آرشیف

2014-12-23

استاد فضل الحق فضل

نقدی بر کتاب نامه های دختران سلطان رضیه

 
مـنـت خدا ی را عـز ٌ و جــل که هـمـز ما ن با خـلـقـت بـشـر خـد ا ونـد مـتـعـال عـشـق و مـحـبـت ، عـلـم و دا نـش ، ا راده و ا مـیـد را آ فـریـد تا روابط مـعـنـوی ا نسـا نـهـا و ا جتـمـا عـا ت بـشـری را در جـهـان برا سا س هـمـیـن کـشـش هـا و جـا ذ بـه هـای معـنـوی و غـیـر مـر یـُی  که بر اسـا س فـریکـوینـسی ها ی خاص خلـقـت بـشـر ی، اســتـوا ر نـگـهــد ارد و ایـن ا نسـان پـر تـلا ش را در پـر تـو عـلـم و دا نـش نیـرو و توان بخـشـید تا دست به کـشـف و اخـتـرا عـات جـدید و حـیـران کـنـنـده بـز ند و بـنـی نـوع بـشـر به بر کـت این موهبه ُ ا لـهی در هـر مـر حـلـه ُ ا ز تا ریـخ در عـر صـه هـای گونا گون به مـو فـقـیـت های بزرگ دسـت یـا فـتـه ا ســت.
 
هــمـچـنـان سـپـا س بیکـران مـر خـدا وند متـعـا ل را که  به قـدرت لا یزالش بـه مـنـظـور آ زمـو ن بـنـد ه گا ن ظا لـم و مـظـو مـش در حا لات عـزت و ذلـت نـا لـه ها ی جـانکاه  و فـریاد های خـا نـمـانسـوز  و سـیـل هـا ی    اشـک و طـو فان خـیـز را آ فـریــد  تـا ا یـن ا نسـان با درد و احـسـا س را کـه خـلـیـفـه خـد ا وند مـتـعـا ل در روی زمـین هست در برابـر انـوا ع شـدایـد و مصـا یـب روزگار و مـظا لـم گـو نا گـون ا جـتـما عـی حـمـا یـت و حـفـا ظـت کـنـد و دا د  مـظـلـو مـا ن را از ظـا لــمـان بـگـیـرد .
 
و ا قـعـیـت چـنـین ا سـت کـه عـشـق و مـحـبـت خـمـیـر مـا یـه ُ خـلـقـت  بنی نوع  بـشـر هـسـت . ا گـر خـدا ی  نـخـوا سـتـه  وا ژه ُ عـشـق و مـحـبـت  از قـا مـوس بـشـر یـت بـر د اشـتـه شـود  دیـگـر در د لـهــا جای برای عـا طـفــه ، مـهـــر و شـفـقـت جـوا نــمـردی ، عـزت و ا فـتـخـا ر، نـو ع د وسـتـی بـا قـی نـخــو ا هـــد ما نـد . زیرا  انسـا نـهــا بـد و ن شـک فقط با عـشـق و ا مـیــد زنــد ه ا نـد و این عشـق و امیـد هسـت که جهـا ن وجهانیـا ن را بسـوی با لنـده گـی و تـمـد ن سوق میـدهــد .
 
