جلگه مز ا ر:

جلگه مز ا ر یکی ا ز منا طق کو هستا نی و سر سبز مر بو ط و لسو ا لی شهر ک  و لا یت غو ر میبا شد که به طر ف شما ل قر یهً« کمنج» مو قعیت د ا شته که قر یهً کمنج نیز مر بو ط و لسو ا لی شهر ک و لا یت غو ر ا ست ا ین محل ر ا ا کثر یت مر د م آ نجا بنا م « نا و هً جلگه مز ا ر » یا د میکنند و با شند ه گا ن آ نر ا  جلگه مز ا ر ی میگو یند.
جلگه مز ا ر « نا و هً جلگه مز ا ر »  د ر مجمو ع ا ز قر یه ها ی ذ یل تشکیل شد ه ا ست: که ا ز شر ق بطر ف غر ب به تر تیب ذ یل و ا قع شد ه ا ست:
1-   قر یهً پسی لکهً خا ر جو 2-  قر یهً شو ر ک 3-  قر یهً سیا ه سنگ 4- قر یهً قتل جا 5- قر یهً جر ی آ سک 6- قر یهً جلو گیر ک 7- قر یهً جر ی نو ر یا نه 8- قر یهً سر ی تنگی 9- قر یهً سیا ه د ر ه 10- قر یهً سیچ 11–  قر یهً بر ه ز و 12- قر یهً جر ی بر ز و 13- قر یهً پا ی تنگی 14- قر یهً د هن چو و ک 15- قر یهً خمی سنگ کا ر د 16- قر یهً پا لیز ک 17-قر یهً کلک بجه 18- قر یهً تنگی د و ا ل سنگ 19- قر یهً پسی لکهً ا و ر یسی 20-قر یهً د هن ا و ریسی نفو س جلگهً مز ا ر: گر چه ا حصا ئیهً د قیق ا ین منطقه تا هنو ز مثل د یگر نقا ط ا فغا نستا ن با کما ل تآً سف معلو م نیست به حسا ب تخمین د رحد ود 10000 د ه هز ا ر نفو س د ر همین منطقه بو د و با ش و ز ند گی د ا ر ند.

 

کو ه خر س غا ل بطر ف شر ق جلگه مز ا ر تقر یبآ شر و ع جلگهً مز ا ر ا ست
 

 ر و بر و« کوه تکه تو» ا ست که قر یه ها ی کمنج، و جا م ر ا ا ز جلگهً مز ا ر جد ا میکند
 

  قر یه ها ی  پسی لکهً خا ر جو، شو ر ک، سیا ه سنگ، جر ی آ سک ، قتل جا ، نو ر یا نه ، جلو گیر ک و سر ی تنگی مر بو ط جلگه مز ا ر د ر ا ر تفا عا ت بلند قرا ر د ا ر د ، ا ین قسمت ا ز جلگه مز ا ر   ز یا د تر ا و قا ت سا ل سر د و بر ف گیر میبا شد که  تنها  بر ا ی کشت للمی و آ بی و ما لد ا ر ی مسا عد ا ست.  با غد ا ر ی و میو ه جا ت د ر تما م قر یه ها ی د یگر که د ر ا تفا عا ت پا یا ن تر قر ا ر د ا ر ند مسا عد بو د ه که تما م ا نو ا ع میو ه جا ت د ر آ نجا بخو بی نشو و نمو میکند و نتا یج حا صلا ت با غها ی میو ه د ر ا ین منا طق بسیا ر  خو ب ا ست که ز یا د تر مصا ر ف ز ند گی مر د م ا ز طر یق فر و ش حا صلا ت همین با غها ی میو هً  شا ن بد ست می آ ید که هم به شکل تا ز ه و هم به شکل خشک حا صلا ت خو یش ر ا د ر با ز ا ر ها و شهر ها ی همجو ا ر  بفر و ش می ر سا نند. ا ین مطقهً سر سبز بر علا و هً با غها ی میو ه ، میو ه جا ت کو هی و طبیعی فر ا و ا ن د ا ر د که ا ینک چند فو تو ا ز ا ین میو ه جا ت طبیعی و کو هی ر ا که د ر ا ختیا ر د ا ر م تقد یم  شما بینند ه  گا ن عز یز میکنم.

