گزارش گران:

سارا "رضایی"
محمد جواد "علوی"

شما می خوانید:
حتی یک داکتر نسایی ولادی در سطح ولایت غور موجود نیست؛
برای هر 30909 نفر یک داکتر طب موجود است؛
برای هر  8000 نفر یک نرس موجود است  و…

اشاره:

این گزارش به منظور دریافت مشکلات صحی شهروندان ولایت غور توجه مسؤلین محلی ومرکزی (وزارت وریاست صحت عامه) و رفع چالش ها، کمبودها و یافتن راه حل های مناسب، از دیدگاه حقوق بشری ترتیب وتنظیم گردیده است. در گزارش ذیل کوشش شده است تا با توجه به معیار های حقوق بشری، میزان دسترسی شهروندان ولایت غور به حق صحت بررسی گردد. صد  البته این مهم به اتمام نمی رسید مگر با همکاری خوب  این بزرگواران: رییس صحت عامه ولایت غور، داکتر غلام نبی"یگانه" ، معاون ریاست صحت عامه ولایت غور داکتر عبدالعلی "رسولی" رییس شفاخانه ولایتی غور، داکتر جمعه گل "یعقوبی"، مسؤل شفاخانه معتادین داکتر محمد عمر"لعل زاد "، داکتر  عصمتیار" از آمریت  بخش توبرکلوز ریاست صحت عامه ولایت غور"، انجینیرعبدالحی" پیمان"  مسؤل موسسه  C.H.A،  داکتروکیل"احمدی" ، داکتر شکرالله "شاکر" به ترتیب مسؤل صحی موسسه وگدام و خرید ادویه مؤسسه  C.H.A و رییس افغان سرمیاشت محترم غلام یحی " رسولی ". نگارندگان این سطور از همکاری تک تک نهاد ها واشخاص یاد شده که وقت شان را دراختیار ما گذاشتند کمال امتنان وتشکر را دارند.

 

مقدمه:

صحت از جمله مهمترین حق از حقوق بشری انسان ها می باشد و بدون داشتن صحت، یک زندگی سعادتمند و با عزت برای انسان ها میسر نخواهد شد. همچنین حق صحت از جوانبی، حق حیات نیز هست و بدون تحقق آن رعایت حقوق  بشر و کرامت انسانی غیر ممکن می باشد. مراکز صحت عامه، مراقبت های صحی، لوازم وخدمات صحی و برنامه های اگاهی دهی صحی، باید به اندازه کافی در قلمرو هر کشور بدون تبعیض قابل دسترس برای همه گان  باشد.

حق دسترسی به عالی ترین معیار های قابل حصول صحت جسمی و روانی، حق تداوی و ادویه مناسب از جوانب حق صحت است و ماده های" پنجاه ویکم"، "پنجاه و دوم" ،"پنجاه و سوم" و"پنچاه و چهارم " قانون اساسی  افغانستان و ماده بیست ویکم قانون تشکیل، وظایف و صلاحیت های کمیسیوُن مستقل حقوق بشر افغانستان براین امر تصریح دارند. وهمچنین قوانین  بین المللی، اعلامیه حقوق بشر اسلامی قاهره ماده هفدهم، اعلامیه جهانی حقوق بشر ماده بیست وپنجم، میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ماده دوازده هم، کنوانسیون محو کلیه تبعیضات نژادی ماده پنجم، کنوانسیون رفع هر نوع تبعیض علیه زنان ماده دوازده هم  و چهارده هم، کنوانسیون حقوق طفل ماده بیست وچهارم ، همه بر این حق دلالت دارند. برهمین اساس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان درسراسر کشور، با اعزام تیم های نظارتی، در کنار سایر موضوعات حقوق بشری ، میزان دسترسی مردم را به این حق بشری (حق صحی) مورد  بررسی و نظارت قرار می دهد.

 

جمعیت و موقعیت ولایت غور:

ادارات ذیربط دولتی ومؤسسات جمعیت ولایت غور، را بالغ برهشتصد هزار نفر می دانند. اما در جزوه گزارش سالانه شفاخانه ولایتی غور 1389 (1) در مورد  جمعیت این ولایت آمده است:" بیشتر از 680000نفر تخمین می گردد".  اعتقادات دینی مردم ولایت غور اسلام می باشد ومردم این ولایت صد درصد مسلمانند و ترکیب قومی باشندگان این  ولایت، به ترتیب عبارتند از: ایماق ها35%، هزاره ها30% ، تاجیک ها30%  و5% پشتون ها وسایر اقوام ساکن دراین ولایت . زبان  اکثریت قریب به اتفاق ساکنین ولایت غور(99%  ) دری می باشند وبا زبان دری تکلم می نمایند . پشتون های مقیم این ولایت اندک می باشند ودر سه قریه (پوزه لیج در مرکز چغچران، کشک بهار ومایل سفلی در ولسوالی دولت یار) اقامت دارند؛ بلوچ ها واقلیت های دیگر در تمام مناطق ولایت غور پراکنده اند وهمچنین  کوچی ها که درفصل بهار وتابستان به این ولایت کوچ می نمایند و در فصل سرما به هرات، هلمند ، فاریاب و باد غیس برمی گردند.

تشکیل اداری غور ازسال  1337 به ولایت ارتقأ یافت و مرکزیت این ولایت از ولسوالی تیوره به مرکز چغچران منتقل شد. ولایت  غور  در مرکز افغانستان موقعیت دارد و در بین کوههای سر به فلک کشیده ( سیاه کوه وفیروزه کوه) محصور است و آب هوای ولایت غور کوهستانی وسرد می باشد وحد متوسط  زمستان دراین ولایت پنج ماه است.

