آرشیف

بسمه تعالی

پیشگفتار
السلام علیکم!
پیش ازاین فتوای دربارۀ اینکه طلاق بزور واقع نمیشود درسایت فرستاده ام وبه این اندیشه بوده ام که واخواهی میشود وبرای ردآن پاسخ نگهداشتم که ان شأالله میفرستم اکنون موضوع اینکه آیانمازجمعه وهردوعید دربیرون شهردرقریه هاجوازدارد یانه؟
اختلاف بزرگ درمیان علمای احناف است مگرخودمادوازده سال پیش فرض جمعه را در قریه ها (تگابها) برپاکرده ا یم تاکنون خوانده می شود ودردیگرجاهانیزگسترش نموده است.ودراین میان درمنطقۀازسه سال به این سو نمازجمعه خوانده میشودوازهمانجافتوای باحواله ها یبسیار و از کتاب فقه احناف به نزدم آوردندکه نماز جمعه دیگر درآنجاخوانده نشود. واین باعث گردیده که راه فراخ تری به مذهب خود بجویم که مسلمانان ازاین درد سری رهایی یابندفتوای علمای کرام ضم این فتواگردیده بگونه صدقۀ جاریه به سایت فرستاده ام امید که الله مهربان این رابه کردار نیک پذیرفته وثوابش رابه همۀ مسلمین برساند .

ومن الله توقیق
أبوالفیض بشری غوری 
16حوت 1391
 

فتوای علمآءبراینکه نمازجمعه بدون ازشهرها بدیگرجاهاجوازندارد:
استفتاء 
جناب محترم مولوی صاحب عبدالمجید نصرت السلام علیکم ورحمت الله وبرکاتهامابعدچی می فرمایندعلماءدین ومفتیان شرع متین دربارۀ مسئله قریه مایان دارای هفتادخانه وار میباشد وقریه های دیگر نیز دراطراف این قریه می باشندعلاوه از 1 دکان و1 آسیاب برقی ودیگرکدام بازارهم درقریه نیست ومدت سه سال می شودکه در این جا نمازجمعه وعیدین خوانده می شود آیادرفقه احناف اقامه نماز جمعه وعیدین درقریه مذکور جواز دارد یاخیر؟
المستفتی عبدالقیوم رحیمی قریه شاه بیدک مربوط چغچران مرکزولایت غور

(الجواب باسم ملهم الصواب)
وفی الرد المحتار عن التحفه عن ابی حنیفة انه (ای المصر)بلدة کبیرة فیها سکک واسواق ولها رساتیق آه رد المحتارج 1صـ 590 وفی نور الایضاح وشرحه مراقی الفلاح فی حدالمصر«کل موضوع ای بلد» (له مفت وامیر وقاض)مقیمون بهاالی قوله وبلغت ابنیته قدرابنیة المنی وهذا فی ظاهرالروایة) قاله قاضیخان وعلیه الاعتمادمراقی الفلاح صـ 419 ومثله فی الهدایه ج 1 صـ 151 وامداد ج1 صـ 456 وج1 صـ 455واحسن الفتوای ج 4 صـ 154 و ج 4 صـ 177 وخلاصة الفتوی ج 1صـ 207 ومجموعة علی هامش خلاصة فتوای ج 1صـ 132 وفتح القدیر ج2 صـ 25.
وفی اعلاء السنن عن علی رضی الله عنه قال لاجمعة ولاتشریق الا فی مصر جامع اخرجه ابو عبید به اسناد صحیح الیه مو قوفاً ومعناه لاصلاة جمعة ولاصلاة عیدکذا فی فتح الباری ج 2 صـ 38 اعلاء السنن ج8 صـ 1 ولقد اتی به تحقیقات غریبة من هذا الصفحة الی ج8 صـ 4 فمن شاءفلیطالعه عن حذیفة رضی الله عنه قال لیس علی القری جمعة انما الجمعة علی اهل الامصار مثل المدائن آه اعلاء السنن ج 8صـ 23 وعن الحسن البصری رحمه الله و محمد ابن سیرین انهما قالا الجمعة فی الامصار رواه ابوبکر ابن شیبة واسناده صحیح آثار السنن ج 2 صـ 28 اعلاء السنن ج 8 صـ 24 وقدذکر العلامة خلیل احمد سهار نفوری فی بذل المجهود ج 2 صـ 17 متبع هند دهلی حدیث علی وصححه ورد تضیف النووی رحمه الله وکذا فی عمدة القاری ج 6 صـ 188 مطبع بیروت وفیض الباری ج3 صـ331 مطبع قال العلامة رشید احمد الجنجوهی فی الکوکب الدری بعداز ذکرالاختلاف فی حدالمصر مانصه ولیس هذا کله تحدیداًله بل ارشارة الی تعیینه وتقریب له الی الاذهان وحصله ادارة الامر علی رای اهل کل زمان فی عرفهم المعمورةمصر فما هو مصر فی عرفهم جازت الجمعة فیه وما لیس بمصر لم یجز فیه الا ان یکون فناء المصرآه الکوکب الری ج1صـ 199 مطبع هند مثله فیض الباری ج 2 صـ 329 واعلاءالسنن ج8 صـ 7 
از عبارات کتب مذکوره دانسته میشود که اقامۀ نماز جمعه در قریۀ مذکور جواز ندارد.
کتبه عبدالمجید نصرت 
5/ 8/ 1391 
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 
عن ابی یوسف رح الخ اقول المصر هو ما لا یسع اکبر مساجد ه اهله المکلفین بها وعلیه فتواء اکثر فقها الدرالمختار ج 1 صـ 590 وقدر مساحت اکبر المساجد باربعین فی اربعین ذراعاً کما فی الشامی فلا یرداعتراض منیة المصلی هدایه ج 1 صـ 151 
ازعبارات فوق واز تحقیق علمآی کل عصر یقناً معلوم می گردد که با قریۀ مذکور ودیگر قریه ها که فعلاً نماز جمعه برگزار می گردد
اصلاً نماز جمعه صحیح نمی شود به واسطۀ رفع اختلاف ومعلوم گردیدن حقیقت کتاب نصب الخیام له دفع الاوهام از تأ لیفات مفتی عبدالعلی حتماً دیده شود علمآی کرام درهر جا ومکان متوجه این حقیقت گردند تاکه این عبادت فریضۀ خداوندبه باد استهزاء وتمسخر گرفته نشود .والسلام دعاجو 
مولوی کمال الدین واحدی 
محبوس درمحبس چغچران مرکز ولایت غور 

فتوای برعدم جواز نماز جمعه بدون از شهردراینجا تمام شد 
درصفحۀ بعد آغاز به رد این فتوا می گردد.

