آرشیف

نبشته دلچسپ محترم کریم پوپل که بدبختانه با وي معرفت ندارم ، تحت عنوان « منشا و تاریخچه بند امیر » در سایت وزین افغان ـ جرمن نظرم را بخود جلب کرد . چیزیکه در عنوان فوق زیادتر مورد توجه ام قرار ګرفت ، « منشای بند امیر » و بند های متعلق به انست . شکی نیست که هدف از « منشاء » علل اصلي بوجود امدن این بند ها است . زیرا بند های متذکره کاملا طبعي بوده و به سختي متوان عوامل اصلي که باعث تشکیل ان ګردیده است ، تشریح و توضیح نمود . بند امیر شاید از نوع خود یګانه و یا یکي از نادرترین بندهای طبعي بوده باشد که به این شکل عرض اندام نموده است . در باره منشاء این نوع بندها فرضیه های مختلف وجود دارد که بعضي از انها افسانه اي و برخي دیګری ان هم که علمي بوده ، صد فیصد نمیتواند قابل قبول باشد و ضرورت به تحقیقات دقیق دارد که تا هنوز صورت نګرفته است .
     بنده در زمانیکه در انستیتوت پولی تخنیک کابل استاد بودم ، در تابستان هر سال محصلین رشته جیولوجي ( زمین شناسي ) را طبق پلان درسی به ساحات مربوط بامیان و سمنګان جهت پراکتیک ساحوي میبردیم که مشاهدات ساحه بند امیر جز این پروګرام میبود . بعداَ وقتیکه در سال ۱۹۸۷ به سمت رئیس سروي معادن و جیولوجي در وزارت معادن و صنایع مقرر ګردیدم ، در نظر داشتم تا ګروپی متشکل از متخصصین افغاني و شوروي را جهت اجراي تحقیقات پیرامون منشای بوجود امدن بند امیر مؤظف نمایم . بدبختانه وضع امنیتي در کشور بخصوص بعد از اشغال افغانستان توسط اردوی جنایتکار سرخ ، رو به خرابي رفت و تا اخیر امکان اجرای کار های ساحوي در ساحه بند امیر میسر نګردید .
      با دیدن عنوان مقاله محترم کریم پوپل خرسند ګردیدم که شاید بالاخره در باره منشای بند امیر تحقیقاتي صورت ګرفته باشد و من بتوانم جواب مطلوب را در یابم . اقای پوپل در زمینه جغرافیه ساحه و تاریخ زیست بشری درکنار بند امیر معلومات زیاد ارایه نموده است ، باوجودیکه موصوف از هیچ ماخذي نام نبرده اما معلومات دلچسپ و لازم را در اختیار علاقمندان ګذاشته است که بنده انرا قابل ستایش میدانم .
      لازم به تذکر است که پوپل صاحب در باره منشای بوجود امدن این پدیده زیبای طبعی و پارک ملي کشور ما برخلاف درشت بودن این موضوع در عنوان مقاله ، اصلا ً هیچګونه معلومات ارایه نکرده است . صرف در بخش ( ساختمان جیولوجیکي بند امیر ) مینویسد : « بند امیر در حقیقت آب آنعده از برف و باران است که در طی سال به کوها و تپه های کوهای بابا ریخته وسپس در پاینترین حصص همواری های کوهای بابا برای خود مجرا پیدا نموده چشمه ها و دریا های را ساخته است » . بر اساس ګفته های فوق صرف میتوانیم منشای اب جاري را در مسیر این دریا  که بند امیر در ان قرار دارد ، توضح نمود ، نه منشای و عوامل بوجود امدن خود « بندها » در مسیر آب . البته اب هر دریا دارای یک منشاء و معمولاً کوهای پوشیده از برف است ولي بند طبعی در مسیر هر دریا وجود ندارد و یک پدیده خیلي نادر است که از خود عواملی دارد . در جای دیګر همین بخش پوپل صاحب بطور غیر مستقیم تصادم کتله نیم قاره هند را با سایر قسمتهای قاره آسیا که چهل میلیون سال قبل صورت گرفته ، درین کار دخیل میداند . باید ګفت که این عملیه متواند در بوجود امدن کوها و خصوصیات اراضي ساحه متذکره رولی داشته باشد ، نه در بوجود امدن بند ها در بستر دریاها .  
