آرشیف

امام یونس بن یزید بن مشکان(ابی مُشکان) بن ابی نجاد أیلِي مکنی به ابویزید غلام آزاد کرده شدۀ معاویه بن ابی سفیان اموی و برادر ابی علی بن یزید ایلی و عموی عنبسه بن خالد بن یزید ایلی می باشد. موصوف محدثی ثقه بوده، و از تعداد زیادی از صحابه، فرزندان صحابه، آل بیت رسول الله(ص) و ائمه درس گرفته و علم آموخته است، که اسامی برخی از شیوح وی قرار ذیل اند: ابوبکر بن عبدالرحمن، ابوشداد، ابوعلی بن یزید بن ابی النجاد، ابومقرن، انس بن مالک، ابراهیم بن شمر بن یقظان بن عامر بن عبدالله بن مرتحل، ثور بن یزید بن زیاد، حسن بصری، ابوعبدالله حکم بن عبدالله بن سعد أیلی، ابوعبدالله حکم بن عتیبه ابومحمد، حمید بن ترویه، حمید بن عبدالرحمن بن عوف، حوشب بن ابی زیاد، سالم بن عبدالله بن عمر بن خطاب، سعد بن ابراهیم بن عبدالرحمن بن عوف قرشی، سفیان ثوری، سفیان بن عیینه، ابوحازم سلمان اشجعی دوست ابوهریره، سلیمان بن عطاء بن یزید لیثی، صالح بن کیسان، ابومخاشن طارق بن مخاشن اسلمی، عامر بن سعد، عامر بن عبدالله بن قیس أشعرِي، عبدالحمید بن سلیمان بن رافع، عبدالرحمن بن عمرو بن یحمد، عبدالرحمن بن مل بن عمرو بن عدی بن وهب بن ربیعه بن سعد بن جذیمه، عبدالله بن ثعلبه بن صعیر بن عمرو بن زید بن سنان بن مهتجن بن سلامان بن عدی بن صعیر، ابوعبدالرحمن عبدالله بن ذکوان، عبدالله بن عبدالرحمن بن عوف، عبیدالله بن عبدالله بن عتبه بن مسعود، عروه بن زبیر، ابوعثمان،، ابوصالح عطاء بن عبدالله بلخی، ابوخالد عقیل بن خالد بن عقیل اموی ایلی دوست زهری، ابوشبل علاء بن عبدالرحمن بن یعقوب حرقی جهنی، زین العابدین علی بن حسین بن علی بن ابی طالب، عماره بن غزیه انصاری، عمران بن عبدالعزیز بن شرحیل بن حسنه عامری، عمرو بن حارث بن یعقوب بن عبدالله بن أشج، ابو اسحاق عمرو بن عبدالله بن عبید سبیعی ملقب به ابی شعیره، قاسم بن محمد بن ابی بکر، قتاده بن دعامه سدوسی، مالک بن انس، محمد بن ابراهیم بن حارث تیمی، محمد بن اسحاق بن یسار، محمد بن زیاد ابوالحارث جمحی، محمد بن سعد بن ابی وقاص، محمد بن سیرین، ابوزبیر مکی، ابن شهاب زهری، مصعب بن سعد بن ابی وقاص، نافع مولای ابن عمر، هشام بن عروه و یحیی بن سعید انصاری. و صدها شاگرد نیز بدستش تربیت گردیدند، که از بارزترین آنها افراد ذیل می باشند: ابوعبدالله عذری، ابوعبدالله احمد بن شبیب بن سعید حبطی جحدری بصری، ابوعبید احمد بن عبدالرحمن بن وهب بن مسلم الله قرشی مصری، ابوطاهر احمد بن عمرو بن سرح اموی قرشی مصری، ابو عبدالله احمد بن محمد بن حنبل بن هلال بن اسد بن ادریس بن عبدالله بن حیان بن عبدالله بن انس مروزی بغدادی شیبانی، اسامه بن حفص مدنی، ابوعبدالله اصبغ بن فرج بن سعید بن نافع