فتـواء
برجوازنمازجمعه درمناطق کلان وتگابهای پرجمعیت وقرای مرکزی که دارای مساجد وچندین خیلواره اند که درروزگارپیشین بواژۀ عربــی مـدائـن گفتـــتندی باتحقیق عمیق.
مفتی ابوالفیض بشری غوری 
فشردۀ فتواء 
نماز جمعه جزبه شهربه قریه های کلان وتگاب هاجوازندارد. به استناد این کتاب ها:
1ـ ألمصنف لعبدالرزاق 
2ـ المصنف لابن ابی شیبة 
3ـ اعلآءالسنن 
4ـ المسندلابن الجعد
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نمازجمعه درتگابها وقریه های کلان که دارای چندین مسجدوخیلواره اند جوازدارد به استناد این کتابها:
1ـ صحیح البخاری 
2ـ المستدرک علی الصحیحین 
3ـ السنن لابی داود 
4ـ السنن لابن ماجة 
5ـ المشکاة بروایت دارقطنی 
6ـ المرقات لملاعلی القادری
7ـ شرح السنه
8ـ البیهقیی
9ـ الا صا به
10ـ درالمنثور
11ـ اعلاءالسنن
12ـ المصنف لعبدالرزاق
13ـ المصنف لابن أبن شبتة
14ـ کنزالعما ل
15ـ الجا مع الصغیر
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ردبرروایت عدم جوازواثبات جوازبه استناداین کتا بها
1ـ السلسلةالضعیفة
2ـ اصول الشا شی
3ـ الحسا می
4ـ مسلم الثبوت
5ـ صحیح البخاری
6ـ عمدة القاری
7ـ تفسیرالمراغی
8ـ تفسیرالمنیر
9ـ اعلآءالسنن 
10ـ کتاب الثقات 
11ـ میزان الإعتدل
12ـ تهذیب التهذیب
13ـ اعلام النبلآء

آغاز فتوای جواز اقامۀ نماز جمعه در قریه ها:
ســـــــــــــــــؤال
درتمام کتابهای فقهی یکی ازشرائط اقامۀ نمازجمعه اینست که درشهر باشد که شرط اولی ومهم واساسی همین است مگرامروز دربسیاری تگابها وقریه های کلان ویاقریۀ مرکزی که دراطراف خودقریه های دیگر دارند نماز جمعه خوانده می شود ودرعین موضوع دربسیاری مناطق کلان خوانده نمیشود چونکه علمآء اجازۀ آنرا نمی دهند ودرمناطق که خوانده می شود بعض علمآء می خوانند وبعضی نمی خوانند.
وبعض آنها پس از ادای نماز جمعه چهارکعت احتیاطی می خوانند که مبادا نماز جمعه نشده باشد فرض ظهرترک نشود این مسئله مانند روز روشن است که همه کتاب های فقهی حنیفی ازمتون تاشروح بعدم جوازحکم کرده اند ولی درذات خود پیچیده گی داردکه همانا اختلاف علمآء باشد گپ هادرکتاب ها فیصله است ولی درعلمآء فیصله نیست هاذامردم درادای نمازجمعه درقریه های کلان مطمئن نمی باشند سبب اینست علمآء توازن ندارندومردم هم درنمازهای جمعه همه گی شان شرکت نمیکنند بناًءامیداست که جواب باصواب بادلیل وتفصیل وقناعت بخش بگونه ارائه گردد که مردم ازسردرگمی رهایی یابند.
مستفتیون تعداد زیاد ازعلمآء وموی سفیدان مربوط چغچران مرکز ولایت غور. 27ـ دلو1391ش