ولایت غور سرچشمه  چندین  رود خانه کلان کشور ( هریرود، فراه رود و مرغاب  و…) است؛ که  از کوه های مرتفع این ولایت  سرچشمه می گیرند و ولایات همجوار شمال، غرب وجنوب این ولایت از آن سیراب می گردند. بدبختانه خود ولایت غور از این آب ها ورودخانه ها سهم چندانی ندارد وهرگز از آن بحد ضرورت مستفید نشده است وحتی یک بند برق درمسیر این رود خانه ها برای استفاده شهروندان ولایت غور احداث نشده است واین درحالی است؛ که "بند سلما " در ولایت هرات و"سد دوستی " درنقطه مرزی کشور های  ایران وترکمنستان مورد استفاده شهروندان دو کشور فوق الذکر قرار دارند و رود مرغاب نیز به ریگزار های ترکمنستان می ریزد؛ که ازاین ولایت منشأ می گیرد.

از سویی نیز ولایت غور در بین  هشت ولایت ( بادغیس ، هرات، فراه، هلمند ، دایکندی ،بامیان،سرپل وفاریاب) درمرکز  افغانستان به عنوان  نقطه اتصال قرار دارد. ولی متاسفانه به دلیل سیاست های تبعیض آمیز گذشته وحال ، این ولایت همچنان عقب نگهداشته شده است و راه های مواصلاتی ولایت غور با ولایات دیگرکشور تاکنون از انکشاف لازم و متوازن برخودار نیست  و حتی کار اعمار شاهراه هرات –  کابل، که ازاین ولایت می گذرد وکار سروی ابتدایی  آن در پنجاه تا شصت سال قبل صورت گرفته است؛ تاحال  به مرحله اجرایی نرسیده است. با اعمار این شاهراه، که از هرات آغاز می شود واز مسیر غور، بامیان و  میدان وردک به کابل می رسد؛ بی شک بازار وسهولت های زیادی را برای ساکنین ولایت غور و  ولایات یاد شده  ایجاد می کند و افغانستان را از غرب تا شرق به هم متصل می سازد .

 

واحد های اداری ولایت غور:

ولایت غور از اول دولت موقت تا کنون (1390) دارای ده واحد اداری ذیل بوده است:

1- ولسوالی لعل وسرجنگل؛

2- ولسوالی دولتیار؛

3- ولسوالی چارسده؛

4- ولسوالی دولینه؛

5- ولسوالی شهرک؛

6- ولسوالی تولک؛

7- ولسوالی تیوره؛

8- ولسوالی ساغر؛

9- ولسوالی پسابند؛

10- تحت مرکز(چغچران).

 

نهاد ها ومؤسسات خدمات صحی ولایت غور:

علاوه بر ریاست صحت عامه ولایت غور، ریاست افغان سرمیاشت ، تیم P.R.T مستقر در ولایت غور، W.F.P ، مؤسسه برک ، مؤسسه های  گلوبل پارت ( در قسمت تداوی تبر کلوز) USAID ، WORLD VIOSION (در قسمت تعليمات كورس هاي قابلگي هجده ماهه وحمایت تغذیوی از طفل ومادر) ومؤسسه    C.H.A  که از سوی اتحادیه اروپا تمویل می گردد؛ نیز به عنوان همکاران صحی با ریاست صحت  عامه ولایت غور، در قسمت صحت  این ولایت ، در سطح ولسوالی ها و ولایت غور همکاری دارند. قابل یاد آوری است، که ریاست صحت عامه ولایت غور، ضمن تمویل  شفاخانه ولایتی غور، شفاخانه تداوی  معتادین و تبرکلوز از طریق بودجه عادی  و انکشافی  وزارت صحت عامه، مسؤلیت  و مکلفیت پالیسی سازی و نظارت بر تطبیق خدمات صحی مطابق مقررات واستندرد های وزارت صحت عامه بر کل شفاخانه ها، کلینیک ها، مراکز صحی  و دواخانه ها را دارد.

متاسفانه تاکنون با ریاست صحت عامه ولایت غور، دربخش علمی و اکادمیک، هیچ نهاد، موسسه تحصیلات عالی ونیمه عالی  دراین ولایت همکار نیست. بدبختانه در صورت بروز مشکلات  صحی و یا ظهور کدام اپیدمی عمومی تنها مرجع مربوطه ریاست صحت عامه  ولایت غور و زیر مجموعه های این ریاست است. حتی شفاخانه ولایتی غور فاقد لابراتوار های مجهز می باشد.

 

 وضعیت صحی ولایت غور:

وزارت صحت عامه کشور، برای  مجموع ده واحد اداری با جمعیت "هشت صد هزار" ویا 680000 نفری ولایت غور؛ تشکیل چهار شفاخانه با ظرفیت 150 بستر را منظور نموده است و بنا به گفته داکتر غلام نبی "یگانه" رییس صحت عامه این ولایت :" ولایت غور دارای چهار شفاخانه  و 150 بستر می باشد" واضافه می کند:"

 1- شفاخانه  ولایتی غور با 80 بستر، در موقعیت مرکز چغچران؛

2-  شفاخانه ده بستر تداوی معتادین"  مركزچغچران، که در محوطه شفاخانه ولایتی غور، موقعیت دارد و تشکیل آن از اول سال 1390 از سوی وزارت صحت عامه منظور شده است.

 3 –  شفاخانه 30 بستر ولسوالی لعل وسر جنگل" که درمرکزآن ولسوالی موقعیت دارد ؛

4- شفاخانه ولسوالی تیوره با 20بستر، که در مرکز آن ولسوالی موقعیت دارد؛

5-  کلینیک جامع ولسوالی شهرک با 10بستر که آنهم در مرکز ولسوالی یاد شده موقعیت دارد؛ این کلینیک با امکانات وتسهیلات جراحی مجهز می باشد ".

بنابراین برای ولایت غور با جمعیت  800000 نفری ویا (خوشبینانه نظر بیندازیم)  680000 نفر  فقط  150بستر برای تداوی مریضان وجود دارد. در گزارش سالانه شفاخانه ولایتی غور1389،  دراین خصوص آمده است:"برای هر 5666 نفر یک بستر موجود است". درادامه  این گزارش علاوه می کند:" برای هر     30909  نفر یک داکتر طب موجود است، برای هر  8000 نفر یک نرس موجود است  وبرای هر 7083خانم یک نرس قابله موجود است" وهمچنین این گزارش می افزاید:" برای هر 68000نفر یک عراده امبولانس موجود است".(1)

در ولایت غور از شفاخانه های تخصصی خبری نیست امراضی که امکان تشخیص و یا تداوی آنان در شفاخانه ولایتی غور میسر نمی باشند، به ولایت هرات و یا کابل راجع  می گردند واین افراد باید راه های خاکی وسرک های خامه با صرف بیش از یک تا دو شبانه روز (اگر زنده بمانند؟) به مقصد برسانند وصد البته این راه باید باموتر های لینی وبدون همراهی داکتر و نرس طی شود .