اموی قرشی مصری، ابوضمره انس بن عیاض بن ضمره لیثی مدنی، ابومسعود ایوب بن سوید سیبانی حمیری رملی، ابواسحاق ابراهیم بن ابی العباس سامری کوفی ملقب به ابن ابی العباس، ابوسعید ابراهیم بن شعبه خراسانی هروی، ابو اسحاق ابراهیم بن محمد بن حارث بن اسماء بن خارجه بن حصین بن حذیفه بن بدر کوفی فزاری، ابراهیم بن مره شامی دمشقی، ابوبشر اسماعیل بن ابراهیم بن مقسم بصری اسدی ملقب به ابن علیه، ابوعبدالله اسماعیل بن عبدالله بن عبدالله بن اویس بن مالک بن ابی عامر اصبحی مدنی ملقب به ابن ابی اویس، ابوعتبه اسماعیل بن عیاش بن سلیم عنسی حمصی ازرق، ابوعبدالله بحر بن نصر بن سابق خولانی مصری، ابو اسماعیل بشر بن مفضل بن لاحق رقاشی بصری، ابویحمد بقیه بن ولید بن صائد بن کعب بن حریز حمصی حمیری میثمی کلاعی، ابوعبدالملک یا ابومحمد بکر بن مضر بن محمد بن حکیم بن سلمان قرشی مصری، ابومعاذ یا ابوالحسن بکیر بن معروف نیشابوری دامغانی اسدی خراسانی، ابوعمرو بهلول بن راشد افریقی مغربی قیروانی، ابونضر جریر بن حازم بن زید بن شجاع بصری جهضمِي عتکی ازدی، ابوصالح حاتم بن وردان بن مهران بصری سعدی، ابوعلی حبان بن علی عنزی کوفی، ابوحفص حرمله بن یحیی بن عبدالله بن حرمله بن عمران بن قراد تجیبی مصری دوست شافعی، ابوهشام حسان بن ابراهیم بن عبدالله عنزی کرمانی کوفی، ابوعلی حسن بن محمد بن علی أبِي سرخسِي، ابوالولید حفص بن عمر قرشی دمشقی دوست قطف، ابوعلی حکم بن مروان کوفی، ابو اسماعیل حماد بن زید بن درهم بصری جهضمی ازدی ملقب به ازرق، ابوسلمه حماد بن سلمه بن دینار بصری ملقب به ابن ابی صخره، ابوالحجاج خارجه بن مصعب بن خارجه بن حجاج ضبعی خراسانی سرخسی، ابوعثمان خالد بن حارث بن سلیم بن سلیمان بن عبید بن سفیان بن مسعود بن سکین بصری هجیمی ملقب به ابن ابی عبید، ابی الحجاج رشدین بن سعد بن مفلح بن هلال مهری مصری ملقب به ابن رشدین، ابوالحسین زید بن حباب بن ریان تمیمی خراسانی کوفی عکی، ابومحمد سعید بن حکم بن محمد بن سالم بن ابی مریم جمحی مصری ملقب به ابن ابی مریم، ابوعبدالله سعید بن عبدالرحمن بن عبدالله بن جمیل بن عامر بن حذیم بن سلامان بن ربیعه بن سعد بن جمح مدنی قرشی جمحی، ابویحیی سعید بن مقلاص خزاعی مصری ملقب به ابن ابی ایوب، ابویحیی سعید بن یحیی بن صالح لخمی شامی کوفی ملقب به سعدان، ابومحمد سفیان بن عیینه بن میمون مکی هلالی، ابوسلیمان سلمه بن سلیمان، ابومسلم سلیم بن مسلم مکی، ابومحمد سلیمان بن بلال مدنی تیمی قرشی، ابوعبدالله سلیمان بن حسان شامی مصری، ابوعمرو شبابه بن سوار خراسانی مدائنی فزاری، ابوسعید شبیب بن سعید بصری مکی حبطی تمیمی، ابوبشر شعیب بن دینار حمصی اموی قرشی دوست زهری، ابونضر شیبه بن احنف شامی