آرشیف

؟

شرایط اجتماعی – سیاسی غور توأم با انزوای جغرافیایی آن، بدون هرنوع پالیشی فکری، سیاسی و ایدیولوژیک طوری بحال خودش باقی مانده‎است که  در طول این مدت علی‎الرغم اینکه دیگران خواست‎های اولیه و بنیادین‎شان را از هر روزنه‎ی که بود مطالبه کردند اما غوریان عزتمند ومیراث‎داران تمدن چند صد سالۀ سلاله غوریان کبیر، همیشه در یک سطح نگهداشته شده و همین‎طور هرگز نتوانستند به دریافت حقوق قانونی ومسلم‎شان فایق‎آیند و همین در افتادن از کاروان ترقی و مدنیت از حکومت  گذشته وسیله‎یی شد تا ملت غور در شرایط موجودهم در تمام عرصه‎ها شاهد هیج‎نوع تغییرات و دست‎آوردی قابل ملاحظه‎ی نبوده باشند. اما جبر حاکمیت‎های گذشته بنابه هر ملحوظات که بوده اجازه‎ی هیج نوع  تغییراتی را درهیج‎عرصه‎یی جا نداده‎است، علت اینکه در این مدت چهارده‎سال واندی هرگز مردم غور نتوانستند زنده‎گی خود را با شرایط امروزی و هم‎سطح با ولایات نسبتاً درجه اول ودرجه دوم  سازگار ببخشند دلایل زیادی را در خود دارد منجمله عدم‎توجه لازمه حکومت مرکزی برخلاف ماده‌ی از قانون اساسی که تاکید بر انکشاف متوازن درسطح ولایات دارد، حکومت مرکزی آگاهانه برخلاف اینکه عمران وآبادی، فراهم سازی سایرسهولت‎ها ازسوی حکومت وغیره حقوق مسلم مردم غور بود آنها را به حاشیه کشاند و  از سوی‎هم عدم توجه نهادهای دموکراتیک و احزاب سیاسی در غور به آنچه‎که انتظار می‎رفت تا از دست آوردهای جهان بشریت با مطابقت به زنده‎گی عصری ومدرن، آنها را آگاهی دهند و همین‎طور غوریان بومی از ده‎ها وصدها امتیازی دیگری که باید خود را شریک آن می‎دیدند واقفانه به انزوا کشانیده شدند.
اما در بعد مسایل امنیتی اعتراف باید کرد که در چنین وضعیتی نه‎تنها غور بلکه میزان نا امنی در سراسری افغانستان رو به افزایش‎است و پس از شکل‎گیری حکومت وحدت ملی تا اکنون جنایات بزرگ و نابخشودنی از آدرس‎های مختلف زنده‎گی مردم را به مخاطره انداخته‎است، قسماً می‎توانیم از جنایات هولناک که جهان را تکان‎داد از قتل وحشیانه فرخنده توسط رادیکال‎های افراطی در زیر الاشه غنی وعبدالله و از حادثه‎ی المناک شاه شهید که قطعاً پیامد آن از دل تاریخ و ملت افغانستان پاک ناشدنیست نام ببریم و در ادامه‎یی تکوین‎بخشی  دیگر فجایع خرد وبزرگ، سقوط ولایت قندوزبدست منفورترین چهره‎های تاریخ، یکی دیگری از جنایات بزرگ بود که پس از سیزده سال در آستانه حکومت وحدت ملی به قیادت غنی وعبدالله صورت گرفت، پیامد این فاجعه المناک یک باردیگر تاریخ سیزده‎ساله حکومت کرزی را با همان دست‎آوردهای نسبی‎اش معکوس ساخت. در برایند این حادثه‎ی غیرمترقبه تمام دست‎آوردهای مردم اعم از مسایل مادی و معنوی به خاک یکسان شد، در کنار دیگر ناگواری ها سقوط قندوز ضربات سنگینی را بر روی ملت بیچاره قندوز توأم با طوفان غم به جا گذاشت که شعله این الم تا سالهای زیادی در دلهای همه ی مان مشتعل باقی خواهد ماند.
