آرشیف

 
 
بخش اول تاریخ پارلمان در افغانستان
در افغانستان تهداب پارلمان با تاسیس شواری دولت در نظامنامه اساسی حکومت امان الله  خان گذاشت شد. که بیشترجنبه مشورتی داشت نه قاتونکذاری پس ازتصویب اصول اساسی دولت نادرخان پارلمان به دو مجلس (شواری ملی وعیان) بطور رسمی تاسیس شد. که اولین دوره شواری ملی بتاریخ 18 سنبله 1310 باعضویت 111 نفر در قصر سلام خانه ارگ آغاز به کارنمود و از آن تاریخ تا سال 1352 سیزده دوره تقنینی یا پارلمان دایر گردید. با کودتای داود خان پارلمان منحل شد و در قانون اساسی سال 1355 داود خان پارلمان بنام ملی جرکه دارای یک مجلس در نظرگرفته شد.
ولی همانطوریکه می دانم این قانون اصلا به مرحله تطبیق نرسید . در سال 1367بار دیگردر دوره حکومت  داکتر نجیب الله  شواری ملی مجدداً بعد از 14 سال وقفه با دو مجلس (ولسی جرگه و سنا ) آغاز به کار نمود ولی این بار نیز  تنها برای یک دوره ادامه یافت بعد از فررپاشی حکومت داکتر نجیب الله از سال  1371 تا سال 1384 برای 14 سال دیکر افغانستان فاقد قوه مقننه بود.
وبعداز تصویب قانون اساسی جدید افغانستان بازهم پارلمان با دو مجلس (ولسی جرگه و مشوانوجرگه احیا کردید که در سال 1384 دوره 15 تقنینی یا پارلمانی آغاز به کارنمود واکنون بعداز انتخابات 27 سنبله 1389با افتطاح مجلس نمایندگان از سوی ریئس جمهور  درآغاز دوره  شنزدهم پارلمانی  قرار دارم.
 
