آرشیف

آخرین تصویر ثبت‌شده در ذهن اسد برمی‌گردد به یک ماه قبل، از شبی که در پارتی شبانه‌ای با دوستانش وقت خوشی داشت. آن شب اگر چه به صبح رسید اما دید چشمان اسد در تاریکی مطلق ماند. اسد (اسم مستعار) به دلیل نوشیدن مشروب دست‌ساز در آن پارتی نابینا شد. او ۲۶ سال دارد و از دوران دانشجویی، به تنهایی در کابل زندگی می‌کند.
او می‌گوید قبل از این رویداد، نه سال مشروب دست‌ساز می‌نوشید.
پزشکان می‌گویند مشروب دست‌ساز یا الکل صنعتی در ترکیب خود متانول دارد که سمی است. از همین رو مصرف آن می‌تواند به مسمومیت، کوری یا مرگ منجر شود.
اسد می‌گوید: "معمولا هر روز و بعضا یک روز در میان، و هر بار نیم تا یک لیتر شراب (مشروب) می‌نوشیدم. یک ماه قبل هم با رفیقانم در یک پارتی بودیم و تقریبا دو لیتر نوشیدم و بعد از آن از حال رفتم. وقتی به خود آمدم که کار از کار گذشته بود. روی تخت شفاخانه (بیمارستان) افتاده و کور شده بودم."
اسد قبل از این نیز چندین بار به دلیل مصرف مشروب دست‌ساز مسموم و به بیمارستان منتقل شده بود ولی از نوشیدن مشروب دست نکشید تا این که به قیمت بینایی‌اش تمام شد.
او می‌گوید: "تولید کنندگان شراب (مشروب) دست‌ساز، به آن قرص‌های خواب آور یا اعتیادآور علاوه می‌کنند. برای همین بعد از چند بار مصرف ترکش مشکل است. در ابتدا از غم روزگار می‌نوشیدم اما بعدا عادت کردم و نتوانستم ترکش کنم."
پزشکان در کابل از بهبود او قطع امید کردند و او ناچار برای درمان راهی هند شد. اسد می‌گوید در هند نیز پزشکان در مورد بهبود وضعیت او امیدوار نیستند.
خطر مشروب‌های دست‌ساز و غیرمعیاری جان بسیاری را در افغانستان تهدید می‌کند. برخی حتی با وجود آگاهی از خطراتش به نوشیدن آن ادامه می‌دهند.
احمد(مستعار) جوان ۲۸ ساله‌ای است که هشت سال است مشروب می‌نوشد.
او برای اولین بار در زمان دانشجویی و در جمع دوستانش مشروب نوشیده است.
احمد می‌گوید: "در هر نقطه‌ای از کابل که زندگی بکنی، در چند متری خانه‌ات می‌توانی شراب فروشی پیدا بکنی. حتی می‌شود تماس بگیری تا پشت در خانه بیاورند."
به گفته احمد هفت تن از دوستانش در اثر مصرف مشروب دست‌ساز جان شان را از دست داده‌اند.
اما چرا مشروب دست‌ساز؟
فروش و مصرف مشروبات الکلی نظر افغانستان ممنوع و غیرقانونی است و محدودیت‌های دینی و قانونی مانع تولید مشروبات معیاری و افزایش تولید مشروبات دست‌ساز در افغانستان شده است.
در همین حال گفته می‌شود مشروبات معیاری هم که به صورت غیر قانونی وارد افغانستان می‌شود و به صورت پنهانی فروخته می‌شود، گران‌‌قیمت و کمیاب است.
به همین دلیل افرادی مثل اسد و احمد به مصرف مشروبات دست‌ساز روی می‌آورند.