درادامه گزارش فوق الذکر شفاخانه ولایتی غور، در خصوص مشکلات مصدومین حوادث ترافیکی و نداشتن بخش  ارتوپیدی  آمده است:" شفاخانه ولایتی غور امکان تداوی مریضان را دربخش اورتوپیدی (استخوان) ندارد واکثریت مریضداران مجبورا" مریضان شان را به شهر های دیگر انتقال دهند".(1)

رییس شفاخانه ولایتی غور داکتر جمعه گل یعقوبی دراین خصوص با تیم نظارتی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، دفتر ولایتی غور می گوید:"شفاخانه امبولانس در اختیار دارد، اما به علت نا امنی مسیر شاهراه چغچران –  هرات نمی توان این ریسک را کرد وامبولانس را دراین مسیرها فرستاد". همچنان انجینیر پیمان مسؤل موسسه  C.H.Aدراین مورد علاوه کرد:" درسال 1389 یک عراده امبولانس این موسسه در ولسوالی تیوره توسط نیروی مخالف دولت توقیف گردید وسپس درمناطق طالبان به فروش رسید".

 

معرفی شفاخانه ولایتی غور:

تشکیل شفاخانه ولایتی غور از سال 1385 منظور شده است و دارای 80 بستر می باشد. این شفاخانه شامل اولین پنج شفاخانه تحت ریفورم پروژه اصلاحات شفاخانه های وزارت صحت عامه می باشد. تشکیل این شفاخانه بنا به گزارش سالانه شفاخانه ولایتی غور 1389 قرار ذیل است:

1- تیم رهبری شفاخانه ولایتی غور شامل چهار نفر (رییس شفاخانه، مدیر نرسنگ، مدیر اداری و مشاور مالی اداری است.

2- داکتران متخصص 8 نفر(متخصصین جراحی، داخله عمومی، داخله اطفال ونسایی ولادی).

3- داکتران عمومی 18 نفر (داکتران عمومی، انستیزی، دندان،روانشناس، التراسوند وفارمسیست).

4- مجموع تکنیسن ها، نرس ها و قابله 43 نفر.

5- پرسونل اداری 7 نفر.

6-  پرسونل خدماتی 39 نفر.(1)

اما این تشکیل کامل نیست و بنا به گفته داکتر جمعه گل "یعقوبی "(2) رییس شفاخانه ولایتی غوربا تیم نظارتی دفتر ولایتی غور کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان: "در كل 113 تن كارمندان صحي در اين شفاخانه مشغول خدمات بوده كه از هشت داکتر  متخصص فقط دو داکتر، يكي متخصص اطفال و ديگري متخصص عمومي واز هیجده داکتران عمومی فقط  9 تن داكتر دیگر با درجه ليسانس(  چهار سال تحصيلات طب را سپري نموده اند ) واز چهل وسه تن نرس، قابله، تکنیشن دندان ، تکنیشن اکسیری، تکنیشن فارمسی ، تکنیشن لابراتوار وبانک خون 38 نفر موجود اند و فقط 5 تکنیسین دراین بخش کمبود می باشند اما دربخش زنان هشت  تن قابله هاي مسلكي و دوره ديده در حال حاضر  دراین شفاخانه فعال مي باشند وخوشبختانه فقط دراین مورد کمبود نداریم".

یکی از گزارشگران درحال مصاحبه با رییس شفاخانه  ولایتی غور داکتر جمعه گل "یعقوبی"

 

امکانات شفاخانه ولایتی غور:

تجهيزات شفاخانه ولایتی غور ماشين اكسیري، اولتراسوند، تجهيزات اتاق جراحي يا عمليات خانه، امكانات و دستگاه نگهداري واكسن، وسايل تداوي اوپي دي، كمك هاي تغذي در بخش سؤتغذيه مريضان، امكانات شستشويي دوبي خانه، خياطي خانه، امكانات لابرتواري، و … كه فعلآ تا حدود رضايت بخشي در خدمت مردم قرار دارند.

شفاخانه داراي دو موتر آمبولانس و يك موتر هايلكس بوده كه در خدمت داكتران و پرسونل شفاخانه قرار دارند.

 

بخش های شفاخانه ولایتی غور:

رییس شفاخانه ولایتی غور، درادامه  با تیم نظارتی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان، دفتر ولایتی غور بخش های این شفاخانه را چنین معرفی نمود:"جراحي، اوپي دي زنانه، اوپي دي مردانه، واكسيناسيون، اولتراسوند، لابرتوار، بخش جراحي هاي سرپايي، پانسمان و تزريقات، بخش هاي مراقبت از دوران حاملگي، اتاق عمل و مراقبت بعد از ولادت ، بخش اطفال و مادران شان، بخش كودكان سؤ تغذي، بخش بيماران رواني، فارمسيست، بخش اورژانس، BCG و…" اما در واقع بیشتر این بخش ها به علت فقدان داکتران متخصص غیر فعال می باشد. مثلا" از موجودیت داکتر متخصص روانی در این شفاخانه در حال حاضر خبری نیست.

داکتر غلام نبی یگانه، رییس صحت عامه ولایت غور، دراین باره می می گوید:" 40% پرسونل صحی ما نظر به تشکیل و بودجه همیشه کمبود بوده است ⌡این موضوع ⌠نحوه عرضه خدمات صحی را در ولایت غور صدمه می رساند".

رییس شفاخانه ولایتی غور ، علت کمبود داکتران متخصص وپرسونل صحی را دراین ولایت چنین بیان می کند:" عدم ارایه امتیازات لازم  و معاش کافی به داوطلبان و داکتران متخصص در ولایات دور دست  از سوی وزارت صحت عامه".

