آرشیف

کلتور ویا فرهنگ سیا سی کشورها

کلتورویافرهنگ سیاسی چیست؟

لویه جرگه واقعا مظهراراده مردم است؟

لویه جرگه های درفغانستا ن تصامیم وفیصله ان  

قوانین که تصویب نموده

 لویه جرگه ها واقعانستان واقعا یک  نمادی دموکراتیک است    

 نغوذ دولت انتخابات تخاب  لویه جرگه ودموکراتک بودن آن

وقتی  انسان درباره فرهنگ ویا کلتورسیا سی بحث میکند . به حقیقت پی میبرد که عاما ودانشمندان علوم سیاسی  واجتماعی نظریات معتدد درباره علوم سیاسی واجتماعی  ارایه شده که درآن راه های رسیدن به اهداف ، که حاوی محتواء ، مضمون و اشکال میباشد تعین ومشخص میشود .بحث پیرامون کلتورویا فرهنگ سیاسی است که راه هایی رسیدن به اهداف سیاسی مشخص وتعین میشود که محراق کاری ستاختار نظام سیاسی یکسان نبوده ویعنی سرشت  جامعه ازهمان ابتدائی ان مایحتاج آموزش به سازماند هی اجتماعی بوده است . خواسته های مردم بادرنظرداشت روند انکشاف بشری ناشی از عملکرد  رهبران  سیاسی وفعالین معدنی بوده ومسیروتکامل جامعه توام بافرهنگ سیاسی درساختارنظام سیاسی انعکاس یافته ودرنتیجه مبارزات ازادی خواهانه مردم درعر صه های مختلف  بدست امده ساختارهای  نظام های سیاسی  که دارائی مشروعیت ملی وبین الملی انست که  با سهگیری فعال مردم واراده جمیع تعین وانتخاب میگردد

یدرجهان امروز که گروه   متعدد  سیاسی ،اجتمعاعی، قومی و مذهبی زنده گی د ارند همه تلاش مینمایند تا دیدگاه وراه یافت خود را ازشیوه های حکومتداری برمردمان وملتها تحمیل کنند. ایدیولوژی های خو د کامه  عدم قانون مداری  بر شیوه های استعماری  ونوی استعماری واستثماری  بردنیاء حاکمیت نمایند مردمان وملتهای دنیا تا اکنون  نظام های مختلف ایجاد و تجربه کردند عبارت از پارالمانی ،ریاستی ،شاهی ،حکومت های خودکامه و ایدیولوژیک وفدرال وغیره ازمایش ووتجربه کردند .

 درکشورما لویه جرگه  یا شورای  مردمی،  که مظهر اراده مردم  خوانده شده ، بابه عباره دیگر به عقیده بعضی ازاگاها ن امور« مجموعه  از باورها وارزشهای مادی ومعنوی است که درمسیررشد وتکامل جامعه سهم ونقش  خود را در  مبارزات  استقلال طلبانه وآزادی خواهانه مردم دربرابراین نیروهای استعمارگر  درسطوح  مختلف  بهتر  اداء نموده  چه  درگروح های مثابه نهاد مردمی ومدنی  ویا هم افراد واشخاص بوده ازرهبر  گرفته« ا زپائین ترین تا بالا ترین سطح  د رتاریخ کشور  نقش ورسالت خودرا  درشناخت هویت وسارختار نظام سیاسی و اقتصادی اداء نموده اند  ودرتاریخ  معاصر کشورما نه تنها نقش قابل  ملاحظه در حل  وفصل قضایائی کشو ر داشته اند بلکه همپا پا وهم گام با سایرکشورها ،  مردمان  وملتهای دنیاء با درنظرداشت  حفظ  ومنافع ملی  درمسایل ، قضایایی فرا  ء منطقوی وجهانی نقش مثبت وفعال داشته ودرپژوهشهای علمی وفرهنگی سهم فعال داشته ودرساختارهای نظا م سیا سی کارهای مثمر انجام  داد ه است  و  در  راستائی حکومت سازی وملت سازی  تجربه کردند