اوزاعی، ابوعمر صالح، ابوالعباس صدقه بن خالد اموی قرشی دمشقی، ابومعاویه صدقه بن عبدالله ابومحمد شامی دمشقی، ابوعبدالله ضمره بن ربیعه رملی دمشقی فلسطینی، ابومحمد طلحه بن زید رقی قرشی دمشقی، طلحه بن یحیی بن نعمان بن زید بن صامت انصاری مدنی، طلحه بن یحیی بن طلحه بن عبیدالله مدنی تیمی کوفی قرشی، عامر بن صالح بن عبدالله بن عروه بن زبیر بن عوام بن خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی بن کلاب ابوحارث مدنی اسدی زبیری قرشی، ابومحمد عبدالأعلی بن عبدالاعلی بن محمد بصری شامی قرشی سامی، ابوعمرو عبدالرحمن بن عمرو بن یحمد شامی، عبدالرحمن بن محمد بن یحیی بن سعید انصاری مدنی عذری، عبدالرحیم بن خالد أیلِي، ابوبکر عبدالله بن ایوب بن بکیر بن ابی علاج موصلی، ابومحمد عبدالله بن حارث بن عبدالملک مکی مخزومی قرشی، ابوعبدالرحمن عبدالله بن مبارک بن واضح حنظلی مروزی تمیمی، ابوعمران عبدالله بن رجاء بصری مکی، عبدالله بن رجاء بن عمر بصری غدانی عبدی، عبدالله بن زیاد بن سلیمان بن سمعان مدنی مخزومی، ابوصفوان عبدالله بن سعید بن عبدالملک بن مروان بن حکم بن ابی العاص بن امیه اموی قرشی دمشقی، ابوسلیمان عبدالله بن سوید بن حیان انصاری خطمی حمرانی مصری، ابومحمد عبدالله بن عبدالرحمن بن عبدالله بن وهب نوفلی مدینی قرشی، ابوعبدالرحمن عبدالله بن عثمان بن جبله بن میمون مروزی عتکی ازدی، عبدالله بن عمر بن قاسم بن عاصم بن عمر بن خطاب نمیری عمری قرشی عدوی، ابوعبدالله عبدالله بن لهیعه بن عقبه بن فرعان بن ربیعه بن ثوبان، ابوعبدالرحمن أعدولی غافقی حضرمی مصری، ابوبکر عبدالله بن محمد بن ابراهیم بن عثمان بن خواستی عبسی کوفی واسطی، عبدالله بن وهب بن مسلم فهری قرشی مصری، عبدالله بن وهب بن منبه صنعانی أنباوی، عبدالواحد بن واصل بصری سدوسی، عبدالوارث بن سعید بن ذکوان بصری عنبری تمیمی، عبیدالله بن موسی بن باذام عبسی کوفی، عثمان بن حکم نضری جذامی مصری، عثمان بن عمر بن فارس بن لقیط بصری عبدی، عثمان بن عمر بن موسی بن عبیدالله بن معمر بن عثمان بن عمرو بن کعب بن سعد بن تیم بن مره مدنی عیشی تیمی قرشی، عثمان بن عمرو بن صفوان بن عبدالله بن عثمان ثقفی، عثمان بن عمیر بن قیس کوفی بجلی، عثمان بن محمد بن ابراهیم بن عثمان خوستی عبسی کوفی، عقبه بن علقمه بن خدیج بیروتی معافری دمشقی، علی بن ابی علی فهری قرشی، ابوالحسن علی بن اسحاق دارکانی ترمذی مروزی سلمی، علی بن عروه قرشی دمشقی، علی بن علی بن سائب بن یزید بن رکانه کوفی قرشی، ابواسماعیل علی بن علی بن نجاد بن رفاعه بصری رفاعی یشکری، علی بن مبارک هنائی بصری، ابوحفص عمر بن هارون بن یزید بن جابر بن سلمه ثقفی بلخی، عمرو بن حارث بن یعقوب بن عبدالله بن اشج