نمایی از سالن غیر استندرد شفاخانه ولایت غور

خدمات جراحی در شفاخانه ولایتی غور:

جراحي هاي كه تا كنون در اين شفاخانه انجام مي شود، برداشتن كيسه صفري، سنگ كليه، آفات جيگر، غدد هاي همورئيد، هيستركتومي، ( برداشتن رحم زن)، وازكتومي، (بستن لوله و ياعقيم ساختن مردان)، توبكتومي( بستن لوله و يا عقيم نمودن زنان) جهت جلوگيري از فرزند دار شدن، جراحي هاي گوش و گلو، فلوپ بيني و … مي باشد.

رییس شفاخانه ولایتی غور از تعداد جراحی های نادری که دراین شفاخانه در سال گذشته اتفاق افتاده است و نسبت به لایحه وظایف شفاخانه ولایتی، بالا بود است، یاد می  کند و می گوید:" از جمله جراحي هاي كه حس شامه خبرنگاران شبكه لمر و صدايي آزادي را برانگيخته بود، جراحي كيست كه وزن آن 7 کیلو  گرام بوده و دختر دو ساله اي  آن كيست را در ناحيه " ايجان" خود داشت و با موفقيت جراحي شد". داکتر یعقوبی درادامه می افزاید:" جراحي كيست تخمدان خانمي كه به وزن 13 كيلو گرام و مرض "فيبراي" رحيم كه 11 كيلو گرام بوده نيز جراحي شده است".

 

مشكلات شفاخانه ولايتي غور:

1- کمبود داکتران متخصص؛

2- نبود بانک خون؛

3- فقدان بخش ارتوپیدی؛

4- فقدان بخش دماغی وروانی؛ …

شفاخانه ولایتی غور فاقد بخش های تخصصی دیگر از قبیل: اورتوپیدی، صحت روانی ودماغی و..است که  به علت معاش کم، داکتران از دیگر ولایات حاضر به خدمت در ولایت غور نیستند. داکتران متخصص ولایات دیگر به علت یاد شده و عدم ترانسپورت هوایی منظم از خدمت به این ولایت اسقبال نمی کنند و از سویی نیز داکتران متخصص این ولایت به مرکز  ولایات که خدمات شهری بهتری دارند جلب و جذب می گردند.

قابل ذکر است که بخش بانک خون شفاخانه ولایتی غور، به علت نداشتن برق بیست وچهارساعته، ذخیره خونی در اختیار ندارد و برای رفع این مشکل در صورت نیاز به صورت عاجل شروع به اخذ خون ومعاینات آن می نماید و بسا مواردی که به موقع گروه خونی مورد نیاز یافت نمی شود  و یکی از این دو گزارشگر در یک مورد خود داوطلب ارا یه خون به مریضی  بوده است واز تشریفات معاینه نمونه و تست  گرفته، تا اخذ خون قریب یک ساعت وقت را در بر گرفت. داکتر یعقوبی دراین خصوص گفت:"  در اين شفاخانه بانگ خون وجود ندارد اگر مريضي به خون احتياج پيدا كند يا از اقوام و يا افراد كه قبلآ در اين شفاخانه ليست داده تا در موقع ضرورت خون بدهند، استفاده می شود". ازسوی رییس شفاخانه ولایتی غور، مشکلات این شفاخانه را چنین بر شمرد:

·         مشكلات امنيتي ولايت غور.

·         عدم موجوديت ساختمان استاندار و با نورم امروزي.

·         كمبود تعداد داكتران متخصص، داكتران زن و قابله ها.

·         كمبود تخت بستر براي مريضان حداقل 30 تخت با توجه به مراجعين اين شفاخانه كه روز به روز رو به افزايش  است.

·         عدم موجوديت سرويس هاي بهداشتي براي مريضان و حتي داكتران مثل حمام و….

·         عدم موجوديت برق منظم در اين شفاخانه.

·         پائين بودن سطح بهداشت مردم جامعه و رفع ضرورت شان به اطراف شفاخانه.

·         دوري راه ها و صعب العبور بودن آن بخصوص در فصل زمستان و نرسيدن بيماران به  هنگام لازم در مراکز صحی.

·         عدم آگاهي پولیس نسبت به وظایف شان و مداخله در امور صحی  و آزار واذیت کارمندان، داکتران و نرس ها و پرسونل شفاخانه ولايتي غور.

·         كمبود امكانات جراحي و ادويه بخصوص در سال 1390.

·         کمبود ادویه در بعضی مقاطع فصلی.

 

شفاخانه ده بستر تداوی معتادین ولایت غور:

در ولایت غور علاوه بر شفاخانه ولایتی این ولایت، تشکیل شفاخانه  ده بسترتداوی معتادین از اول سال 1390برای  تداوی معتادین از سوی وزارت صحت عامه منظور شده است واز بودیجه انکشافی صحت عامه تمویل می گردد و از7 می سال 2007 تا ختم سال خورشیدی 1389 این پروسه به عنوان یک پروژه که از سوی UNODC یا CNTF تمویل می گردید؛  به مریض های که به این مرکز مراجعه می کردند، خدمات ارایه می نمود. داکتر غلام نبی "یگانه " رییس صحت عامه ولایت غور، در خصوص آغاز فعالیت این شفاخانه گفت:" وسایل، تجهیزات و امکانات آشپزخانه ای این شفاخانه جدیدا" تدارک دیده شده است  اما امید واریم که تا ختم ماه مبارک رمضان و در هفته اول سنبله 1390 این شفاخانه به بهره برداری برسد".

داکتر محمد عمر " لعل زاد" مسؤل شفاخانه ده بستر تداوی معتادین گفت:"درسال 1389 یکصدو شصت نفر مراجعه کننده داشتیم، که تکلیف اعتیاد داشتند وازاین تعداد 140نفر مرد، 28زن وپنج طفل زیر 15 سال (سه دختر ودو پسر) بودند".

