آرشیف

 

عکس بالا نمایی داخلی قلعه اختیار الدین است، این بنای بزرگ در مرکز شهر هرات موقعیت دارد، بنابه گذارش منابع آگاه این قلعه از شرق به غرب 250 متر، از شمال به جنوب از نقطه های مختلف بین 60 الی 70متر می باشد، در مجموع 17500 متر مربع زیر بنا دارد به شمول پارک اطراف آن جمعأ 33000 متر مربع مساحت را احتوا می کندو در غرب مسجد جامع کنونی پایحصاربالای تپه مرتفع موقعیت دارد، معلوم نیست که این تپه مصنوعی است و یا طبعی، مؤرخین و پژوهشگران رشته تاریخ از متقدمین تا معاصرین در مورد قلعه و قدامت تاریخی آن نظرات گوناگونی را ارائه داشتند که فشرده ی آن قرار ذیل است :

الف – اکثر مؤرخین بنیاد دژعظیم ومستحکم قلعه شمیران را حدود سه هزار سال قبل از امروزدر این محل میدانند، معلومات اضافی در باره داده نشده. 
ب: بعضی از تاریخ دانان و تاریخ نگاران از جمله (توماشک) بدین باور است که نخستین بنا همین مکان و موقعیت حصار(آرتوکوانا) مرکزآریا بوده است به زمان فرمانروایان اسپه در هزاره قبل از میلاد می باشد می توان این نام را هم پذیرفت ویا نام دوم گفت.
ج- عده ای از مؤرخین به این نظر اند وقتیکه اسکندر مقدونی به سر زمین هرات رسید ساکنان(آرتوکوانا)مدتی زیادی در برابرحملات اسکندرمقاومت کردند مگر درنهایت اسکندر آرتو کوانا رامتصرف شدوآنرا کلأ ویران ساخت ولی سپس در بالای آن مخروبه ها حصار جدید به نام (آریان اسکندریه) اعمار نمود نام سوم این قلعه اسکندریه گردید.
د- بنا به پژوهش های باستان شناسی در سالهای 2006-2008 میلادی توسط محققین وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان به همکاری متخصصین انستیتوت باستان شناسی برلین کشور المان صورت گرفت به ملاحظه و رویت تحقیقات روی آثاروعلایم بدست آمده قدامت تاریخی این قلعه را 2700 سال مشخص می سازد.
تغیرات و تحولات که در این قلعه از سال1035 میلادی به بعد به عمل آمده از این قرار است:
1- در عصر غزنویان در سال 1035 میلادی سلطان محمود غزنوی سپاه خود را در این قلعه به عنوان قرار گاه و پاسگاه نظامی جابجا نموده وقتیکه سلجوقی ها شهر هرات و قلعه را بدست آوردند قلعه را ویران کردند.
2-حینیکه سلجوقی ها توسط قبایل دیگر در معرض تهدید قرار گرفتند به منظور استحکامات خویش قلعه را مجددأ اعمار نمودند.
3- زمانیکه غوری ها در سال 1175 میلادی بر هرات تسلط یافتند قلعه را ترمیم و باز سازی اساسی کردند،بعد هاتوسط تولی خان پسر چنگیز خان مغل شهر هرات به آتش کشیده شد قلعه نیز تخریب گردید، سلطان غیاث الدین غوری مسجد جامع هرات را بعد از حریق اعمار مجدد نمود که تا کنون همان نقشه و بنا موجود است ولی در قسمت اعمار قلعه توجه نکرد تا اینکه سلطان فخرالدین کرت غوری در هرات مسلط گردید.
4- در اوایل قرن 14 میلادی در زمان حکومت ملک فخرالدین غوری این قلعه به اسم شمیران ارتو کوانا و اسکندریه شهرت داشت و به همین نام شناخته می شد، ملک فخرالدین یکی از قوماندانان خویش را به نام اختیار الدین فرمان داد تا بالای مخروبه های این قلعه تاریخی را مجددأ اعمار نماید اختیار الدین کار قلعه را آغاز نمود و از کار آن مراقبت و نظارت میکرد و شب وروز با جدیت کار را به پیش می برد تا اینکه به پایه اکمال رسید ملک فخرالدین را از خدمت گذاری و جدیت اختیار الدین خوش آمد به عنوان پاداش قلعه را به نام او مسمی کردکه نام چهارم این قلعه می باشد.
5- به قول عبدالرزاق سمرقندی مؤرخ عصر تیموریان در سال 1383 میلادی629 سال پیش از امروز تیمور گرگانی حکومت آل کرت را سرکوب نمود و خلع قدرت کرد، هرات را تصرف شد بعد از چند ماه هدایت دادمیان قلعه اختیار الدین و دیوار اصلی شهرفاصله ای بسازند تا از سرکوبی وتهدیدقلعه جلوگیری به عمل آید.

6- در سال 1415 میلادی شاه رخ میرزا فرزند امیر تیمورکه بعد از پدر به سلطنت رسید فرمان داد قلعه اختیار الدین را که تا آنزمان از گل و خشت خام بود از مصالحه خشت پخته،گچ و سنگ جدید و مستحکم بسازند و به کاشی آنرا تزئین نمایند، این دستور عملی گردید ولی نام قلعه را تغیر ندادکه تا حال این قلعه به نام اختیار الدین یاد میگردد.
گفته می شود طاق سمت شمال روضه خواجه عبدالله انصاری،قلعه ولسوالی غوریان، مسجدی به نام مسجد غوری ها در ولسوالی پشتون زرغون نیز از آثار ماندگارسلاطین غوراست (از طریق بنیاد فرهنگی جهانداران غوری حوزه غرب) پیرامون آنها تحقیق و مطالعه جریان دارد هرگاه تاریخ مستند و ثقه و یا آثار و علایم مثبته بدست آمد جریان انعکاس داده خواهد شد.