آرشیف

(در محور ثقافت اسلامی)

قرآن کریم: [وَلا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولا] سوره الاسراء، آیه ﴿۳۶﴾
ترجمه: "و چيزى را كه بدان علم ندارى دنبال مكن، زيرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد." سوره الاسراء،  آیه (۳۶)
اینکه محترم عبدالحفیظ منصور – نمایندۀ مردم کابل در مجلس نمایندگان اشاره انتقادی بر امور تنظیم شدۀ نصاب درسی ثقافت اسلامی در بدنۀ نصاب تعلیمی دانشگاه ها داشتند برایم سوژه ساز شد و در حقیقت مرا واداشت تا خوب تر از طریق پرس و پال، پژوهش و مطالعه به ماهیت اصلی این اصل پی ببرم. از همان خاطر قبل از اینکه در جستجوی مدخله های مضامین هشتگانه ثقافت اسلامی بپردازم، خواستم تا خوب تر و دقیق تر بیانیه جناب منصور را بشنوم! آقای منصور در ایراد بیانه اش که به مجلس نمایندگان صورت گرفته بود؛ مضامین ثقافت اسلامی را منبع ترویج تروریزم و فابریکۀ ساخت تروریست خوانده بود ولی بعد از اینکه سروصدا ها اوج گرفت و خشم عالمان دین بر انگیخته شد، آقای منصور به خاطر وضاحت گفتار اش مردم را به یک نشست علمی پیرامون روشن ساختن جنبه های توضیحی گفتار اخیر اش فرا خواند که این سمینار علمی در تالار یک دانشگاه خصوصی برگزار شد و محترم عبدالحفیظ منصور در رابطه به گفته های اخیرش اش وضاحت و روشنی داد.

لیکن جان کلیه سخنان جناب منصور را در سمینار علمی اش کنترول و درج مطالب ارزشمند در لابلای مضامین ثقافت اسلامی توسط علمای متخصص و دانشمند شکل می داند و دفاعیه اش اصلا بر گفتار اخیرش صدق نداشت چون وی در مجلس نمایندگان بیانیه خویش را خیلی روشن و پوست کنده ابراز نموده بود و در کل موارد درج شده ثقافت ها را طالب ساز عنوان نموده بود اما در سمینار علمی به نحوی رخ موضوع را به سمت دیگری چپ نموده بود و خود را از دست بعضی ها خلاص داد.

قبل از نقد و بررسی سخن های جناب منصور توجه خواندگان محترم را به اهداف اصلی مضامین ثقافت اسلامی که ذیلا بیان شده است، جلب می دارم؛

#مضامین_ثفافت_اسلامی_و_اهداف_تدریس_آن
ثفافت اسلامی از جملۀ مضامین دینی و پوهنتون شمول بوده که منحیث احترام به معتقدات و احکام اسلامی و فهم بهتر دین اسلام تدریس آن به گونه آکادمیک در تمام پوهنتون های خصوصی و دولتی، در همه سمستر های روزانه و شبانه قابل تطبیق می باشد.  در این شکی نیست که محصلین جوان کشور ضرورت مبرم به این مضامین داشته؛ زیرا که جنگ های خانمان سوز سه دهه اخیر از یک طرف، دوری از فرهنگ و بینش اسلامی از جانب دیگر، هم چنان تهاجمات فوری که از هر سو با طوفان های از انحراف و گمراهی برای از جاده کشیدن ما می تازد مسلمان را از پابندی به امور دینی و احکام شرعی ضعیف نموده و امکانات فراگیری آن را به ویژه برای نسل جوان مسلمان کمرنگ می نماید. که در نتیجه اکثریت مسلمانان از درک حقیقت اسلام به دور مانده و اسلام را (که یک نظام کامل زندگی برای انسان ها است) فقط در چند عبادت انگشت شمار که آن هم بصورت درست و طبق احکام شریعت صورت نمی گیرد خلاصه نموده و نظام زندگی را که الله واحد و یگانه برای بشریت پسندیده است از زندگی خویش به نحوی خارج ساخته اند، این کار شان مشکلات را که امروز جوامع اسلامی با آن دست به گریبان اند به بار آورده است.

در حالیکه دین مقدس اسلام همان گونه که رابطه انسان را با خالق اش تنظیم می نماید، رابطه وی را به نفس خودش نیز در نظام اخلاقی تنظیم نموده است، و معیار ارزیابی ایمان انسان را در گروه اخلاق نیکویی وی قرار می دهد، به این شکل دین مقدس اسلام ارتباط انسان با انسان در چوکات خانواده مجتمع تنظیم می نماید؛ زیرا انسانیکه بالطبع اجتماعی است نمی تواند به تنهایی زندگی نماید، ضرورت به همنوع خویش دارد تا خانواده را تشکیل دهد و جامعه را به میان آورد. 
از جمله وظایف انبیا علیه السلام تنظیم روابط ذات البینی میان انسان ها می باشد که با بکار بردن نظام های خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی که از آیات قرآن مجید و احادیث گران بهای پیام اسلام (ص) سر چشمه می گیرد روابط آنها را تنظیم نماید.
بنابراین دیپارتمنت ثفافت اسلامی جهت بر آورده شدن همین مرام مضامین ثفافت اسلامی را در سمستر های هشتگانه قرار ذیل تدریس می نماید؛

