آرشیف

                                 
با مسرت در این اواخر کتابی تحت عنوان( سلطان رضیه غوری) بدسترس خواننده گان قرار گرفت که توسط خامه جناب محترم نثاراحمد حبیبی غوری رقم زده شده است . این کتاب شامل 130 صفحه با قطع وصحافت زیبا از طرف موًلف در مرکز انتشارات"تکانک" در اخیر سال 1388 هجری شمسی در کابل اقبال چاپ یافت .

موًلف ، نویسنده، شاعر شخصیت شناخته شده در کشورما است آثاری متعدد تحقیقی وپژوهشی برای هموطنان خویش تحریر وانتشار داده است .

 محترم نثاراحمد حبیبی غوری در زمستان    1342هجری شمسی در ولسوالی شهرک ولایت غور چشم به جهان کشود . دوران طفولیت را به دامان خانواده خویش پرورش یافت و مانند دیگر همسالان خویش به مدرسه ومکتب و لیسه راه یافت تا اینکه سند بکلوریا را از لیسه سلطان علاًالدین غوری بدست آورد ومتعاقبا" شامل پوهنحًی اقتصاد پوهنتون کابل گردید و در پایان ،  دوره های اختصاصی را در کشور اتحاد شوروی وقت تکمیل نمود.

مجموعه اشعار موًلف تحت عنوان " حالات روزگار" ، بازنگاری و گردآوری اشعار میر عبیدالله سرحدی " آتش عشق" ،

 " سلطان رضیه غوری" ، "کثافات جامد شهری" و " ما چه کرده ایم ؟ " از کارکرد های علمی وفرهنگی موصوف است که تا حال چاپ شده است. و بالاخره ما به زودی شاهد انتشار " گزارش ها و مجموعه مقالات اولین گردهمائی بین المللی غوری ها" به کوشش و تحت نظر ایشان خواهیم بود.

اما سلطان رضیه غوری:

سلطان رضیه غوری اولین زن مسلمان غوری است که برمسند سلطانی وپادشاهی رسید. گرچه قبل از او ، زنان دیگر غوری چون ملکه ، حره جلالی و ملکه جهان دختران بهاًالدین سام ، شاه ملک خانم علاًالدین محمد بن علی که از منهاج السراج جوزجانی موًلف طبقات ناصری حمایه وپشتیبانی نمود، گوهرملک دختر علاًالدین حسین خانم غیاث الدین محمد سام که احتمالا"به کوشش ومساعی وی مدرسه شاه مشهد اعمار گردیده است، در غور ویا دربار غوریان وجود داشت که از اهلیت و کفایت فرهنگی، اجتماعی وسیاسی برخوردار بودند اما هیجکدام شان به مناصب شاهی وامیری نرسیدند بلکه همکار و دستیار پدر،  شوهر ویا برادران خویش باقی ماندند.

 سلطان رضیه غوری زمانی بر تخت سلطنت جلوس کرد که از تاًسیس دولت غوریان در هند فقط چند سال محدود میگذشت. هرآن انتظار اغتشاش وشورشها ومقاومت از جانب هندیان و مخالفان مسلمان دولت وی میرفت. اما او با درایت واراده سیاسی که داشت در حدود چهار سال حکمروائی خویش از بروز هرنوع مخالفت ها جلوگیری نمود وبا چنان صلابت وبزرگی و تعادل فکری ودینی وتسامح مذهبی عادلانه حکومت نمود.

موًلف در مورد سلطان رضیه غوری با استفاده از منابع و ماًخذ موثق تحقیقات مفصل انجام داده است که خواننده را تا پایان کتاب با خود به مطالعه میکشا ند. کتاب متذکره را میتوان در چهار بُعدمختلف مورد مطالعه وبررسی قرار داد.

اول: ولیهعدی وچالش های سیاسی و اجتماعی بر سرراه سلطان غوری

دوم: حکمروائی وسیاستمداری رضیه و چهره فرهنگی وشاعرانه سلطان غوری

سوم: یادداشت های موًرخان و نویسنده گان در مورد سلطان رضیه غوری به زبان های دری، عربی وانگلیسی

چهارم:یادداشت های ارزنده درشرح حال زنان افغان و گزارش کاراولین سیمینار غوریان

شمس الدین التتمش یا التمش سلطان غوری در هند با وجود داشتن فرزندان ذکور( رکن الدین و معزالدین) ، رضیه خاتون را با داشتن درایت وهوش وذکای فرهنگی وسیاسی بحیث ولیهعد انتخاب می کند. التتمش میدانست که در چنان جامعه سنتی و دینی ، اولیای امور که متشکل از روحانیون ، خوانین وزمینداران بود اوامر وی را به آسانی گردن نخواهد گذاشت.

موًلف این مدعا را در صفحه(21)کتاب خویش با تفصیل به بررسی گرفته است " سلطان معایب پسرانش از جمله میخوارگی و غرق شدن در رویا های جوانی واین که سلطان رضیه غوری ومناسب بودن انتخاب او به ولیهعدی و روشن شدن محاسن این انتخاب را در آینده به حاضرین گوشزد کرد."