بسم الله الرحمن الرحیم 
الجـــــــــــــــــواب
نماز جمعه درتگابها وقریه های کلان جوازدارد،شهربودن ازشرائط پختۀ آن نمی باشند مدارمذهب احناف (رح)تنها اثراست که ازامیرالمومنین علی بن ابی طالب کرم الله وجه روایت شده (که بدون از شهر در دیگر جاها نماز جمعه نمی باشد)،این اثربه اصول فقه احناف مغایرت دارد،ودر راویان وشیوۀ روایت آن مشکلات وضعف های زیاد است که درپایان پاسخ مفصل بیان می گردد،واثرهاوروایات استوارتری دیگری درباره است که نماز جمعه رادرتگاب ها ودهات کلان جوازمیدهند. این بود فشردۀ جواب.
این فتوادوبخش داردبخش نخست روایات وآثارجوازوبخش دوم آثارعدم جواز آن است.
بخش نخست نمازجمعه بدون ازشهربدیگرجاهانیزجوازدارد .به استناد این روایات وآثار صحیحه :
1ـ قال رسول الله صلی الله علیه وسلم الجمعه حق واجب علی کل مسلم فی جماعة إلاعلی أربعه عبدمملوک ،اوامرأة،اوصبی أومریض 
راجع :(المستدرک للحاکم،رقم 1062)ـ وقال هذاحدیث صحیح علی شرط الشیخین 
2ـ سنن ابی داود 
3ـ شرح السنة 2رقم 1051ـ 
4ـ مصنف عبدالرزاق رقم 5200
5ـ قال رسول الله صلی علیه وسلم من کان یومن بالله والیوم الآخرفعلیه الجمعة الامریض أومسافر أوامرأة أصبی أومملوک .
راجع :(مشکوة بروایة دارقطنی )
5ـ عن ابی عباس رضی الله عنهما قال إن أول جمعة جُمّعت بعدجمعه فی مسجد رسوالله فی مسجدعبدالقیس بجواثی من البحرین.
راجع:صحیح البخاری باب جمعه فی القری ج 1 صـ 122ـ 
6ـ سنن ابی داود باب الجمعة فی القری عن ابن عباس رضی الله عنهما ان اول جمعة جُمّعت فی السلام بعد جمعة جُمّعت فی مسجد رسول الله صلی الله علیه وسلم بالمدینة لجمعة جمعت بجواثی قریه من قری البحرین قال عثمان (ای الراوی)قریةمن قری عبدالقیس .
7ـ (ألسنن الکبرا ج 4 رقم 5700ـ5701ـ )
8ـ (شرح السنة ج 2 رقم 1050 )ـ وقال هذاحدیث صحیح .
وحقق فی ذیله قال (صاحب التعلیق)وماثبت فی نفس الحدیث من کونها(جواثا)قریةأصح.
9ـ وفی المبسوط للسرخسی ج 2 صـ 37 وکتب ابو هریرة الی عمر یسأله عن الجمعة بجواثا فکتب الیه ان جمّع بها وحیثماکنت وفی تعلیقیه :أخرجه ابن ابی شبیة بنحوه واسناده صحیح 2ـ102
10ـ صح عن ابن سیرین قال جمّع اهل المدینة قبل ان یقدمهارسول الله صلی الله علی وسلم وقبل أن تنزل الجمعة فقالت الأنصاران للیهودیومایجتمعون فیه کل سبعه ایام وللنصاری مثل ذالک فلنجعل یومانذکرالله ونصلی ونشکرفیه فجعلوه یوم العروبة واجتمعوا الی اسعد بن زرارة فصلی بهم یومئذ رکعتین وذکّرهم فسموه یوم الجمعه وانزالله اذانودی للصلاةمن یوم الجمعة فاسعو الی ذکرالله هذاوان کان مرسلاوله شاهد حسن صحّحه ابن خُزیمة وهوان اول من صلی بنا الجمعة بالمدینة قبل الهجرة اسعد بن زرارة راجع مرقات المفاتیح باب الجمعة الفصل الاول 
10ـ مصنف عبدالرزاق 3 صـ 159 رقم 5144ـ 
11ـ وفی المبسوط باب الجمعة ج 2 صـ 37ـ لما بعث رسول الله صلی الله علیه وسلم مصعب بن عُمیر الی المدینة قبل هجرته قال له اذا زالت الشمس فصلٍّ بالناس الجمعة وکتب رسول الله صلی الله علیه وسلم الی اسعد بن زارارة اذازالت الشمس من الیوم الذی یتجهزفیه الیهودلسبتهم فازدلف الی الله برکعتین.
12ـ عن عبدالرحمن بن کعب رضی الله عنهما قال کنت قائد ابی حین ذهب بصره اذاخرجت به الی الجمعة فسمع الأذان صّلی علی ابی امامة (اسعد بن زرارة) واستغفرله فمکثت کثیراً لایسمع اذان الجمعة الافعل ذالک فقلت یاأبی أرأیت استغفارک لأبی امامة کلما سمعت ـ 
قال أی بُنَیّ کان اول من جَمّع بنا بالمدینة فی هزم النّبیت من حرّة بنی بیاضة یقال لها نقیع الخضمات قال قلت کم کنتم یومئذ قال اربعین رجلاً. راجع: المستدرک للحاکم رقم 1039ـ 14ـ قال هذاحدیث صحیح علی شرط مسلم ولم یخرجه وهذا شاهدالذی تفرد بإ خراجه البخاری (ای الجمعة بجواثابروایة ابن عباس)
13ـ البیهقی ج 4رقم 5702ـ 5703ـ
14ـ شرح السنة ج 2رقم 1050ـ 
15ـ سنن ابی داودرقم 1069
16ـ سنن ابن ماجة رقم 1082 
ألاصابة فی تمیز الصحابة ج 1ص 57رقم 111ـ
17ـ اخرج الزبیر بن بکار فی اخبار المدینة عن ابن الشهاب قال رکب رسول الله صلی الله علیه وسلم یوم الجمعة من قباء فمر علی بنی سالم فصلی فیهم الجمعة ببنی سالم وهوالمسجد الذی فی بطن الوادی وکانت اول جمعة صلاها رسول الله علیه وسلم .
راجع: درالمنثور تحت الآیة الجمعة. رجاله صحیح .(ألراقم)
18ـ وفی المصنف لعبدالرزاق قال کان ابن عمر یری اهل المیاه بین مکة والمدینة یجمّعون فلا یعیب علیهم 3/ 170 رقم 5185
19ـ وفی البیهقی (السنن الکبری)4/ 400ـ باب العدد الذین اذاکانوا ……….
کتب عمر بن عبد العزیزالی عدی بن عدی الکندی انظر الی اهل کل قریة اهل قرارلیسواهم بأهل عمود ینتقلون فامّر علیهم امیراً فلجمّع بهم .قال الشیخ الأ شبه بأ قاویل السلف وافعالهم فی اقامة الجمعة فی القری التی اهلها اهل قرارلیسوابأ هل عمود ینتقلون ان ذالک مرادعلی بن أبیطالب رضی الله عنه 
20ـ عن عمر بن عبدالعزیز رحمه الله علیه انه کان متبدّیا بالسویدافی امارته علی الحجاز فحضر ت الجمعة فهیواله مجلساًمن البطحآء ثم أذّن فخرج فخطب وصلی رکعتین وجهرقال ان الامام یجمّع حیث کان.
راجع: (مصنف لعبدالرزاق 3رقم 5147ـ) 
26ـ اخبرنا معمرعن ایوب (السختیانی)أن عمر بن عبدالعزیز رحمه الله کتب إلی ألمیاه بین مکة والمدینة ان تجمعوا .
راجع: (حواله بالاج 3 رقم 5181.)
23ـ سئل عن عبدالله بن عمر رضی الله عنهما عن قری التی بین مکة والمدینة ماتری فی الجمعة قال نعم اذا کان علیهم امیر فلیجمّع .
راجع:(بیهقی ج 4 ص 399رقم 5711.
24ـ ان اهل الا سکندریه ومدائن مصرومدائن سواحلها کانوا یجمّعون علی عهد عمربن الخطاب وعثمان بن عفان رضی الله عنهما بأمرهما وفیهارجال من الصحابة. 
راجع: (السنن الکبری 4/ 399 رقم 5710ـ)
مدائن :مجتمع بیوت یزید عددها علی بیوت القریة (المنجد)
25ـ واذاأمرالامام امیراًعلی القریة واذن له باقامة الجمعة بهاصحت الجمعة بها . راجع: (اعلآء السنن ج8 ص 1626ـ )
واذااذن الامام لأهل القری بذالک بعدتأمیر الأمر علیهم صحت الجمعة. (حواله بالاصـ 15 )
27ـ ان دلیل الافتراض من کتاب الله یفیده علی العموم فی الأمکنة .راجع:(فتح القدیر باب الجمعة.)
 

تـــوضیــح عبارات فــوق 
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
نخـــست: پیامبر(درودبرروان پاکش)فرمودنمازجمعةبرهرمسلمان برحق و واجب است که به جماعت گزارد مگر برکسان واجب نیست بردۀ خدمت گذار، کودک،زن وبیمار.راجع (مستدرک وابوداودوشرح السنةومصنف عبدالرزاق). ودر روایت دارقطنی مسافر هم آمده است.
این روایت عمومیت جمعه رامیرساند واگربه اهل قریه جمعه نمی بود خوا مخواه مبارک مانند بیمارومسافر ازوجوب استثنامی نمود .
دوم:
ازفرزندعباس (خوشنودباشد خداوند ازهردوی شان )روایت است گفت نخستین جمعه دراسلام پس ازجمعه درمسجدفرستادۀ خدا که در مدینه برپاشد درمسجد مردم عبدالقیس درقریۀ جواثا ازقریه های سرزمین بحرین شده بود .
عثمان راوی این روایت درروایت ابوداود است گفت جواثا قریه ازقریه های عبدالقیس است.
امام بغوی گفت این روایت صحیح است ودرتعلیق کتاب آن آمده است که صحیح ترهمین است که جواثا قریۀ بوده است. راجع: (بخاری،سنن ابی داود ، شرح السنة سنن الکبری).

ســـــوم:
امیرالمومنین عمر بن الخطاب ابوهریره راکارگردان (عامل)دربحرین فرستادواونامۀ نوشت ازجانشین پیامبر(عمر) نمازجمعه رادرجواثا پرسید. درپاسخ نوشت جمعه رادر جواثاودرهرجای که هستی بخوان.
راجع: (مبسوط،مصنف ابن ابی شیبة، مصنف عبدالرزاق )ـ اسناداین روایت صحیح است .

چهـــارم: 
ابن سیرین این سخن رابه صحت رسانید وگفت انصار مدینه پیش ازهجرت پیامبر صلی الله علیه وسلم باهم گفتند یهود ونصارا هرکدام روزهای برای بندگی دارند ماراهم می بایست که روز داشته ودرآن بندگی کرده وسپاس پرورده گار را بجای آوریم آنان روزجمعه راتاآن هنگام عروبه (ای الرحمة )گفتندی به بندگی برگماشتند واسعد بن زراره برای شان دورکعت نمازخوانده واندرزشان داد.
علامة ملاعلی قاری الهروی گفت این سخن از ابن سیرین مرسل است مگرگواه نیک داردکه اوراامام ابن خزیمه به صحت رسانیده است که یاران پیامبر گفتند نخستین بارنماز جمعه راپیش ازهجرت برای مان اسعد بن زراره خوانده است .
راجع: (مرقات ملاعلی قاری ومصنف عبدالرزاق رقم حدیث 5144)

پنجــــم:
فرستادۀ خداصلی الله علیه وسلم پیش ازهجرت مصعب فرزند عمیر رضی الله عنه رادرمدینه فرستادگفت نماز جمعه رابمردم بخوان ونامۀ رابه فرزند زراره رضی الله عنه نوشت که درآن نامه بود:آن روزیکه یهودیان برای شنبۀ خودآماد گی میگیرندهنگامیکه روز می گردد(زوال می کند ) وخودرا به دورکعت نماز به خدایت نزدیک گردان راجع:( المبسوط للسرخسی.)