#سمستر_اول: جهان بینی اسلامی: این مضمون سه موضوع عمده و اساسی را مورد بحث قرار می دهد. که در زندگی انسان ها سرنوشت ساز بوده، سعادت و عدم سعادت انسان وابسته به آن است، به این معنی که هرگاه کسی آنرا درست درک نماید و به آن اعتقاد داشته باشد، و مطابق آن عمل نماید بدون شک سعادت دارین را نصیب می شود و بر عکس موجب خسران دنیا و آخرت می شود. این موضوعات قرار ذیل می باشد: ایمان و عقیده و نقش آن در زندگی انسان، شناخت درست انسان و مکلفیت های وی در این دنیا، و شناخت درست از جهان، کائنات و طبیعت، و هدف از خلقت و دلایل مخلوق بودن آن.
#سمستر_دوم: عبادات و حکمت های آن: این موضوع هدف اسلامی خلقت انسان را بیان نموده که عبارت از عبادت الله متعال می باشد، شامل ارکان اسلام، انواع، مراتب، شروط و حکمت های عبادت است، تا اینکه یک جوان مسلمان بداند که عبادت یک ضرورت مبرم هر انسان بوده همانگونه که انسان جهت تقویت امور فیزیکی خویش به آب و غذا ضرورت دارد، تقویت امور روحی خویش نیز به عبادت ضرورت دارد.
#سمستر_سوم: نظام اخلاقی اسلامی: که متأسفانه یک نظام فراموش شده در جوامع اسلامی امروزی شمرده می شود، ارتباط انسان را با نفس خودش از حیث اخلاق نیکو و سلوک شایسته مورد بحث قرار می دهد. نظام اخلاقی اسلامی سر چشمه تمام نظام های دیگر است، از همین جاست که پیامبر اسلام اخلاق را مستقیماً با عقیده و عبادت ارتباط داده است. در نظام اخلاقی پس از معرفی مفهوم اخلاق در مورد فضایل و مکارم اخلاقی و تأثیر بالای فرد و جامعه، علل و اسباب آغوشته شدن بر رذایل اخلاقی، و راه های علاج آن مورد بحث قرار می گیرد.

