آرشیف

2014-12-11

استاد فضل الحق فایق

جامعه مدنی چیست ؟

آنچه که متضمن عدالت اجتماعی , رای و اندیشه آزاد مردم باشد , یکی از اهداف جامعه مدنی می باشد . بدین اساس اگر جامعه را در نظر بگیریم مانند جامعه فعلی افغانستان که دران حکومت بر اشتراک و رضایت مردم به میان آمده باشد و قانون بگونه لازم دران وضع شده باشد ؛ در چنین جامعه ها , دولت و جامعه مدنی لازم و ملزوم یکدیگر بوده گویا دو رخ یک سکه را تشکیل می دهند . جامعه مدنی در تمام معاملات خود چه با دولت , چه با سایر ساختارهای زیر بنای دیگر و چه با سایر افراد و سازمانها , روش مسالمت آمیز اختیار کرده از خشونت و تشدد پرهیز می نماید .
هدف کلی و اساسی هر فرد یا یک کتله و گروه در اجتماع همواره تامین و تحقق آرمانهای بلند انسانی بوده است که در هر مقطع از زمان جوامع بشری حسب مقتضیات فطری و زمانی , مطابق به نیازهای مبرم و عقاید بارور خود در رشد و انکشاف , ترقی و تعالی , گام های بلند و بس ارزنده ی برداشته اند تا اینکه در مسیر زندگی, فراز و نشیب های را پیموده و هرکس بدرجه خاصی هویت خویش را ثابت نموده اند . ولی بسیاری از جامعه های کوچک ازین کاروان عقب افتاده اند و دچار در گیر و بحرانهای استبدادی گردیده اند .
هر نهاد جامعه مدنی که در خدمات اجتماعی و فرهنگی در کشور بتواند سهم بارز ایفا نماید بدون شک در کنار سایر نهادهای مدنی در افغانستان برای نیل به اهداف مشترک بشر دوستانه حضور فعال خود را نشان داده مصدر کارهای اساسی و سبب تغییر و توسعه در عرصه رشد و فعالیت مدنی می گردد .
جامعه مدنی در دیدگاه فلسوفان مطرح غربی , نیز بر یکسلسله اصول بدیهی بنیان نهاده شده است . اگرچه با مدنیت نبی یا با نوع آرمان شهر اسلامی , قسما فاصله دارد ولی باز هم با آنها دارای وجوه مشترک بسیاری می تواند باشد . در زمان پیامبر ( ص ) مدینت النبی یا آرمان شهر اسلامی با قوت تمام و برتری های که تبارز داد , تقریبا بیش از یک قرن تمدن کهن روم , مصر و آریانا را ذوب کرد . در زمان کنونی حتا اساس قرار دادن دین و روحانیت را به عنوان محور اصلی جامعه مدنی به صراحت ذکر نموده اند .
در هر کجا که نقش مردم در سرنوشت شان دخیل نباشد و نهادهای اجتماعی , مدنی دران ضعیف باشند درانجا حکومت بسوی خود کامگی می رود . سرانجام فضای یک جامعه را استبداد فرا می گیرد . مردم اند که مجریان قدرت را انتخاب می کنند و بر آنها حق نظارت دارند و مردم دران اصل اند و قدرت حاکمه به مردم تعلق دارد .
در جامعه مدنی دفاع از آزادی یک فرد , در واقع دفاع از آزادی تمام افراد جامعه است . جامعه مدنی انسانها را کمک می کند که با آزادی های فردی , جامعه آزاد خود را بسازند .
طوریکه میدانیم مردم در زمین اصل اند , یعنی مردم مرجع سیاست , قدرت , حکومت و مرجع قانون اند . هرکس که دور از خواسته و رضایت مردم سیاست می کند و یا قانون می سازد گویا مخالفت با حقوق و آزادی های قانونی و مسلم مردم می نماید. 

به استناد آیه شریفه :
« و نرید ان نمن علی الذین استضعفو ا فی الارض و نجعلهم ایمه و نجعلهم الئارثین » ( القصص / 61 )
ترجمه: یعنی در دین مردم وارث زمین اند , مردم پیشوای زمین اند , مردم بر زمین سلطه دارند و بالاخره حکومت مردم بر مردم تفضل الهی برای مردم است .

آیه شریفه : « کنتم خیر امت اخرجت للناس » ( آل عمران / 110 ) 
ترجمه : شما بهترین امت هستید که به سود انسانها آفریده شده اید .

آیه شریفه : « هو انشاکم من الارض و استعمرکم فیها » ( هود / 61 ) .
ترجمه : اوست که شمارا از زمین آفریده و آبادی آن را به شما واگذار نموده است .

نقش جامعه مدنی سرنوشت مردم بدست مردم , تحقق دیموکراسی واقعی , پیشرفت ومدنیت می باشد .جامعه مدنی مشتمل بر سازمانهای اجتماعی , فرهنگی , خیریه و رفاهی خواهد بود که دولت ساختار رو بنایی و جامعه مدنی زیر بنای یک جامعه را تشکیل می دهد .
هر جامعه که مردم حق انتخاب نمایندگان خودرا داشته و مستقیما در سیاست دولت سهم داشته باشند و بتوانند نقش خویش را تبارز دهند و از افراد فرا دست دولتی نظارت صورت گیرد دران جامعه مدنی بخوبی و سریع می تواند نفوذ پیدا کند . 
زیرا ساختن یک جامعه سالم , بر پایه عدالت , برابری نیازمند مشارکت های بیشتر مردم در زمینه های گوناگون اجتماعی و سیاسی است , مشارکت , مشارکت عمومی لزوما به مفهوم یک نهاد سیاسی نیست بلکه شیوه های مشارکت فردی و گروهی , بیان دیدگاها در مورد حاکمیت سیاسی , تشویق دگران درین کار نهایت تاثیر گذار است .
جامعه مدنی دیموکراسی در فرهنگ اسلامی مان , وسیله رسیدن به عدل الهی است , زیرا عدل الهی , هدف و غایه همه امور است که تامین آزادی های مسلم انسانیت را می نماید و آنچه که مارا بدین واقعیت نزدیک می کند دران می کوشیم , چونکه عدالت و آزادی به مثابه جسم و روح اند همانطوریکه روح جسم بی جان را هویت و معنای واقعی می بخشد همچنان عدالت بنیه و روند آزادی را از خود سری و بی سری نجات می دهد. بدین لحاظ بشر از عصر بدویت تا عصر مدنیت معاصر شاهد تطبیق تدریجی عدالت می باشد .
هدف جامعه مدنی عبارت از انسجام افراد یک جامعه بوده تا بصورت دسته جمعی صدای خود را بلند کرده برای دستیابی به اهداف مشترک مساعی لازم به خرچ دهند .
جامعه مدنی عبارت از فضای است که دران مردم نیل به اهداف مشترک نه بخاطر منفعت مادی و یا بدست آوردن قدرت سیاسی تلاش می ورزند .
در جامعه مدنی وظیفه حکومت برای حفظ و نظم , برابری و آزادی مساله نهایت جدی و قابل بحث است . 
در جامعه مدنی عدالت سیاسی , امکانات مساوی در تعلیم و تربیه به درجه وسیع فعالیت های حکومت ار تباط دارد
به باور برخی دانشمندان , جامعه مدنی بدینگونه می باشد :
جامعه مدنی از طریق شعور اجتماعی و اخلاق اجتماعی تحقق می یابد . (برتر اندراسل)
یکی از اصول ایجاد جامعه مدنی تساهل است . ( مارکوزه )
شرط ورود به جامعه مدنی ابتدا آزادی و سپس تعقل است . (هگل)