آرشیف

خـــــدا آن ملتـــی را ســــروری داد       کـــه تقـدیـرش بـدسـت خـویـش بـنـوشـت

بــــآن ملــت ســـروکــــاری  نــدارد       کـــه دهــقــانــش بــــرای دیگـــران کشــت
 

مردم زحمتکش وآزادۀ افغانستان؛ این آفرینندگان تاریخ وسازنده گان واقعی جامعه درتاریخ سیاسی،اجتماعی وفرهنگی جهان صفحات غرور انگیزی دارد؛ ازانجمله صفحات مبارزۀ مؤفقانه مردم افغانستان بخاطر حصول استقلال کامل سیاسی کشور شان در اخیر قرن نزده واوائل قرن بیست میلادی که در پیشاپیش آن مشروطه خواهان اول ودوم قرار داشتند ؛یکی از نمونه های بارز این ادعا است.

حصول استقلال سیاسی کشور در1298 خورشیدی مطابق 1919 میلادی یکی دیگر از پیروزی های عظیم ملت مجاهد وبا شهامت افغانستان است که نه تنها به تسلط مستقیم استعمار بریطانیا در افغانستان خاتمه داد؛بلکه یکی از حلقه های عمدۀ سیستم مستعمراتی امپریالستی را درین گوشۀ جهان مقدم بر هر کشوردیگر آسیائی درهم شکست.قیام مسلحانه ملی 1919 میلادی خلقهای افغانستان پیامد قانونمند روند مبارزۀ عظیم زحمتکشان کشور ما علیه تسلط خونین استعمار وسلطۀ جابرانۀ انگلیسها ست که درین قیام نقش نیروهای روشنگرای جامعه بر جسته وبزرگ است.

در سازماندهی ورهبری قیام مسلحانه 1298 خورشیدی مردم افغانستان علیه استعمار ؛نمایندگان همه اقوام، قبائل وملیت های ساکن کشور آعم از روشنفکران ، مشروطه خواهان؛ علمائی روشن ضمیر دینی وتعداد ازروشن اندیشان حلقۀ دربار صادقانه سهم داشتند. سازمان سیاسی پیش گام درین معرکه{جوانان افغان}بود که شهزاده جوان وآزادی خواه یعنی امان الله نیز عضویت آنرا داشت.

او که در غیابت پدر وظیفه کفالت را در کابل بعهده داشت با اطلاع از کشته شدن پدرش{امیر حبیب الله}که به رسم وعادت همیشگی اش در لغمان مصروف استراحت وشکار بود؛ با وجود اینکه عمش سردارنصر الله خان نائب السلطنه که همزمان با قتل برادرش امیر حبیب الله خودرا در جلال آباد به حیث امیر افغانستان إعلان نموده بود، شهزاده امان الله خان که در میان وطندوستان ومبارزان راه آزادی از شهرت نیک بر خورداربود ومورد حمایت نیرو های نظامی مقیم پایتخت نیز قرار داشت؛ خودرا به حیث پادشاه افغانستان إعلان نموده وبروز 28 فبروری 1919 به عنوان پادشاه مراسم تاج پوشی خودرا بر گذار کرد.

شاه جوان افغانستان در اولین بیانه خویش استقلال کامل سیاسی افغانستان راإعلان داشته، کمک وحمایت مردم کشورش رابخاطر تحقق این آرمان مطالبه نمود.در بیانه مذکور چنین آمده است.{دولت افغانستان باید درتمام مسائل داخلی وخارجی آزاد ومستقل باشد واز کلیه حقوقی که سائر کشور های جهان دارند بر خوردارباشد.خلق باید آزادباشد وهیچکس نباید مورد ظلم واستبداد خود سرانه از هر جائبیکه باشد قرار گیرد} وچند مطلب دیگر. شاه جدید در هفته اول ماه مارچ 1919 میلادی کتبا وایسرای هند را از جلوس خود به حیث پادشاه افغانستان مستقل مطلع ساخت.دولت جدید{ جوانان افغان} که از خود دارائی برنامه های معین بودند بعد از حل وفصل استقلال سیاسی کشور که منجر به سومین بر خورد افغانها با انگلیسها گردید وفرزندان دلیر این مرز وبوم مانند جنگ اول ودوم در سومین جنگ هم با جانفشانی واز خود گذری مادی ومعنوی مؤفق بدر آمدند.