انصاری مدنی مصری، ابوعبدالله عمرو بن علی عنزی کوفی، عنبسه بن خالد بن یزید بن ابی النجاد أیلی اموی کوفی، عیسی بن یونس بن عمرو بن عبدالله سبیعی کوفی همدانی، قاسم بن مبرور أیلی، قبیصه بن عقبه بن محمد بن سفیان بن عقبه بن ربیعه سوائی تیمی کوفی، لیث بن ایمن بن زنیم کوفی قرشی، لیث بن سعد بن عبدالرحمن فهمی مصری، مالک بن انس بن مالک بن ابی عامر بن عمرو أصبحی حمیری مدنی تیمی قرشی، محمد بن ابراهیم بن ابی عدی سلمی، محمد بن حسن بن هلال بن فیروز قرشی، محمد بن علاء أیلی، محمد بن علاء بن کریب کوفی همدانی، محمد بن بکر بن عثمان بصری برسانی ازدی، محمد بن خالد بن محمد کندی، محمد بن عبدالله بن عبدالحکم بن أعین بن لیث بالسی مصری، محمد بن عبدالملک بن سلیمان بن رافع خزاعی، معمر بن راشد بصری مهلبی حدانی ازدی، مفضل بن فضاله بن ابی امیه بصری قرشی، مفضل بن فضاله بن عبید بن ثمامه بن مزید بن نوف بن نعمان بن مسروق رعینی قتبانی مصری، موسی بن شیبه حضرمی مصری، نافع بن یزید کلاعی قرشی مصری، نصر بن مرزوق بن عمرو بن عبدالرحمن مصری، نعیم بن حماد بن معاویه بن حارث بن همام بن سلمه بن مالک مروزی خزاعی، هشام بن سلیمان بن عکرمه بن خالد بن عاصم مکی مخزومی، هشام بن سنبر بصری جحدری دستوائی ربعی، هشیم بن بشیر بن قاسم بن دینار بغدادی واسطی، هیثم بن عدی بن عبدالرحمن بن زید بن أسید بن جابر بن عدی بن خالد بن خیثم بن ابی حارثه طائی، وکیع بن جراح بن ملیح بن عدی بن فرس بن جمجمه بن سفیان بن عمرو بن حارث بن عمرو کوفی، ابوالعباس ولید بن سلمه طبرانی شامی اردنی ازدی، ولید بن مسلم شامی اموی قرشی دمشقی، ابوزرعه وهب الله بن راشد حجری مصری، وهب الله بن راشد، ابوالعباس یا ابوالحسن حافظ وهب بن جریر بن حازم بن زید بن عبدالله بن شجاع بصری عوذی جهضمی عتکی ازدی، یحیی بن ایوب غافقی مصری، یحیی بن صالح بن المتوکل بصری طائی یمامی، یحیی بن نصر بن حاجب بن عمرو بن سلمه مخزومی بغدادی قرشی، زاهد یزید بن خالد بن یزید بن عبدالله بن موهب رملی همدانی، یزید بن زریع بن یزید بصری عیشی تیمی، یزید بن هارون بن زاذی بن ثابت بخاری، یزید بن یونس بن یزید بن مشکان أیلِي قرشی و یونس بن سلیم صنعانی. یونس بن یزید أیلِي دوست زهری بوده، و از بزرگان تابعین حدیث روایت کرده است. موصوف از برادرش ابی علی بن یزید أیلِي، محمد بن مسلم بن شهاب زهرِي، نافع مولای ابن عمر، هشام بن عروه، عماره بن غزیه، عکرمه مولای ابن عباس، ابراهیم بن ابی عبله مقدسی، حکم بن عبدالله بن سعد أیلِي، عمر بن عبدالله مولای غفره، عمران بن ابی انس، قاسم بن محمد بن ابی بکر صدیق و دیگران حدیث روایت نموده، و از او جریر بن حازم، عمرو بن حارث مصری که موصوف قبل از یونس وفات