 
 
 
 
د ر خت ها ی چکه
 

د ر خت ز لـر گ
 
 
د ر خت چکه
 
 
 د ر خت غـرغا ت
 
ا ین نا م یک نا م محلی ا ست که مر د م محل ا ین میو ه ر ا به همین نا م مینا مند
 
 
 
د ر خت ا مر و چه
 

د ر خت ا مر و چه که ز یا د تر د ر کو ه ها ی «تگو نه» ، « بند کو ش» و« سر ی ملمنج» می ر و ید ا ین میو ه بشکل سیب ا ست و لی یک ا ند ا ز ه کو چکتر ا ز سیب ا ست  که د ر کو ه ها ی خشک و بی آ ب می ر و ید میو ه آ ن فقط د ر تیر ه ما ه  یعنی د ر بر ج ها ی میز ا ن و عقر ب پخته میشو د.

 
 
 د ر خت ز لر گ د ر تما می د ر ه ها و قر یه ها ی جلگهً مز ا ر پید ا میشو د

ا ز ر یشهً ا ین د خت « ا بر ا ن »  جو ر میکنند که بر ا ی تد ا و ی  تکا لیف ضر به خو ر د گی  ا ز آ ن ا ستفا د ه میکنند.

 
 
 د ر بند خنجر قست آ خر  جر ی د و ا لک د ر  جلگهً مز ا ر
 
 

ا ین جا د ر بند خنجر ا ست که د را یا م آ بخیز ی و بها ر سا ل ا ز سو ر ا خها ی همین کو ه یک د ر یا آ ب با شد ت فو ا ر ه میکشد که منظر هً بسیا ر ز یبا د ا ر د و لی فعلا که می بینید آ ب آ ن خشک ا ست فقط ا ز پا یا ن کو ه یک چشمه میبر ا ید که ز مین ها ی ز ر ا عتی ر ا آ ب مید هد.

کو ه ر و بر و بطر ف جنو ب جلگه مز ا ر مو قعیت د ا ر د که  کمنج و جلگه مز ا ر ر ا ا ز هم جد ا میساز د ا ین کو ه بنا م  «حلقه کمر» و« یکه بید » نا مید ه میشود و بطر ف جنو ب قر یهً سیا ه سنگ که قسمت ا زجلگه مز ا ر ا ست قر ا ر د ا ر د .
نا و ه : به ا صطلا ح مر د م عبا ر ت ا ز د ر ه و جا ی که د ر بین د و کو ه به شکل طو لا نی قر ا ر د ا شته با شد و د ر ضمن د ر یا و آ ب ر و ا ن ا ز بین آ ن بگذ ر د گفته میشو د که یقینآ  منظو ر شا ن ا ز شکل نا و د ا ن ا ست که  قسمت ها ی آ خر جلگه مز ا ر  یعنی که بعد ا ز قر یهً سر ی تنگی  تا به د رهً تخت که مر بو ط هر ا ت ا ست همه شکل یک نا و د ا ن ر ا بخو د گر فته که د ر یا ی خر و شا ن جلگهً مز ا ر ا ز بین آ ن میگذ ر د  شا ید هم ر و ی همین ملحو ظ با شد که مر د م، جلگهً مز ا ر ر ا  بنا م «نا و هً جلگه» مز ا ر یا د میکنند.
د لیل د یگر ی نا مید ن جلگهً مز ا ر  شا ید هم ا ین با شد که : د و نا م « جلگه» : که ز مین همو ا ر و د شت و سیع معنی مید هد و همچنا ن کلمهً « مز ا ر» : که ز یا ر ت و مقبر ه  معنی مید هد پهلو ی هم قر ا ر گر فته ا ست. که جلگهً مز ا ر هم به همین شکل و ا قع شد ه ا ست د ر فو تو ها ی بعد ی شما خو د  قر یهً جلگه مز ا ر ر ا مشا هد ه کر د ه میتو ا نید که د ر  کنا ر مز ا ر و یا ز یا ر ت خو ا جه شهید ا ن د شت همو ا ر و مسطح قر ا ر گر فته است یقینآ که ا ین نا م بر ا یش میطا بقت د ا ر د .