انچه تا اکنون گفته آمدیم   د ر تعریف کلی  گفته شده مجموع ازباور وارش هائ  یک جامعه نسبت به نظام  سیاسی  ُآن میباشد.  درکشورما هم ماند سایرملت های دنیاء که ;هویت وشنا خت سیاسی  ان مبتنی برواقعیت های  عینی  کشور ما بازتاب یافته ومنعکس میسازد  یا به عباره دیگر  مجموع ازباورارزشهای های مادی ومعنوی است  درنتیجه تلاشها و تحقیقات پژوهشها ی علمی واکادمیک ا زدوران باستان تاهمین اکنون بدست آمده در ساختارنظام  های سیاسی ورهیافت های  توام  با شناخت فرهنگ سیاسی ،یکجاه با فرازونشیب  همراه بوده است . بتاسی ازموارد فوق درکشورما که اقوام ملیت های مختلف زنده گی  ودارائی سنتها وارزشهای بخصوص خود داشته  ، عقاید وروابط مشترک دارند ودریک جغرافیائی معین زنده گی مینمایند درشناخت فرهنگ سیاسی ونظام سیاسی وباهم  برای اولین بار روی یک مجلس بررگ ویا  لویه جرگه که با سهم گیری تعداد ازسران اقوام پشتون مانند غلجائی  ، سدوزائی هامحمدزائی ها نورزائی ها، علیزائی  درشهر قندهار محل  نظامی قلعه بنام نادریه جمع شده لویه جرگه را تدویر و بعد از نه شبانه روز زایزنی وبحث های  گرم وداغ صو رت گرفت  روی مسایل ذیل موافقه نمودند : 

        به ان نامیکه فخرافغان ازویاد کند

      همان کاریکه روح مادرزنده وشادکند  

        فرزند نیکنام پدر افتخارمادراست

        بر ازادی به جنگد تا خانه آبادکند

بتاریخ 1116 خورشیدی  1734میلادی بعدازجروبحث ها ی زیاد فیصلنه نمودند نام پرافتمار و رسمی وطن  عزیز ما «بنام افغانستان انتخاب وبرگزیده شد این نام توسط نماینده گان لویه جرگه رقم خورد ودرجامعه جهانی حضور پیداکرد احمد  شاه در انی ازقوم سدوزائی که یکی ازقوماندانن نادر افشار بود بحیث پادشاه  «زعیم  » کشورا انتخاب شد دست به فتوحات زد و پیشر فت نمود تعداد فرزندان ان به  بیست وچهار میرسید احمد  شاه  درانی یک قدرت طلب و کوشش میکر د  نقش یک امپراتور ایفا نماید در راستائی ترقی ، پیشرت کشورومردم از لحاظ اقتصادی وزیربنائی کدام کار فوق العاده انجام نداده است ودرلویه جرگه  از اقوام پوپلزائی محمدزائی نورزائی علیزائی سدوزائی  جمعا تعداد950 ننفز شرکت کرده بود ازقوام دیگروزنان خبری نبود

v لویه جرگه میرویس خان پادشاه وقت افغانستان

اشتراک وسه مگیری فعال مردم درتصیمم گیری های ملی یعنی «  پروسه ملت سازی وحکومتداری » به ویژه قشرخاموشی که درحاشیه قراردارند  میتوانند  به نظام حاکم درجامعه مشروعیت-ملی بلندتر بخشید هم چنان یروابط وبراقراری مناسبات درفرا منطقوی وجهانی وپیروی ومتعهد برقوانین ومیثاق های بین الملی حکومتتها در مشروعیت جهانی کمک ومیبخشد به نظرمورخین درلویه جرگا میرویس  خان که اکثریت نما ینده د گان مردم افغانستان  شرکت داشتند در تاسیس حکومت هوتکتی ها   وانتخاب زعیم کشورواسقترار نظام ه   مبتنی پایه های مردمی تلاش نمود  حکمومت بافایده وسع تر داشته وازمشروعیت بلند تر برخوردار بود ه. این لویه جرگه که ازجانب  میرویس خان  دعوت شده بود در شهر کابل به خانه یارمحمد به کمیت 1200 نفر شر کت کرد ه بود ه تدویر از جانب زمان خان ریاست میشد موضوع عمده وقابل بحث« فراخوان مردم افغانستان  درجنگ علیه انگلس بود که منجر به جنگ اول افغان انگلیس گردید

