آرشیف

1-  سـِیـَهـنـَو             : از گرسنگی بحالت مرک رسیدن
2-  دَّرَو ( دَررَو): تیز ، عا جل ، به سرعت
3- گا لـش               : کلان شدن، رشد و نمو کردن
4- قـَفس                   : ضخیم، لـُک، دَبَل
5- لـُک                     : پندیده، دَبـَل، ضخیم و همچنان طوفانی شدن و بلند شدن سطح آب دریاها و دریا چه ها را هم (لـُک) میگویند. اگر در بهار در اثر ریزش پیهم باران و ذوب شدن یخ و برف سطح آب دریاها بلند شود میگویند که دریا لـُک شده است. همچنان شـُتـُر نر را هم (لـُک) میگویند.
6- کُــتـُر مه            : کَـتـره و کنایه گفتن
7- سُخـُلمه              : کسی را سری ضد آوردن، تحریک کردن
8- بـَو شا د               : پُر گویی کردن، حرف کلان زدن، خود را صفت کردن
9- نَـَها ر ی             : غذای نرم و مخصوص که برای مریض ها پخته میکنند که در ترکیب این غذا زیاد تر گیاهان طبی و طبیعی استفاده میگردد.
10- کـُرت(کُرتخانه)    :جایکه خسته های درختان را بخاطر نهالی کردن زیر خاک میکنند، قوریهً کوچک برای نگهداری نهال های درختان مثمر و غیر مثمر.
11- با رفتن             :مانستن، شباهت داشتن به کسی، بگونهً مثال میگویند که فلانی طفل کاملآ به بابه اش و یا مادرش با رفته است ( یعنی کاملا به پدر و یا مادرش شباهت دارد)
12- بـُو ّچـَه              : بُریده شده، قطع شده، تعین کردن قیمت یک جنس در معاملات داد و ستد. بگونهً مثال اگر یک شخص میخواهد حاصلات زمین و باغ کسی را پیش از پیش خریداری کند قیمت آنرا تعین(بوچه) میکنند که در زمان موعود اگر قیمتها بالا و پایان برود بالای جنس که قبلآ نرخ آن تعین (بوچه) شده است  کدام تاثر مثبت و منفی ندارد یعنی که ثابت میماند به همان نرخ که قبلا بوچه شده است.
13- چُرپه (کُرپه)     :کوچک و خورد که زیادتر برای اطفال این کلمه را بکار میبرند.
14 تَحسَری(زیر سری)  :بالشت
15- نیم مالید(پَسمال)    :قوروت که یکبار مالیده و یا سایده شده باشد، پسماندهً قوروت سایده شده را نیم مالید میگویند.
16- کیب دادن             : یک شی را مطابق به میل خود تغیر دادن، یا مطابق به خواست خویش ساختن، درحقیقت امر کج کردن یا مایل ساختن هم معنی میدهد. گاه گاهی عادت  هم معنی میدهد مثلآ اگر گفته شود  که نو عروس در کار های خانه کیب کرده است یعنی که عادت کرده، یاد گرفته است.
17- مـُجـَـّبا ت                  : کسیکه بسیار مجلسی، پر حرف  شوخ طبع و مزاغی  باشد.
18- ز یر جـُو مَن               :تـُنبان
19- جـُو مَن                     :چپن
20- دَ کَشیدَ ن                :چیزی را بجان خود کردن  مثل کرتی، پطلون، جوراب، همچنان در آوردن نیز معنی میدهد، مثلآ اگر چند مهره را به تار در آورند و یا چند توته گوشت را در یک چوب و یا تار و یاسیخ کباب داخل کنند آنرا (دَکَشیدن) میگویند.
21- تَـوُ ش                          : صد ا ی پا ی ، علا یم آ مد ن و یا شنید ن حر کت یک حیو ا ن و یا خز ند ه د ر حا لیکه خو د حیو ا ن و یا خز ند ه د ید ه نشو د.
22- شُـمـُو ر                     : حر کت خفیف با د 
23- لـِیبـه                               : چر ا نید ن سبز ه ها و علفکها ی نا ز ک و تا ز ه سر ز د ه ا ز ز یر خا ک تو سط حیو ا نا ت د ر فصل بها ر .
24-  بَل لـَیس کر د ن           : مر می و یا تیر ی که به هد ف ا صا بت نکند  و بی حهت شو د.
25- اَ ر و ا نه                    : شتر ما د ه ر ا  ا ر و ا نه میگو یند.