افغــان یـم پهـــلوان یــم پــه میــدان دآزادی      تـل مــی کری دی قــربان ســر ومــال د آزادی

این د و.بیت یکی از اشعار شاعر محترم عبدالله خدمتگار است که در وصف آزادی وقهرمانان آن سروده که متأسفانه باقیمانده این شعر حماسی در حافظه ام نمانده است.

کتب استقلال سیاسی کشور من حیث واقعه تاریخی مهم در رشد بعدی پروسه اقتصادی-اجتماعی کشور تأثیر عمیق وارد نمود. جوانان افغان به منظور تحقق برنامه های اصلاحی خویش یعنی تحولات اقتصادی اجتماعی وسیاسی که زاده نیاز های عینی تکامل تاریخی جامعه بود داخل اقدام گردیدند که بنوبه اول ازبین بردن عقب ماندگی های اقتصادی قرون وسطی ئی را تشکیل میداد.

مردم افغانستان که خواهان پیشرفت کشور خود بودند در مرحلۀ اول از اصلاحات رژیم حمایت کامل بعمل آوردند؛ اما در مراحل بعدی اصلاحات؛تندروی وبعضا کجروی های رژیم وعملکرد های تک تازانه وپدر کلان منشانه شاه امان الله خان باعث شد تا تعداد از نخبگان وپیشگامان سازمان{جوانان افغان}آرزده خاطر شده از معرکه سیاسی کشور کنار روند ویا کنار زده شوند. محمد ولی خان که دران وقت وزارت حربیه{دفاع} را بعهده داشت ودر وقت سفر شاه امان الله خان به اروپا کفیل مقام سلطنت بود از کابینه إخراج وبه بهانه تداوی به خارج از کشور إعزام گردید.وبهمین ترتیب محمود بیگ طرزی وزیر خارجه ومتفکر وقت نیز از وزارت کنار زده شد واز جانب دیگر فعالیت های خرابکارانه استعمار در وجود اشخاص وحلقات معین عقب گرا باعث رکود در تحقق اصلاحات گردید.

بقول مؤرخ مشهور کشور مرحوم میر غلام محمد غبار مرحله دوم اصلاحات یا رفرم ها که از 1928 میلادی تشدید شد با منافع عمدۀ که داشت در جنین خود معدوم گردید؛ بهر صورت آنچه تحقق یافت اصلاحات مرحلۀ اول بود که کامیابانه ودلیرانه علی رغم دسائیس خارجی وضدیت قوه های ارتجاعی داخلی در محل تطبیق گذاشته شدکه شامل عرصه های مختلف ذیل میگردد.

در بخش قانونگذاری: رژیم جوانان عقیده داشت که انفاذ وتطبیق بدون انحراف قوانین ومقررات در جامعه ضامن مطمئن جلوگیری از انارشیزم محسوب میگردد.روی همین اصل بود که علاوه از از تصویب نظامنامه اساسی دولت عالیه افغانستان ؛نخستین قانون اساسی افغانستان مصوب لویه جرگه 872 نفری سال 1301 خورشیدی تعداد کثیری از نظامنامه ها در عرصه های مختلف نافذ گردید. به حکم اسناد دست داشته درین دوره حدود هشتاد نظامنامه تصویب ونافذ گردیده بود

رژیم جدید با درک ارزش اقتصاد در جامعه که یکی از ارکان عمده واساسی تأمین استقلال سیاسی بشمار میرود از همان مراحل اولی حاکمیت خودرا در جهت رشد اقتصادی کشور که شامل عرصه های مختلفه چون : صنعت؛ تجارت؛زراعت ومسائل ارضی؛اصلاحات مالی …وغیره میگردید تلاش نمود. در بخش صنعت میتوان از تورید یکتعداد فابریکات مانند: فابریکه ترمیم موتر وساخت پرزه جات آن در کابل؛فابریکه سمنت سازی در کابل؛کارخانه گوگرد سازی در دارالأمان کابل ؛ کار خانه یخ سازی در قندهار ؛فابریکات نخ تابی وپارچه بافی؛یخ سازی ونجاری در هرات- فابریکه پنبه وروغن گیری وصابون سازی در مزار شریف آسیاب های برقی در اندخوی فاریاب وغیره نام برد.