v  لویه جرگه امیرشیرعلی خان پادشاه وقت افغانستان

  د رخاندان شاهی همیشه اختلافات برسرقدرت بوده جاننشینان میراث بران  با یکدیگر جنگیدن وامیر شیرعلی خان فرزند احمددیشاه ر درانی که بعداز پدرش به اریکه قدرت تکیه زد ازجانب برادرانش همیشه مورد تهدید قرارداشت یعنی کشمکش  های خانواده گی برسرقدرت بین برادران وجود داشت شییرعلی خان جهت مشروعیت بخشیدن به حکومت اش   درسال1244 شمسی برابر1864میلادی لویه جرگه به شرکت دوهزار نفردرشهرکابل دعوت نمود وریاست انرا خود امیر شیرعلی  بدوش  داشت اجنداء ویا موضوع مورد بحث حمایت ازامیرشیرعلی خان وحکومت وی دربرابر بردرا نش بود .

درحکومت امیرشیر علیخان فقط دانشکده طب درچوکات دانشگاه کابل تاسیس ویکی زنخبگاند  افغانستان سیدجمال الدین یثحیث  صدر اعظم حکومت کارمیکرد

v لویه جرگه عبدالرحمن خان  پادشاه وقت افغانستان

انکه درنام پاداشاه صاحب اعتبار بود 

دراصل ظالم وآدم  کش غلام غیاربود

بر قدرت بادیورند معامله وطن فروخت

اوخائین  و وطن فروش همه بی اعتباربود

 ببتاریخ72 12 خورشیدی بر ابر 1894 میلادی لویه جر گه ازجانب عبدالرحمن د عوت گردیده که دران بیش468 نفر فقط مردم مردها شرکت کرده و موضو ع ویا هم ا جندائی  مورد بحث؟

  عبدالرحمن خان میخواست خیانت ملی و بزرک که مرتکبب گردیده بدوش مردم انداخته راه نجات پیدا ء کند  امضای «معاهده نگین خط دیورنگ از جانب عبدالرحمن  خان بادولت هندبریتانوی به امضاء رسیده اومیخواست حمایت مردم ازین حکومت دست نشانده نموده  ا  خیانت بزرگ  مرتکب گردیده بود  به دوش مردم انداخته .راه نجات برای خود پیدا کند  وریاست لوی جرگه را عبدالر حمن بدوش د اشت  جرگه درشهرکابل تدویرشده

v  لویه جرگه امیر حبیب الله خان پادشاه افغانستان

مرد سبک سروعیاش وفاقد سواد علمی وسیاسی ،ا داره ورهبری کشور  را  بدوش گرفت افغانستان جائی به سراغ ندارد  که  دردرزیر ساخت اقتصادی ،اجتماعی وفرهنگی  که درزمان حکومت  ویا به فرمان ان ساخته باشد  بتاریخ 1996خورشیدی برابراست به1941  لویه جرگه  ازجانب حبیب الله خان پادشاه دعوت گردید  به تعدا د 452 نفر شرکت کر ده ببود موضوع مور د بحث بیطرفی  افغانسبان درجنگ اول جهانی  اوحمایت از حکومت حبیب الله که تص

vلویه جرگه های امانالله خان

امان الله بعداز حصول استقلال کشوراقدامات واصلاحات گسترده روی دست گرفت وجهت مشروعیت به حکومتش  1301 اولین لویه جرگه حکومت امانی باحضور872 نمیا نده  ازجانب حکومت امان الله خان دعوت ودرعین زمان  ریاست  لویه لجرکه درشهر بجلال بدوش داشت آباتدویرودومین لویه جرگه حکومت شاه امان الله خان درپغمان باحضور800 نما ینده درسال  1303 وسومین  لویه جرگه  حکومت امانی با حضور1026 نماینده گان تدویرودرهمه جرگه ها  باشرکت نمایند گان از زنان افغانستان  به رهبری حکومت امانی نقش وحضورفعال داشتند  درلویه جرگه روی موارد ذیل ببحث وفیصله گردید