 
 
نمو نهً ا ز کشت گند م آ بی د ر سر پشتهً قر یهً سیچ جلگهً مز ا ر
  
 
قر یهً سیا ه سنگ

جلگه مز ا ر که  د ر 250 کیلو متر ی شما ل شر ق و لا یت هر ا ت و د ر 240  کیلو متر ی شما ل غر ب و لا یت غو ر قر ا ر د ا ر د، که و لا یت غو ر را با و لا یت ها ی هر ا ت و با د غیس و صل میسا ز د .  جلگه مز ا ر ا ز طر ف جنو ب به قر یهً « کمنج »  ا ز طر ف جنو ب شر ق به منا ر تا ر یخی جا م و قر یه ها ی« شمر غک» و « بید ا ن» و ا ز طر ف شر ق به قر یهً « الله یا ر »  مر بو ط  و لسو ا لی شهر ک و لا یت غو ر و ا ز طر ف شما ل به قر یهً « مر غز ا ر » مر بو ط و لسو ا لی جو ند و لا یت با د غیس و ا ز طر ف غر ب به قر یهً « د ره گک» مر بو ط و لسو ا لی چشت و لا یت هر ا ت متصل می با شد. جلگهً مز ا ر ا ز طر ف شما ل غر ب  و لا یت غو ر ر ا با قر یهً « د ر ه گک » که مر بو ط و لسو ا لی چشت ا ست به و لا یت هر ا ت،  ا ز سمت شما ل و لا یت غو ر ر ا با قر یهً « مر غز ا ر » که مر بو ط و لسو ا لی جو ند ا ست به و لا یت با د غیس متصل میسا ز د. ا ین منطقه که به فا صلهً 30 ا لی 35 کیلو متری شما ل غر ب منا ر تا ر یخی جا م قرا ر د ا ر د که ا ز  شر ق بطر ف غر ب به ا متد ا د د ر یا ی هر یر و د  ا فتید ه ا ست . جلگه مز ا ر تو سط یک شا خهً ا ز سفید کو ه  ا ز  قر یه ها ی « جا م » ،« کمنج » ، « ملمنج » و« حصا ر ک» مر بو ط و لسو ا لی شهر ک جد ا میگر د د  که ا ین بند  و یا کو ه بنا م ها ی : « بند  کو ش» ،« کو ه با یند ر ک » ، « سینهً مر غا ن »   و « جلتنگ » نا مید ه میشو د که ا ز بند « شکمید ا ن » محل ا تصا ل قر یهً ا لله یا ر و جلگه مز ا رشر و ع شد ه و تا قر یهً د ر ه ً تخت ا د ا مه د ا ر د .   د ر یا ی جلگهً مز ا ر که یکی ا ز معا و نین عمد هً د ر یا ی هر یر و د ا ست ا ز بند « شگمید ا ن » و« هفتا د چشمه» که محل ا تصا ل قر یه ها ی ا لله یا ر، بید ا ن، شمر غک و جلگه مز ا ر ا ست سر چشمه گر فته که بعد آ  ا ز  د ر ه ها ی « آ سک» ، « پلنگا ن » و « یکه بید »  که د ر د و طر ف شما ل و جنو ب جلگه مز ا ر مو قعیت د ا ر ند نیز د ر یا چه ها ی  به آ ن یکجا میشو ند که بعد ا ز پیما یش 50 ا لی 60 کیلو متر ا ز شر ق به طر ف غر ب د ر آ خر قر یهً د ر هً تخت به د ر یا ی هر یر و د ملحق گر
