آرشیف

مندیگک تپه یی بزرگ است میان حوزه دو رود خانه (ارغنداب)و(هیرومند)واز نزدیکی آن مسیر رود کشک نخود میگذرد وگاه گاه در مواقع بارانی طغیانی است. ولی در دوره های قدیم قبل التاریخ این محل سرراه حرکت قافله هامیان مسیر دو رود خانه بزرگ ارغنداب وهیرومند یکی از مراکز مهم حیات قبل التاریخ افغانستان بوده است تپه یی است به ارتفاع (31)متر از روی جلگه وبه فاصله (50)کیلومتر شمال غرب قندهار در قریه کشک نخود در مجاورت کوه شاه مقصود دموقیعت دارد.
كاوش‌هاي سال 1951م در مندیگک واقع در پنجاه کیلومتری شمال قندهار نشان داد که از سه هزاروپنجصدسال قبل ازمیلاد مردم این منطقه، ده‌ نشین بوده و خانه هایي خشتی کلان برای جمیعت های بزرگ می‌ساختند و ازوسایل کلندی درزراعت استفاده میکردندوهمچنان آنهابه ساختن اشکال ومجسمه های زنها واستفاده ازاسلحه، زیورات مسی و ظروف سفالیني که دارای اشکال هندسی بوده استفاده میکردند،به دست آمده است.
مجموع این كُند و كاوها نمایانگر سطح بلند پیشه‌وری آن عهد بوده است.در اثر اين كاوش‌هاي به عمل آمده در منديگك، آثاري يافت شده است كه تمدنِ دوران ماقبل‌التاريخيِ پنج‌هزار سال پيش را در وادي ارغنداب، نمايندگي مي‌كند.
اين تپه (منديگك) سیزده مرحله آبادي رااز اواخر هزاره چهارم تا آغاز هزاره اول ق.م‌ گذرانيده است و در مرحله آخر و بالايي آن، انبارخانه‌هاي غله بوده كه ديوارهاي پخسه‌اي داشته اند.وطبقات زيرين آن،اتاق‌هايي براي نگهداري چهارپايان بوده است.
در طبقات وسطی آن، اتاق كوچكي براي نگهبانان انبارخانه ديده شده كه ازآن مقداري ظروف سفالين، پيكان‌هاي سنگي ، فلاخن و گلوله هاي گِلي فلاخن كشف شده است.
از آغاز تا انجام،که چندروزقبل ختم آن از طرف (ج،ام،موسیوکزال)باستانشناس فرانسوی اعلام شد یازده مرحله حفریات دامنه داری درتپه مندیگک سپری شد وسیزده طبقه آبادی دوره های مختلف یکی بعداز دیگری کشف گردید.سی ویک متر ارتفاع تپه مندیگک در حقیقت از تراکم آبادی های مختلف سیزده گانه یی آن میکند که در طی سه هزار سال قبل از میلاد یک روی دیگری آباد شده است،به این حساب در طی سه هزار سال قبل از میلاد سیزده طبقه آبادی یکی روی دیگری در دوره های جداگانه بمیان آمده وازدو هزار سال به این طرف تپه مذکور متروک مانده به عباره دیگر در تمام دوره تاریخ اسلامی افغانستان تپه مذکور غیر مسکون بوده حتی تا شش صد قبل از اسلام زنده گانی در آن تپه رخت برچیده بود ودوم اینکه آن آبادی ها همه مربوط به سه هزار سال قبل از میلاد مسیح میباشد.
مدنیت قبل التاریخ تپه مندیگک قندهار تماما مربوط به دوره برونز است زیرا در آخرین اشغال آن که شواهد آبادی وزنده گانی، درروی تپه نشان میدهد که از آثار دوره آهن چیزهای بسیار کوچک وناچیزی بدست آمده طرز آبادی دیوار های پخسه یی را نشان داده و بنای عالیه مردمان که به تدریج یکی بعداز دیگری در تپه مندیگک زندگی کرده اند همه پیش از عصر آهن میزستند وتپه مندیگک بصورت عموم مراحل تحول باشندگان این ناحیه رادردوره برونزمعرفی میکند.
وآثار بسیار ابتدایی که عبارت از بعضی ادوات بسیار بسیط سنگی واستخوان های حیوانات است چیزی دیگری بدست نیامده . میان مرحله اول اشغال تپه ومراحل سیزده گانه باشنده گان حوزه ارغنداب وهیرومند مراتب مراحل مختلفه تحول رادرآن دوره پیموده است. خشت رااختراع کرده وآنرا در آفتاب خشک کرده اند وبه ساختن خانه های خشتی مشغول شده اند.
به ترتیب و تدریج دارای ظروف سفالی گردیده و نوعیت خمیره ای ظروف سفالی آنها فرق کرده و بهتر شده تا اینکه ظروف منقش با تصاویر حیوانات و پرنده گان (که مخصوص آن دوره های قبل التاریخ بود و امروز نسل آن از بین رفته )بمیان آمده است.