26-مـَچـُم                          :بی خبر بو د ن ،  خود ر ا بیخبر ا ند ا ختن،   
27- هـَبـَلـَک                      : نا آ ر ا م ،بیقر ا ر ، هر طر ف د و ید ن . ا ین کلمه ز یا د تر بر ا ی سگها ی که ز یا د ز شت و نا آ ر ا م با شند بکا ر میر و د .
28- اِ شکـِینج                    : یک چیز ر ا خو ب تا ب د ا د ن،تا ر ها ی  کیلم و قا لین ر ا خو ب با هم تا ب مید هند و بعد آ آ نر ا یکشبا نه ر و ز تر نمو د ه و بعد آ بد و ر د و میخ که به فا صلهً چند متر  ا ز هم فا صله د ا شته با شد بطو ر سخت و محکم د و ر مید هند و بعد ا ز خشک شد ن د ر هو ا ی آ ز ا د آ نر ا جمع میکنند و بعد آ د ر د ستگا ه با فت آ نر ا بکا ر میبر ند تا د ر و قت با  فتن د ر مقا بل شا هنه ز د ن مقا و م بو د ه و ا ز هم نگسلد و یا کند ه نشو د ، همچنا ن ر یسما ن ها ی ر ا که ا ز تا ر و یا ا ز ر یشهً نبا با ت و گیا ها ن مقا م میسا ز ند  همین کا ر ر ا ا نجا م مید هند. با ید گفت نجا ر ها د ر و ا ز ه ها ی که ا ز چو ب میسا ز ند ا و ل ا ین د ر و ا ز ه ر ا به د هن گیر ا می ا ند ا ز ند  و ا نر ا خو ب ا شکنج( خو ب بهم نز د یک )  نمو د ه و بعد آ میخ میز نند و بسته میکنند که د ر بین تخته ها سو ر ا خ و خا لیکا ه نبا شد. 
29- هـَــّپَـل هـَــّپَـل               : غیر منظم ، کج و پیچ ر ا ه ر فتن . ا طفا ل که ا ولین با ر به ر ا ه گشتن آ غا ز میکنند   (هـَــّپَـل هـَــّپَـل) ر ا ه میگر د ند.
30- آ ها ر د ا د ن                : تا ر ها ی پشمی تا و د ا د ه شد ه ر ا که بخا طرا ستعما ل  د ر د ستگا ه گیلم و قا لین بکا ر میبر ند ا و لآ آ نر ا آ ها ر مید هند  طو ر یکه  تا ر ها ر ا  با یکمقد ا ر آ ر د و خمیره تر نمو د ه کمی آ نر ا حر ا ت مید هند و بعد آ نر ا ا شکینج و خشک میکنند تا مقا و مت بیشتر پید ا کند.
31- عا د لی                      : آ هسته و بسیا ر به ا حتیا ط  مثلآ ا گر کسی چیز ی شکنند هً ر ا ا ز جا یش بر د ا ر د و آ نر ا ر جا ی د یگر ی بگذ ا ر د  میگو یند عا د لی بر د ا ر که نشکند.
32- نـَسـُو د کر د ن             : لشم نمو د ن ، صیقل د ا د ن ، ز خها و د ر شتی ها ی چو بف سنگ و یا چیز ی د یگر ی ر ا ز بین بر د ن و لشم سا ختن.
33- سیر و                       : گیا ها ن و د ا ر و ها ی  که بخا طر لذ یذ سا ختن غذ ا با غذ ا مخلو ط میکنند بنا م سیر و یا د میشو د. ا ز قبیل د ر و نه ، پو د ینه ، ر یحا ن ، نعنا ، مر چ سیا ه ، ز لر گ ، سیر ، ز رد چو به ، ز یر ه ………….و د ه ها نو ع د یگر که بخا طر ی خو شبو یی و یا لذ یذ سا ختن  غذ ابا هم  سا ئید ه شد ه و به غذ ا مخلو ط میگر د د .
33- اِ یر یب                     : ا ز ر ا ه یکطر ف شد ن، د و نفر ا کر د ر یک ر ا ه با ر یک و تنگ مفا بل یکد یکد یگر حر کت میکنند بخا طر که با هم تما س نکنند یکی ا ز آ نها ا ز ر ا ه چپ میشو د و یا یکطر ف میشو د که نفر مقا بل بد و ن مشکل ا ز ر ا ه تیر شو د که ا ین چپ شد ن ا ز ر ا ه ر ا  ( اِ یر یب ) میگو یند.
34- لـِیـبـیـر                     : گو شه ها ی ا ضا فی یک تکه  ، پو ست ، همچنا ن د یو ا ر خا کی و ا ستنا د ی که تا ک ا نگو ر ر ا به آ ن تکیه مید هند.