 د ید ه  که بعد آ هر د و د ر یا به بند « سلما ی» هر ا ت میر یز ند.
جلگه مز ا ر  ا ز نظر تا ر یخی : ا گر بگو یم که ا ین محل  ا ز نظر تا ر یخی بسیا ر  با ا همیت و قا بل د ید ا ست ، د و ر ا ز و ا قعیت نخو ا هد بو د. ز یر ا د ر ا ین محل با ستا نی  میتو ا ن هم ا کنو ن آ ثا ر و علا یم  تا ر یخی ر ا بطو ر ز ند ه و د ست نا خو ر د ه مشا هد ه کر د.   ا ین آ ثا ر با ا همیت و بنا ها ی قد یمی  تا ر یخی  که  د ر آ خر ین لحظا ت ا ز مو جو د یت خو یش قر ا ر د ا ر ند  شا ید هم بز و د ی ا ز بین بر و ند .  تا هنو ز هیچکس به سر ا غ آ نها نر فته و آ نها ر ا ا ز نز د یک مشا هد ه نکر د ه ا ست . ا ین قلعه ها و آ ثا ر با ا ر ز ش تا ر یخی د ر هیچ جا ی ا ز آ نها نا م بر د ه نشد ه و هم د ر ج  آ ر شیف آ ثا ر هنر ی و بنا ها ی قد یمی و تا ر یخی و طن عز یز ما  نگر د ید  ه ا ست . ا ین محلا ت  تا ر یخی  بنا بر مو قعیت و شر ا یط  خا ص جغر ا فیا یی  ا ز یکسو ، و عد م تو جه  د و لت و مقا ما ت محلی ا ز سو ی د یگر  تا هنو ز به شکل کشف نا شد ه و د ست نا خو ر د ه با قی ما ند ه ا ند که بطو ر نمو نه چند تا ی ا ز ا ین ها ر ا که  د ر بر ج ا گست سا ل 2008 فلمبر د ا ر ی  و عکا سی کر د م  بر ا ی د و ستا ن و علا قمند ا ن ا ین سا یت و همچنا بر ا ی تا ر یخ نو یسا ن و پژ و هشگر ا ن آ ثا ر تا ر یخی و فر هنگیا ن عز یز کشو ر که د ر قسمت ا ین محلا ت و آ تا ر تا ر یخی   تا هنو ز معلو ما ت ا ند کی هم د ر د ست ند ا ر ند و ا ین قسمت ا ز تا ر یخ و طن ما بر ا ی شا ن پو شید ه و نا معلو م ا ست کمکی کر د ه با شم . د ر آ یند ه ا گر د ر ا ر تبا ط با ا ین  محلا ت و آ د ر س ا ین جا ها و بنا ها ی تا ر یخی ا گر کسی سو ا لی د ا شته با شد بند ه غر ض معلو ما ت بیشتر و پا سخ به سوا لا ت شا ن حا ضر ا ست .