همین منبع نوع اعتیاد این افراد را به ترتیب ذیل بیان داشت:" اعتیاد به تریاک 103 مرد،22زن و19نفر کریستال، هرویین 9نفر(8 مرد و1 زن )  و 1 مرد  چرس و الباقی ( 8 نفر)  تنباکو.

داکتر لعل زاد درمورد مراجعه، تداوی وترک مجدد درسال 1389 اضافه کرد:"19 نفر برای ترک مجدد در سال 1389 به این مرکز مراجعه کردند واین عده نیز تحت مداوا قرار گرفتند".

داکتر محمد عمر لعل زاد ، در مورد پروسه تداوی معتادین علاوه کرد:" ترک اعتیاد یک پروسه طولانی است، تا 15 روز مشوره دهی صورت می گیرد وبیست روز هم باید تحت تداوی باشد و بعد ازآن مرحله ترک شروع می گردد و مراحل تعقیب از یک تا سه سال تداوم پیدا می کند".

داکتر وکیل " احمدی "  مسؤل صحی مؤسسه  C.H.Aدر ولایت غور، درایمیل ارسالی خود از عدم ثبت  واقعات اعتیاد درسال 1389خبر داده اند. بنابه اظهار موصوف در نشست تیم نظارتی حقوق بشر دفتر ولایتی غور:" در پلان کاری صحی مؤسسه  C.H.Aثبت وتداوی معتادین گنجانده نشده است و ما در صورت مراجعه این نوع از مریض ها ، آنان را بدون ثبت به شفاخانه تداوی معتادین در مرکز ولایت  غور، ریفر می نماییم"

تعداد کل معتادین ولایت غور: متاسفانه آمار دقیقی از این مریض ها در دست نیست و بعضی از نهاد ها ارقام بسیار بالایی از اعتیاد به مواد مخدر را در ولایت غور ذکر کرده اند وحتی تا یک صد هزار نفر معتاد به انواع مواد مخدر گفته اند.

با توجه به  فقر، بی کاری  و پدیده مهاجرت جوانان به شهر های کلان و کشور های همسایه درصدی قابل توجهی از جوانان و خانوداه های این ولایت به اعتیاد رو آورده اند و متاسفانه آمار دقیقی از این مریض ها در دست نیست و بعضی از نهاد ها ارقام بسیار بالایی از اعتیاد به مواد مخدر را در ولایت غور ذکر کرده اند وحتی تا یک صد هزار نفر معتاد به انواع مواد مخدر گفته اند. گرچند این ارقام خیلی از واقع به دور است اما نهاد ملی و قابل اعتبار کدام آمار دقیقی  را تاکنون اعلان نکرده اند و تمام ارقام ذکر شده تخمینی می باشد. طبعا" آمار دقیق می تواند در مبارزه با این پدیده شوم کمک کلانی برای نهادهای  ذیربط باشد.

بخش تبر کلوز:

در تشکیل ریاست  صحت عامه ولایت غور بخشی به نام آمریت تبر کلوز نیز فعال می باشد واین بخش نیز مثل شفاخانه ده بستر معتادین در داخل شفاخانه ولایتی غور موقعیت دارد ومسؤلیت آن مرکز را داکتر محمود " آزاد " دارد.

ازآنجایی که ولایت غور، از ولایات سرد سیر کشور است و در عین حال  مریضی تبر کلوز در مناطق سرد سیر بیشتر شیوع دارد؛ مراجعین این بخش نیز زیاد است و داکتر "عصمتیار" مسؤل ولایتی لابراتوار تبر کلوز، مراجعین این بخش را علاوه بر همولایتی های غور، از  ولایات همجوار سرپل، دایکندی وبادغیس و همچنین کوچی ها نیز یاد کرد وافزود  : " ما وظیفه داریم تا نسبت به مریض بدون موقعیت مکانی توجه نموده و به تداوی آنان اقدام کنیم وبخصوص اگر مرض ساری باشد در آن صورت باید با توان بیشتر کار نماییم".

داکتر عصمتیار همکاران این بخش را مؤسسه برک، گلوبل پارت(G.P) و W,F,P بر شمرد واضافه کرد:" ادویه ومعاش دوتن از کارمندان این بخش را موسسه برک تامین می کند؛ تطبیق پروگرام ونظارت آن را گلوبل پارت به عهده دارد و.,F,P W مواد غذایی دوران تداوی مریض و رابط آن را تامین می نماید  وسیکل تداوی برای کلان سالان هشت ماهه وبرای اطفال شش ماه می باشد".

مسؤل ولایتی لابراتوار های تبر کلوز ولایت غور در مورد تعداد بستر های این بخش افزود:" این بخش به ندرت به تخت وبستر نیازمند می گردد ومریض های ما 99% در منزل خودشان تحت مداوا قرار می گیرند وفقط درصدی کم محتاج به بستر می شوند؛ که آنهم به ندرت اتفاق می افتد و این بخش با همکاری شفاخانه ولایتی ، آنان را بستری می نمایند".

کلینیک های ولایت غور:

الف- کلینیک های افغان سرمیاشت :

 محترم رسولی رییس افغان سرمیاشت ولایت غور تعداد کلینیک های این ریاست را در سطح ولایت غور دوباب کلینیک بیان داشته، گفت :" دوبا ب کلینیک درسطح ولایت غور با تشکیل B.H.C زیر نظر این ریاست می باشد؛ که یکی در مرکز چغچران ودیگری در ولسوالی لعل وسرجنگل، قریه تلخک موقعیت دارد وهریک از این  کلینیک ها به تعداد 7  نفر پرسونل درتشکیل دارند". مقام یاد شده درمورد غیر فعال بودن کلینیک قریه تلخک این ریاست افزود:" به دلیل کمبود پرسونل وداکتر این کلینیک در حال حاضر غیر فعال می باشد وبرای فعال سازی مجدد این کلینیک، که  به تازگی پنج نفر استخدام شده اند و با تکمیل تعداد کارمندان مسلکی(هفت کارمند)  این مرکز صحی هرچه عاجل به کار آغاز خواهد کرد".