بخش دوم ساختاراداری  پارلمان در افغانستان
 اداره و رهبری پالمان توسط نهاد های ذیل صورت میگیرد.
1- هییت اداری: نظر به ماده 87 قانون اساسی افغانستان هریک از هردومجلس دارای یک هییت رهبری متشکل از 5 نفر می باشد (رییس ،دونایب و دومنشی )
2- کمیسیون ها : هر یک از دومجلس برای تسهیل وتسریح بحث ها ،کمیسیون ها را تشکلیل میدهد این کمیسیون ها هم بردو قسم است.
 الف کمیسیون های دایمی: نظر به ماده 88 قانون اساسی افغانستان ولسی جرگه داری 18 کمیسیون و مشوانو جرگه دارای 16 کمیسون دایمی  می باشد.
ب کمیسیون ها خاص :نظربه ماده 89 قانون اساسی افغانستان  کمیسیون های خاص به منظور تحقیق و بررسی موصوعات خاص مربوط به حکومت تشکل میکردد وبعد از انجام وظیفه دوباره منحل میشود تشکیل این کمیسیون ها نتها از صلاحیت ها ولسی جرگه آن هم پشنهاد یک ثلث اعضای این مجلس می باشد .
3- اداره امور پارلمان : اعضای اداره امور پارلمان  از طریق  رقابت آزاد استخدام  میشوند عضوی شوار نیستند. وظایف این اداره تنظیم ارتباطات ،ترانسپوت ،انتشارات،کتابخانه ،برنامه های کاری جلسات ، ملاقات ها وترتیب اسناد ولوزم کاری می باشد.
بخش سوم صلاحت ها و وظایف پارلمان درافعانستان
براساس احکام قانون اساسی افغانستان شواری ملی دارای صلاحت های وسعی می باشد که مهمترین آنها در سه قسمت بیان میگردد .
1- ختارات تقنینی یا قانونگذاری
2- نظارت مالی بر بودجه عموی دولت
3- نظارت سیاسی
1- ختارات تقنینی یا قانونگذاری: قانونگذاری وظیفه اصلی پارلمان می باشد هر چند در بعض از موارد  این صلاحت  به نهاد های دیگر نیز واگذر شده مانند تصویب مقرره ها ، فرمانهای تقنینی توسط حکومت تصویب و تعدیل قانون اساسی از سوی لوی جرگه.
2- نظارت مالی بر بودجه عموی:در همه کشور ها به منظورشفافیت در عواید مصارف، موضوعات انکشافی  ومسایل مربوط به مالیات به پارلمان صلاحت داده شده که هم در مقام تصویب  و هم در مرحله تطبیق از بودجه عموی دولت نظارت نماید .
 3- نظارت سیاسی :هر چند نظارت سیاسی درنظامهای پارلمانی یا نیمه ریاستی بشتر رایج است اما میتوان گفت که در تمام نظامهای سیاسی ،پارلمان ها صلاحت قابل توجه در مورد نظارت سیاسی بر قوه مجریه دارد . نتیجه این نوع نظارت  اینست که قوه مجریه باید در مقابل پارلمان از نگاه سیاسی پاسخگو باشد. مطابق به احکام قانون اساسی افغانستان شواری ملی از طریق ذیل نظارت سیاسی خودرا نسبت به حکومت اعمال می نمایید.
رای اعتماد :
رای عتماد بدین معنا است که در تعین اعضای کابینه یا حکومت موافقت پارلمان شرط  اصلی پنداشته میشود  اگر صدر اعظم یا عضو دیگر  کابینه در صورت که تایید پارلمان را بدست نیاورد نمی تواند در آن وظیفه مقرر گردد.
در افغانستان مطابق فقره 11 و12 ماده 64 وماده 157قانون اساسی  تعیین وزرا ،لوی سارنوال ،رییس بانک مرکزی ،رییس امنیت ملی ،رییس سره میاشت و اعضای کمیسیون نظارت  بر تطبیق قانون اساسی با تایید ولسی جرگه تعیین می شود.
سوال:
بعد از تقرر اعضای حکومت شواری ملی به شمول هردومجلس میتواند از هریک از وزرا در باره موضوعات معین سوال و جوب را به طور شفاهی یا تحریری در یافت نمایید .هدف از سوال اینست که پارلمان بتواند بطور مداوم از فعالیتهای قوه مجریه معلومات کافی به دست آورد واین معلومات میتواند پارلمان را درتصمیم گیری ها ومصوبات کمک نماید (ماده 93 قانون اساسی )
تحقیق :
مطابق به ماده 89 قانون اساسی تنها ولسی جرکه صلاحیت دارد
(نه مشوانوجرگه ) به پشنهاد یک ثلث اعضای جهت بررسی ومطالعه اعمال حکومت کمیسیون خاص تعیین نماید (کمیسیون موقت)
استیضاح:
 هر چند کلمه استیضاح به معنای طلب وضاحت و روشنی می باشد ولی ازنگاه حقوقی منظور از استضاح طرح نارسایی ها،کاستی ها ویا نارضایتی در موارد اعمال حکومت از سوی پارلمان است.
به عبارت  دیگرپارلمان با طرح استیضاح یک دوسیه سیاسی را مطرح می کند که ممکن است در صورت عدم قناعت اعضای مجلس  منجر به  دادن  رای عدم اعتماد به مقام مذکور شود (ماده 91  و92 قانون اساسی افغانستان)
تصدیق معاهدات وقرارداد های بین المللی:
یکی ازساحات مهم فعالیت قوه اجراییه تنظیم روابط بین المللی وسیاست خارجی کشور می باشد که معمولا از طریق امضاء معاهدات ،توافقنامه ها وقرارداد ها صورت می گیرد در این مورد در اکثر کشور ها  مقام صلاحیت دار تصدیق یاتصویب معاهدات پارلمان ها می باشد  تا بتوانند اعمال حکومت را در بخشی روایط خارجی کنترول نماید (فقر5 ماده 90 قانون اساسی افغانستان)
تصویب تقسمات اداری :
هر کشور از نظر اداری به واحد ها مختلفی مرکزی ومحلی یعنی ورارت خانه ها و ولایت تقسم می گردد از آن نجا که این تقسیمات در انکشاف متوازن وعدالت اجتماعی ونحوه مشارکت مردم تاثیرات زیادی دارد.صلاحت تصویب  آن به شواری ملی  سپرده شده است (فقره 4ماده 90 وماده 136قانون اساسی افغانستان)  
 
 
فهرست منابع
1- قانون اساسی افغانستان.
2- یاد داشت های شخصی از جریان درس درپوهنتون.
نوت:
هرچند از نگاه حقوقی  این موضوع به بحث ها بزرگ نیاز دارد اما آنچه در عنوان مقاله ذکر شده به بحث کونونی یک  نگاه زود گذر کردیم.
 
محمد امین بابک
Amin.babak96@gmail.com
2/2/2011