بـنـا بـرا ن ا گـر بصـورت دقـیــق  بـر کـتـا ب نـا مـه هـا ی د خـتـران سـلـطـا ن ر ضیــه بـه وسـعـــت نـظـر بـنـگـر یـم در مـیـا بـیـم کـه :  ا یـن کـتـا ب  بـد و ن شــک  نـا لـه هـا ی در گـلـو گـر ه شـد ه ُ هـسـتـنـد  که هــر گـز نـتـوا نـسـتـنـد در وقـت و زمـا ن مـعـیـن شـا ن از حـلـقـو م هـا ی مـعـصـو ما نـه و نـای گلـو هـآی ُ نـو یـسـنـد ه گا نـش بـر آ یـنـد  ؛  نـا لـه شـوند ؛ فـریاد شـوند وبه گـوش های هـمــرا زان شـا ن بـرسـنــد . لا جـر م عـقــده شـدنـد ، رنـج شـد نـد  درد شـد ند و در دلـهـا و د لـخـا نه هـا هـا خـفـه شــد نـد ؛ ز نـجـیـر و  یا زولانه شــد نـد و بـعــد هـآ یا نـیم و نیـمکله درحـا فظـه  هـا یـا بـا قـی مـا نـد ه ا نـد و یا کـه از پریشـانـی  وتهـیـد ستی حـذ ف شــد نـد . ا مـا خـوشـا به حا ل عــده ُ از  آنـهـا یـــیکه از نـعـمـت سـواد و عـلـم و دا نش بـهـر ه مـنـد هـسـتـنـد و اکـنـون مـیــتـو ا نـنـد به فـیـض نـو ر و دا نــش  درد هـا ، ر نـج هــا ی شـا نـرا هـمراه باُ تـر س و دلـهـره گی  مـحـا فـظـه کا رانه و   مـر مـو زا نـه گـا ه  گـاه  بـه شـکـل نـا مـه هـا و یا رسـا لـه  هـا با احتیـا ط فـراوان بـنـو یـسـنـد. دریـغ ودرد کـه : تا هـنـوز هـم که هـنـوز اسـت و ما در قـر ن 21 زند ه گـی مـیـکـنـیـم برا ی دخـتـران نا مه نـو شـتـن در مـحـیـط عقـب نـگـهــد ا شـتـه شـد هُ  چون غـور عـیـب پـنـد ا شـتـه مـیـشــود و دخـتـران را به چـشـمـی می بینند که را بعـه ُ بلـخـی را در عـصـر وزما نش  میـد یـد نـد …
 
  امـروز خو شـبـخـتانه در هـر جا سـخـن از آزادی و آزادگی ومبارزه و جـهـاد و …. بسـیـار بر زبا نـهـا میـر ود ولــی در جـریان زنده گی کمـتـر کسـا نی میتـوانـنـد از آزمـون زمـا نه مـوفـقـا نه بـد ر آیند . یا خسته میشـوند ودست از مـبارزه میـکشـنـد ویا به پـیـروزی عقـیده ُ شـان اطمـیـنـان ندارند ویا اصـلا ُ برای مبارزه کردن سا خته نشــده اند . ورنه به نظر اکثـر بزرگان اندیشهُ مبارزه ُ حق عـلیـه با طـل تا زمانیکه ا ز ذهــن انسانها خارج نشـود احساس پیـروزی مـیـنمــآ یـنـد . بـر مـبـنــا ی عـقـا یـد بـزرگا ن عـا لـم بـشـر یـت  در حـقـیـقـت نیرومنـدی  اندیشـه ُ مبارزه  بر عـلـیـه ظـلـم و بیـعـدا لتی وتـا ُ مین عـدا لـت در ذ هـن انسا نـهـا ، خود پیروزی هسـت . به قـول  علاٌ مـه ا قـبـا ل  لا هـوری :

ا گـر خـوا هـی حـیـا ت ا نـد ر خـطـر زی
غـــزالی با غـــزا لـی  درد  د ل گـفـــت    ***     ا زیــن پـس د ر حـر م  گـیـر یـم  کـنـا مــی
به صـحـــرا صیـد بـنــدان در کمین ا نـد      ***     به  کـا م  آ هــوا ن  صـــبـحـی  نه شـا مــی
ا مـا ن از فـتــنـه ُ صـیـــا د خـوا هــیـــم      ***     د ل ا ز انــد یــشـه هـا  آ زاد  خـوا هـــیــــم
ر فـیـقــش گـفـت  ا ی یـا ر خـر د مـنــد      ***     ا گـر خـوا هــی  حـیـا ت ا نـد ر خـطــر ز ی
د ما د م خو یـشـتـن را بـر فـسـا ن  زن      ***     ز تـیـــغ  پـا ک گـــو هــــر تـیــز تـــــر ز ی
خـطـر تا ب و تـوا ن را ا متحا ن اسـت      ***     عـیٌــا ر  مـمـکـنـا ت  جـســم و جا ن ا ســت

بـهـر حـا ل کـتـا ب نـا مـه هـا ی د خـتـرا ن سـلـطا ن رضـیـه بـه عـنـوا ن بزرگـتـرین گا م در عـر صـه ُ نـگا رش نا مـه هـا ی دوسـتـا نه( که حق طبـعـی هـر انسان هسـت ) به هـمـت والای  یـکـتـعــداد از فـر هـنـگـیــان رسالتمنـد  ، ا سـتـاد ان ، ا هــل خـبـره ، عـدهُ ا ز وا لـدین شـا گـردان و به ابـتـکا ر عـمـل و رهـنـمـا یـی  اسـتاد جوان وپر تلاش  نـبـی  سـا قـی ا ز چـا پ بـر آ مـد  و خـوا نند ه گان و عـلا قـمنـدان فـر اوانی را بـه خـود جـلـب کـرد  و بـر د لـهـای دوستـدا ران کـتا ب چنـگ زد ه است  وپرده را از روی عــده ُ از حـقـا یـق زنـد ه گـی مـوجـود و جًــو حا کم  در محیـط  فـرهـنگی برد ا شـت . که  ذ یلا به صـورت مـخـتـصـر یاد آ ور مـیـشـو یـم :
 