رویهمرفته گفته می‎توانیم که جغرافیای یک دولت خاصیت یک پیکر واحد بهم را دارد وقتی یک محدوده‎یی جغرافیایی که با همان مشخصه‎هایش هستی دولت را در خود تعریف می‎کند و قسمت از قسمت‎هایش آسیب‎پذیر می‎شود، جای‎شک باقی نمی‎ماند که قسمت‎های دیگر را نیز با دردش شریک می‎سازد دقیقاً که ولایت غورهم به عنوان جزی از اجزای متشکله این پیکرعظیم از این امر مستثنی نیست، وقتی دیگر ولایات افغانستان نا امن باشد ودر آتش خشم دشمن بسوزد خواسته یا ناخواسته پاره‎های از این آتش بر جان شهروندان غور نیز اثر می‎گذارد.
اما ازینکه در شرایط کنونی ولایت غور در عرصه افزایش  خشونت‎ها بخصوص خشونت علیه خانم‎ها افزایش روز افزون دارد در این قسمت جای تأمل‎است. اما برداشت وتحلیل من به عنوان کسیکه با این جغرافیا و مردم آن آشنایی نزدیک دارم، بنابه فهم خویش میزان افزایش خشونت‎ها را در غور  پس از شکل‎گیری حکومت وحدت ملی که اخیراً سرخط خبرهای داخلی و خارجی را می‎سازد به عقیده‎من  بدنبال دیگر علت‎های همگانی که یک‎سان برتمام نقاط کشور سایه افگنده‎است، یک دلیل عمده‎ی که در میزان خشونت در این ولایت نسبت به ولایات دیگر افغانستان رو به افزایش‎است، بدون هرنوع تبعیض جنسیتی، قومی، گروهی و نژادی موجودیت حاکمیت زن در این ولایت‎است. مردم غور هنوز با همان رویاهای کلاسیک و غیر دموکراتیک دارند زنده‎گی‎شان را پیش می‎برند و یاهم در یک تعریف دیگر می‎توان گفت که جامعه غور یک جامعه مردسالار محض‎است، وهمان غرور مرد بودن‎شان هرگز تن نمی‎دهد تا کارهایشان را زیرفرمان یک زن به‎پیش ببرند، تاثیرگزاری این روحیه مردسالاری تنها در گروه‎های استفاده‎جو مثل طالبان وهم‎پیمانان طالبان نیست بلکه؛ این به عنوان یک سنت لامتغییر بر روحیه همه‎گان با همان قوت و صلابت‎اش باقیست، از کارمندان مستقیم زیر اداره‎یی بانو جوینده تا یک تعداد افراطیون، که در آغازین مرحله از ماموریت با نو جوینده بحیث حاکم این شهر، واکنش این آقایان را دیدیم وشنیدیم که حتی در رسانه‎ها عدم جواز نماز جمعه به فتوای همین یک تعداد ملاهای افراطی(نه عام ملاها)  بازتاب جهانی یافت و یک بار دیگر به جمودیت فکری غوریان خواسته یا ناخواسته تاکید کرد و همین‎طور عام مردم نوع نگاه‎شان نسبت به حاکمیت زن در این آستان، سوال بر انگیز‎است، و قطعاً همان روحیه زن‎ستیزانه ودغدغه‎ی مردگرایی ویاهم مردسالاری که در خانواده‎ها حکم‎فرماست، و ازطرف دیگر ازینکه در فرهنگ افغانیت ما همیشه زن،  زن تعریف شده‎است، به مشکل می‎توان جایگاه زن را به عنوان کسیکه شریک کارهای زنده‎گی‎است وحق حقوق مثل مردها دارد تثبیت کرد. بازهم  به باور مردها  زن یعنی موجود نیازمند به مرد که هرچه مرد خواست بر آن تحمیل کند زیرا به رای همان مقوله مشهور "هرآنکس که نان دهد فرمان دهد" نه اینکه آنرا حاکم خود تعین بدارد وگوش به فرمان آن باشد. اینجا ذکر سخن علی رضا شریفی پژوهشگر و نویسنده را که در مورد جایگاه زن در فرهنگ حاکم بر افغانستان‎است ذکر آنرا در این نوشته عاری از مفاد نمی بینم که می‎گوید:
"…. زن در فرهنگ افغانی میزانی است که تمامی آن چه را که باید یک مرد داشته باشد، از قبیل شجاعت، غیرت، دین، تعصب، دلیری، ناموس، ننگ و … با آن سنجیده می شود. شاید بتوان شباهت هائی میان مردان سنتی و "شیرهای نر" یافت. سلطان بودن یک شیر در جنگل و فرمان روائی بدون قید و شرط او بر گله ها، به این بستگی دارد که تا چه حد بتواند شیر های نر رقیب را از اطراف گله ی ماده ها دور کند. به همان میزانی که شیر نر در دور کردن رقبا از خود شجاعت نشان دهد، به همان پیمانه در میان ماده ها از احترام برخوردار است. مردان افغانستان نسبت به زنان، چنین حالتی دارند. اگر بخواهد دینداری کسی را محک زنند، با معیار زن است؛ اگر شهامت او را بسنجد با معیار زن است؛ اگر تعصب و دلیری او را بیازمایند با میزان زن است؛ اگر عقل و درایت او را بسنجند با معیار زن است. اگر بخواهند او را به خاک سیاه بنشانند، باز هم بوسیلۀ زن است" تفسیر وتعبیر آقای شریفی انعکاس دهنده‎یی واقعیتی عینی از زنده‎گی اجتماعی ما بانوع زاویه دید‎مان نسبت به خانم‎هاست که هنوز عام مردم ما اعم از فمینست‎های که طبل آزادی زنان را می‎نوازند تا زن ستیزان که با موجودیت آنها مخالفت دارند و هم اعتدالگرایان که خود را درمیان فمینست‎ها و زن ستیزان قرار می‎دهند همه ی ما در یک کشتی سواریم.
اما در یک دایره‎یی تنگ‎تر مثل غور وقتی وضعیت زنان سنجیده می‎شود در آنجا این معادله نتیجه‎ی سخت‎تر از این دارد، زیرا در غور هنوز جوی عمومی بدست ملاهاست (نه عام ملاها) بلکه بدست آنهای که با ساده گی یکی را انسان خوب  ودیگری را تکفیر می‎کنند؛ فرق نمی‎کند که این ملاصاحبان در گروه‎ی طالب باشد یا غیر طالب، اکنون بنابه همین اصل، گفته می‎توانیم که افزایش میزان خشونت‎ها تا کشتارهای وحشیانه از سوی یک‎عده افراد بنام این و آن در حالیکه هنوز در شناخت وفهم خلقت خود مشکل دارند بر می‎گردد به عدم اتخاذ تدابیر لازم و به موقع و راه‎های پیشگیرانه در زمینه جلوگیری از این اعمال غیر انسانی از سوی حاکمیت محلی، که افراطیون از این فضای بوجود آمده مفتیان عصر خویش واقع می‎شوند و دروازه محاکمات خویش را در هر دشت ودیاری باز نگاه می‎دارند. جای نگرانی  این‎است که ما هنوز برای حاکمیت زن در غور آمده‎یی یک بستر اجتماعی-سیاسی نبوده‎ایم و نیستیم، اولاً برای ما خیلی الزام آور این بود که ما پیش از اینکه حاکم مان یک خانم می‎بود، حد اقل برای حاکمیت آن یک بسترمی‎ساختیم که در آن بستر موجودیت زن را به عنوان جزی از پیکر اجتماع و سهیم در تمام قدرتهای سیاسی، اجتماعی وفرهنگی… تبلیغ می‎کردیم، ویا حد اقل می‎توانستیم جایگاه زن را بعنوان یک انسان کامل ثابت می‎ساختیم( درحالیکه چند روز پیش حرف ناقص العقل بودن زن از سوی همین یک تعداد افراطگرایان، جهانی شد)، تا گوش‎های این طیف از جامعه(افراطگرایان) باز می‎شد و یا هم  اقلاً نوع نگاه‎شان نسبت به این موجود تغییر می‎کرد. که متاسفانه در این عرصه ما پیش از وقت سبقت جستیم، و این خود عامل برای قربانی دادن ما شد، قطعاً همه ما معتقد بر این هستیم که قتل خانم "رخشانه" قتل اول و آخر نیست که ما پیامد مرارت‎بار آن را حس می‎کنیم، پیش از سنگسار بانو رخشانه از سوی طالبان ما شاهد قضایای مشابه‎ی دیگری نیز در شهر فیروزکوه مرکز ولایت غور بودیم که بازتاب جهانی یافت ولی هیج نوع اقدام عملی بخاطر پیگیری پرونده‎های‎شان از سوی حکومت محلی صورت نگرفت. بدون شک این خلاء عقیدتی نسبت به موجودی بنام زن تا زمانی که پر نشود و حاکم ولایتی  ما هم زن باشد با این بی‎اراده گی، قطعاً ما شاهد یک اداره سالم که بتواند عاملین این عمل وحشیانه را به زنجیر عدالت به بندد  نخواهیم بود.
