آرشیف

2015-6-23

jameghor

سلطان رضیه غوری

سلطان رضیه غوری

سلــطـــان رضــیـــه دخــتــر شــمـــس الـــدیـن الـتـمــش غــوری مـیـبـاشــد کــه در ســنــه 607 هــ ق در دهــلــی بــر تـخـت سـلـطـنـت جــلـــوس نـمـــوده ، بـیـسـت و شــش ســـال پــادشـاهــــی کـــرد. الـتـمـش رضـــیــه را از هــمــه اطــفـــال خــویـش بـیــشـتـر دوســـت داشـــت در تـعــلــیــم و تـــربـیـه او کـــوشـــش زیـــاد کــــرد، در اثــــر تـــوجــه پـــدر خــــود رضــیــــه تــمــام عــلـــوم مــتــداولـــه آن عصر را آمـــوخـــت عــــلاوه بـــر آن حــســـب مــیــل ســلطــان الــتــمــش در اســپ ســــورای، شــمــشــیر زنــی و غــیــره فــنـــون مـــردانــــه مـــهـــارت بــســزای داشـــت، طــوریــکـــه از تــصــاویـــرش مــعــلـــوم مــیــشـــود. خـــیــلــــی قــشـنـگ و دلــــربـــا بـــود، گـــویــنـــد صــــدای بـــســیـــار جـــزاب داشــــت کــــه بـــه دلـــربـــائــیـــش مــی افــــزود. زیــبــائــی مــعـــنــوی رضــیــه او را مـــحــبــوبــه تــمــام اطـــرافــیــانـــش گــــرائــیـــده بـــود.

خــلاصـــه رضــیــه دارای تــمــام صــفــاتــیــکـــه لازم پـــادشـــاهــان بـــوده داشــتــه اســـت، از هـــر نــقــطــه نــظـــر لــیــاقــــت ســلــطــنــت را داشـــت وقــتـیــکــه پـــدرش مــجــبــور مـیــشــد دهـــی را  تـــرک کـــنــد تـــمــــام امــــور دولـــتــی را بـــه عــهـــــده رضـــیــه  مـیــگــذاشـــت. او هـــم آنــرا بــه عـــقــل و فــراســت اجــــرا مــیــنـمــود، طــرف تــعـــریـف و تــحــســیــن بـــزرگـــان عــصـــر خــود قـــــرار گـــرفــت. چـــون پـــدرش حــســـن اداره او را دیـــده بــه تــاج الـمـلــک مــحــمــود یـــاور خـــود امــر نـمـــود تـــا فــــرمــــان ولایـــت عــهــــده رضــیــــه را صـــادر نــمــایــد ولـــی بــا وجـــود ایــن فـــرمــان، وقـــــتــیــکــه الــتــمــش در ســــنـه 633 وفــــات نــمـــود، بــزرگـــــان در بـــار و صـــدر اعــظـــم و پــســـر الــتــمــش رکـــن الــدیــن فــیــروز شـــاه را بـــر تــخـــت ســلـــطــنـــت نــشــانــدنــد.

ســلــطــنــت فــیــروز شـــاه طـــولـــی نــکــشــیــد چـــون ایـــن پــادشــاه خــیــلـــی کـــم اراده و ضــعــیــف الـعـــزم و عــیــاش بـــود، رفــتـــار بـــی خــــردمــنـــدانــــه اش ســبـــب اغـــتــشـــاش شـــده بـــعــــد از هـــفـــت مـــاه ســـلــطــنـــت بــعــضــی از مــلـــوک و دربـــاریــــان او را بـــه زنــــدان انـــداخــتــنــد و رضــیـــه را بــجـــای او بـــر تــخـــت شـــاهــنــشــاهــی بــلــنــد کــردنـــد. مـــراســـم تــاج گـــــذاری رضـــــیـــه بــتـــاریـــخ شـــانـــزده ربــیــع الاول ســنـــه ( 634 هـ ق ) صـــورت گــــرفــت، ایـــن دخــتـــر شـــاهــنــشـــاه قــــاره بـــــزرگ هــنـــد  شــــد.

نـــظــام الــمــلــک جــنــیـــدی کـــه در عــهــد شــمــس الـــدین الــتــمـــش ســمـــت صـــدارت داشـــت، لــشــکـــری بـــر خـــلاف ســلــطــنــت تــرتــیــب داده دهـــلـــــی را مــحــاصـــره نــمـــود. ایــن مــحــاصـــره بــســیـــار طـــول کــشــیـد ولـــی بـــالآخـــــره چــنــد تــن  از طـــرفــدارانـــش بـــر او خــیــانـــت نــمـــوده بـــه رضـــیــــه پــیــوســـت و ایـــن امــــر ســبـــب شـــد کـــه ســلــطــانـــه دریــن گــیـــر و دار پــیـــروز گـــردد.