Ø تعین  ساختار نظام سیاسی

Ø واولین قانون  اساسی ّ

Ø ، تثبیت بیرق ملی

Ø تعین انتخاب نیفورم وتشکیل ارتش وپولیس ملی ،

Ø ایجاد بانک نوت های ملی

Ø ا برقراری روابط سیاسی  با دول وسازمان المللی

Ø درهمین لویه جرگه  دها تعلیمات نامه وقوانین طرح وتثبیت  گردید

  میتوان مدعی شد که این مجلس بمثابه  بزرگ ترین  مرجع  قانون گذاری  درکشورحل وفصل قضایای داخلی   وبین النللی  نقش عمده داشته با درنظرداشت همین اصل  در طول تاریخ جرگه نقش اساسی درحل وفصل   امردم افغانستان خوانده وبه حیث فرهنگ ویا کلتور سیاسی  افغانستان  شناخته شده ومردم به فیصله های آن احترام میگذارند

vلویه جرگه محمدنادرخان

محمئدنادرشاه خان  شاه سفاک ، آدم کش که درمظالم سیاسی، اقتصادی واجتماعی دست بلند داشت

که بعداز گرفتن قدرت تمام مخالین اش را با جقه های اعدام سپرد ویا هم ازکشور خراج نمود درحین گرفتن قدرت سرزمین مردم شمالی به آتش کشید با وصف تعهد وسوگند حبیب الله سقاء 17 نفر باهمراهانش تیرباران نمود .

• به سلسله تدویر جسات لویه  جرگه ها نظربه فرمان محمد نادرخان لویه جرگه به  ریاست محمای دهاشم خانن شخص پرقدرت خاندان شاهی بتاریخ 1318 نشمسی وبرابر1949 مییلادی  درشهر کابل به اشتراک456 نماینده تدویر برموضوعات ذیل  بحث موافقه نمودند.

Ø بیطرفی افغانستان درجنگ دوم جهانی

لویه جرگه ده  دموکراسی به فرمان محمدظاهرشاه  دعوت بتاریخ 1339خورشیدی برابر1941 میلادی باکمیت 879 نفرتدویرو موسده قانون اساسی موکراسی با شرکت 209 نفر تهیه برای تصویب به لویه جرگه پیشکش نمودند

Ø به سلسله حکومتداری وحرمت گذاشتن به فرهنگ سیاسی  بتاری 1320 خورشیدی برابر 1941 میلادی لویه جرگه ازجانب محمد ظاهر شاه وقت دعوت باحضور800 نماینده از جانب هاشم خان ریاست میگردید برموضوعات  ذیل بحث وفیصله نمود .

Ø بیطرفی افغانستان در جنگ دوم جهانی واخراج جرمن ها وایتالوی ازافغانستان اخراج  نمود

Ø تصویب قانون اساسی ووخطی مشی محمد ظاهر شاه

vلویه جرگه محمد داود خان اولین رئیس جمهو ر افغانستان

سردار محمد  د اود خان فرزند سردار عبدالعزیزخان پسر کاکای محمدظاهرشاه  درما سرطان 1352 خورشیدی برابربه ماه می1974 میلادی به کمک نظامی افسران ارتش حکومت چهل ساله محمدظاهر شاه را سقوط وبه عوض ان نظام جمهوری را اعلام را اعلام نمود .

Ø درپی تتغیرات اصلاحات حکومتداری بتاریخ ماه جدی خورشیدی برابر ماه قوس 1977 میلادی لویه جرگه ا  زجانب رئیس جمهوردعوت  و ریاست انرا عزیز الله واصفی به دوش داشت  به  ا شترا ک 800 نمایند ه درشهر کابل تدویر برموضوعات زیل بحث موفقه صورت گرفت

Ø تصویب قانون اساسی جدید

Ø انتخاب سردارمحمدداود را بحیث ر ئیس جمهو ر  کشور

vبتاریخ 1318 خورشیدی برابربه 1949 حمایشی بزرگ در کابل به ریاست  گلخان تدویر وموضوعات ذیل  مورد  بحث وبرسی قرار گرفت

Ø دفاع ازداعیه برحق مردم پشتتون وبلوچ

Ø باعلان غیر قانوننمودن قرار داد  خط دیورند

vحکومت حفیظ الله امین درمیزان 1358 برابربا اکتوبر1979 میلادی لویه جرکه دعوت 890 نفردرکابل  تدویر وبا سردادن شعار مصئونیت  قانویت وعدالت بعداز بحث وبرسی موصوعات ذیل فیصله نمود