نـخـسـت آ رزو مـنـد م هـمـه دوسـتـان و د ست ا نـد ر کـا ران فـر هـنـگـی بـنده را به لـطـف هـمیشـه گـی شا ن عـــفـو فـــر ما یـنـد که جـر ا ُ ت کـرد ه مـیـخـــوا هــم یـاد آ ور شـوم که ا گـر آ زرده نـشـوند نـا م کـتــا ب را با ا ضـا فـه کـردن کلـمـه ُ  لــیســه بـعـد ا ز کلــمـهُ د خـتـران، میـتوا نـید  خـوانـنـد ه گان را از سـر د ر گـمـی نـجـات بـد هـیـد یـعـنی نا م کـتـاب باید  اینـطـور نـوشـتـه  مـیـشــد  (( نـا مـه هــا ی د خـتـران لیسـه ُ سـلـطـا ن ر ضـیــه ))  تا خوانند ه گان  مـتـردد نـمـشـد ند فـکـر نـمـکـردنــد  که سلطان رضیه البته 63 د ختـر داشته اســت.
 
1 –  درین کـتـا ب  جـمـعـآ 63 نـامـه  تو سـط شـا گـردان لـیـسـه ُ سـلـطا ن ر ضـیـه غـوری عـنـوا نی هـمـصـنـفـی هــا و خـوا هـر خوانده های شـان نوشـته اند کـه صـر ف( 2 ) نـا مه ُ شـان بـرای مـرد ان ( برادران شـان) عـنـوا ن شـد است  متـبا قی آ نـهـا کـلا بـه  عـنـوا نـی هـمـصـنـفی هـا  و دوســتـان خوا هـر خوانده هـای  قـشـرُ ا نـا ث عـنـوا ن شـد ه ا سـت کـه ا ین خـود بـیـا نـگـر مـحـد ود یــت ها ی  فـر هـنـگـی د ر جـًـو اد بـیا ت حا کــم بر اندیشـه هـای مـحیـط ما هسـت که اقـلا ٌ یک نامهُ انتـقـادی هـم عنـوانی یک  اداره و یا یکی از شـخـصـیـت ها ی سیـا سـی ورهـبـران دولـتـی و یا نا بسامانی های عـصـر یاد آوری نـشـده است.  هـمـچـنـان مـطــا لـعـه ُ د قـیـق نـا مـه هـا بـیـا نـگـر ا یـن و ا قـعـیـت هـست که بیـش ا ز% 60  نـا مـه هـا  به شـکل طبـعـی ود ست نـخـورده تـحـریر شـد ه ا ست و لـی در  متـبا قـی نـا مـه هـا  نو یسـنـد ه ها  به دقـت وظـرا فـت خا ص جـا نـب حـزم و  ا حـتـیا ط را جـد آ ر عـا یـت کـرده انـد که  صـد هـا بـا ر مـر ا یـشـا ن را آ فـر یـن بـا د  که در چنین شرایـط دشـوار  جر اُ ت کرده ا ند  که  درایت وشـهـا مـت خا ص چنـین کاری را انـجـام د هـنـــد .   
 
2 –  و ا قـعـا به را ه انـد ا خـتـن و سـا زما نـد هـی ایـن چـنـیـن پروسـه هـا در شـر ایط کـنـو نـی کـا ر دشـوار و پر مـخـا طـره و حـسا سـیـت بـر ا نـگـیـز هـسـت و ایـن را ه طـی شـده  را با تـحـلـیـل شـرا یط کـنـونـی در ولا یـت  غـور مـیـتـوان  بد و ن مـبا لـغـه به راه پیـمـوده  هـفـتـخـوا ن ر سـتـم تشـبـیـه کـرد . کـه آن به زور بازو و گـرز و کـوپال و کـمـند وتـیـر کـما ن پـیـمـود و ا ین به قـوت مـنـطـق و نور دانـش و مـعـر فـت و درایت  و تـهـور و شـجا عـت و شـهـا مـت  بی مثا ل ا خـلا قـی تا زه  در نـوردیده و مـنتـظـر نـتا یـج پر با ر فـر هـنـگـی اش در آیـنـده ها ی نزدیک  هـسـت.
 