کمبود پرسونل مسلکی در ولایت غور در بخش صحی به یک امر معمول تبدیل شده است ، دراین مورد در بخش کمبودات ومشکلات صحی ولایت غوربحث بیشتر صورت گرفته است  وشما می خوانید.

ب- کلینیک های مؤسسه C.H.A با تشکیل C.H.C، .BH.C,DH وSC درمرکز و ولسوالی ها:

در ولسوالی ها ومرکز ولایت غور، به تعداد 52 باب کلینیک، کلینیک جامع ولسوالی وشفاخانه ولسوالی (C.H.C، B.H.C, DH وSC) با مدیریت و مسؤلیت  مؤسسه  C.H.Aکه از سوی اتحادیه اروپا تمویل می گردد، برای حمایه طفل ومادر (به استثنأ  دو مورد) فعال می باشد وهمچنین 400 پوسته صحی درسطح قریه جات این ولایت به علاوه شفاخانه وکلینیک ها به ارایه خدمات صحی مشغولند.

داکتر وکیل " احمدی "  مسؤل صحی مؤسسه  C.H.Aدر ولایت غور لیست معلومات (HF staff details) (3) تعداد و موقعیت کلینیک های مرکز و ولسوالی های ولایت غور را با تشکیل C.H.C، DH, B.H.C وSC در اختیار ما گذاشتند. دراین جدول دو شفاخانه ولسوالی و50 کلینیک در سطح ولایت غور؛ با تشکیل، پرسونل بر حال  وحاضر  و کمبود پرسونل ذکر گردیده است.

بنا بر جدول داکتر وکیل احمدی 413 نفر پرسونل صحی درتشکیل دو شفاخانه ولسوالی و50 باب کلینیک جامع ولسوالی ها وکلینیک های مرکز ولایت غور مربوط آمریت مؤسسه  C.H.Aدر ولایت غور؛ منظور شده است. اما د رحال حاضر به تعداد 327 کارمند مسلکی دراین مراکز برحال بوده  و86  نفر کادر مسلکی صحی از تشکیل مراکز یاد شده ؛ کمبود می باشد.

در جدول ارسالی یاد شده دو کلینیک با تشکیل SC در مناطق جویجه ولسوالی ساغر ودهن جمال (قریه سیاه چوب) ولسوالی دولینه غیر فعال می باشد.

آمر دفتر ساحوی مؤسسه C.H.A در ولایت غور( مرکز چغچران) انجینیر … علت مسدود  بودن دو کلینیک (جویجه ولسوالی ساغر ودهن جمال ولسوالی دولینه) را وضعیت بد امنیتی و  کمبود پرسونل  و دوری از مرکز بیان داشتند. موصوف با تیم نظارتی دفتر ولایتی غور دراین مورد گفت:" کادر صحی در ولایت غور کمتر پیدا می شود، از ولایات دیگر با این امتیازات و حتی امتیازات بیشتر داکتران به ولایت غور نمی آیند واز سوی اوضاع بد امنیتی سال های آخر و همچنین نبودن ترانسپورت مناسب بین این ولایت با ولایات دیگر  باعث شده است؛ تا با کمبود پرسونل مسلکی مواجه شویم و این دومرکز صحی ما با این دلایل مسدود است".

نمایی از انبار مجهز و خوب موسسه سی اچ ای

ج- کلینیک متفرقه،تخصصی وخصوصی:

1- كلنيك ليپكو: مخصوص درمان بيماران سل و يا توبركلوز مي باشد؛ اين کلینیک در مرکز ولسوالی لعل وسرجنگل موقعيت دارد.این کلینیک قریب سی سال است که دربخش صحت این ولسوالی خدمات صحی  ارایه می کند.

2- کلینیک خصوصی داکترمیرا جان: واقع در منطقه ای بنام غوچی از توابع ولسوالی پسابند ولایت غور. این کلینیک خصوصی  داکتر میراجان چهارمین سال است که در این نقطه فعال می باشد و نه تنها از شهرت خوبی دربین همشریان ولایت غور بر خودار است؛ بلکه از ولایات همجوار مثل هلمند؛ فاریاب ودایکندی و….مردم مریض های خود را برای تداوی به این کلینیک خصوصی میاورند ودر سال 1387 یک واقعه با  60% سوختگی دراین کلینیک تحت تداوی قرار گرفت وصحتش را باز یافت.(4)

میزان مرگ ومیر ثبت شده طفل ومادر در ولایت غور:

1- میزان مرگ ومیر ثبت شده طفل ومادر در شفاخانه ولایتی:

از اول سال 1390 تا کنون (آخرسنبله ):

داکتر یعقوبی در مورد میزان ثبت مرگ ومیر طفل ومادر را در شفاخانه ولاتی غور، می گوید:" دركل 295 تن از مادران مراجعين ولادت نورمال داشته اند و 8 مادر با كمك ولادت نموده اند، كه علت آن هم سن بالايي مادران حامله بوده اند. البته ما از اول  سال 1390 تا ختم برج اسد ، در کتاب ثبت مرگ و مير، ما هیچ مرگ ومیر مادر و طفل در شفاخانه ولاتی غور نداشته ایم".

2- میزان مرگ ومیر ثبت شده طفل و مادر در شفاخانه ولسوالی لعل وسرجنگل:

داكترشفيق الله "سعادت" آمر شفاخانه ولسوالی لعل وسر جنگل در حين نظارت تيم نظارت ساحوي  دفتر ولايتي غور كميسيون مستقل حقوق بشر افغانستان درماه حمل 1390،  درمورد میزان مرگ طفل ومادر  دراين شفاخانه گفت :" تا كنون مرگ و ميرمادران در هنگام ولادت اتفاق نيافتاده است. اما تعداد بسيار معدودي از جنين مرده به دنيا آمده است ؛ كه علت مرگ و مير نوزادان مرده به دنيا آمده ؛ كمبود ويتامين در وجود مادران بوده است وهمچنين موجود يت  بيماري هاي " اكلامپسي"  و "پر اكلامپسي" مي باشد؛  كه آنهم بدليل عدم مراقبت دوره حاملگي در وجود زنان به مرور زمان بوجود مي آيد؛  كه باعث مرگ و مير خود مادران در قريه ها و خانه هاي شان مي شود".البته داكتر سعادت مسؤليت اين مرگ ومير ها را به عهده نگرفته افزود:" اين وفيات  از حيطه خدمات اين شفاخانه خارج بوده است!"(5).