شراب دست‌ساز "ارزان و فراوان"
قیمت یک لیتر مشروب خارجی در بازار سیاه کابل از سه هزار افغانی (معادل ۴۰ دلار) شروع می‌شود و تا حدود هفت و نیم هزار افغانی (معادل ۱۰۰ دلار) می‌رسد اما قیمت یک لیتر مشروب دست‌ساز در افغانستان حداکثر یک هزار افغانی است.
امید (اسم مستعار) مالک مغازه کوچکی در حومه کابل است؛ دکانی پر از پوسترهای بازیگران فیلم‌های هندی. او ۲۷ ساله است و زیر پوشش فروش فیلم و کاست، پنج سال است که مشروب می‌فروشد.
او می‌گوید روزانه به طور میانگین ۳۰ مشتری دارد و اکثریت این مشتریان بین ۲۰ تا ۳۵ ساله هستند و جوانان تحصیل‌کرده بیشترین درصد مشتریان او را تشکیل می‌دهند:
"هر رقم مشتری داریم. از داکتر(دکتر) گرفته تا انجنیر (مهندس) و دانشجو."
مشتریان امید ثابت هستند و گاهی هم مشتریان تازه‌ای به او معرفی می‌شوند.
او مشروب را در بوتل (بطری)‌های آب معدنی و نوشابه به فروش می‌رساند.
امید می‌گوید قیمت هر لیتر مشروب دست‌ساز ۱۰۰۰ افغانی است و روزانه تا ۵۰ لیتر از این نوع مشروب می‌فروشد.
در حال گفتگو با امید بودم که یک مامور پلیس وارد مغازه‌اش شد. نگاهی انداخت و بعد از احوال پرسی مغازه را ترک کرد.
با دیدن پلیس تصور کردم، امید به دردسر بزرگی افتاد. او هم متوجه نگاه‌های حیران من شده بود ولی خندید و گفت "آمده بود حق‌اش را بگیرد".
به گفته امید پاسگاه پلیس منطقه از این موضوع آگاه است و او هر هفته‌ به هر یک از پلیس‌هایی که به مغازه‌اش سر می‌زنند مبلغ‌های مختلفی می‌پردازد.
اما نصرت رحیمی، معاون سخنگوی وزارت امور داخله در این مورد می‌گوید: "چند مورد به ما اطلاع رسیده است که شراب فروشان به حوزه‌های منطقه‌شان حق می‌دهند. پس از آن مسئولین امنیتی حوزه‌ (پاسگاه)های مذکور بازداشت و به سارنوالی (دادستانی) معرفی شده‌اند. اقدامات لازم دیگر را نیز در این مورد داشته‌ایم."
خانواده‌هایی که مشروب تولید می‌کنند
امید مشروب دست‌ساز را از خانواده‌ای که مشروب تولید می‌کند می‌خرد و بعد در مغازه‌اش می‌فروشد.
او مرا با یکی از این خانواده‌ها معرفی کرد. زن و شوهری که بیش از ۱۵ سال است در خانه مشروب تولید می‌کنند.
بلقیس (نام مستعار) ۴۰ سال دارد. او می‌گوید بعد از ازدواج تولید مشروب را با همسرش شروع کرده است. به گفته بلقیس شوهرش از قبل در کار تولید مشروب بود:
"از کشمش و برنج و میوه‌های مختلف شراب (مشروب) تهیه می‌کنیم. کل روند تولید از یک تا سه ماه وقت می‌گیرد."
بلقیس بیش از ۱۵ سال مطابق طرزالعملی که از شوهرش یاد گرفته، مشروب تهیه کرده است اما چیز بیشتری درباره آن نمی‌داند. او همچنین در مورد در صدی الکل مشروباتی که تهیه می‌کند و اینکه چه ماده‌ای شراب را کشنده می‌کند، چیزی نمی‌داند.
مسئولان آمار ندارند
سید عطاءالله سیدزی، رئیس "نظارت و سیستم معلومات صحی" وزارت بهداشت افغانستان می‌گوید آمار کسانی که در اثر نوشیدن مشروب جان شان را از دست داده‌اند و دچار کوری شده‌اند مشخص نیست.