Ø پشتبانی ازدولت وحاکمیت او به رهبری حزب دموکراتیک خلق  افغانستان

Ø دفاع  ازانقلاب ثور  وحاکمیت جدید

vلویه جرگه ببرک گارمل دراسد 1365 خورشیدی برابر است جولای 1983 میلادی به تعداد976 نفر بشمول زنان درشهرکابل تدویر ریاست انرا صالح محمدزیری منشی وعضو بیروی سیاسی بدوش داشت لویه جرگه روی موضوعات ذیل بحث وفیصله نمود

Ø حمایت وپشتبانی ازدولت ببرک کارمل

Ø تائید وپشتبانی ازتجاوز قوای شوروی به افغانستان

vلویه جرگه حکومت دکتور نجیب الله

Ø دکتور نجیب الله بتاریخ ماه میزان1365 خورشیدی برابر1976میلادی  لویه جر گه عنعنوی افغانستان د عوت این لویه جرگه که عبدالرحیم عاتف ر یاست برموارد ذیل بحث وفیصله نمود

Ø طرح وتصویب قانون اساسی کشور

Ø تائید وپشتبانی ازمصالحه ملی

Ø د یالوگ ومذاکره بامخالفین دولت

vشورای احل حل وعقد

پروفیسور  ر بانی بتاریخ  وفرهنک سیاسی مردم افغانستان اپشت پازده  نام وزبان پشتو و د ری  رائ بنام لویه جرگه را نه« شورای اهل حل وعقد » تبدیل نمود. این شورا ازجانب  اقای پروفیسرربانی  درماه فبروی 1372 خورشیدی برابر به فبروی1977 میلادی درشهرکابل دعوت  به ریاست سیدنورالله ایما دبه اشتراک 774 نفردر شهرکابل  به زیر راکت باران حزاسلامبی اقای حکمتیارجتارنبش ملی  اسلام ازبک ها احزاب شغیه تدویر یافت  وبرموضوعات ذیل بحث وفیصله نمود

Ø انتخاب پروفیسورربانی را بحیث ریئس حکومت مجاهدین انتخاب نمود.

Ø انتخاب اعضای طرح قانون اساسی 

Ø تحولات جهانی طور انکشاف نمود که قدرت وسازمان جهادی  را  غافل گیر ساخته بود ماه جنوری 2001 میلادی به مد ا خله قدرت های بزرگ جهان   لویه جرگه اضطرا ری که بتاریخ 1381 خورشیدی برابربه2001 میلادی که جانب قاسمیا ر ریاست مییشددرشهر کابل  تدویرموضوعات ذیل بحث وفیصله نمود

Ø ازپروفیسور ربانی برحامد کرزی تسلیم گردید

Ø حامدکرزی را بحیث رریئس حکومتل موقت ودوره انتقالی تعین نمود

vویه جرگه قانون  اساسی به ریاست حضرت صبقت ا لله مجددی درسال1382 خورشیدی برابز با2002 میلادی با کمیت 800 نفرنماینده درشهر کابل تدویرو فانون اساسی کشورتصویب نمود  ریاست

لویه جرگه مشورتی ازجانب حاامد گرزی 1380 خورشیدی برابر2010 میلادی دعوت گردید ریاست این لویه جرگه پروفیسور ریانیی مینمود به  دولت حامد کرزی مشوره داد با مخالفین دولت گفتگو ومذاکره نماید

لویه جرگه برنامه استراتیژی با ایالات متحده امریکاء که ریاست انرا حضرت مجددی بدوش داشت به 1390 خورشیدیبرابربه2014 درشهرکابل تدویر و به دولت افغانستان اجازه دادتا برنامه استراتیزی را امضاء نماید تاسیس شورای عالی صلح

vبتاریخ 1400 خورشیدی برابربا2022 میلادی لویه جرگه درش هر کابل که ازجانب دولت  اشرف غنی دعوت ریاست پروفیسوررسول صیاف بدوش داشت  تدویر درباره مذاکره باطالبان فصیله نمود