      بانظرداشت نقاط فوق در باره منشای بوجود امدن بند امیر و بند های مربوط به ان متاسفانه در مقاله محترم پوپل معلومات قابل توجه را نیافتم . باید ګفت که در مقاله متذکره معلومات ارایه شدهء دیکر قابل ستایش است و از اقای پوپل خواهشمندم تا درمورد یافته های بعدی خود را نیز با ما شریک نماید. و اما :
    راجع به منشای بوجود امدن بند امیر و بندهای همجوار مربوط  به ان ، برای علاقمندان این موضوع لازم میدانم طور مثال از دو فرضیه یاداوري نمایم :
اول ــ فرضیه افسانوي : روزی در بامیان یکی از موسفیدان باشنده ان محل در باره بوجود امدن بند امیر برایم افسانه ذیل را حکایت کرد :
« . . . . بود ، نبود ، روزګاري درین محل اژدهاي وجود داشت که هر روز از مردم مقدار زیاد غذا و یک دختر جوان را طلب و نوش جان میکرد . مردم به ستو امده ، نزد حضرت علی ( رض ) رفتند و در زمینه خواستګار کمک شدند . حضرت علي برایش ګفت که من ان اژدها را می کشم ولي بشرطیکه همه شما ازین محل کوچ کنید . مردم شرط فوق را پذرفتند . حضرت علي توسط شمشیر خود اژدها را سر تا دم چاک نموده ، او را کشت . وقتینکه مردم مرده اژدها را دیدند ، از کوچ کردن خود داري کردند . حضرت علي بخاطر تهدید انها ، ابهای دریای نزدیک را بند انداخت و ګفت که اګر ازین محل طبق وعده شان کوچ نکنند ، بندها را شکستانده تا اب جمع شده در دریا سرازیر شود ، مردم را یکجا با خانه های شان از بین ببرد . مردم ترسیدند و ازینجا کوچ کردند ولی بند ها در ان جا ماند که اکنون بنام ( بند امیر ) یاد میشود » .
نوت : در نزدیکی بامیان در پهلوی یک کوه ، سنګ خیلی کلان وجود دارد که سر تا پا دارای یک درز طویل است. مردم میګویند که این سنګ همان اژدها است و درز در سنګ، چاک شمشیر حضرتعلی است .
دوم ــ فرضیه علمي :
    پروفیسور سلاوین در بخش تحقیقات جیولوجیکي در افغانستان کار های خیلي ارزشمندي را اجرا نموده و به حق نام « پدر زمین شناسی افغانستان » را کمایي کرده است . موصوف در پوهنتون دولتي مسکو استاد من بوده و بعداً در انستیتوت پولي تخنیک کابل سالهای متمادی تدریس و تحقیقات جیولوجي منطقوی را پیش می برد . وی برعلاوه ان ،  اولین نقشه دقیق تکتونیکي افغانستان را ساخت که کار بسیار ارزشمند و قابل قدرمحسوب میګردد . پروفیسور سلاوین در باره منشای بوجود امدن بند امیر معتقد است که :
     « اب دریای که بند امیر در ان قرار دارد درین قسمت در ساحه هموار با سرعت خیلي کم جریان دارد و مشبوح از مواد کاربوناتي ( کلسیم کاربونات CaCo3 ) است . ازینکه سرعت اب کم است ، مواد کاربوناتی در شرایط مساعد به اساني متواند رسوب کند . به نظر وی در بستر دریا نباتات وجود داشت و فعلاً هم وجود دارند که مواد کاربوناتی بر روی ان رسوب نموده و طی صد ها و هزاران سال از تجمع مواد متذکره چنین بندها ساخته شده متوانند ».
    این است نظر علمي پدر زمین شناسی افغانستان پروفیسور سلاوین پیرامون منشای بند امیر . حالاً اختیار با شما است که کدام شانرا مورد قبول تان میدانید.

پایان
دنمارک ــ ۲۱ / ۱۲ / ۲۰۱۷
پوهنمل حاجي محمد نوزادي