آرشیف

2017-8-14

عبدالکریم غریق

رَملَه دختر شَیبَه قُرشِی عَبشَمِی

    رمله دختر شیبه بن ربیعه بن عبد شمس بن عبد مناف قرشی عبشمی بوده، و مادرش ام شِرَاک یا ام شریک دختر وَقدَان بن عبد شمس بن عبدوُدَّ بن نصر بن مالک بن حسل بن عامر بن لوی می باشد، وی دخترعموی هند بن عتبه بن ربیعه همسر ابو سفیان می باشد، و ابی حذیفه بن عتبه (رض) نیز پسرعموی او است، اما بعضی از مؤرخین اسم او را رُمَیلَه گفته اند.
     ابی عبدالله مصعب بن عبدالله بن مصعب زبیری در کتاب انساب قریش نگاشته است: رمله دختر ربیعه بن عبد شمس بوده، و از مهاجرات است، هند دختر عتبه بن ربیعه که دختر عموی وی بود، دخول او را به دین اسلام برایش عیب می گرفته است، و او را در مورد قتل پدرش در روز غزوه بدر مورد ملامت و سر زنش قرار داده، و در این باره شعر زیر را سروده است:
               لَحَی الرَّحمَنُ صَابِئَةً بِوَجٍّ             وَ مَکَّةَ أَو بِأَطرَافِ الحُجُونِ
               تَدِینُ لِمَعشَرٍ قَتَلُوا    أَبَاهَا             أَقَتلُ  أَبِیکِ   جَاءَکِ الیَقِینِ؟ 
     ابو عمر یوسف بن عبدالله بن محمد بن عبدالبر قرطبی در کتاب الاستیعاب می نویسد: رمله دختر شیبه بن ربیعه از جملۀ زنان مهاجر بوده، و به همراه شوهرش حضرت عثمان بن عفان(رض) هجرت نمود، و در بارۀ او بود، که هند دختر عتبه این شعر را سرود:
                 لَحَی الرَّحمَنُ صَابِئَةً بِوَجَّ         وَ مَکَّةَ عِندَ أَطرَافِ الحُجُونِ
                 تَدِینُ  لِمَعشَرٍ  قَتَلُوا  أَبَاهَا         أَقَتلُ   أَبِیکِ  جَاءَکِ  بِالیَقِینِ
    ابن اثیر جزری در کتاب أسدالغابه آورده است: رمله دختر شیبه بن رَبِیعَه بن عبد شمس قرشیه عبشمیه بوده، و او دختر عموی هند دختر عتبه بن ربیعه می باشد، و ابی حذیفه بن عتبه قرشی عبشمی نیز پسر عموی او است. رمله دختر شیبه ازمسلمانان اولیه بوده است. ابو عمر می گوید: هند دختر شیبه به همراه شوهرش عثمان بن عفان(رض) به مدینه مهاجرت کرد. اما این گفته او قابل تأمل است، زیرا حضرت عثمان(رض) به همراه همسرش رقیه دختر رسول الله(ص) اول به حبشه و بعداً به مدینه هجرت کرد، و بعد از آن که رقیه وفات یافت، حضرت عثمان(رض) ام کلثوم دختر دیگر رسول الله(ص) را به نکاح گرفت.  و این که گفته است به همراه شوهرش حضرت عثمان(رض) هجرت کرده، ممکن است، که اول رمله دختر شیبه هجرت کرده،  و بعد با حضرت عثمان(رض) ازدواج نموده باشد. والله اعلم. زبیر بن بکار می گوید: وقتی رمله دختر شیبه مسلمان شد، می گفت: دختر عمویش هند دختر عتبه بن ربیعه او را ملامت کرده، و بر او عیب می گرفته است، و وقتی پدرش شیبه در غزوه بدر کشته شد، هند دختر عتیه این شعر را برای سر زنش او سرود:
                لَحَا الرَّحمَنُ صَابِئَةً بِوَجِّ          وَ مَکَّةَ أَو بِأَطرَافِ الحَجُونِ
                تَدِینُ لِمَعشَرٍ  قَتَلُوا  أَبَاهَا          أَقَتلُ أَبِیکِ جَاءَکِ بِالیَقِینِ؟!