سوال مطر ح است که جرکه دموکراتیک است ازادی های مردم تامین شده میواند؟

درنتیجه برسی های مان ازفرهنگ  ویا  کلتور سیاسی این حقیقت را دریافتیم  که فرهنگ وسیاست  مسایل جدید نیست بلکه هردو آن یکجا  در جامعه پدید  وکجاه مو رد مطالعه قرارگرفته ازعصرباستان تااکنون  مبتنی براین واقعیت بوده است که هرکشوردارائی فرهنگ سیاسی جدا گانه بوده هویت وشناخت سیاسی آن در ساختار نظام  سیاسی  بادرنظرداشت ارزش های سیاسی ، ملی ، عقیدتی شناخته شده درسرزمین ویا جغرافیائی  معین تنظیم  ومورد مطالعه قرارگرفته   دریک عبارت کلی میتوان به عنوان بخشی ازفرهنگ اجتماعی ومجموعه ای ازنگرش ها،جهت  برسی جهانی متمدن ومدرن  امروز قرار داد که د رین روند ویامسیرملت سازی  دولت  سازی  سیستم های متفاوت  ازحاکمیت  رادروجود  حکومتهای مختلف تجربه نمودند .

مردم ما جز تفکیک  ناپذیر ملت ها ی دنیاء این مسیررا پیموده درطول تاریخ مبارزات آزادی خواهانه واستقلال  طلبانه شان لویه جرگه ها مظهراراده و مرجع تصمیم گیری خود دانسته به فیصله های ان احتر ام گذاشته  اینکه لویه جرگه مظهراراده مردم است ویک ساختاردیموکراتیک است پاسخ خواهیم داد؟

انچه گفته آمدیم گویا این واققیت بوده که جامعه افغانی بادرنظرد اشت سنت های قبیلوی عقیدتی خود لویه جرگه را بحیث کللتورویا هم فرهنگ سیاسی خودانتخاب کردند که از دوران جکومت سدوزائی ها تاکنون مجموعاء به تعداد (34) لویه جرگه  د ر کشور ما دروجود (7) پادشاهی ( 8 ) ریس جمهور تدویر یافته که اکثریت مطلق شاهان  ورئیسای جمهورمشروعیت ملی خودرا ازلویه جرگه  گرفتند .
درطول تاریخ موضوع دموکراتیک بودن درلویه جرگه مورد سوال بوده  طراحان ومجریان آن مورد  انتقاد بوده است  

باید خاطراشت که لویه جرگه های تدویرشده به تعداد 8 قانون اساسی درکشور طرح وتصویب گردیده  وبرای  رسید به آهداف  ، سهمگیری  عهده  مردم  احزاب وسازمان های سیاسسی درتصمیم گیری ها ملی وببین الملی وبکاربردن موارد هم پروسه انتخابات بکار برده میشود  ازهمین مرجع ،ادر س ونام بدست آمده  ومردم هم قبول کردند میتوان اذعان نمود شیوه ها ی دموکراتیک دران کاررفته مثلا  درحکوما ت امان الله خان ، دکتو ر نجبیب لله ودومین لویه جرگه حکومت محمد ظاهرخان تا اندازه  ازادی  مردم  درمراحل مختلف   شمول زنان مبین این واقعیت است  گه  شیوه مدرن دموکراتیک بکار رفته احزاب وسازمان سیاسی شرکت کرده عقاید وحرف های شان میزدن برنامه خود راتشریح میکردند. بعدازحکومت  امان لله خان شرایط وشرکت زنان درین نهاد تامین گردیده

جامعه عقب مانده ماننند افغانستان شیوه های انتخابات نیز بکابرده شده مردم با شوروشوق شرکت کردند.

تاریخ سیاسی وفرهنگی ملتها ‘به ما میآموزد که هر ملت ومردمی  ازخود دارایی فرهنگ سیاسی اند که ؛ مجموعه  ا زباورها ‘ ارزشهای سیاسی ‘  اجتماعی  ‘اقتصادی وفرهنگی است که درنتیجه مبارزات آزادی خواهانه مردم وتکامل جامعه انسانی اعم مادی ومعنوی بدست آمده ؛ مردم وملتها در غنامندی ساختارهای نظام سیاسی واقتصادی کشورشان استفاده نموده؛ وبادرنظرداشت فرهنگ سیاسی هویت وشناخت خودرا درسطح ملی وبین ا لمللی تقویت نموده  وروابط خودرا برحفظ منافع دوجانب  برفرار مینمایند.