بدون هرنوع دخالت؛ وقتی نماینده رییس جمهور به زبان خود اعتراف می ‎کند که محل حادثه‎یی دلخراش قتل"رخشانه" در چهل کیلو متری شهر فیروزکوه قرار دارد و این محل از اداره محلی غور خارج و تحت مدیریت طالبان می‎باشد، این اعتراف از یک سو بیانگر یک حقیقت مسلم‎است و از سوی دیگر اشاره به ضعف حاکمیت جناب خودشان دارد که به زبان خود بر آن اشاره می‎کند. دقیقاً "اودک غلمین" جای که رخشانه با تمام لطافت‎هایش در گودال ظلمت با بارش  سنگهای چند کیلویی از سوی قسی القلب‎ترین مخلوقات خدا، جان را به جان آفرین تحویل داد، مربوط شهر فیروزکوه یعنی مرکز این ولایت است. به عبارت دیگر این مکان حادثه، جایست که چند قدمی بیش از کرسی مقام ولایت فاصله ندارد بازهم این عمل وحشیانه بدون هرنوع مداخله نیروهای امنیتی صورت می‎گیرد معنایش این‎است که خانم جوینده قادر به تامین امنیت سرتاسری در غور نیست، بلکه ایشان تنها قادر بر این‎است تا بتواند اطراف اورنگ بلورین و تعمیر مقام ولایت را امنیت تامین کند، درحالیکه مقتضای مردم از نماینده‎ی حکومت مرکزی چیزهای بسا بلندی در سطوح مختلف است!
گفته می‎شود که  اتفاق این حادثه‎یی دلخراش که عزت ملت با غرور وسلحشور غور را یک بار دیگر به زمین زد، به همین بهانه آقای رییس جمهور هییتی ترکیب از مقامات بلند پایه حکومتی را از مرکز به ولایت غور اعزام نموده، تا این قضیه را از نزدیک بررسی کنند، در چنین شرایطی که مشکلات ولایت غور به شمول چگونگی اتفاق این حادثه همه بدون هر نوع ابهام آفتابیست وحکومت محلی هم قادر به هیج نوع اقدامات عملی در عرصه مجازات ومکافات عاملین قضایا نیست؛ پس رفتن چند شخص از مرکز بنام این آن جز اینکه یک هزینه هنگفت را زیر نام کرایه سفری در جیب‎ها ذخیره کنند دیگر چی پیامد قابل قبول را برای مردم غور به ارمغان خواهد داشت؟
 در یک‎نگاه گفته می‎توانیم که یافت‎های این هییت اعزامی به غور مشابه به یافت‎های هییت کمیسیون حقیقت یاب قندوز، جز خاک زدن به چشمان مردم دیگر هیج نوع پیام واضح وروشن را برای ملت مژده نخواهد داد.
بیایید علاج واقعه را قبل از وقوع بسنجیم این هنوز اول کار است، بجای اینکه نام‎های ما در خشونت سرخط خبرها نباشد تدابیر عملی را روی دست بگیریم وراه‎های معقول تر دیگری را که حد اقل کارساز مشکلات ما بوده باشد جستجو بکنیم. اعتقاد به یافته‎های هییت‎ اعزامی به غور جهت بررسی قضیه و مجازات عاملین قتل رخشانه افسانه‎یی بیش نیست ودرد هیج غوری را دوا نخواهد کرد، ما برای رهایی از این همه تحجرگرایی تنها یک راه داریم که آن هم داشتن یک حکومت محلی ثابت قدم و با صلابت‎است در غیر آن بیشتر از این لکه‎های ننگین بنام آستان غور در سرخط خبرها و در دل تاریخ به ثبت خواهد رسید.

نویسنده: عصمت الله راغب
18-8-94