شــــشم:
ازعبدالرحمن فرزند کعب(خوشنود باشدخداوند ازهردوی شان)روایت است گفت چشمان پدرم کور شده بود ودست اوراگفته سوی نماز جمعه میبردم هر گاه اذان جمعه رامی شنید بروان (روح)اسعد بن زراره دعامی کرد تا اینکه روز پرسیدم انگیزۀ دعایت چیست؟ گفت 
اونخستین مرد بود که نماز جمعه رادر هزم النبیت برای ماخوانده است پرسیدم در آن هنگام چند کسان بودید؟ گفت چهل مردان بودیم ـ راجع (المستدرک علی الصحیحین شرح السنة ، سنن ابی داود سنن ابن ماجة). آن جاییکه انصار نماز جمعه راخوانده اند قریه بوده است .نه شهر . 
چنانچه درتفسیر منیرآمده است که گفت هزم المنبیت قریة علی میل من المدینةـ المنیر تحت الآیة الجمعة العنوان ، مفردات اللغویة .
نخستین نماز جمعۀ پیامبر درمحل بنی سالم ودوم نماز جمعه اش دراقامت گاه مبارک که مسجدالنبوی است صورت گرفته وتاآن زمان آن محلات قریه های خورد بوده اند که به شنیدن مردم اذان مسجد کفایت می کرد چونکه مدینه مرض مشهور داشت به قدم مبارک وبای مدینه کوچید تراکم جمعیت زیاد گردید لهذاعثمان رضی الله عنه اذان رادر بالا منزلۀ داد که زور آء گفتندی دواذان ازآن لحاظ شده است .
ودربارۀ روایت مصنف مصعب بن عمیرکه نماز جمعه را درمدینه خوانده صاحب نصب الرایة اظهار غرابت کرده است وبرخی گفته اند ریشۀ روایت پوشیده است . مگر این روایت دربسیاری ازکتابها موجود است .

هفتـــــم:
پیامبر صلی الله علیه وسلم در راه هجرت از قبابه سوی مدینه روان بودودرمحل بنی سالم رسید آیۀ فرضیت جمعه نازل شد و نماز جمعه رادرهمانجاگزارد ـ ودرآن جا مسجد بطن وادی روی همین افتخار ساخته شده است . آن نخستین جمعه بود ـ که که فرستادۀ خدابجا آورده است صلی الله علیه وسلم راجع: (درالمنثوزیر آیۀ 9جمعه ).
بزرگان که این حدیث رارسانیده اند راویان نیکویی هستند .
پیش از آن پیامبر اذن جمعه راداد که یارانش دریثرب اقامه کردند مگر مبارک درانتظار فرض آن بود ودرمیان راه هجرت آیۀجمعه فرود آمد که روز جمعه ومحل بنی سلم بود ودرآنجا که قریه بیش نبود جمعه گزاردند صلی الله علیه وسلم

هشتــــم: 
عبدالله فرزند عمر (خوشنود باشدخدا ازایشان)مردمان رادید که به آبهای درمیان حرمین زنده گی داشتند نمازجمعه می خواندند مگرناروانمی گفت . راجع: (المصنف لعبدالرزاق).

نهــــم:ـ 
عمر فزند عبدالعزیزبه فرزند کندی نوشت هرقریه که ده نشین اند ومردم کوچ وخیمه نمی باشند برآنها کلان (امام)برگزین تاجمعه بخوانند .
بیهقی گفت شیخ روایت برای مابیان داشت مرادعلی بن ابی طالب هم همین است که به مردم خیمه وکوچ جمعه نمی باشد 
راجع :(البیهقی 4/ 400باب العددالذین اذاکانوا)…….
علامه ظفراحمد عثمانی رحمةالله علیه ازچیره دست ترین علمآی اسلام ودراین اواخر چنین زورآور محقق نمی باشد که درحقیقت سپر مذهب ماست دراین اثر باریکی رافکرکرده می گوید درسند این جعفر ابن بُرقان است اواز عمر بن عبدالعزیز نشنیده وشنید آن از ابن عدی ثابت نیست ونگفته که من نامه رادیده ام . لهذا این اثر ضعیف است راجع : (اعلآء السنن ج 8رقم 2022).
پاسخ اعتراض علامة دراینجا اینست در اعلآء السنن ج 8رقم 2018 ـ ابراهیم از حذیفه رضی الله عنه اثر دارد که حذیفه یار پیامبر گفت نماز جمعه جز به اهل شهربه اهل قریه نمیباشد .
درآنجا هم ابرهیم ازحذیفه سماع (شنید)ندارد . مگر علامه رحمه الله می گوید ابراهیم گرچه مرسل آورده مرسل آن به دووجه درست است یکی اینکه ابراهیم باراویان سند همه ثقه اند دوم اینکه اثر علی کرم الله وجهه تاییدش نموده است که گفت :لاجمعة ولاتشریق الا فی مصر جامع . پایان سخن علامه ظفراحمد عثمانی.
اکنون دراثر عمر بن عبدالعزیز رحمة الله جعفر بن بُرقان الرقی دراعتماد به آن ازابراهیم دنبال تر نمی باشد اوثقه است ابن حبان اورا درکتاب الثقات آورده واصحاب جرح وتعدیل ثوثیق نموده اندراجع :(کتاب الثقات ج 3 صـ 254 رقم 591ـ تهیب التهذیب ج 1 صـ 557 رقم 1095) . وازسوی دیگر این روایت راآثار واحادیث صحیحه تایید نموده است. با این هم روایت جعفرضعیف وروایت ابراهیم قوی؟تعجب است باسخن علامه ظفر عثمانی.
با اینکه عباد بن العوام در روایت ابراهیم شیعی است کان یتشیع فأخذه هارون الرشید فحسبه . راجع:(تهذیب التهذیب ج 3 صـ 370 رقم 3652 )

دهـــــــم:
اثر درست ترازعمربن عبدالعزیزآمده است که  وی درهنگام امارت خود درحجاز گاه گاهی به تفریح دربیابان درسویدار فتی وآن جای است به نزدیک مدینه  وفی وفاء الوفا:(موضع بعد ذی خشب علی لیلتین من المدینة) ترجمه:سویدا جای است آن سوی ذی خشب دوشب ازمدینه دوراست. ودرآنجا جمعه آمد ریگهارا برابرکردند ـ اذان داده شد عمر بن عبدالعزیزخطبه خواند ونماز جمعه رابجا آورد وگفت امام درهر جا باشدجمعه می خواند. راجع:(المصنف عبدالرزاق). این اثرپخته است علامه ظفر احمد عثمانی رحمة الله دلیل به این نیاورده مگر چیزیکه قابل توجه نباشد .