یافته است، برادرزاده اش عنبسه بن خالد بن یزید أیلی، لیث بن سعد، عبدالرحمن بن عمرو اوزاعی، سلیمان بن بلال، طلحه بن یحیی زرقی، عبدالله ابن مبارک، عبدالله بن وهب، قاسم بن مبرور، مفضل بن فضاله، شبیب بن سعید حبطی، بقیه بن ولید، حسان بن ابراهیم کرمانی، عبدالله بن رجاء مکی، ابوصفوان عبدالله بن سعید اموی، عبدالله بن عمر نمیری، عثمان بن ابن عمر بن فارس، ابوضمره انس بن عیاض لیثی، ایوب بن سوید رملی، بهلول بن راشد، حفص بن عمر دمشقی، رشدین بن سعد، سلیمان بن بلال، ابوشعبه صدقه بن منتصر شعبانی، طلحه بن یحیی زرقی، عبدالله بن حارث مخزومی، عثمان بن حکم جذامی، علی بن عروه دمشقی، عمرو بن حارث مصری، محمد بن بکر برسانی، محمد بن فلیح بن سلیمان، موسی بن شیبه حضرمی، نافع بن یزید مصری، وکیع بن جراح، ابوزرعه وهب الله بن راشد، یحیی بن ایوب مصری، یزید بن محمد أیلی، یونس بن سلیم صنعانی، ابوعذری و دیگران روایت کرده اند. یونس بن یزید ایلی دوازده سال و بنا به گفتۀ تعدادی از مورخین چهارده سال با امام محمد بن مسلم بن شهاب زهری همراه و هم صحبت بوده است. عبدالله بن مبارک می گوید: کتابت حدیث از او صحیح است. ابوزرعه رازی گفته است: روایت از او اشکالی ندارد و احمد بن شعیب نسائی او راثقه گفته است. موصوف بیشتر عمر خود را در منطقه ایله در جنوب اردن گذرانید، و در آخر در منطقه صعید مصر وفات یافت، و در همان جا دفن گردید. بخاری و مفضل بن غسان غلابی وفات او را درسال 159 هجری قمری گفته اند، اما محمد بن عزیز ایلی درگذشت وی را در سال 160 هجری قمری آورده است.
   امام محمد بن حبان بستی در کتاب تقریب الثقات یونس بن یزید را در شمار ثقات آورده، و می نگارد: یونس بن یزید بن ابی المخارث إیلِي قُرشِي مکنی به ابویزید از جمله اتباع تابعین بوده، و بعضی از مورخین او را یونس بن یزید بن أبِي النجاد گفته اند. نامبره در سال 159 هجری قمری در مصر وفات یافت.
   محمد بن سعد در کتاب طبقات می نویسد: یونس بن یزید ایلی مردی شیرین سخن و دارای حدیث های دل پذیر بسیار بوده است، و گفته اش حجت نیست، و گاه حدیث های ناشناخته می آورده است.

منابع و ماخذ: 
1 – تهذیب التهذیب مجلد ششم – صفحه 276 و 277 – به شماره 9239 – تالیف ابن حجر عسقلانی – عربی.
2 – تقریب الثقات صفحه 1339 – به شماره 16007 –تالیف محمد بن حبان – عربی.
3 – طبقات جلد هفتم – صفحه 529 – تالیف محمد بن سعد کاتب واقدی – ترجمه دکتر محمود مهدوی دامغانی – فارسی.
4 – سیر اعلام النبلاء – صفحه 271 و 272 – طبقه پنجم از تابعین به شماره 961 – تالیف اما شمس الدین ذهبی. عربی.
5 – ویکیبیدیا الموسوعة الحرة( دائرة المعارف عربی) آخرین تعدیل روز 10 فبروی سال 2018 – ساعت 39/06 دقیقه.