35- پَر چی                      : قا ت کر د ن سر ی میخ آ هنی که ا ز چو ب و یا ا ز بو ت بر آ مد ه با شد و با عث مز ا همت گر د د .
28- مَحیـَر ا ق                  : آ ما د ه با ش بر ا ی ا جر ا ی کا ر ی
29- سُن                          : طر ف ، جهت:  مثلآ ا گر گفته شو د که سُن مه سیل کن  معنی ا ش  ا ینست که بطر ف من نگا ه کن.
30- قـَبـتَـل                        : جد ا شد ن  پو ستهً د ر خت ا ز تــنه، و ر قه و ر قه شد ن .
31- بـِیچُک                      : پا ک شد ن ا زعیب و علت ، صحت یا ب شد ن ا ز مر یضی .
32- نو ا له                         : غذ ا ی پر مز ه بر ا ی حیو ا نا ت که ا ز تر کیب سبو سه  ها  ی غله جا ت و علو فهً نر م و با مز ه سا خته میشو د.
33- شـَوُ ست خو ر د ن      : سا ید ه شد ن و کهنه شد ن ظر و ف فلز ی   .
34- عـَنقـَد کر د ن              : قبو لا ند ن، گنا ه و جر می ر ا با لا ی کسی ثا بت گر د ن که نتو ا ندمنکر شو د،و ا ز مصد ر عنقد گر فته شد ه ا ست. 
35- کـُو له                        : ز خم که د و با ر ه تا ز ه و چر کی شو د، بیر ه ها ی  د ند ا ن که مکر و بی  شو د و د ر د شد ید پید ا کند. طو یلهً حیو ا نا ت ر ا هم کو له میگو یند.
36- اَ ر غه                        : پـُشت حیو ا نا ت
37- بر ما لید ن                   : ا ز جر م و گنا ه ا نجا م د ا د ه ً خو یش منکر شد ن، سر ی آ ستین ر ا بطر ف با لا قا ت کر د ن.
38- غـَرَ می                        : ضد یت نشا ن د ا ن ، ا طفا ل کو چک که با بر ا د ر ا ن و خو ا هر ا ن شا ن جنجا ل میکنند و نمیخو ا هند که پد ر وما د ر شا ن د یگر ا ن ر ا هم مثل آ نها د ر ا غو ش بگیر ند و نو ا ز ش د هند.
39- غـُنـش                       : ا گر د ر هو ا ی گر م و سو ز ا ن بر ا ی یک لحظهً کو تا ه با د و شما ل سر د حر کت کند میگو یند با د غـُنـش کر د : یعنیکه بر ا ی مد ت کو تا هی با د و ز ید و یا یک ا ند ا ز ه سر د شد.
40- اُ ر م                         : د فعه 
41- مُخت                          : چیز ی که بسیا ر سخت و محکم با شد.
42-چـَـّغـُن تر                     : خو ر د تر ، کمی جمع تر و کو چکتر
43- کا هش خو ر د ن         : جگر خو نی کر د ن ، ا ز غم و غصه آ ب شد ن ، ر نج بر د ن ا طفا ل  ا ز د و ر ی پد ر و ما د ر .
44- چـُغـُل                        : شیطا ن ، بهم ا ند ا ز.
45- ها ّ لا ها ّ لا                 : غلمغا ل و جنجا ل به پا کر د ن ، سر و صد ا ا ند ا ختن.
46- جر حت                       : چر ک ، ز خم چر کی    
47- مـَمَه                           : ما د ر کلا ن
48- ما مُن                          : ما د ر، ما د ر کلا ن
49- تَو زُ م                         : فعلآ : ا گر د و نفر د ر یکمسیر د ر حر کت با شند و یکی ا ز ا نها کا ر و با ر ش هنو ز تما م نشد ه با شد که با ر فیقش همز ما ن حر کت کند بر ا ی ر فیقش میکو ید: تو ز م تو بر و و حر کت کن من پشت سر ت می آ یم.
50- هَـّـد ی                         : قسمت و یا محل بعین شد ه.
51- غـَـله ( غَه له)               : مجمو ع ا ز  گو ، ما د ه گو ، گو سا له
52- شـُو م                            : شو خ
53- مـَد رُ و                          : کنا ر ه ً لبا س ، کمپل ، گیلم و یا چیز ی د یگر ی .
54- پُر مُجـَـّبا ت                    : شو خ و سخن چین، پر گپ ، تیز ز با ن و مز ا غی.
55- بَـیـدَ ل                         : گو و یا گو سفند که ا ز گله جد ا شو د و بطر ف خا نه فر ا ر کند میگو یند بید ل کر د ه ا ست.