بخاطر تنویر جامعه به علم ودانش ومعارف توجه جدی صورت گرفت؛مکاتب ابتدائی متوسطه وعالی تأسیس گردید مطابق مادۀ شصت وهشت قانون اساسی تحصیل تا درجۀ ابتدائی اجباری شد.در پهلوی استادان داخلی تعداد از استادان خارجی {فرانسوی وجرمنی}نیز به تدریس در مکاتب آغاز بکار نمودند؛برای بار نخست در تاریخ افغانستان علاوه از متعلمین ذکور تعداد از دختران متعلم نیز غرض تحصیلات به کشور ترکیه إعزام گردید اما متأسفانه مخالفین رژیم از اعزام دختران به خارج در تلیغات ضد دولتی به نفع خود استفادۀ سوء نمودند.

در بخش مطبوعات: باید نگاشت که در سالهای نخستین حصول استقلال تلاش های وسیع ومثمر صورت گرفت ؛درین مرحله به تعداد بیش از بیست روزنامه،جریده ومجله از طرف دولت در نقاط مختلف کشور نشر میشد.درست در همین دوره بود که مطبوعات آزاد غیر دولتی چون انیس ، نسیم ؛سحر ونوروز بفعالیت نشراتی آغاز کردند.

در امور اداره: غرض دگرگون ساختن ماشین دولتی هم یک سلسله اصلاحات بوجود آمد.با وجود آنکه پارلمان وجود نداشت اما در بخش قانونگذاری مجلس قدیم أعیان بنام شورای خاص بعداشورای دولت تعدیل ئتشکیل گردید.وظیفه تهیه وتدوین قوانین مقررات ونظامنامه های جدید را بعهده گرفت خلاصه میتوان نوشت که ارکان سه گانه دولت بنام قوائی مقننه، قضائیه وإجرائیه عملا بوجود آمد و فعالیت داشت.

اصلاحات ذکر شده که بخشی از برنامه های جوانان افغان بوداز یکطرف مورد تأئید وحمایت اکثریت مردم بخصوص اقشار تحول پسندجامعه قرار گرفت واز جانب دیگر با عکس العمل نیروهای عقب گراوحلقاتیکه امتیازات شانرا از دست داده بودند مواجه شده که باعث بروز بغاوت ها وقیامهای ضد دولتی گردید.

در همچو شرائط حساس شاه به سفر طولانی جانب اروپا پرداخت غیابت یکساله آن از وطن باعث آن شد که مخالفین به اندازه کافی با استفاده ازین فرصت به فعالیت های تخریبی علیه دولت تشدید بخشند که در نتیجه به تضعیف پایه های مردمی رژیم منجر گردید وپروسه اضمحلال آنرا سریعتر ساخت. شاه بعد اززباز گشت از اروپا لویه جرگه{مجلس کبیر میهنی}را در سنبله 1307خورشیدی تدویر ودر آن یکسلسله مطالب جدید را که از لحاظ محتوا مترقی بودبه تصویب رسانید.که به نظر تحلیل گران امور درآ« لحظات حساس چنین تصامیمی عجله به شمار می رفت وتصویب آنها چندان ضروری پنداشته نمی شد.

از سوی دیگر در حرکات واجراءات شاه یکنوع بوی به اصطلاح اروپا زده گی به مشام میرسید که چندان مورد قبول نمایندگان مجلس{لویه جرکه}قرار نداشت.گرچه ظاهرا همه چیز بمیل مسئولان امور بخصوص شخص شاه به پیش میرفت واما اشتراک کنندگان به مجلس در باز گشت  به محلات شان در حالیکه از تصامیم وتصاویب لویه جرگه ناراض بودند بر افروخته گردیده علیه رژیم دست به تبلیغات وسیع زدندودشمن هم که در کمین نشسته بود از وضعیت پیش آمده به نفع خود بهره بر داری نمود که این امر باعث کندی روند اصلاحات گردید. سر انجام نه تنها اصلاحات متوقف گردید بلکه زمینه سقوط رژیم نیز مهیا گردید.

با وجود آنکه شاه با پذیرفتن یکتعداد از تقاضاهای مخالفین خواست در تأمین امنیت کار انجام دهد اما دیگر دیر شده بود،رژیم جوانان افغان که تحت تهدید وفشار جدی مخالفین قرار داشت با فرار شاه امان الله جانب قندهار وبعدا ازان طریق به اروپا عملا به حافظه تاریخ سپرده شد وکشور بار دیگر غیر مستقیم در کام استعمار فرورفت.