3 – نـگـا ر ش ایـن کـتـا ب ا و لـیـن سـنـگ بنـا ی اخـلا ق و فـر هـنـگ نو یـسـنـد ه گـی را در لیـسـه سـلـطا ن رضـیه گـذا شــت اسـت  و شـا گـردان مـحـرو م و نـا ا مـیـد را، ا مـیـد تـا زه و نـیـروی  تــا زه  بـخـشــیـد تا بـعـد ا زیــن به جـر اُ ت و شـهـا مــت ا خـلا قـی بـتـوا نند آ نـچـه در دلـهـا و ذ هـن هـا ی شـا ن داشـته  بـا شـد  با وا قـع بیـــنـی بـنـویـسـنـد  و بـه د سـتـرس خـوا نـنـد ه گا ن و عــلا قـمـنـدان فـر هـنـگ و ا دب  قـرا ر د هــنـد .
 
4 – درین کـتـا ب و ا قـعـیـت ها ی  عـیـنـی مـو جـود در ا جـتمـا ع بـه شـکـل خود آ اگاه ویا نـا خـود آ گاه تـحـریـر و ا نـعـکـاس یـا فـتـه است کـه هـر گـز کـسـی حا ضـر نـبـود ه که حـتـی بـه شـکل شـفا هـی آ نـهـا را  بـیا ن  نـمـا یـد چـه رسـد به گـزارش و تحـریـر که خـو شـبـخـتـا نـه تـحـریر گـر دیده اسـت. که بسـیـا ر جا لـب و بـیـا نـگــر حـقـا یـق انـکا ر نا پـذ یـر د ر جا معـه هســت .
 
5 – در حـیـن نو شـتـن نـا مـه هـا با وصـف ایـنـکه نا مه نـگا ران کـو شـیـد ه ا ند  ا دبـی و کـتـا بی بـنـویـسـنـد و لـی بـا ز هـــم بـیـشـتـر لـهـجـه هـا و ا صطلا حات و  لـغـا ت مـحـلی و مـر وج  در زبان مـاد ری شان که به سـطـح مـحـا ورهُ مـرد م نـز دیک ویا  برابر هـسـت تـحـریر گـردیده ا سـت . کـه این مـوضـوع  بر زیـبـا یـی ودسـت نـخـورده گی نا مـه هـا وطـر ز تفـکـر نویسـنـده گان درمـورد بیان حقا یـق افــزوده اســت . 
 
6 – در نـا مـه هـا ی یـا د شـده  بـعـضــی ضـمـا یــر چـون  او ، ازو ،  دوستــــدا شتـنـی ات ، ا و گـک وهـم چـنـا ن  ا خـتـصـا را ت طــنـز آمـیز و اختصارات زبان بیگانه  ما نند :  A ,M, Sh ,p ,T Nو غـیــر ه نیز به کا ر ر فتـه ا ست که بیا نگـر راز د ل کـردن ها ی اسـت که تا حا ل کمتر مورد به کا ر برد داشته است  و خصـوصـیـا ت مـو جـود مـیـان ا فـراد مـشـخـص نـزد نـو یـسـند ه گان هـسـت.
 
7 – بـکا ر بـرد ا صـطـلا حا ت و لـغـا ت مـحـلـی ، مـنـطـقـوی و مـر و ج در زبان ها ی مـحـلـی که در زبان نوشتا ری چندان مـر و ج نـیـسـت؛ نـیـز خوب وشایسته  به کـا ر رفـتـه  ا سـت که خـیـلـی هــم جـا لـب و در خــور ذوق و مورد پـسنـد خـو ا نـنـده گان و نـو یـسـنـد ه گان جوان ما هـســت. که آ رزو مـنـد یــم این شـیـو ه با   د لـچـسّـپـی و علا قمندی دنبال شـود .
8 – در تـمـا م نـامـه هـا بـصـورت یـکـسـا ن و اژه هـا ی د و ستـدا شـتـنـی مـحـبـت ، عـشق ، عـشـق بـه مقا م والای   انـسـان و ا نـسا نـیت ، دوستی ، وفـا ، مـهـر  ، هـمـنـو عـی ، شـفـقـت ، جـوا نـمـردی ، مـسا عـد ت ، خـو بی که هـمـه وهـمـه این وا ژه  هــا  مـظا هـر مـحـٌبت عـا طـفـهُ طـبـعـی بـشـری  و عـشـق بـه مـقـا م ا نسان هـست مـو ج مـیـزنـد یقــیـــنـــآ  واژه ها و ا صـطـلا حا ت که مرد م آنـهـا را عـمـلا گـم کرده اند وهـی هـی دارند ایشان را از زبان کودکان معـصـوم شـان که هـنـوز به گـنـا هـان بزرگ آلـو.ده نشـده اند مـیـا بـنــد.
 