3- میزان مرگ ومیر ثبت شده طفل و مادر در شفاخانه و کلینیک های مؤسسه  C.H.A مرکز و  ولسوالی های ولایت غور

الف- سال1389: ⌡محترم رحیمی ⌠مسؤل مؤسسه ( C.H.A)درمورد مرگ ومير مادران درولسوالي ساغر مي گويد:" ما تا هنوزثبت مرگ ومير طفل  ومادر را دركلينيك ساغر  نداشته ايم". اما در مورد مرگ دومادر كه در مسيرراه وقبل از رسيدن به كلينيك طفل شان متولد شده اندوسپس مادرهاي ياد شده فوت شده اند؛ افزود:" مرگ اين دو به علت عدم دفع پلاسنتا وخونريزي بوده اند. بعد از ولادت اطفال، مادران از مسير بر مي گردند به هوايي اينكه كار ولادت ختم شده است".(6)

⌡لعل محمد ⌠محمودي درباره مرگ مير طفل ومادر درطي يك سال گذشته⌡ولسوالی دولتیار ⌠ تاكيد کرد:

" درطي يك سال گذشت فقط ثبت يك واقعه از مرگ طفل در ولسوالي جامع دولتيار داشته ايم ومرگ مادر درطي اين يك سال اتفاق نه فتاده است".(7)

 درایمیل  ارسالی داکتر وکیل احمدی، مسؤل صحی مؤسسه  C.H.Aمیزان مرگ ومیر اطفال در سال 1389 هجری خورشیدی :" 7 مادر و  11طفل مرقوم شده است .

ب- : سال 1390در گزارشی تحت عنوان "اسهال در غور، جان نه طفل را گرفته است"  که در تاریخ 16سنبله 1390 درویب سایت "جام غور" نشر گردید؛ امده است:" داکتر عبدالعلی رسولی سرپرست ریاست صحت عامۀ ولایت غور، امروز ١٦ سنبله به آژانس پژواک گفت: مریضی اسهال که همراه با استفراغ وسرفه است، از تاریخ ١٣ ماه روان در قریۀ اخری ولسوالی ساغر این ولایت شیوع یافته است.وی افزود که مرض یادشده، تاکنون با عث مرگ 5 دختر و 4 پسر زیر سن دو سال شده است".(8)

البته در پی نشر گزارش فوق،  کارمندی از بخش اطفال دفتر ولایتی غور، به ریاست صحت عامه ولایت غور، غرض داد خواهی از "حق صحی اطفال"، مراجعه وبا معاون این ریاست، داکتر عبدالعلی "رسولی" ملاقات نمود؛ داکتر رسولی علاوه بر تایید واقعه اسفبار یاد شده افزود:" دوتیم، یک تیم از کلینیک جامع ساغر و تیم را از مرکز ولایت اعزام نمودیم وخوشبختانه اویه به حد کافی کلینیک اخری ارسال گردید و از این لحاظ دیگر جای نگرانی وجود ندارد".

درمورد آمار مرگ ومیر طفل ومادر در سال 1390 از اول سنبله نگارندگان این سطور موفق نشدند ؛ تا این آمار را از ادارات مربوطه بدست آورند وبا هر مراجعه شنیدند:" دیتابیس مؤسسه  C.H.A خراب شده است وبعد از دریافت از موسسه یاد شده به آدرس الکترونیکی تان ارسال می شود" صد البته تا این تاریخ (22سنبله 1390) چنین نشد.

راههای مواصلاتی ولایت غور

 

مشکلات وکمبودات صحی ولایت غور:

1- کمبود داکتران متخصص :

رییس صحت عامه ولایت غور، داکتر غلام نبی "یگانه" در مورد کمبود پرسنل صحی دراین ولایت اظهار داشت:" ما نه تنها با کمبود داکتران متخصص دراین ولایت مواجهیم؛ بلکه با کمبود داکتران عمومی؛ داکتر نسایی ولادی و زنانه و همچنین قابله وحتی نرس مواجه می باشیم. وزارت صحت عامه از سال 1389 به این مشکل توجه نموده است و به مؤسسه  C.H.Aکه بیشتر بخش های آن به دلایل یاد شده خالی بود؛ اجازه داد، تا سقف دو هزار دالر داکتر جراح ومتخصص را برای شفاخانه و کلینیک های تحت پوشش خویش استخدام نمایند.اما بازهم این مشکل مرفوع نگردید وتا هنوز ما با کمبود داکتران متخصص، داکتر، قابله و نرس و… رو بروییم".به عنوان مثال هم اکنون ، در شفاخانه ولایتی غور از 10 داکتر متخصص فقط دو داکتر متخصص فعال ومشغول به وظیفه می باشند و این شفاخانه ولایتی با کمبود هشت متخصص مواجه می باشد.

2- فقدان  داکتر متخصص زن : فقدان ونبود داکتر نسایی ولادی در سطح ولایت هرگز جدی گرفته نشده است وحتی یک  داکتر متخصص زن، در سطح ولایت غور موجود نیست وهمچنین کمبود داکتر عمومی زنانه ، قابله و نرس زنانه در سطح ولایت غور و کلینیک های این ولایت برهیچ کسی پوشیده نیست. داکتر عاقله شرف یک تن از اعضأ شورای وحدت بانوان ولایت غور می گوید:" در ولایت غور حتی یک داکتر نسایی ولادی موجود نیست".

3- کمبود ادویه : داکتر جمعه گل یعقوبی، رییس شفاخانه ولایتی غور، در خصوص شکایت مریض های شفاخانه ولایتی غور از عدم ارایه رایگان ادویه به مریضان، می گوید: " ما در طول چند سال فقط در همین ماه (اسد 1390) با کمبود ادویه مواجه بوده ایم و مشکل از اجرای بودجه از سوی وزارت صحت عامه بود نه از ریاست صحت عامه ولایت غور و یا شفاخانه ولایتی غور، که به زودی این مشکل نیز حل می گردد".