مراتب زندگانی در تپه مندگک اولا جنبه نیمه مالداری و نیمه کوچیگری داشته بعد زندگانی یی مسکون و مستقردر ان منطقه پدیدار گردیده و آبادی های پخسه یی شروع شده که تا چندین مرحلۀ دیگر دوام کرده است به همین ترتیب ظروف تیکری و سفالی بهتر شده و رفته رفته در مرحله هشتم و نهم اشغال تپه به مدارج عالی رسیده وبا ظروف قبل التاریخ کویته بلوچستان شباهت بهم رسانده اند.
شواهد فلزات برونزی بعد از مرحلۀ ششم اشغال تپه مذکوربه ملاحظه رسیده است و از تجزیه کیمیاوی معروف به اصول کاربن نمبر14 که در امریکا صورت گرفته است این مرحله زندگانی تپه مندیگک به سال 2625 ق م رسیده است .بعد از این تپه مندیگک در اثر تراکم مواد عمرانی ومراحل هشتگانه به اندازه کافی در حدود (20) متر از روی جلگه بلند شده است که یک دوره مجلل دیگر بمیان آمده است. شواهد عمرانی آن بصورت عمارتی بزرگ پایه های بزرگ وضخیم خشتی جلب توجه کرده است .وجود این عمارت در هزاره سوم ق م باعث حیرت باستان شناسان گردیده ودر تپه مندیگک بر علاوه ظروف منقش وملون سفالی تا تصاویر حیوانات و پرندگان ،مجسمه های کوچک حیوانات و مخصوصا هیکل های زنان هم کشف گردیده است وهمچنان الهه حاصل خیزی " اناهیتا " دراطراف دریای آموو الهه حاصل " مغ بانو "درحوزه جنوب غرب افغانستان را میتوان ازجمله معبودات آنها دانست.
در زنجیره یی که میان دوسینه آنها آویزان دیده شده زیوری مراتب انبساط زندگانی مدنی مردمان قبل التاریخ وادی ارغنداب را نشان میدهد ومعلوم میشود که اهالی افغانستان وباشنده گان (موهنجودارو)در حوزه سند یکسان مراتب زندگانی قبل التاریخ رادر پنجهزار سال قبل پیموده اند وامکان دارد که تپه مندیگک مراتب قدیم تر زندگانی قبل التاریخ را وانمود سازد.
بعداز کاوش های مقدماتی که (موستوگیرشمن)مدیر سابق هییت حفریات فرانسوی در سال 1936میلادی در نادعلی سیستان افغانستان نمود مفکوره فوق تقویت یافت،وبعداز سال 1950 میلادی که علاقه قندهار از نظرسروی نقاط قبل التاریخ مورد مطالعه قرار گرفته تپه یی مهمی کشف شد که حفریات آنرا در چهار مرحله تقسیم نموده اند .
این تپه از آخرین تاریخ سکونت بشر در آنجا سه هزار سال میگذرد باد و باران درین مدت طولانی به تپه مذکور شکل مخروطی داده ودر دره موازی مجرای ارغنداب به فاصله 20کیلو متر سرک قندهار الی گرشک وتقریباٌ به همین فاصله در شمال شرق شهر قندهار به چند صد متری مجرای رود خانه یی افتاده که غیر از ایام سیلابی، خشک است.
البته دراینجا تعجب آور آن است که چطور چنین تپه دور از راه های تجارتی ودر نقطه یی که از نظر عمرانی شهر سازی مساعد نیست واقع شده است ؟ولی اگر موضوع مهاجرت های موسمی ونقل وحرکت قبایل کوچی مد نظر گرفته شود ثابت میشود که در گرد ونواحی مذکور شامگاهان غژدی های سیاه به تعداد زیادی برپامیشود وفردا صبح با حرکت قبیله ،اثری از آن ها باقی نمی ماند.
پس شکی نیست که این جا یکی از راه های عنعنوی قبایل کوچی ومعبر کاروانها بوده است. موجودیت این تپه در هیرومند این مفکوره را ثابت میسازد .مردمان کوچی یی که خود وحیوانات شان به آب وعلفچر احتیاج دارند ودرمیان کوه ها وجلگه ها دایم در حرکت بوده ودرین حدود همیشه رفت وآمد داشته اند .
شکی نیست که امروز اراضی زراعتی درین حدود کمتر است وآن چه هم هست ازآب کاریزها آبیاری میشود ولی در زمانه های قدیم که مندیگک مورد استفاده بود ه وآب های مورد احتیاج خود را از رود خانه ها میگرفتند .
در جریان دوره اول حفریات دراثر یک کاوش مقدماتی ثابت شد که تپه مذکور سیزده مرحله مختلف آبادی را گذرانیده که از اواخر هزاره چهارم تا هزاره اول را دربرمیگرفت .