یــــازدهــــم:
اهل اسکندریه ومدائن (قریه کلان)مصر به فرمان عمر بن الخطاب وعثمان بن عفان رضی الله عنهما بدوران خلافت هردوی شان به آن قریه ها جمعه می خوادند ومردان ازیاران پیامبر نیز بودند . راجع:(سنن الکبری). دراین روایت مدائن آمده است راوی گفت مدائن مصر ومدائن سواحلها.دراینجا مدائن جمع مدینه نمی باشد که به معنی شهر است بلکه اهل زبان مدائن راچنین تعریف نموده است :مدائن:مجتمع بیوت یزید عددها علی بیوت القریة (ألمنجد)

دوازدهـــم:ـ
علامه ظفراحمد عثمانی رحمه الله با اینکه به عدم جواز تلاشهای بی حد نموده میگوید: 
اگر امام کلان رادرقریه به گمارد واجازۀ اقامۀ جمعه رابدهد درست است. راجع: (اعلآءالسنن ج 8 صـ 15 و16 )
علامه ابن الهمام رحمه الله درفتح القدیر به نکتۀ خوب اشاره کرده میگوید:حکم فر ضیت جمعه عام وبرهمه کس ودرهر جااست (ان دلیل الإ فتراض من کتاب الله یفیده علی العموم فی الأمکنة).( فتح القدیر باب الجمعة). 
ودردوران پیشین امیر مسلمانان علمآی دین بوده است پس امیر وامام که در جواز اقامۀ جمعه است مراداز آن عالم دین است. (الإمام إمام وفیروایة الإمام أمیر). راجع :(کنز العمال ج 8 رقم 20508 و20509).بروایة ابوهریرة رضی الله عنه. 
اذا,أمکم فهو أمیر کم .راجع:( جامع الصغیر صـ 8 ).

سخـــن پــایــانی :
نظر به عمومیت آیۀ جمعه که فرض برهر کس (جزمعذورین)وبرهمه جاهاست وبه عمومیت روایات صحیحه ونظربه اقامۀ جمعه به اذن پیامبر پیش ازهجرت توسط سفیر آن مصعب بن عمیر مهاجری درمدینه وتوسط نقیب(سردار)جوان اسعد بن زراره درقریۀ دیگری یثرب (نام قدیم مدینه است)واقامۀ نخستین جمعه توسط پیامبر صلی الله علیه وسلم درمحل بنی سالم درمدینه, واقامۀ آن توسط عمر بن عبدالعزیز رحمه الله درمحل بیابان سویدا درسرزمین مدینه واقامۀ جمعه درجواثا قلعه وقریه بحرین توسط ابوهریره رضی الله عنه 
به امر عمر بن الخطاب رضی الله عنه واقامۀ جمعه درتگابها (قریه های کلان)مصر وسواحل به امر عمر بن الخطاب وعثمان بن عفان رضی الله عنهما بدوران خلافت شان روی این اگر سلطان درقریۀ بزرگ امر اقامۀجمعه را دهد نمازجمعه جوازدارد .
ودردوران ماپادشاه کارجمعه ونماز های عید وهم گونه های شان را به محاکم سپرده هر گاه محکمه به قریه اذن اقامۀ جمعه رادهد وعالم دین که امیر واقعی دراین باره است نماز جمعه را بمردم بخواند آنگاه برجواز آن شبهۀ باقی نمی ماند .
ألإمام أمیر. کنز العمال .

إذا أمکم فهو امیرکم . جامع الصغیر.
پایان بخش نخست وآغاز بخش دوم فتواء.
بخش دوم نماز جمعه بدون شهر بدیگر جاها جواز ندارد بادلایل رد این سخن:
نماز جمعه به اهل قریه نمی باشد وبه مردم شهرنشین ویژگی دارد.مذهب احناف رحمهم الله همین است که مذ هب مااست .
پیش از اینکه به مطلب آغازیم سزاوار است به پیشگفتار کوتاه راه خود را روشن نماییم و او اینست که : سخن مجتهد به دست گیرۀ ناگستنی استواراست : 
1ـ کتاب الله 
2ـ سنت رسول الله
3ـ اجماع امت اسلام 
نخست مجتهد از کتاب الله سخن می گوید واگر مسئله درکتاب خدانباشد به سنت صحیحۀ رسول الله عمل می کند واگر مسئله به گفتار وکردار پیامبر پیدانشد به کردار وگفتار یارانش که آثار گویند عمل می نماید ـ اگر همه یاران کار را کرده ویا سخن را ازدین گفته باشند ویا کدام شان کار را کرده وسخن راگفته یاران دیگر خاموش شده از اوجلوگیری نکرده باشند. مانند اقامۀ نماز جمعه پس از پیامبر به فرمان عمر خلیفۀ دوم درجواثای بحرین وبه امر عمر وعثمان دردوران خلافت هر دوی شان درمدائن( قریه های کلان) اسکندریه ومصر وسواحل شان ویاران از پیامبر بوده نمازها خوانده مخالفت نکردند این گونه عمل صحابه را ,اجماع گویند وبه منزله کتاب الله است که عمل همه باشدوبه منزلۀ حدیث متواتر است عمل برخی وسکوت دیگران. واگر مسئله نه درکتاب الله باشد ونه درسنت رسول الله ونه اجماع صحابه ویا اثر از آنها. آنگاه مجتهد متوسل به اجتها میگردد که ازلابلای آیات واحادیث وسنن وآثار صحابه مسئله راکشیده که استنباط وقیاس گویندکه اصل چهارم فقه است.
ودراین مسئله که نمازجمعه براهل قریه نه،وبه شهرنشین ویژگی دارد که مذهب احناف است اثر (سخن)ازامیرالمومنین علی بن ابیطالب بما رسیده است لاجمعة ولاتشریق الافی مصر جامع .نماز جمعه وعید بجزشهر بدیگر جاها نمی باشد. ودربرخی جاها این سخن امیرالمومنین رضی الله عنه از زبان پیامبر می آید . به این گونه : قال علیه السلام لاجمعه ولاتشریق الافی جامع . این حدیث نیست لااصل له مر فوعاً. راجع:السلسلةالضعیفة رقم 917 .
اثریکه از امیر المومنین علی بن ابیطالب بمارسیده ازچند طریق روایت شده است وبر آثار واحادیث صحیحه درتضاد آمده پس بهتر است که بادید باریک به ترازوی اصحاب جرح وتعدیل گذاشته ریشه یابی گرددکه آیااین اثر طُرُق (راهایی )که روایت شده درست است یانه؟
سندنخست ازمصنف ابن ابی شیبة 
قال حدثنا جریرعن منصور عن طلحة عن سعد بن عبیدة عن ابی عبدالرحمن انه قال: قال علی لا جمعة ولاتشریق الافی مصر جا مع .
سند دوم از مُصَنٌف عبدالرزاق 
عن ثور عن زبید عن سعد بن عبیدة عن ابی عبدالرحمن السلمی عن علی قال لاجمعة ولاتشریق الا فی مصر جامع.
سند سوم ازمُصنفِ عبدالرزاق.
عن الثورقال اخبرناجابرعن سعد بن عبیدة عن ابی عبدالرحمن السلمی عن علی قال لاجمعة ولاتشریق الافی مصر جامع ولا اعتکاف الا فی مسجد جامع.