9 – در ا ین نـا مـه هـا هـر گـز جـا ی بـرا ی د شـمـنـی و خـصـو مـت ، کـینـه ، ا نتـقـا م و جـو د نـد ا رد کـه بـیـا نـگـر مـعـصـو مـیـت جـوا نان و نـو جـوانان هـسـت . کـه خـو شـبـخـتـا نـه ا کـثـریـت جـوانان تـحـصـیـل کـرده ُ ما به کـلمـات و ا صـطـلا حات کینه ، فـسـاد ، قـتـل ، غـا ر ت و انـتـقام جـو یـی عـمـلا  آ شـنـا نیـسـتـند . که نا آ شـنا تـر با دا !
 
10 – مـا یـه ُ ا صـلـی و مـطـلـب عـمـد ه ُ نـا مـه هـا را عـشـق ، مـحـبـت ، هـمـنـو عـِی ، ا خـلا ص، بالنده گی وکار کوشـش  و احـتـرام تشـکـیـل مـیـد هـد . ا ین مـو ضـوع ا نـسـا نـهـا را به سـوی بـهـشـت گـم شـد ه و یا هـمـا ن مـد یـنـه ُ فـا ضـلـه ُ را که  گـم کـرده ا ند  ر هـنـما یـی مـیـنـما یـد . بدون شـک چـیـزی را که انسان امـروزی آنـرا از د سـت داده ا سـت . و یا به عـبـا رهُ د یـگـر ا نسـانـهـا ی ا مـروزی به د نبا ل آنـچـه را که از دست داده اسـت سـر گـردان در وادی مـحـرو مـیـت مـیـگـرد د.
 
ا ز آ نـچـه گـفــتـه آ مـد یـم بـد یـن نـتـیـجـه مـیـر سـیـم کـه : ا نـسـان ا مـروزی هـمان ا نسـان بیـسـواد گـذ شـتـه نیـسـت . آ رزو مـنـد یـم جـوانان و نـو جـوانان ما در پر تـو مـحـبـت و نور دا نـش وا قـعـیت هـا ی جـامعـه  و رسـا لـت هـا ی تاریـخـی شـا نـرا در ک نـما یــنـد و به مـد ییـنـه ُ فـا ضـلـه ویا به ا صـطـلا ح کـعـبـه ُ مقــصـود که هـمانـا  کسـب عـلـم و دانش ودسترسـی به تخـنیـک معـا صـر ، صـلـح  و صـفـا ، تر قـی و رفا ه ، صـمیـمـیت و و سـعـا د ت بـشـر و رفـع کلـیـه انوا ع خـصـو مـت هـا ا ست ؛  نـا یـل گـردنــد .
 
در فـر جـام با ر دیـگـر از ابتکار عـمـل  تـمـام فـر هـنـگـیـان غـور، شـا گـردان عـزیز که با قبـول جـر اُت عا لی اخلاقی توا نستند برای نخستین بار سـکـوت بی رونق را  در و لایت غـور بشـکـسـتـنـد و دست به قـلـم  بردند تا رونق تـفنـگ را کـمـرنگ و مصـا ف فـر هـنـگ  را سـبـز  سـبـز نماینـد وهـکـذا از جناب اوستاد  نبی سـا قـی بصـورت ا خـص سـپا سـگـزارم  و تـو فـیـق مـزید ایشـان را که هـنـوز جوان هسـتـنـد و فـر صـت کار وز حـمـت هــم شـکـر خـدا  مناسـب هـسـت  ازبار گاه ایزد متعا ل تمـنـا دارم. 
 
  بـا ا حـتــــرا م
 ا ســتـا د فـضــل ا لـحــق  فــضــــل
جـدی سا ل 1388 هـجـر ی شـمـسـی