در اکثر موارد دلیل مرگ افرادی که در اثر مصرف مشروبات دست‌ساز جان می‌دهد، مشخص نمی‌شود.
آقای سیدزی گفت: "جامعه افغانستان یک جامعه سنتی است. ما نمی‌توانیم این آمار را جمع‌آوری کنیم، چون از نگاه اخلاقی باعث بدنامی این افراد در جامعه خواهد شد."
با این حال با تلاش فراوان و پس از تماس‌های پیاپی با چندین بیمارستان در کابل توانستم آمار شش ماهه دو بیمارستان را پیدا کنم.
۱– بیمارستان ابن سینا: از ۱۳ نفری که به دلیل مسمومیت ناشی از مصرف مشروب غیر استاندارد به این بیمارستان مراجعه کرده دو نفر جان باخته و دو نفر بینایی خود را از دست داده‌اند.
۲ – بیمارستان استقلال: از میان ۲۱ مراجعه کننده به بیمارستان استقلال، سه نفر جان باخته‌اند و سه نفر نابینا شده‌اند.
به گفته‌ پزشکان این دو بیمارستان، آمارها افزایش چند درصدی را نسبت به گذشته نشان می‌دهد.
به یکی از بیمارستان‌ها در شهر کابل سر می‌زنم. بیمارستان صحت روانی کابل، جایی که نه تنها بیماران با مشکل روانی آنجا بستری می‌شوند بلکه معتادان نیز برای ترک اعتیاد آنجا در آن درمان می‌شوند. همچنین بیمارانی که به دلیل مصرف مشروب مسموم می‌شوند به این بیمارستان منتقل می‌شوند.
دکتر بهزاد قاچمس یکی از پزشکان این بیمارستان می‌گوید: "روزانه سه تا چهار نفر با مسمومیت ناشی از مصرف مشروبات الکلی به بیمارستان صحت روانی مراجعه می‌کنند."
به گفته دکتر قاچمس مشروب دست ساز ممکن است علاوه بر اتانول در ترکیب خود متانول هم داشته باشد: "متانول ماده‌ای است که خوردن ۲۰ تا ۳۰ سی‌سی آن طی ۵ تا ۱۰ دقیقه می‌تواند فرد را نابینا بسازد و ۳۰ تا ۵۰ سی سی آن می‌تواند کشنده تمام شود."
"چوب یا هسته‌ کشمش و دیگر میوه‌هایی که از آن شراب می‌سازند متانول تولید می‌کند و مشروب را به ماده‌ای سمی تبدیل می‌کند. چیزی که تولید کنندگان مشروب دست‌ساز از آن واقف نیستند و دستگاهی هم در دسترس شان نیست تا وجود مواد سمی را برای تولیدگان تثبیت کند."
"درصد الکل مشروب دست‌ساز مشخص نیست و در زمان تولید آن حفظ‌‌ ‌الصحه و فلتراسیون به گونه معیاری مد نظر گرفته نمی‌شود."
تخریب شش کارخانه تولید مشروبات الکی
عبدالخلیل بختیار، معین مبارزه با مواد مخدر وزارت امور داخله/کشور افغانستان می‌گوید: "طی ۱۵۳ عملیات اجرا شده در سال ۲۰۱۸، به مقدار دوازده تن و ۵۰۱ لیتر مشروبات الکلی کشف و نابود شده است. شش کارخانه تولید مشروبات الکلی دست ساز هم تخریب و ۱۸۷ مظنون اعم از تولید کنندگان و فروشندگان بازداشت شده‌اند."
اما در کل آمار دقیقی از مقدار مصرف مشروب دست‌ساز در افغانستان وجود ندارد.
در همین حال گفته می‌شود، سالانه حدود سه میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر مصرف مشروبات الکلی می‌میرند.
 
بی بی سی