بــعـــد از آنــکـــه صــلـــح و آرامـــش بـــر قــــرار شـــد رضــیــــه بــه نــظــم و نــســق امـــــور داخـــلــی دســــت یــافــتـــه، خـــواجــه مــعــذب را بـــه صــــدارت خـــویــش مــقــــرر و شــــروع بـــه فــعــالــیــت نــمــود، تـــا ایــــن فـــرصــت رضـــیــــه در حــجـــــاب بـــــود ولــــی بــــرای آنـــکــــه در کــــارهـــــای کـــشـــــور بــهــتـــر رســیــدگـــی بــتـــوانـــد تـــرک چــــادر گــفــــت و مــطــابـــق ســجــایــای مــــردانــــه خـــویـــش لــبـــاس مــــردانـــه پــوشــیــد. در مـــاه رمـــضــــان 637 هــــ ق بــــه ســـلــطــان خــبـــر رســیـــد کـــه والـــی تــبـــر هــنـــد، مــلــک تـــونــیــــا شــــورش نـــمـــــوده، رضــیــه بــا لــشــکــر خـــود رهــســپـــار تــبــر هــنـــد گـــردیـــد چــــون بــــدروازه شــهــــر رســیــــد، مــلــک تــونــیــا بــر او دفــعــتــاّ حــمــلــه بــرده فـــرمــانـــده قــشـــون رضــــیــــه را بــکــشــت و خـــود ســلــطــانـــه را اســیــر گــرفــــت.

ولـــــــی بـــــــزودی دلـــبـــاخــتـــه جــمــــال مــلــکـــه گـــردیــد، با او تـــکــلـــیـــف ازدواج نـــمــــود، رضـــیـــه نــیـــز بـــرای آنــکـــه بـــه زد و خــــورد هــــای داخــلــــی خـــاتــمــــه دهــــد پــیـــشــنــهــــاد او را قــبــــول کـــــرد، بــعــــد از عــــروســـــی هــــر دو بـــطـــرف دهـــلــــی روانـــه شــدنــد، امـــــا بــــزرگـــــان و اکــــابــــر راضــــی نـــشــدنـــد کــــه شـــهـــر را بـــدشــمــــن تــســـلــیـــم نــمــایـــنـــد و لــــوکـــــه شــــوهــــر مـــلـــکـــه شــــان هــــم بـــاشــــد، بـــنــا بــــر آن بـــا لــکــشر مــلـــک تـــونـــی مـــجـــادلـــه نـــمـــوده آنـــهـــارا شـــکـــســت دادنــــد و مـــجـــبــــور بــــه فـــــرار ســـاخـــتـــنــد. مـــلـــک تـــونـــیــــــا و مـــلـــکــــه رضــــیـــــه بـــــــزودی اســـیـــــر دســــت هـــنــــدوان گـــــردیــــدنـــــد، بـــتــــاریــــخ 24 ربـــیــــع الآخـــر ســـنـــه 637 هــــ بـــــه قــــتـــــل رســـیــنـــدند.

ســلـــطـــان رضـــیـــه عـــلاوه بـــر فــضــــایـــل دیـــگــــــر کـــه داشــــت شـــاعـــر نــیـــز بـــود و اگــــر چـــه اکـــثـــر اشــعـــارش از بــیـــن رفــتــه ایــنــک چــنـــد شــعـــر او کـــه در کــتـــاب مــشـــاهــیـــر نــســــوان ثــبـــت بـــود بـــا هـــم مــیــخــوانـــیــــــم:

در دهــان خـــود دارم عــنــدلــیــب خـــوش الـــحان
پـیـش مـن سـخـن گـــویــان زاغ در دهــــن دارنـــد
***
از مــاســت کــه بـرمـاسـت چـه تـقـصـیـــر دل زار
آن کــشــتـــــه انـد از غــم بـی سـبــــــب ماســت
****
کــنـــم بــه بــرکـت بـا چـرخ تـخـت سلـطــانــــی
دهــــم بــر بـــال هــمــا خــدمـت مـگـس رانــی
***
بـاز آشــیــریــن مـن در راه الـفـت گـام خـویـش
هــان ولـی تـشـنـیـده بـاشـی قـصـه فـرهـــاد را