان قراردهم تا دوستان با دیدن و خواندن انها در معرفی کامل و همه جانبه آنها مرا کمک نمایند. البته قابل یادآوری میدانم که این نامها صرف نامهای محلی از زبان اطفال مردم ولایت غور میباشد که شاید به دیگر جاهای افغانستان نامهای محلی دیگری برای  آنها داشته باشند که درصورت بلی آرزومندم تاعزیزان ازهر ولایت افغانستان که هستند بمجرد خواندن و دریافت آنها از معرفی نامهای موجود در آنجاها معلومات خویش را بامن شریک سازند.
 سعی براین شده است تا براساس قدامت روئیدن آنها تشریح شوند:

1.  شفدی یا شیودی: اولین گیاهی است که بمجرد ذوب شدن برف از روی خاک سر بیرون می آورد.اکثرأ در نشیب های جنوبی میرویند بخاطری که نشیب های جنوبی گرم و کم خاک ترنسبت به نشیب های شمالی اند. نام علمی این گیاه Epilasia hemilasia و به خانواده گیاهی  Asteraceae تعلق دارد.

این گیاه ابتدا با یک برگ از خاک سر بیرون می آورد وبعد دو برگه شده تا اینکه بعد از دوماه به سایزی که در عکس است ،میرسد.درابتدای رویش تقریبا 5/4 حصه دنباله برگ در زیر خاک باقی میماند که رنگ سفید داشته ومزه شیرین دارد ازینرو اطفال با خوردن آنها علاقه وافر از خود نشان میدهند.        با تناسب کلان شدن برگ ها قسمت زیر خاک یا دنباله برگ کوچک شده وقسمت تیغه برگ که رنگ سبز دارد بزرگ گردیده مزه تند و تلخ گونه را بخود میگیرد تا اینکه دیگر از خوردن باز میمانند.
اطفال به مجرد یکه هوا گرم شود ( بعد از 20 حوت) از چوب بخود میخ چه درست کرده و پشت جمع آوری این گیاه به دل تپه ها و دامنه کوه های اطراف قریه خویش بحرکت می افتند. کندن و خوردن این گیاه برای اطفال و برادران و خواهران کوچک  ایشان میله مطبوع و دل انگیز میباشد.
                             

عکس 1: شفدی بدون گل.                                          عکس 2: شفدی با گل
 

      عکس 1:گاوک درحال گل کردن.                                 عکس 2: گاوک با گل و میوه.
 

       عکس گاوک که تازه از خاک بیرون شده.                             عکس گاوک بعد از برآمدن از خاک.              
 

عکس3: طفل درحال خوردن ریشۀ گاوک.                      عکس4: گاوک قابل کندن اطفال.
  
   

1.      گیاه که بدرجه سوم توجه کودکان را بخود جلب میکند پاچه مرغک نام دارد که در بعضی جاها خال مسکین گفته میشود.این گیاه در چمن زارها و دامنه های تپه ها میروید.برگ ها و ریشه هردورا اطفال میخورند اما ریشه قدری تلخ مزه میباشد. ساقه آن در ماه جوزا بسیار بامزه وخوش ذایقه است.

 
                   
    عکس 1: پاچه مرغک یا خال مسکین.                 عکس 2: نیز عین گیاه میباشد ولی برگها طویلتر
 
               
     عکس3: پاچه مرغک بابرگهای سالم.                           عکس4: یک جمعیتی از پاچه مرغک ها.    

1.      نوروزی یا نوریزی: چون ماه حمل را بعضی از مردم غور نوروز میگویند شاید اطفال بهمین خواطر آنرا نوروزی گویند زیرا درماه حمل این گیاه سراز خاک بیرون آورده و مورد توجه اطفال قرار میگیرد. برگ های نوروزی قابل خوردن است که مزه شیرین و مطبوع دارد.سعی زیاد کردم ولی نام علمی و ارتباط خانوادگی این گیاه را پیدا کرده نتوانستم. این گیاه را در روی تپه ها و دامنه های کوه ها پیدا میکنند.

               عکس 1: نو.روزی با گل.                              عکس 2: نوروزی بابرگهای مکمل.
 

1.      همزمان با نوروزی گیاه دیگری که توجه اطفال را باخود جلب مینماید کمبول نام دارد.کمبول شباهت زیاد با نوروزی دارد با این تفاوت که کمبول به اندازه نوروزی برگهای دندانه دار و سفید رنگ ندارد بلکه رنگ روشن تر دارد. علاوتا کمبول ریشه عمیق داشته که در نوک ریشه ساختمان مثل ریشه ملی دارد . این ساختمان غنی از مواد نشایسته است. اطفال علاوه بر خوردن برگها این قسمت را زیادتر خوش دارند که بخورند طوریکه ابتدا پوست ضخیم آنرا دور کرده بعد قسمت سفید نشایسته ئی اورا میخورند. نوروزی و کمبول هردو عمر نسبتا کوتاه و زودگذردارند و برای مدت محدودی میله اطفال را میسازند که شاید حد اعظمی تا اخیر ثور بیشتر دوام نکند. نام علمی و ارتباط خانوادگی این گیاه را نیز پیدا کرده نتوانستم.کمبول یکجا با نوروزی در تپه ها و دامنه کوه ها میروید.