البته این مشکل بار بار برای مراکز صحی ولایت غور اتقاق افتاده است ویک بار دیگر تیم نظارت ساحوی  دفتر ولایتی غور کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در حین نظارت از کلینیک جامع ولسوالی دولتیار متوجه کمبود ادویه دراین کلینیک گردیدند و آمر کلینیک یاد شده این مشکل را موردی وکوتاه مدت ذکر نمود و بلافاصله موضوع با مسؤل دفتر ساحوی وقت مؤسسه C.H.A شریک ساخته شد و مشکل رفع گردید.

" آقامحمد" در گزارش16 سنبله 1390تحت عنوان " اسهال در غور، جان نه طفل را گرفته است" نشر شده در  ویب سایت "جام غور"از نبود  ادویه درکلینیک "اخری" ساغر شکایت می نماید : "گرچه پسرم را به کلینیک رساندم؛ مگر درظرف یک روزجان داد."وی نیز از کلینیک ولسوالی ساغر شکایت کرد و اظهار داشت که در آنجا، نه دوا وجود دارد و نه کسی به غم مریض است". همچنین این گزارش می افزاید:" به اساس معلو مات داکتر رسولی؛ ادویه این کلینیک، از طریق ریاست صحت عامه و موسسه (سی اچ ای) اکمال می شود".(7)

اما گزارش فوق ضمن تایید مشکلات مسؤلیت کمبود ادویه  دراین ولسوالی را متوجه مؤسسه C.H.A ساخته واز قول داکتر عبدالعلی رسولی سرپرست ریاست صحت ولایت غور ، افزوده است :" سرپرست صحت عامه ولایت غور علاوه کرد که در مراکز صحی این ولایت، ادویه و امکا نات وجود دارد؛ اما به اندازه ای نیست که به همه نیازمندیهای مردم جوابگو باشد".

اما داکتر شکرالله شاکر مسول گدام وخرید ادویه موسسه C.H.A از خرید 156000$ (دالر امریکایی)  ادویه در سال 1390 برای کلینیک های تحت پوشش موسسه C.H.A یاد نمود و درعین حال افزود:" ادویه خریداری شده از  کیفیت عالی برخوردار است وبیشتر این دواها تولید کمپنی های بسیار معتبر می باشد".

4- کمبود بستر: در سطح ولایت غور برای تداوی مریض ها بیش ا زهر جایی دیگری دراین کشور  محسوس است و برای هشتاد هزار نفر یک صد و پنجاه بستر با هیچ نورمی برابر نیست.

5- عدم فعال بودن بسیاری از بخش ها: عدم فعال بودن بخش های مانند  اورتوپیدی ، صحت روانی و بانک خون و…در شفاخانه ولایتی ودرسطح یک ولایت به هیچ وجه توجیه پذیر نیست و وزارت محترم صحت عامه کشور وهمچنین ریاست صحت عامه ولایتی و شفاخانه ولایتی  در این مورد با هر توجیهی نمی تواند از زیر بار مسؤلیت شانه خالی کنند.

6- کمبود کلینیک ومراکز صحی: با توجه به کوهستانی بودن وبرف گیر بودن این ولایت با حد اقل شش ماه زمستان باعث شده است که دسترسی مردم قریه جات به حق صحی شان به حد اقل تقلیل یابند.

7- فقدان خدمات آمبولانسی: برای مریض های که به مراکز صحی تخصصی ارجاع داده  می شوند؛ آمبولانس دراختیار شان قرار نمی گیرند و پرواز های ملکی نیز دراین ولایت هیچگاه منظم نبوده است . بنابراین با هرتوجیهی که باشد، یک حقیقت را برای همگان روشن نموده است ؛ که مریض های این ولایت از این حق خود نیز محروم می باشند.

8- فقدان تعمیر اساسی شفاخانه ولایتی غور: عدم تعمیر اساسی ، استندر ومطابق نورم شفاخانه ولایتی غور، باعث شده است؛ که  این شفاخانه دارای تشناب های قابل استفاده در تمام فصول سال نباشد و در شش ماه از سال نل های آب رسانی این شفاخانه قابل استفاده نبوده ودر عین حال این شفاخانه  از سیستم گرمایی مناسب نیز بر خودار نیست و…

9- کمبود تشکیل شفاخانه و کلینیک : کمبود شفاخانه و کلینیک درسطح ولایت غور باعث عدم دسترسی بسیاری از مردم قریه ها  و قصبات به مراکز صحی گردیده است.  این در حالی است که مطابق اطلاعات  ارایه شده از سو ی مؤسسه  C.H.A در هفته گزارش دهی دولت (ولایت غور) حدود 60% مردم ولایت غور به خدمات صحی اولیه دسترسی دارند.

10- پایین بودن سطح آگاهی صحی : به علت سنت های ناپسند اجتماعی در سطح ولایت غور وعدم مراجعه دختران جوان، زنان و بخصوص مادران به مراکز صحی میزان مرگ و میر طفل و مادر و زنان دراین ولایت نسبت به سایر ولایات کشور زیاد تر  است.

11- میزان مرگ و میر طفل و مادر:  با وجود تلاش های ریاست صحت عامه ولایت غور و مؤسسات همکار در تطبیق برنامه های واکسیناسیون وارایه خدمات صحی، هنوز هم واقعات فوت اطفال و مادران دراین ولایت، بالاتر از سایر ولایت های کشور است .

12–  نبودن آمار مرگ ومیر طفل ومادر:عدم نتیجه کدام سروی از مرگ و میر طفل و مادر در ولایت غور وعدم ارایه دقیق آمار مرگ و میر طفل و مادر از سوی مؤسسه C.H.A  و ریاست صحت عامه ولایت غور وتعلل در ارایه این آمار به نهاد های ناظر، جامعه مدنی و رسانه ها.