شناخت راویان: 
درسند نخست جریر،اوفرزند عبدالحمید الضبعی کوفی راوی ثقۀ است این جریربن ایوب ویا جریر دیگری نیست زیراکه ازمنصور بن المعتمر همین روایت گرفته است .
راجع: (تهذیب التهذیب ج 1صـ 549 رقم 1079 ـ اعلام النبلآء ج7 صـ 715 رقم )1317 
راوی دوم : منصور این فرزند معتمر السلمی کوفی این هم ثقه است راجع: (اعلام النبلآء ج6 ص 194رقم 796)این منصور بن عبدالحمید ویابن سفیر ویابن اسود ویابن ابراهیم نمی باشد که برخی علمآی پاکستان سهل انگاری کرده منصور معتمر راگذاشته منصور های یاد شده راگرفته اند زیراکه جریر بن عبدالحمید از منصور معتمر روایت گرفته نه از منصورهای یاد شده .
راجع : (تهذیب التهذیب ج1 صـ 549 رقم1079 )
راوی سوم طلحه بن مصرف الیامی کوفی راوی درست است در روایت همین طلحه است نه آنکه برخی علمآی پاکستان سهو شده ویادقت نکرده بلاتفکیک درتألیفات شان این طلحه راگذاشته ازطلحه بن عمر والحضرمی واز طلحه بن زید یادآوری کرده اند. زیراکه ازمنصور بن المعتمر همین طلحه روایت گرفته نه طلحه های یاد شده ـ راجع (اعلامالنبلآءج 6صـ 30 رقم الراوی 684.)
راوی چهارم وپنجم سعد بن عبیده وگاه بن عبید هم آمده سلمی کوفی راستگو بوده وزوج دختر ابو عبدالرحمن راوی پنجم است نام ابو عبدالرحمن عبدالله است السلمی الکوفی این هم راوی درست بوده برخی علمآی پاکستان نوشته اند ابوعبدالرحمن این روایت نام آن نضر بن المنصور است این هم سهو است. که بلا تحقیق گفته شده راجع شود (اعلام النبلآء ج 5صـ 501 رقم الراوی 619) ـ 
شناخت راویان سنددوم 
راوی نخست سفیان ثوری این راوی قوی است مجال اعتراض به او نیست. 
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
راوی دوم زبید بن الحارث الیامی الکوفی قال العلامة الذهبی فیه تشیع یسیر راجع : (اعلام النبلآءرقم 755 میزان الاعتدال رقم 2832 )
راویان سندسوم درست اند مگردرهرسه سند ریشۀ روایت ابوعبدالرحمن السلمی کوفی است ودر روایتش اشکال دراینجاست که آمده است لاجمعة ولاتشریق الافی مصر جامع ولاإعتکاف إلا فی مسجد جامع. (مصنف عبدالرزاق ج 3 ص 168) اگر به روایت ابو عبدالرحمن عمل میکنیم روایت اینست که نماز جمعه جز درشهر واعتکاف جز درمسجد جامع دردیگر مساجد روانمی باشد .
سندچهارم ازمسند ابن الجعد رقم 2990. 
قال حدثنا علی قال اخبرنا ابو جعفر عن الأعمش عن سعد بن عبیدة عن ابی عبدالرحمن السلمی عن علی قال لاجمعة ولاتشریق الافی مصر جامع.
دربارۀ ابو جعفر راوی این روایت اصحاب جرح وتعدیل گفته اند : قال عبدالله بن احمد بن حنبل عن ابیه لیس بالقوی فی الحدیث هکذا قال النسا ئی قال ابن حبان کان ینفرد عن المشاهیر بالمنا کیر لایعجبنی الاحتجاج بحدیثه الاماواقف الثقات . اسمه عیسی بن ابی عیسی ماهان البصری ترجمه :عبدالله فرزند امام حنبل از پدرش امام احمد میگوید ابو جعفر درحدیث توانا نیست این سخن را امام نسائی هم گفته اند ابن حبان گفت ابو جعفر ازمحدثین مشهور سخنان ناشناس را می آورد اگر روایت آن به روایت معتمدان موافق نباشد به آن عمل نمی کنم.راجع: (تهذیب التهذیب ج 7 صـ 328 رقم الراوی صـ 9484).
سند پنجم از بن ابی شیبه 1/ 204.
قال حدثنا ابو معاویة عن الأ عمش عن سعد بن عبیدة عن ابی عبدالرحمن السلمی عن علی قال لاجمعة ولاتشریق الا فی مصر جامع.
اعمش اسمه سلیمان بن مهران الکوفی ثقة راجع : اعلام النبلآء ج 6 صـ 419 رقم 940. 
ابو معاویة اسمه محمد بن خازم الضریر الکوفی عن ابی داود کان مرجیا وقال مرة کان رئیس المرجیة بالکوفة راجع تهذیب ج 5 صـ 556 رقـــــم 6895ــ 
سند ششم از سنن الکبری ج 4 صـ 400 
اخبرنا ابو طاهر الفقیه قال انبأنا ابو عثمان البصری قال حدثنا محمد بن عبدالوهاب قال أنبأنا یعلی بن عبید قال حدثناسفیان الثوری عن زبید عن سعد بن عبیدة عن ابی عبدالرحمن السلمی قال،قال علی لاجمعة ولاتشریق الا فی مصر جامع.
یعلی هو بن عبید بن امیة الکوفی قیل لم یکن بالمتقن لما حمل عن سفیان الثوری.اگر چه یعلی را،اصحاب جرح وتعدیل توثیق نموده مگر این را هم گفته اند چیزیکه از سفیان ثوری روایت کرده باشد علمآء را اعتماد نیست راجع 🙁 اعلام النبلآء ج 8 صـ 308ـ رقم الراوی 1490ـ )دراینجا یعلی ازسفیان ثوری روایت گرفته است . وسخن از زبید الیامی گذشت. 
سند هفتم ـ 
حدثنا عباد بن العوام عن الحجاج عن ابی اسحاق عن الحارث الأعور عن علی قال لاجمعة ولاتشریق الا فی مصر جامع.
سند هشتم 
عن معمر عن ابی اسحاق عن الحارث عن قال علی لاجمعة ولاتشریق ال فی مصر جامع . (مصنف عبدالرزاق ج 3 صـ 167) 
شناخت راویان این دوسند.
معمر بن راشد البصری قال العلامة الذهبی وماحدث به بالبصرة ففیه اغالیط.
اگر چه اصحاب جرح وتعدیل معمر راوی این روایت را توثیق کرده اند مگر علامه ذهبی درباره اش گفت آن روایاتیکه در بصره کرده است درآنها غلطی ها است راجع:(میزان الاعتدال ج 6 صـ 480 رقم 8688 )ـ 
عباد بن العوام در روایت گرچه راوی درست است در باره اش گفته شده: قال ابن سعد کان من النبلآء وکان یتشیع فحسبه هارون الرشید ـ راجع: (اعلام النبلآء ج 7 صـ 692 رقم 1306). 
حجاج هو بن ارطاة بن ثور بن هبیره الکوفی ـ 
قال احمد العجلی کان فقیهااحد مفتی الکوفة وکان فیه تیه فکان یقول اهلکی حب الشرف ولی قضآء البصرة وقال الأصمعی اول من ارتشی بالبصرة من القضاة ححاج بن ارطاة وقال ابو ذرعة صدوق مدلس قال ابوالحسن الدارقطنی وغیره لا یحتج بححاج وقال ابن خیثمة عن یحی بن معین صدوق لیس بالقوی هکذا قال یعقوب بن شیبة وا هی الحدیث وقال ابن حبان ترکه ابن المبارک وابن المهدی ویحی القطان ویحی بن معین واحمد بن حنبل وقال الساجی لیس بحجة فی الفروع راجع:(تهذیب التهذیب ج 1 صـ 660 تا662 رقم 1329ـ) 
ترجمه حجاج بن ارطاة فقیه ویکی ازمفتیان کوفه مگر متکبر وجاه طلب بودومیگفت حب منصب مرا تباه کرد او قاضی بصره شد نخستین قاضی بود که (دربصره)رشوه گرفت راوی راستگو مگر شیخ ضعیف را می پوشید در روایت ننگ می کرد که نام استاذ ضعیف خود رابگیرد ونام استاذ قوی را می آورد ـ دار قطنی گفت از اودلیل گرفته نمی شود وبرخی احادیث او را سست گفته وبزرگان اورا ضعیف شمرده واز او حدیث نمی گرفتند وروایات اورا در شاخه های دین حجت نمی دانستند.