#سمستر_چهارم: نظام اجتماعی اسلامی: این مضمون روابط ذات البینی را میان افراد جامعه اسلامی در پرتو این قرآن و احادیث نبوی شریف بیان داشته که از ضرورت های مبرم جامعه اسلامی برای هر مسلمان شمرده می شود و موضوعات دیل را مورد بحث قرار می دهد: مفهوم و ویژگی های نظام اجتماعی اسلامی، ساختار خانواده و اجتماع، آداب اجتماعی، روابط مسلمان با مسلمان و غیر مسلمان، علل و اسباب خشونت خانوادگی، علل و اسباب فساد اجتماعی و بلاخره علل و اسباب اتحلال خانوده و راه های علاج آن.
#سمستر_پنجم: نظام سیاسی اسلامی: این موضوع از جمله موضوعات است که بی حد مورد تاخت و تاز دشمنان اسلام قرار گرفته حتی منجر به شیوع مفکوره پوچ جدایی سیاست از دین میان بعضی از افراد نا آگاه گردیده است. در این مضمون پس از معرفی مفهوم سیاست، و نظام سیاسی روی ویژگی های نظام سیاسی، دلایل وجود سیاسی در دین اسلام، مفهوم حکومت و دولت، ارکان نظام سیاسی، ساختار حکومت اسلامی، مفهوم وظیفه، امام و رئیس جمهور، شروط رئیس جمهور، شیوه های انتخاب، عزل و برکناری وی، حقوق و واجبات وی، روابط دولت اسلامی با دولت های همسایه و جهان، جنگ و صلح، و اهمیت صلح در اسلام و غیره موضوعات مهم روز مورد بحث قرار می گیرد.
#سمستر_ششم: نظام اقتصادی اسلامی: اقتصاد از ضرورت های مبرم جوامع بشری است، حتی نظام اقتصادی در عصر حاضر بر همه نظام های دیگر برتریت دارد، دین اسلام نه تنها در مورد نظام اقتصادی از خود احکام دارد بلکه یکی از مهم ترین عرصه های عبادت در اسلامی عبادت مالی می باشد.  در این مضمون پس از بیان مفهوم اقتصاد و نظام اقتصادی روی موضوعات ذیل بحث می گردد: ویژگی های نظام اقتصادی اسلام، مال و مفهوم آن، راه های مشروع کسب مال، ملکیت و مفهوم آن، عواید و مصارف، نطام های اقتصادی جهانی، مقایسه آن با نظام اقتصادی اسلامی و دیگر مسائل مالی و اقتصادی مهم روز.
#سمستر_هفتم: قرآن و علوم معاصر: تکنولوژی امروزی برخی از جوانان نا آگاه از اسلام را در خود محو نموده حتی آماده انکار از دین اسلام کرده است، به گمان اینکه اسلام دین است که زمان اش گذشته و قابل تطبیق در این عصر نمی باشد، و زمان امروزی زمان تکنولوژی است، در حالیکه علوم معاصر همیشه به حقیقت و راستی قرآن کریم صحت گذاشته، حقایق قرآن را کشف و به مردم عرضه نموده است؛ زیرا که هر قدر علوم معاصر اکتشافات جدید را ایجاد نموده، به جز بیان نمودن اشارات علمی در قرآن مجید و احادیث پیامبر (ص) قبل از یک هزارو چهار صد سال آمده بوده چیزی دیگر نمی باشد، بنابراین هدف از تدریس این مضمون آگاهی جوانان مسلمان در رابطه به استفاده درست از علوم معاصر در خدمت گذاری این دین و تقویه ایمان می باشد. این مضمون از جمله مضامین بسیار مهم می باشد که ارتباط قرآن را با علوم معاصر بیان داشته و جوان مسلمان را متوجه می سازد که قرآن کریم تنها یک کتاب نیست که تلاوت گردد و مورد تبرک قرار گیرد بلکه محتمد ترین کتاب تاریخ، طب، حقوق، قانون، ساینس و تکنولوژی، اقتصاد، زراعت، فلک، زمین شناسی، هوا شناسی وغیره می باشد.
#سمستر_هشتم: تمدن اسلام: این مضمون جز تاریخ فراموش شده اسلام نزد مسلمان امروزی و بالخصوص قشر جوان جامعه شمرده می شود، بنابراین تدریس این مضمون یک ضرورت مبرم جهت فهم درست از حقیقت اسلام به شمار می رود، تا جوانان بدانند که مسلمانان از آغاز تا امروز به همین ترتیب که امروز اند، نبوده اند، بلکه تمدن را که مسلمانان با استفاده از معیار های ایمانی و اخلاقی پایه گذاری نمودند یک هزار سال در اوج قدرت اش بود، اکتشافات جدیدی را در عرصه های علوم تجربوی مانند: کیمیا، فیزیک، ریاضی، طب، فارمسی، الجبر، حساب، تاریخ، جغرافیه، فلسفه، علم فلک بر علاوه از علوم شرعی در عرصه های مختلف آن ایجاد نمودند، و اساس تمدن امروزی را که برخی از کشور ها در عرصه های تجربوی به آن نایل گردیدند بعد از ترجمه علوم و معارف مسلمانان ماقبل به میان آمده است.
پس اینجا در میابیم که مراد آقای حفیظ منصور در درج مورد انتقادی بر ثقافت اسلامی جز اینکه راهی برای جلب توجه شدن به شخصیت اش چیزی دیگری را در پی نداشته است. آقای منصور با آنکه شخصیت علمی توانا است تا هنوز نتوانسته است خود را به مردم بصورت درست بشناساند و همیشه در تقابل افکار مختلط قرار داشته است که این ویژگی شناختن شخصیت واقعی او را برای دیگران دشوار ساخته است و می توان خلاصه گفت که آقای منصور نه عالمی با اعتقاد و روحانی مطلق بوده است و نا دموکرات بی مذهب و دین گریز با درک!
برای آقای عبدالحفیظ منصور زیبنده بود تا اینکه عوض نقد کلی مضامین ثقافت اسلامی به کمبودات و خلاء های معلوماتی این مضمون آگاهانه اشارات می داشت. چون حکم مستلزم آگاهی است و نا دانسته و نا سنجیده سخن گفتن، همیشه از بعد احترام شخصیتی انسان می کاهد. منصور می توانست روش افراط گرايانه استادان ثقافت اسلامی، محدودیت های ایجاد کرده دیپارتمنت ثقافت اسلامی را برای دانشجویان دانشکده های دیگر و فرعی دانستن ثقافت اسلامی را در دانشکده های دیگر هدف قرار می داد و بعد با ایده فعلی اش هم می توانست در قالب همان مطلب بپردازد ولی یکباره انگشت انتقاد بلند کردن به سر یک مضمون که بعد از اجماع علمای بزرگوار، استادان درس خوانده و با مأخذ الهامات قرآنی و نبوی، کتب معتبر دینی، کتب تفاسیر اعتباری بدست آمده است، کار نا پسند، غیر منطقی و پوچ می باشد که سر زدن این اشتباه از آدرس یک مجاهد دین دار بعید و نا بخشودنیست!

……….؛

#منابع:

قرآن شریف
مضامین ثقافت اسلامی
مقالات انترنتی
گفتار عبدالحفیظ منصور
مقدمات ثقافت ها
مرام نامه دیپارتمنت ثقافت اسلامی

…….؛

با مهر
گل رحمان فراز