با مطالعه این اثر گرانبها ، خواننده به شجاعت و جسارت زنی برمیخورد که پادشاهی رابه آسانی بدست نیاورده است ، گرچه در آغاز مجادلات با برادران و رقابت مادر اندرش به این کشمکش ها افزود تا اینکه رضیه غوری توانست حقانیت خویش را در مقابل برادران ثابت ساخت وحکمروائی دولت غوری هند را از آن خویش نمود. (1236 میلادی-634 هجری قمری)

چالش های فراراه او کمتر از رقابت مادر اندر و برادرانش نبود اختلافات پیروان مذاهب  و عناد ودشمنی وزیر او نظام الملک جنیدی در راه او سد بزرگی بود که جامعه سنتی ومرد سالار و روحانیون که جامعه قرون وسطایی و درباردر گرو زدو بند های متخاصمانه ایشان بود، به آسانی به فرمانروایی یک زن که قبلا" هیچ سابقه نداشت ، گردن بگذارند.

سلطان رضیه غوری زمانیکه خود را از مناقشات فامیلی فارغ ساخت با تعیین خواجه مهذب قایم نظام الملک به سمت وزارت و تعیین ملک سیف الدین ایبک به سمت فرماندهی سپاه، به اداره مملکت پرداخت. اما این تشکیلات دیری نپاید چه مرگ ملک سیف الدین ایبک ، سلطان رضیه را مجبور  ساخت که رتبه فوق را به شخص مورد اعتمادش بسپارد . روی این هدف مرد سیاه چرده ای بنام جلال الدین یاقوت که رتبه خاصی نداشت به منصب امیرالامرایی برگزیده شد. اما توظیف یاقوت به این رتبه مشکل سلطان را افزود، چه به حسادت سایر امرا مواجه گردید و سلطان را در مرحله حساس زندگی سیاسی و اجتماعی قرار داد . انتصاب یاقوت ، والیان وحکمداران که منتظر فرصت مساعد برای بروز اغتشاشات بودند به شورش واداشت و از جانبی دیگر زمین داران از دادن مالیات خودداری نمودند. که این خود ضربه مهلک بر پیکر نو بنیاد سلطنت غوری هند بود.

در این گیرودار و نبرد ودفاع از سلطنت غوری هند، یاقوت کشته  میشود و روزگار پرمشقت سلطان رضیه فرامیرسد وموصوف با تمام کوشش وزحمات ایکه برای رفع منازعات نمود ، اسیر وبه سرنوشت نامعلوم گرفتار میگردد که با مطالعه این کتاب شمارا به جزیات آن آشنا میسازد و بالاخره سلطنت چهار ساله اولین زن مسلمان پایان میپذیرد.

سلطان رضیه غوری در پهلوی اینکه سیاستمدار وفرمانروایی با صلابت بود، شاعر ودارای خیالات عاشفانه بوده است سلطان در اشعار خود با تخلص " شیرین دهلوی" و یا " شیرغوری" افکار واحساس خود را انعکاس داده است  که نمونه شعر او را درصفحه (25) کتاب دست داشته میتوان خواند.

موًلف از آثار متعدد دری استفاده برده است از جمله :

سفر نامه ابن بطوطه ، طبقات ناصری ، روضة الصفا ، تاریخ فرشته ، طبقات اکبری وغیره کتابهای است که موًلف برای تحقیق وتکمیل اثر خویش از آن سود برده است.

  کتاب شناخته شده وارزشمند این دوره همانا طبقات ناصری است که ما را به تمام جوانب زندگی سیاسی، اجتماعی وفرهنگی و اقتصادی غوریان آشنا میسازد ضمنا" مولف دو یادداشت به زبانهای انگلیسی وعربی ، که درمورد سلطان راضیه تحریر شده است در اخیر کتاب خویش علاوه نموده است که به شایستگی کتاب می افزاید.

کتاب " سلطان رضیه غوری " شامل مباحث دیگر چون : زنان فرمانروا و مشهور مسلمان ، زنان مشهور افغان بعد از سلطان رضیه غوری ، و گزارش تدویر اولین سیمینار امپراطوری غوری ها و جایگاه آن در تاریخ تمدن و فرهنگ افغانستان ومنطقه ، مقام زن در روشنایی سپهر سخن ، و زنان دانشمند افغان که آثار شان به چاپ رسیده است ، میباشد. که خواننده به وسعت معلومات و پژوهش نویسنده پی میبرد. در مباحث فوق شما چهره زنان پرآوازه ومشهور جامعه ما را بدرستی آشنا میگردید.

همچنان این کتاب شامل عکس های رنگی سلطان رضیه غوری ، قبر سلطان رضیه وخواهرش ، و عکس دیپلوم انجنیر عبدالرحمن غوری وموًلف گنجانیده شده است که به زیبایی کتاب می افزاید.

این اثر صرف نظر از اغلاط طباعتی که یقینا" در چاپ های بعدی مرفوع میگردد ، معلومات با ارزشی را راجع به امپراطوری غوریان وحکمروایی اولین زن مسلمان را در خود جا داده است و مطالعه آن برای دانش پژوهان و علاقمندان تاریخ غور خالی از دلچسپی نیست. در پایان ، موفقیت نویسنده را در عرصه فرهنگی و خدمات ملکی از بارگاه رب العزت خواهانم