راوی دیگر دراین دوسند ابو اسحاق است .
قال ابن حجرالعسقلانی رحمه الله هو عمر بن عبدالله بن عبیدالله السبیع الکوفی من رؤس الشیعة مدلس. راجع:(تهذیب التهذیب ج 5 صـ 58 رقم الراوی 5960 )ـ

راوی دیگر حارث دراین دوسند:
هوالحارث بن عبدالله ابو زهیر الکوفی صاحب علی وابن مسعود رضی الله عنهما حدث عنه ابو اسحاق السبیعی وقد جآء ان ابااسحاق سمع من حارث اربعة احادیث وباقی ذالک مرسل. راجع: (تهذیب التهذیب ج 5 صـ 57 رقم 5960 ـ اعلام النبلآء رقم 421) ـ قال علامة الذهبی هومن کبار التابعین علی ضعفٍ فیه قال جریربن عبدالحمید کان زیفا قال ابن معین هو ضعیف قال عباس عن ابن معین لیس به بأس کذاقال النسآئی وعنه قال لیس بالقوی،قال الدار قطنی هو ضعیف وقال ابن عدی وعامة مایرویه غیر محفوظ وقال منصور عن ابراهیم ان الحارث أتهم . وروی المغیرة عن الشعبی حدثنی الحارث الاعوروکان کذاباً وقال المدینی هوکذاب.
وقال ابو حاتم بن حبان کان الحارث غالیاً فی التشیع واهیاً فی الحدیث هوالراوی عن علی قال لی النبی صلی الله علیه وسلم ولا تفتحن علی الامام الصلاة رواه ابو داود فی کتاب الصلاة رواه الفر بانی وانماذا،قول علی.
وخرج البخاری رحمه الله فی کتاب الضعفآء…. عن الحارث عن علی عن النبی صلی الله علیه وسلم انین المریض تسبیحه وصیاحه تهلیله ونومه عبادته ـــ ونفسه صدقته وتقلبه قتال لعدوه . وقال البخاری هذا حدیث منکر جدّاً. 
وقال العلامة الذهبی رحمه الله وکان الحارث من اوعیةالعلم ومن الشیعة الأول کان یقول تعلمت القرآن فی سنتین والوحی ثلاث سنین.
قال بندار،اخذ یحی بن سعید وابن مهدی القلم من یدی فضرباعلی نحو اربعین حدیثاًمن حدیث الحارث عن علی رضی الله عنه وروی ابوبکر بن عیاش عن مغیرة قال لم یکن الحارث یصدق عن علی فی الحدیث.
ترجمه :علامه ذهبی گفت حارث ازبزرگان واز ذخائر علم مگر ضعیف بود.شعبی وابن المدینی گفتند حارث راست نمی گفت ابو حاتم گفت حارث درتشیع ازحد می گذشت وروایات سست داشت ازجمله اینست که علی روایت کرد پیامبر برایم گفت امام رابه نماز فتح ندهید. این روایت راابو داود درکتاب الصلاةآورد این حدیث نیست سخن علی است که حارث اورا از زبان پیامبر روایت آورده است 
امام بخاری در کتاب الضعفآءبروایت حارث از علی از پیامبر حدیث راآورده است که پیامبر گفت نالۀ بیمار تسبیح اوست فریادآن تهلیل اوست خوابش بندگی اوست دم تنگی او صدقۀاوست واز پهلو به پهلو شدنش جهاد اوست. امام بخاری گفت این حدیث نهایت منکر است. 
علامه ذهبی گفت حارث از شیعه های پیشر فته بود میگفت قرآن رابه دوسال و وحی رابه سه سال آموختم (یعنی آن وحی ییکه خاص به علی سپرده شده بود از علی به سه سال آموختم)(راقم) ــ بندار گفت محدثین بزرگ یحی بن سعید بن مهدی قلم را از دستم گرفتند حدود چهل روایت که حارث ازعلی کرده بود خط زدند که اینها ازعلی نیست.
ابوبکر بن عیاش از مغیره میگوید حارث ازعلی راست نمی گوید. راجع: (اعلام النّبلآءج5 صـ 169 تا170 ـ رقم الراوی 421
میزان الإعتدال فی نقد الرجال ج 2 صـ 170 رقم 1629 مقدمة صحیح لمسلم با ب النهی عن الراویة عن الضعفآء.)
سند نهم از حذیفه رضی الله عنه درمصنف ابن أبی شیبة.
قال عن عباد بن العوام عن عمر بن عامرعن حمّادعن ابراهیم عن حذیفة رضی الله عنهم قال لیس علی اهل القری جمعة وانما الجمع علی أهل الأ مصار مثل المدائن.
راوی نخست عباد بن العوام الواسطی کان من نبلآء الرجال وکان یتشیع فحسبه الرشید راجع:(اعلام النبلآء ج 7 صـ 692 رقم 1306تهذیب التهذیب فی رجال الحدیث ج 3 ص 370 رقم 3652). راویان این سند درست اند.
آنچه که در عبادبن العوام می خوانیم باآنهم سخنی دیگری هم است که ابراهیم دراین سند ابراهیم نخعی است وابراهیم نخعی از حذیفه یار پیامبرسماع ندارد،دراین میان راویان دیگری هم وجود داردکه از سند روایت افتاده اند خدا داناتر است. راجع: (اعلآم السنن همین بحث به حوالۀ آثار السنن ج 2 صـ 178)
علامه ظفر احمد عثمانی رحمه الله می گوید ابراهیم عالم معتبر است روایت رامرسل آورده مراسیل معتبران قبول است پایان سخن علامه.