کشورما که درآن اقوام وملیت های مختلف  زنده گی مینمایند بنام وطن جرگه ها مشهورومعروف است. هویت  وفرهنگ سیاسی خودرا بنام لویه جرگه  رقم زده و از سال 1160 میلادی تااکنون  حفظ نمودند 

برعلاوه جرگه ها ؛ مردم ما  که کم وکان بنام انتخابات وپروسه انتخابی بودن وحق را ی بعدازحصول استقلال کشوردرتصویب اولین قانون اساسی  به رهبری وزعامت امان الله  خان درسال  1301 حاصل وازحق رای خود برای تعین نماینده گان شان درشورای ملی استفاده نموده اند وبعدآ  درحکومت نادرخان وپسرش محمد ظاهر خان مردم  نیزجهت برگزید ن وانتخاب نماینده گان شان درشورای ملی به پای صندوق های رای  رفتند واز حق رای خود استفاده  نموده اند 

اینکه این انتخابات چقدر شفاف وعادلانه بوده است گوروگردن برگذارکننده گان آن ؛  جرگه  ها به مثابه  مجالس عنعنوی که  درتاریخ افغانستان نقش موثر  داشته  واین نهاد  مدنی  ازقریجات تا سطح کشور یعنی لویه جرگه  به مثابه فرهنگ سیاسی کشورما که  یک روند سنتی قومی وقبیله وی نیزّپنداشته میشود  و ازسوابق تاریخی وسیاسی زیادتر برخو ردار بوده است  درطی سالهای ۱۱۶۰ = ۱۷۴۷ میلادی بناام افغانستان رقم خورده است   برای اولین بار درسال  ۱۷۴۷  سران ا قوام وقبایل افغانستان  دورهم جمع وگرد همآیی بزرگ بنام لویه جرگه دعوت واحمددشاه ابدالی را به حیث زعیم انتخاب نمودند.

بعدآ  افغانها جرگه متعدد تدویر نمودند که ازمیان آنها لویه جرگه میرویس خان  هوتک  پایه های اجتماعی وسیع ترداشت. اکثریت مطلق نماینده گان مردم شرکت داشتند ونمونه های ازساختار جمهوریت زیادتر به مشاهده میرسید .000000000000000000000

ولی  نتایج ومصوبات لویه  جرگه سال ۱۳۰۱به ما میرساند که درین لویه چرگه  بر علاوه  که  اولین قانون اساسی افغانستان را بحیث یک سند ویا وثیقه ملی درتاریخ کشور به تصویب رساند  وباردیگر لویه  جرگه  به مثابه بزرگترین مرجع  قانون گذاری ومظهراراده مردم افغانستان در قانون ا اساسی فغانستان ثبت گردید. که افغانها برای  حل وفصل  معضلات کشوری  شان به همین نهاد به مثابه عالی ترین مرجع  قانون گذاری مراجع نموده ومینمایند.

موضوع قابل بحث ناشی ازنتایج  انتخابات سال های ۲۰۰۹ ؛ ۲۰۱۴: و۲۰۱۹  به مثابه بدنام ترین روند سیاسی درکشور ما که   مردم افغانستان درد ورنج آنرا کشیده اند .نام ازنتخابات شفاف  وعادلانه  را مورد سوال وپرسش قرارداد ه است.  این پرسش عبارت اند ؛ که آیا مردم اینگونه انتخابات را  بحیث  یک رومند ملی حمایت  پشتبانی خواهند  نمود ؟  وبه مثابه  یک روند سیاسی به نسل های بعدی به ارث خواهند گذاشت .؟ برای نهادینه ساختن جرگه ها وانتخاب اعضای لویه جرگه بطور شفاف وعادلانه مبارزه واقدامات قانونی  را انجام خواهند داد ؟ پرسش واضح است که هرگیز اشتراک ۱/۵ ملیون نفر حدود سی  ملیون جمیعت افغانستان خود نشانه از عدم رضایت مردم  از انتخابات پرتقلب وغیر عادلانه است