56- کـَلَه خـُم                        : نیم پز، نیم پُخته
57- چـُخید ن                         : ا ز جا ی خو د شو ر خو ر د ن ، حر کت کر د ن
58- آ یش                             : حا صل ،نو بت کشت کر د ن ز مین
59- سخکـَو له ( سخکـَو نه)      : شو ر ک د ا د ن ، بجا ن چیز ی مصر و شد ن.
60- شـَخـَلمه                       : رَ قـَس و نا منظخم
61-  رَ سَد                            : سهم ، قسمت
62- بَخش( بـَخچ)                   : سهم ، قسمت، تقسیم
63- پـِیشُن                          : کنج خا نه، د ا خل ، قسمت آ خر د ا خل خا نه.
64- مـُـقــّتـا                          : د ا یم ، بطو ر د و ا مد ا ر، همیشه.
65- گِـیـلـَو شه                  : همو ا ر کر د ن گـل  و لا ی ر و ی با م و یا د یو ا ر خا نه ، پُر کر د ن سو ر ا خها ی د یو ا ر تو سط گلو لا ی.
66- بـُو چّـَه بـُو چّـَه             : تو ته تو ته، قـَیله قـَیله
67- بـُو چـّه                      : تعین قیمت یک جنس، فیصلهً نها یي یک جنس بین خر ید ا ر و فر و شند ه .
68- مـُو چـّه کـَن                : شخص چا لا ک و فر یبکا ر
69-  هـَچـّه                      : چو ب که یک سر ی آ ن د و شا خ با شد تا بتو ا نند چیز ی د یگر ی ر ا با لا ی آ ن ا ستنا د د هند .
70- کـَبـَر                       : یکنو ع گیاه و بتهً و حشی ا ست که د ا ر ا ی بر ک ها ی سبز و چر ب ر قم بو د ه که د ر منا طق خشک و  و کو ه ها میر و ید ف همچنا ن کـَبـَر د ا ر ا ی گلها ی  سفید  شا خه شا خه بو د ه که  گل آ ن شبا هت به گلها ی لیلی د ا ر د .
71- ر ُ و یَک                  : ا ز هم د و ر شد ن ، خفه و د یغ شد ن د و غا مل و یا د و د و ست .
72- کـُنتـَی                    : کم مهر ی ، ا ر تبا ط نگر فتن ، د و ر ی کر د ن….
73- لـَغ                       : لـُچ و بر هنه شد ن ، جل و ز ین ا سپ ر ا ا ز پشت آ ن د و ر کر د ن
74-  کـُلـَو                   : آ ب د ند و ا ستا د ه، یا یک قسمتی ا ز د ر یا که عمیف تر با شد.
75- یـُلمه                    : چیز ی ر ا به ا تش نیمسو ز کر د ن، کبا ب کر د ن، سو ختا ند ن
76- یُـلجَه                   : قسمتی ا ز ما ل و د ا ر ا یي کسی ر ا به چا ل و نیر نگ بد ست آ و ر د ن .
77- قـَتی کر د ن          : یکجا کر د ن گو سفند ا ن با چو چه ها ی شا ن بخا طر شیر د ا د ن به چو چه ها ی آ نها.
78- با شت بَهـَه             : صد ا ز د ن با لا ی گا و ها ی قلبه یي د ر و قت قلبه کر د ن ز مین و یا خر من کو بید ن بخا طر یکه کمی تیز تر و ز و د تر حر کت کنند.
79- بـُو گدُ و شت                      : بگذ ا شت
80- تـَهشیشت           :پا یا ن آ مد ن،   آ ر ا م شد ن ، از جو ش و خر و ش و یا ا ز خشم و غضب پا یا ن آ مد ن گ، کم شد ن  پند ید ه گی ز خم.
81-  ـشیشتن           : بنشستن
82- جا د ا د              : ملک و د ا ر ا یي، گنجا یش
83- وَ یل                 : رها کر د ن
84- کـَلپو ت            : جَسَد ، ا ستخو ا ن و ا سکلت مر د ه 
85- غـُنه جین        : کر ه ا سپ ما د ه که د و سا له با شد
86- تا ی               : کـُر ه ها ی نر که بین یک ا لی د و سا ل عمر د ا شته با شد.
87- تا ی خر          : کـُر هً خر
88- قـُـّلـَک           : سو ر ا خ تنگ و کو چک، جا ی پـُت و پنها ن
89- غـَبـَل            : جا یکه گا و ها و گو سا له ر ا نگا ه مید ا ر ند.
90- تـَر با             : آ د م هو شپر ک و ر ا ه گم، د یو ا نه ر قم، کم عقل