اگر اثر به قوت خود باشد در آخرآن آمده است مثل المدائن.
مدائن آن دهات راگویند که از یک خیلواره بیشتراند ـ که چند مسجد وارمی باشند اهل زبان مدائن راچنین تعریف می کنند مجتمع بیوت یزید عددها علی البیوت القریة.اوهی المصر جامع ـ (المنجد)اثرگفت جمعه درقریه ها نیست بلکه درشهر ها است مانند مدائن.
اثر زیر بحث به تحقیق اصحاب جرح تعدیل از هر طریق که ازعلی کرم الله وجه روایت شده است راویان آن ضعیف وبرخی منکر اند مگر راویان سند نخست که مردمان درست اند ولی کوفی اند وهر روایت که از امیر المؤمنین علی کرم الله وجه به سند اهل کوفه وروایت برخلاف یکی ازخلفای راشدین باشد محدثین به صحت آن روایت اعتماد ندارند.
کان ابن سیرین یری ان عامة مایروی عن علی کذب. ترجمه :محمد بن سیرین رحمه الله به این اندیشه بود که بیشترین روایات که از علی می شود دروغ است ـ راجع:( صحیح البخاری ج 1 ص 526 )قبیـــل مناقب جعفر بن ابیطالب رضی الله عنه.
و قال العینی رحمه الله لأن کثیراًمن اهل الکوفه الذین یروون عنه لیس لهم ذالک ولاسیماً الرافضة منهم فإن عامة ما یروون عنه کذب واختلاق. راجع: (عمدة القاری ج16 ص302) قبیل مناقب جعفر رضی الله عنه ودراینجا راویان همه ُطرُق (راهای) که از علی اهل کوفه اندوروایت که از علی شده مغایر به خلفای دیگراست مانند عمر بن الخطاب وعثمان بن عفان ونیز عبد الله بن عمر وابو هریره ومغایر به عمل کرد بسیارازیاران دیگر است که اعتماد به صحت آن نمیباشد وحقیقت هم همین است.
وسخن دیگریکه عدم صحت اثرکه دربارۀ نماز جمعه ازعلی روایت شده تایید میدارد اینست: 
إن علیّاً رضی الله عنه یری فی المصلّی أقوا ماًیصلون قبل صلاة العید فقال مارأیت رسول الله صلی الله علیه وسلم یفعل ذالک فقیل له ألا تنها هم ؟فقال أخشی أن ادخل تحت هذه الآیة اَرَأیتَ الّذی ینهی عبداًاذا صلّی.ترجمه :از امیرالمؤمنین علی کرم الله وجه روایت است که پیش ازنماز عید مردمان رادید که درعید گاه نماز میگزارند. گفت پیامبر راندیده ام که این نماز را خوانده باشد. برایش گفتند پس چراباز نمی داری؟گفت می ترسم درزیر وعیداین آیه درآیم که خداوند (ج)گفت کدام یکی از این دو بنده ام بهتراند ؟ آن بنده ایکه مردم را به پرهیز گاری امر می نماید ویا آنکسی که بنده ام را از نماز باز میدارد؟راجع:( تفسیرالمنیر وتفسیرالمراغی زیر آیت 9ـ 10 )ـ سورۀإقرأ
امیر المؤمنین مردم را از نماز نفل عید گاه که پیامبر نخوانده بود باز نداشت پس چگونه مسلمین را از نماز جمعه باز داشته که پیامبر صلی الله علیه وسلم خوانده وخداوند فرض نموده است ؟؟؟
اثر یکه از امیر المومنین روایت شده است (که نماز جمعه بدون از شهر به دیگر جاها نمی باشد) به اصول فقه احناف نیز مغایرت دارد:
1ـ اذا روی لکم عنی حدیث فاعرضوه علی کتاب الله فما وافق فا قبلوه وما خالف فروده ـ ترجمه هنگامیکه ازمن به شماحدیث روایت می شود اورا به کتاب الله سر دهید اگر موافق بود درست واگر مغایر باشد قبول ننمایید . راجع:(اصول شاشی صـ 76 )دراینجا حکم آیۀ جمعه عام است اثر که از علی روایت شده با اینکه صحت نداردپایین تر از حدیث است مغایر حکم عام آیه می باشد. 
2ـ اثر یاد شده رافرض می نماییم که وجوب عام نماز جمعه را از اهل قریه ها برداشت و وجوب را ازاهل قریه نسخ نمود وبنا برذوق صاحب مسلم الثبوت جواز باقی می ماند اذا نسخ الوجوب بقی الجواز از لأن الوجوب یتضمن الجواز والناسخ لاینا فیه .راجع:( مسلم الثبوت صـ 41)المقالة الثانیة یعنی اقامۀ جمعه براهل قریه اگر بالفرض واجب نباشد جایز است .
3ـ ذهب اصحابنا(ای الحنیفة)الی ان المطلق من کتاب الله (وکذامن السنة القولیة)اذاامکن العمل بإطلاقه (من غیرضرورة ألی تقییده)فالز یادة علیه(ای المطلق من کتا ب الله وتقیید اطلاقه)بخبرالواحد لایجوز. دراینجا حکم آیه عام است. ومطلق آمده وسنت قولی هم عام و مطلق درهمه جاها ، مگر برای معذورین جمعه نمی باشد ولی اگر بخوانند نماز جمعۀ شان درست می شود الجمعة حق واجب علی کل مسلم الا علی اربعة عبد مملوک أوامرأة أو صبی أومریض وفی روایة أو مسافر این سنت قولی پیامبر است سند آن صحیح ومطلق است شهر قریه در آن یاد نشده مانند که آیه مطلق است اثریکه از امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب رضی الله عنه روایت شده از خبرواحد پایین تراست تقیید کتاب الله وسنت رسول الله به اثر جواز ندارد که جمعه به اهل شهر باشد نه به اهل قریه . راجع :(اصول شاشی ــ صـ 9و10 )
4ـ ولاخلاف بین الجمهور ان القیاس لایصلح ناسخاً وکذالک الاجماع ـ تقیید کتاب الله زیادة بکتاب الله است که ازجمله نسخ می باشد اجماع امت اسلام نمی تواندکه حکم آیه ویا سنت قولی پیامبر رانسخ نماید تقیید آیه که نماز جمعه به اهل شهر باشد این نسخ حکم عام آیه است جز به صاحب شریعت که خودمبارک صلی الله علیه وسلم باشد بدیگران جواز ندارد پس این مجال به اثر صحابه نمی باشد راجع:( حسامی صـ 88 )

سخـــن پـــایــــانـــــی: 
نظر به اطلاق وعمومیت آیۀ جمعه که فرض بر همه وبرهمه جاها است (جز معذورین حدیث)وعمومیت ومطلق بودن حدیث صحیح، واجازه دادن پیامبر صلی الله علیه وسلم اقامۀ جمعه را پیش از هجر ت توسط سفیرش مصعب بن عمیر رضی الله عنه در مدینه واقامۀ جمعه توسط یکی ازمهتران,نقیب جوانی اسعد بن زرارة رضی الله عنه انصاری درقریۀ ازمحلات یثرب واقامۀ نخستین آن توسط خود پیامبر صلی الله علی وسلم درمیان راه قباومدینه درمحل بنی سالم بن عوف واقامۀ آن توسط عمر فرزند عبد العزیزنواسۀ عمر بن الخطاب رضی الله عنهما درمحل بیابانی ـ سویداـ در سرزمین مدینه واقامۀ آن در