                عکس 1: کمبول با تولید نشانه های گل.               عکس 2 : کمبول با حالت نزدیک به شگوفه.            
 

1.       ماندلق : این گیاه نیز همزمان با نوروزی و کمبول میروید که تقریبا مثل شفدی ابتدا یک برگ از خاک برآمده وبعد دو برگ وچند برگ دیگر تولید میشود. این گیاه همیشه در بین نرم علف موسوم به توک ) Carex pachystylis ) میروید که ریشه یک اندازه طویل  با انتهای مدور داشته که ساختمان گوشتی به اندازه تشله میسازد.روی آنرا قشر سیاه پوشانیده که درداخل سفید میباشد. همین ساختمان گرد و تشله مانند دارای شیره سفید شیر مانند است. این گیاه را بخاطر همین شیره اش اطفال جمع آوری مینمایند. وقتیکه در خانه آوردند یکسوراخ خورد روی پوست ساختمان مدوری ساخته درنتیجه شیره آن بیرون میشود وبعد آنرا در نزدیک آتش گذاشته تا قدری سخت گردد سپس آنرا جدا کرده و از مجموع آنها ازطریق جویدن در دهن یک نوع ساجق بارنگ سفید که بنام کفچ یاد میگردد ساخته میشود. این ساجق را زنان و خاصتا دختران جوان زیاد می جوند و لذت می برند. بعد از جدا کردن شیره قسمت مدوری را اطفال میخورند.

 
                                
    عکس 1: مندلاق بعد از روئیدن کامل.                            عکس 2: مندلاغ باساقه و نوک ساقه مدوری.
 

1.      خارک: گیاهی است که بمجرد دورشدن برف از روی ساحات چمنی میروید. درابتدا اطفال ریشۀ آنرا اززمین کشیده ، شسته و میخورند ولی در ماه های سرطان واسد ساقه آنرا که گوشتی وبسیار ضخیم وکوتاه است بعد ازدورنمودن خارهایش میخورند. مزۀ خارک عینا بمثل مزه کاهو میباشد.برگ های خارک دارای خارهای ریزه و نوک تیز است.رنگ برگها سبزروشن ودرکنارخود قدری برنگ سوسنی یا بادنجان سیاه میباشند واین زمانی است که تازه ازخاک برآمده باشد اما بم��وروقت برگها کاملا سبز روشن میگردد.

2.                            

          عکس1: ریشۀ خارک با برگ.                           عکس2: طفلی درحال خوردن ریشۀ خارک.             
 

1.      کدوگک : این گیاه دارای برگ های پنجه مانند مرکب وگل های شیرچاهی میباشد. در روی تپه ها ودامنه کوه ها میروید اما زیادتر خاک های ریگی و کم عمق را خوش دارد. درنوک ریشه خود ساختمان نسبتا مدوری شکل و گوشتی را میسازد که مقدار زیاد نشایسته درآن تجمع نموده وذخیره میگردد. همین قسمت برای خوردن مساعد است اما هیچ کس آنراهوسانه نمیخورد زیرا مزۀ نسبتا تلخ دارد ولی درسال های قحطی وگرسنگی که جدال بین مرگ وزندگی میباشد، مردم آنرا اززمین کنده بعد قسمت گوشتی را پاک نموده ومیجوشانند تا از تلخی آن بکاهد وبعد میخورند که تقریبا بجای نان گندم کار میدهد. اینرا کلان سالان درسال های کم غلگی جمع آوری کرده ومیخورند ولی اطفال به نسبت تلخ بودن درخوردن آن علاقه ندارند.

 
       
      عکس 1 کدوگک درمرحله گل.                                    عکس 2: کدوگک باریشه گوشتی.
 
گرچه یکتعداد گیاهان دیگری نیز وجود دارند که اطفال بخوردن ساقۀ آنها  زیاد شایق میباشند ولی به علت گرفتاری های زیاد فعلا از معرفی آنها معذرت میخواهم.
باردیگر از دوستان وگیاه شناسان تقاضا مینمایم تا درمعرفی وتوضیح بیشتر و بهتر این گیاهان بامن کمک نمایند خاصتا درقسمت سیستماتیک گیاهی آنها.
 

محمود بی پروا.​