»غِژژژژ…« »غِژِ« دَرِ چوبى قُريه كه صدا كرد، دويد به پيشوازم و صدا كرد: »بَ’…ع«

با بدمهرى جواب دادم: »مَ’…رگ«.

شرم شد و كنارى ايستاد.

گوسفندمان را مى‏گويم. تنها گوسفندى كه هرسال در تابستان مى‏پرورانديم؛به قول ما »ساتى« مى‏كرديم، تا در پاييز حلال كنيم و در زمستان از گوشت خشك آن كيف كنيم. همان چيزى كه مى‏گوييم »قَديدْ« كه البته در چلّه زمستان، در حكم شراب مردافگن مى‏باشد. اين پشمالوى سفيد در طول روزها رفاقت، آنچنان به من علاقه‏مند شده بود و به گفته ما »آموخته« بود كه انتظار داشت در همه‏جا، حتّى مهمانى‏ها او را با خودم ببرم. هروقت بو مى‏برد كه من جايى مى‏روم، به دنبالم روان مى‏شد – مثل يك بچّه لجوج – هيچ نمى‏فهميد كه من كاروبار ديگرهم دارم. در اين‏گونه مواقع، مجبور مى‏شدم او را داخل قُريه برانم و در را به رويش ببندم. علاقه او به من، نه به آن خاطر بودكه عاشق هيكلم شده باشد، نه، بلكه به آن خاطر بود كه آب و علف از دست من مى‏خورد و به قولى نمك خورده من شده بود. هرروز صبح كه مى‏بردم به چرا؛ مى‏بردم كه نه؛ بهتر است بگويم، مى‏رفتيم به چرا، برخلاف معمول كه هميشه چوپان به دنبال گله است، اين دردانه به دنبال من مى‏آمد. من چند قدم پيش با چپلق‏ام كش‏كش مى‏كردم و او با ناز و ادا، چند قدم پس‏تر از من دنبه‏اش را كشال مى‏كرد. اول من سرِ پتىريشقه مى‏رسيدم، بعد او نزول اجلال مى‏كرد. او مى‏چريد و من مجبور بودم او را پيره‏دارى دهم، تا مبادا، پشكى، سگى، گرگى، آدمى،… او را از دهن ما بياندازد. وقتى سير مى‏شد، مى‏آمد كنار من و باهم لحظه‏اى در گوشه پتى – روى ريشقه – چرت روزگار را مى‏زديم. گاهى من زمزمه‏كنان درددل مى‏كردم و او با بى‏خيالى گوش مى‏داد؛ دريغ از يك آه. به خاطر همين علاقه شديد او؛ وقتى يادم مى‏آمد كه بايد در پاييز حلالش كنيم، دلم برايش مى‏سوخت و نزديك بود اشك‏هايم بيرون بيايند. مگر غيرتم اجازه نمى‏داد كه براى يك چهارپاى قِرتى گريه كنم.

آن شب نيز بعد از نشان دادن علاقه با بَع‏بَع و بوى‏بوى، كنارى ‏ايستاد و من بى‏اعتنا به او بيل را از كنار آوخورش برداشتم و در حالى كه به فكر دردسرهاى آب‏دارى آن شب بودم از قُريه آمدم بيرون. آفتاب افتاده بود پشت كوه و مرغها و گنجشك‏ها قرارقرار به طرف خانه‏هايشان مى‏رفتند. من از سرسرِ جوى و از زيرزير درختان، روان شدم طرف سرِ آسياب. جايى كه آب در آنجا بين اهالى قلعه بخش مى‏شد. آسياب كهنه آبى در ميان درختان بلند چنار و بيد واقع شده بود و از آن فقط چند گِرده سنگ كلان، در ميان ديوارهاى فروريخته آن باقى بود، كه باآمدن آسياب‏هاى ماشينى بى‏كار و متروك روزبه‏روز خراب‏تر مى‏شد. با اين حال، مگر براى قلعه ما در حكم مازار وزیارتگاه بود و هزارويك راز نهفته در درون ديوارهاى ويرانش داشت. كم‏كم كه از قلعه دور شده به آسياب نزديك مى‏شدم، صحبت‏هاى كاكا ميرآو نيز يكى‏يكى در خاطرم مى‏آمدند. اما از آنجا كه من اعتقادى به اين حرفها نداشتم و در نترسى بين اهل قلعه معروف بودم، ترس كه نمى‏خوردم هيچ، بلكه خنده‏ام هم مى‏گرفت. يادم آمد كه كاكاميرآو مى‏گفت:

" يك روز دم‏دماى غروب كه رفته آب را برگرداند، هردفعه كه آب را برمى‏گرداند، تا كمى همراه آب اين‏طرف مى‏آمده، آب از دنبال آنها خشك مى‏شده و او مجبور مى‏شد، برگردد سر آسياب و با تعجّب مى‏ديده كه آب به طرف اول برگردانده شده است. هرچه اين‏طرف و آن طرف نگاه مى‏كند كسى را نمى‏بيند، مگر هردفعه مى‏ديده كه يك پشك سياه آن‏طرف »وَرْغْ« شيشته به كاكاميرآو خيره‏خيره سيل مى‏كند. آخر سر" كاكاميرآو" مى‏فهمد كه كار،كار همان پشك است، از خير آب تير مى‏شود و فرار مى‏كند. از آن پس كاكاميرآو، ميرآبى را جواب مى‏دهد و قلعه تاكنونبى‏ميرآب مى‏ماند. باز ياد آن حرف كاكاميرآو افتادم كه مى‏گفت: »خدا سرم رحم كَدْ كه مثل يوسف دِيوْنَه ْدیوالی  نشدم.« در دلم به كاكاميرآو خنديدم. دسته بيل را محكم در ميان دستم فشردم و با غرور گفتم:

    »اَگه آن پشك مرد اَس، امشو بيايه، بلايى نشانش بدهم كه از بلا بودن خُو پشيمان شوه« يُوسف دِيْونَه، ديوانه‏اى بود كه در منطقه سرگردان بود و از اين قلعه به آن قلعه مى‏رفت، با آواز خوش براى دخترها و زنها غزل مى‏خواند. آنها را مى‏خنداند و با آنان مزاح مى‏كرد. البته اين فرصتى بود كه اگر آدم عاقل هم بود، خودش را به ديوانگى مى‏زد. درباره او مى‏گفتند:

" يك زمانى كه او ميرآو قلعه بوده است، مى‏رود كه آب را از سر آسياب برگرداند، در آن حوالى كه مى‏رسد، صداى ساز و آواز مى‏شنود كه از بين چنارها مى‏آيد. يوسف كه آن موقع جوان بوده و بى‏باك، به طرف صدا مى‏رود، مى‏بيند كه صداى ساز از بين آسياب مى‏آيد. وقتى پشتِ درِ آسياب مى‏رسد، مى‏بيند كه يك گَله پرى به صورت دختران زيبا رقص مى‏كنند و ساز مى‏زنند و آواز مى‏خوانند و يك پشك سياه با بروتاى چنگ روى تخت شيشته و چندتا دختر مثل قرص ماه، او را حلقه كرده بادپكه مى‏زنند. يوسف از پشت در همان‏طور سرمست تماشإ؛ّّ مى‏كند كه يكدفعه همان پشك كلان از بالاى تخت صدا مى‏زند:

    »مهمان ناخوانده كيس؟ هركه اس خوش آمده، چه جن باشه، چه اِنس!« و يوسف دیگه چیزی نفهمیده بود …. صباى آن شب مردم يوسف را در ميان آسياب پيدا مى‏كنند در حالى كه بى‏هوش افتاده بوده است. وقتى او را به هوش مى‏آورند، عقل از سرش رفته بوده، و از آن پس يوسف ديوانه مى‏شود. مگر من هميشه اين نقل‏ها را به مسخره مى‏گرفتم و مى‏خنديدم و چندبار باد در گلو انداخته بودم كه سر يك مهمانى شرط مى‏بندم كه نصف شب بروم از بين آسياب نشانى بياورم. حتى باد كرده بودم كه حاضرم يك شب تا صبح تنها بين آسياببخوابم. مگر تاكنون كسى حاضر نشده بود به خاطر بى‏باكى و نترسى من نان خراب كند. غرق در همين افكار و گفتار برابر آسياب رسيدم. به نظرم آمد صدايى مى‏شنوم. زنگوله سينه‏ام درنگ تكان خورد. كَرپْ كَرپ،… خوب كه گوشهايم را تيز كردم، به نظرم صداى پا بود. خوب كه گوش دادم، فهميدم صدا از پشت سرم است. پاهايم كمى لرزه كرد. مگر نترسيده بودم كه من بچّه ترس نبودم. مادرم هميشه به من مى‏گفت: تو شير خانه‏اى! با صددل يك دل، آرام با گوشه چشم، نگاهى به پشت سرم انداختم. خدا نشان هیچ مسلمانی ندهد،ديدم يك چهارپاى سفيد به قدوقواره يك خر، پابه‏پاى من مى‏آيد. زود چشم ام را از او گرفتم. در دلم گفتم نترس شايد خرِ كدام كس از قلعه رها مانده و سر از اينجا درآورده. خودم را دل دادم، دسته بيل را كه روى شانه‏ام بود محكم‏تر فشار دادم و قدم‏هايم را تند كردم. باز در دلم بد آمد، كه نكند صحبت‏هاى كاكاميرآو راست باشد؟ دلم را به دريا زدم، بار ديگر، در حالى كه تندتند، قدم برمى‏داشتم و جوى و درخت را يكى به دو مى‏پريدم، پشت سرم را نگاه كردم. نه خير، خر كه خر است. مگر به جاى دم دنبه دارد. تمام نقل‏هاى كاكاميرآو از سرم تيرشد. توانم را جمع كردم روى پاهايم، يا على گفته جست زدم. دوپاى ديگه هم به قرض گرفتم، بدو كه نمى‏دوى. نفهميدم كه كى و چگونه كفشهايم را انداخته بودم. وقتى ديدم از آسياب دور شده‏ام و از نفس مى‏افتم، فكر كردم بايد دست از سرم برداشته باشد. دلم از سينه بيرون مى‏زد و پاهايم سست شده بود. باز به پشت سرم نگاهى انداختم. نه‏خير، خر سفيد مثل يك اسپ پابه‏پاى من چهارنعل مى‏دويد، و اگر دروغ نگفته باشم، يك زن باموهاى بلند و پريشان و چشمان پاره شده از بالا به پايين نيز به پشت‏اش سوار است. زن سوار روىپشت آن را زياد مطمئن نيستم كه واقعا بود يا پيش چشم من سياه‏سياه مى‏شد. چون فرصت نكردم در آن دقّت كنم. با ديدن اين منظره، بيل را انداختم و يادم نيست چندپاى ديگر قرض كردم، بدو كه نمى‏دوى…

    وقتى چشم باز كردم، خاله‏جين كش در يك طرف‏ام شيشته بود