آخر ترین آثار دوره اشغال تپه بشکل انبار خانه یی ظاهر شده است که دیوار های آن تماما پخسه یی بوده است .محل انبار کردن حبوبات بشکل محوطه های مستطیل شکل بنا یافته بود این انبار خانه ها اگرچه به تناسب کوچک است ولی در ماهیت واصل مفکوره باانبار خانه هاییکه درهراپه (حوزه اندوس وسند )کشف شده است قرابت کامل دارد. این انبار خانه ها روی هم دویاسه طبقه را اشغال کرده ودلالت بر یک دور طولانی اشغال تپه میکند .وجود پیکانهای سنگی ، پیکانهای سه پهلوی برونزی،گلوله های گل مخصوص نهادن در فلخمان ثابت میکند که باشنده گان تپه برای محافظت انبار خود به وسایل دفاع متوسل میشدند . از روی پیکان مفرغی و پاره شواهد دیگر آخرین دوره اشغال تپه منده یگک را به آغاز هزاره اول ق م میتوان نسبت داد .
پایان تر ازطبقات انبار در جریان روزگاران طولانی اثر زنده گی از کدام دوره فعال دیده نمیشود وچنین می نماید که مدت تپه مندیگک متروک واگرمسکون هم بوده موقتی بوده وشواهد آن هم از وجود خاکستر ومحل در دادن آتش وغیره معلوم میشود.
سپس شواهد آبادی های دیگرنشان میدهد که تپه مندیگک در آن زمان یکی ازدوره های مهم عمر خویش را گذرانیده است.خرابه خشت خام روی همرفته شکل نیم مخروطی داشته وفیل پایه هایی در نمای خارجی خود داشت که حتی امروز هم بدان اهمیت خاصی میدهد ومخصوصاًدر رخ شمالی عمارت که عده بیشتر فیل پایه هادرآن سمت باقی مانده، بزرگی عمارت خوبتر به نظر جلوه میکند.
متاسفانه با وضع حاضره حفریات تعیین هویت اصلی بنا خالی از اشکال نیست زیر آثاری که تا حال در عمارت مذکور بدست آمده چاقوها باتیغه برونزی ،دسته ای استخوانی و پارچه های قشنگ تیکری میباشد میتوان حدس زده که بنای مذکوربرای کدام منظور نظامی ساخته نشده و محض کدام رهایشگاه عادی هم نبوده اگربه وجود یک پارچه شکسته مجسمه تیکری رب النوع استناد شود بنای مذکور را به کدام عبادتگاهی میتوان نسبت داد ولی این قضاوت هم هنوز پیش ازوقت است.البته این هیکل کوچک شکسته شباهت به آثار هم مانند خود دارد که ازبلوچستان ودورتر از حوزه سند پیدا شده است.
ازسطح زمین به بالا تا نه (9) طبقه شواهد زنده گانی نیمه کوچی دیده میشود ونشان میدهند که مدتی باشنده گان اولیه تپه مندیگک مردمان مالدار ونیمه کوچی بوده اند. طرز ساختمان منازل ایشان پخسه یی بوده سپس بار اول خشت های خام ظاهر میشود وتا سه طبقه در طبقات فوقانی ادامه دارد ظروف سفالی در طبقات اولی ساده وابتدایی بوده بعد ترقی محسوسی احساس میشود وروی همرفته ظروفی تیکری قشنگ تر وبه تدریج بهتر شده میرود تا اینکه ظروف گلی منقوشی ظاهر میگردد واشکال حیوانات وپرنده گان وگلها ازقبیل قوچ باشاخ های بلند وکبک زرین یافیل مرغ با برگ های عشقه پیچان روی جام های پایه دار پدیدار میشود.ظروف گلی منقوش از طبقه هشتم به بعد کثرت پیدا میشود به نحوی که تعداد آن در طبقه نهم خیلی زیادمی شوداین ظروف با ظروف مکشوفه از کویته مشابهت بهم می رساندند.فلزات از طبقه ششم شروع می شود با آزمایش هاییکه ذریعه شعاع نمبر 14 روی ذغال های طبقه پنجم به عمل آمده تاریخ طبقه مذکور را به 2625 ق م میتوان نسبت داد، روی خرابه ها و آبادی های این طبقه عمارت بزرگی ظاهر شده که شرح آن در بالا گذشت وتاریخ آن را با مقایسه شواهد مکشوفه میتوان در نیمه دوم هزاره سوم نسبت داد این عمارت بزرگ هم به تدریج در دورهای آینده ویران شده ومردمان تازه رسیده روی تپه مسکون شده اند که انبار خانه های آنها در سه طبقه تا قسمت های فوقانی تپه مندیگک به چشم میخورد وبه ترتیب تپه مندیگک آبده یی است که از پنج هزار تا دوهزار سال قبل حیات دوره برونز را با تحولات ضمنی آن در حوزه ارغنداب نشان میدهد.