    ابن حجر عسقلانی در کتاب الاصابه می نویسد: شیبه پدر رمله در غزوه بدر در صف کفار کشته شد، و خود او از مهاجرات بود. ابن حجر می گوید: گمانم بر این است، که این گفته که رمله به همراه شوهرش هجرت نموده، و هجرت وی به مدینه بوده، نه به حبشه، این احتمال را هم می دهد، که حضرت عثمان(رض) او را در وقت عمرة القضاء به نکاح گرفته، و بعد با او هجرت نموده باشد. اما این که قبل از آن به حبشه و بعد به مدینه هجرت کرده باشد، در آن وقت حضرت عثمان(رض) زن دیگری غیر از رقیه دختر رسول الله(ص) نداشته است، و بعد از رقیه ام کلثوم دختر دیگر رسول الله(ص) همسر حضرت عثمان(رض) بوده است.  و بعضی از مؤرخین گفته اند: احتمال می رود، که درست هم آن است، که اسم شوهر رمله موصوفه عثمان بوده باشد، نه هم عثمان بن عفان(رض) بلکه عثمان بن ابی العاص ثقفی که او از اهالی طائف بوده، و بوج هم که در شعر هند دختر عتبه آمده است، اشاره به آن دارد، زیرا بِوَجَّ و وَجَّ همان طائف است.
    امام شمس الدین ذهبی در کتاب تجرید اسماء الصحابه می نویسد: رمله دختر شیبه بن ربیعه بن عبد شمس ایمان آورد، و هجرت کرد، و بعد به همسری حضرت عثمان بن عفان (رض) در آمد.
    ابن سعد در کتاب طبقات آورده است: رملة را عثمان بن عفان(رض) به نکاح گرفت، و رمله برای او سه دختر بنام های عائشه، ام أبان و ام عمرو آورد. رمله مسلمان شده، و با پیامبر اسلام(ص) بیعت نموده است. عبدالله بن ذکوان معروف به ابو زناد برده آزاد کرده، و وابسته همین رمله بوده، و از رمله روایت حدیث نیز داشته است. 
    زبیر می گوید: پدر رمله در غزوه بدر در صف کفار به قتل رسید، در حالی که خودش مسلمان بود، و دختر عمویش هند دختر عتبه این را بر وی عیب می گرفت، و دخول وی را به دین اسلام محکوم می نمود، و او را به قتل پدرش سرزنش می کرد، و شعری نیز در این باره سروده بود، که مضمون آن چنین است:
لَحَي الرَّحمَنُ صَابِئَةً بِوَجٍّ            وَ مَکَّةَ عِندَ أَطرَافِ الحَجوُنِ
تَدِ ینَ لِمَعشَرٍ قُتِلُوا أَبَا هَا             أَقَتلُ أَبِیکِ  جَاءَکِ  بِالیَقِینِ ؟ 
    امام محمد ابن حبان بستی خراسانی در کتاب تقریب الثقات می نویسد: رمله دختر شیبه بن ربیعه بن عبد شمس را با رسول الله(ص) صحبت بوده است.
    در تاریخ طبری آمده است: یکی از زنان حضرت عثمان(رض) رمله دختر شیبه بن ربیعه بود که عائشه، ام أبان و ام عمرو سه دختر حضرت عثمان(رض) از او بود.
     علامه دهخدا در لغت نامه اش نگاشته است: رمله دختر شیبه بن عتبه بن ربیعه بن عبدالشمس العبشمیه بوده، و پدرش در غزوه بدر با کفار کشته شد.
     ابوعمرمی گوید: وی از مهاجران بود، و با شوهر خود حضرت عثمان بن عفان(رض) به مدینه هجرت کرد. و گروهی گویند: شوهر وی عثمان بن ابی العاص الثقفی بود، و او از جمله زنانی است، که به حبشه هجرت کردند، نه بمدینه.
     صاحب تاریخ حبیب السیر می نویسد: رمله دختر شیبه بن ربیعه از جمله زنان حضرت عثمان(رض) بوده است.
     در کتاب ناسخ التواریخ آمده است: رمله دختر شیبه بن ربیعه ازمهاجرات است، و با شوهر خود عثمان بن عفان(رض) هجرت نمود.
        نسب قریش صفحه 105 و 156
الاصابه صفحه 1689
أسدالغابه جلد هفتم صفحه 118
الاستیعاب جلد چهارم صفحه 403
حیاة الصحابیات صفحه 384
تجرید اسماء الصحابه جزء دوم صفحه 269 به شماره 3238
طبقات ابن سعد جلد هشتم صفحه 250
تقریب الثقات صفحه 462
تاریخ طبری جلد ششم صفحه 2321
لغت نامه دهخدا جلد هشتم صفحه12243
تاریخ حبیب السیر جلد اول صفحه 518 و 519
ناسخ التواریخ جلد نهم صفحه  413