قسمیکه آگاهان امورسیاسی نظریات متعدد درباره  انتخابات شفاف وعادلانه ارايه داشتند  همه آنرا صف بندی نموده وچنین میخوانیم که «  انتخاباتیکه باشرکت گسترده وفعال مردم بدون مداخله نهاد های  دولتی ؛ صاحبان قدرت وسرمایه  سازماندهی گردیده ومردم رای خودرا بدون تر س بطور آزاد ؛مستقیم و سری به کاندید مورد نظرشان استعمال کنند ؛ نظارت وکنترول بیطرفانه  ازجانب نهاد نظار ت کننده صورت گرفته وجود کادررهبری  وکارمندان آگاه صادق نهاد های انتخاباتی جهت جلوگیری از تقلب ودست برد برنتایج انتخابات ؛ همه وهمه  درنتیجه ای  رای پاک مردم   افرادکه  شایستگی رای مردم را  داشته باشند بحیث نماینده  مردم درپارالمان  انتخاب گردند یعنی رای مردم را به مثابه یک امانت ملی محسوب گردد.

 درآن وقت میتوان گفت که درنیجه کار مشترک وصادقانه کمیسونهای  انتخاباتتی وسهمگیری فعال مردم انتخابات شفاف وعادلانه برگذارگردیده است »

حکومت که  درنتیجه این انتخابات بوجود میاید  حکومت قانون؛  قانون مدار وپاسخگو به مردم خواهند بود وآهسته ؛‌ آهسته  میتوان بسوی نهادی ساختن پروسه انتخابات گام گذاشت وپروسه عرف وسنن انتصابی بودن اعضای لوبه جرگه بسوی انتخابات شفاف برد .

ازجانب هم باید جامعه سنتی ؛ قومی وقبیله وی افغانستان توام با ادامه جنگ طولانی که  منتج به فاصله میان اقوا م  افغانستان گردید وراه بسوی ملت سازی دشوارتر کردیده  است و انتخابات آزاد وعادلانه را مورد پرسش برده است .

وابستگی ها به خارج به اساس فرهنگ ها وعقاید مذهبی تنگ تر ساخته است  ؛ تشدت وروحیه قوم گراپی تقویت نموده است مشکلات  وچالشهای ناشی ازموارد فوق درجامعه سنتی  افغانستان وعدم روحیه همگراپی مردم سازی میشود

نفوز بیش ازحد عناصر کلیدی « ارباب ؛ ملا امام وقوماندان مسلح »  خواهی ونخواهید به منافع خودعمل نموده و مینمایند از همان جاه ازسطح قریه ؛ لسوالی ؛ ولایات  تاسطح کشورقدرت مندان ازامکانات خوداستفاده مینمایند . وریس جمهورزیادترین استفاده را درلویه جهت انتخاب وانتصاب ازنماینده گان انجام میدهد .بطور عموم اعضای براساس  اصول اموکراتیک  انتخاب نگردیده اعمال  نفوز ازسطح قریه تا کشوروجود دارد.

مشکل دیگرعدم پشتبا نی  وحمایت جامعه سنتی وروحانی افغانستان  که ازروند انتخابات پشتبانی نکرده حتی اکثرا موارد  آنرا غیرشرعی خوانده ساخته وبافته غربی ها میدانند .

طوریکه تاریخ سیاسی واجتماعی افغانستان  وضاحت میدهد . مردم ما درمسیرتوسعه وانکشاف زیادتر وقت زیرسلطه نظام اجتماعی واقتصادی فیودالی ونیمه فیودالی زنده گی کردند  که درساختارسیاسی واجتماعی  فرهنگ  سران اقوام  وقبیله وی زنده  گی کرند ودرسرنوشت مردم فیودا لها ؛ سران اقوام وقبایل نقش داشته وهمیشه درسلطه وقدرت خود فکرکرند ند وامرمردم سازی وملت سازی توجه کمترصورت است ا ادامه دارد رفرجام میتوا ن متذکر شد که سیستم جرگه هاویا پروسه غلط نبوده  دست اندرکاران ومجریان ان ناقص عمل کردند   ازقدرت استفاده کردند     لویه جرگه مظهرارادها تمثیل کننده اراده مردم بوده به نیازمندی های مرد م ازلحاظ سیاسی ،اقتصادی واجتماعی پاسخ گفته درمقطع زمانی حق انتخاب شدن وحق کردن وحق ارادی ببیان  را داشند وخلاصه کلام که به آزادیهای دموکراتیک مردم احترام گذاشت ، حقوق وازادی های مردم احترام گذاشته است        با عر ض حرمت واحترام