 

کشک قد یمی د ر هً آ سک (1)
 

جلگه  مز ا ر  کشک ها ،  قلعه ها ، و آ ثا ر تا ر یخی ز یا د ی  د ا شته که ز یا د ی ا ز آ نها به مر و ر ز ما ن د ر اثر با ر ا ن ها و کا و شها ی خو د سر ا نه ً مر د م ا ز بین ر فته ا ند و همچنا ن بسیا ر ی ا ز آ ثا ر با ا ر ز ش تا ر یخی  که تو سط  کا و شها ی خو د سر ا نهً مر د م محل یا فت گر د یه ا ند همه  بشکل مخفیا نه  و به قیمت نا چیز بر ا ی قا چا قبر ا ن و د لا لا ن  خر ید و فر و ش آ ثا ر تا ر یخی  و هنر ی  بفر و ش ر سید ه ا ند . که بسیا ر ی ا ز ا ین آ ثا ر با ا همیت و با ا ر ز ش ا ز همین محل به ا ین قسم نا بو د شد ه ا ست که بطو ر مثا ل میتو ا ن ا ز  گم شد ن « د یگ هفت جو ش » ز یا ر ت خو ا جه شهید ا ن جلگه مز ا ر  و« سنگ نیت » نا م بر د که بطو ر نا گها نی ا ز  همین محل  مفقو د و لا د ر ک شد ه ا ند .
د ر ا ینجا  ا ز چند بر ج و قلا ی تا ر یخی که هم ا کنو ن د ر جلگه مز ا ر و جو د د ا ر د و یا هم ا ز بین ر فته ا ند ذ یلآ نا م می بر م  :
 1- قلعهً چو بی د ر هً آ سک  که د ر د ا خل د ر هً ا سک د ر پیش ر و ی د و مغا ر هً بز ر گ سنگی د ر ا تفا ع 500 ا لی 800  متر ا ز سطح د ر یا بطر ف با لا  د ر ه بین کو ه مو قعیت د ا شته سا خته شد ه بو د  که فعلآ کا ملآ تخر یب و ا ز بین ر فته ا ست که ا ین   د و مغا ر ه  گنجا یش صد ها نفر ر ا د ا ر د میتتو ا ن ا ز پا یا ن د ر ه هر د و غا ر ر ا بخو بی مشا هد ه کر د . ا ین د و مغا ر ه  با ید ا ز نز د یک د ید ه شو د ز یر ا تا هنو ز کسی نتو ا نسته تا به آ خر غا ر ها بر و د . ا ز قو ل مر د م محل  که میگو یند مغا ر ه ها ا ز یکنو ع خا ک نر م که ا ز جا ها ی د یگر آ و ر د ه شد ه  پر میبا شد .   
2- کشک ( بر ج )قد یمی د ر هً ا سک که شما د ر فو تو ی (1) ا نر ا مشا هد ه میکنید.
3 – بنا ی ز یا ر ت خو ا جه شهید ا ن جلگه مز ا ر د ر شر و ع د ر ه ً  آ سک
4- پشتهً قلعن ( پشتهً قلا ) که ر و بر و ی ز یا ر ت خو ا جه شهید ا ن جلگه مز ا ر  قر ا ر د ا ر د که د ر سا بق یک قلا ی بز ر گ بو د ه و لی حا لا فقط به یک تپهً خا کی مبد ل شد ه ا ست . ا ین قلا ( پشتهً قلعن) د ر جلگه مز ا ر به حد ی بز ر گ و کلا ن بو د ه که د ر د ا خل آ ن  مر د م ا سپ د و ا نی  میکر د ند . نا گفته نما ند که  ا ین قلا مو ا ز ی با قلا (  پشتهً قلعن) قر یهً کمنج   قر ا ر د ا ر د که یک ر اه مستقیم  ا ز همین قلعه به قلعهً  پشتهً کمنج میر و د .
 5- ر با ط ها  و قبر ستا ن د سته جمی  جلگه مز ا ر که د ر د هن د ر هً ا سک  ا ز شر ق به سمت غر ب  د ر 500  متر ی قر یهً  «قتل جا » مو قعیت د ا ر د .
6 – کشک( بر ج) سر ی تنگی  جلگه مز ا ر که  فعلآ تخر یب شد ه ا ست .
7- کشک( بر ج) سیا ه د ر ه که  فعلآ ا ین کشک هم تخر یب شد ه ا ست.
8- کشک( بر ج) قر یهً سیچ  فعلآ یک قسمت ا ز آ ن با قی ما ند ه ا ست .
9- کشک(بر ج) د ر هً کشکک که بطر ف شما ل قر یهً سیچ د ر د ه کیلو متر ی قر یهً سیچ قر ا ر د ا ر د .
10-  کشک ها( بر ج ها ی )  قر یهً بر ز و که فعلآ همه تخر یب گر د ید ه ا ند.
ا ینک چند نمو نهً ا ز  بر ج ها و آ ثا ر تا ر یخی منطقهً جلگهً مز ا ر:

 
 
کشک د ر هً ا سک(1)
 

این محل بنا م  کشکک یا د میشو د(2)
 
 
کشکک(2)
 
 
(3)

ا ین سنگ که د ر ر و ی آ ن یا د گا ر کند ه شد ه  د ر 10 کیلو متر ی شما ل قر یهً سیچ و  د ر سه صد متر ی شما ل شر ق  بر ج کشکک د ر سر ی یک چشمه ً آ ب پید ا شد ه ا ست .  که بر ا ی ا و لین با ر ا ینجا نب عبد ا لغفو ر( غو ر ی ) بتا ر یخ 11 ا گست سا ل 2008  که غر ض عکا سی و فلمبر د ا ر ی ا ز ا ین بر ج و محل تا ر یخی به د ر هً   کشکک ر فته بو د م  یک طفل 11سا له بنا م سید ا عظم جا ن فر ز ند مو لو ی کما ل ا لد ین ا ز قر یه سیچ ر ا د ر نز د یکی همین بر ج تا ر یخی د ید م و ی  د ر مو ر د ا ین سنگ بر ا یم حکا یت کر د  و من هم که  د ر نز د یکی محل ا ین سنگ قر ا ر د ا شتم    به سر چشمهً ر فتم که ا ین سنگ د ر لب همین چشمه  صد ها سا ل سر چپه ما ند ه بو د ه و کسی ا و ر ا ا ز جا یش شو ر ند ا بو د ه  ا ست.  بعد آ  ا ز ا ین سنگ نو شته ا ین عکس ر ا گر فتم و هم ا ز ا ین سنگ و بر ج تا ر یخی  فلمبر د ا ر ی هم کر د م که ا نشا ا لله د ر آ یند ه نز د یک فلم آ ن ر ا ا ز طر یق  سا یت جا م غو ر تما شا خو ا هیم کر د.  د ر ر و ی ا ین سنگ به خط  د ر ی  نو شته ا ست  ( یا د گا ر عبد ا لر حمن می با شد  سا ل 473 ) و همچنا ن د ر با لا ی سری آ ن سر چپه  نا م ( ا لله ) نو شته ا ست

بعد ا ز عکا سی و فلمبر د ا ر ی ا ز مو جو د یت همین سنگ به د و ستا نم د ر هر ا ت قصه کر د م که بعد ا ز من  تو سط محتر م ا سر ا یل خا ن ( ر حیمی) ا ز مو جو د یت ا ین سنگ نو شته به مد یر یت ا طلا عا ت و فر هنگ و لا یت غو ر ا طلا ع د ا د ه شد ه که مد یر یت ا طلا عا ت و فر هنگ و لا یت غو ر  ا ین سنگ ر ا به مر کز و لا یت غو ر ا نتقا ل د ا د ه ا ند.  
 
 
 
 
 
(2)
آ خر ین ر و ز ها ی ز ند گی ا ین بر ج د ر قلهً کو ه کشکک
 

(4)
ا ین خشت هم مر بو ط به همین بر ج ا ست که د ر کشکک قر ا ر د ا ر د که ا ز بد نهً بر ج پا یا ن ا فتید ه ا ست
 

که د ر ر و ی همین خشت جا ی پنج پنجه معلو م میشو د.
بنا بر شر ا یط سخت جو ی و سر د ی هو ا ر فت و آ مد د ر منطقهً جلگه مز ا ر و همچنا ن  ا ین محل تا ر یخی   د ر هر سا ل به مد ت 4 ا لی 5  ما ه  قطع میبا شد. د ر ضمن ا ر تبا ط  ا ین منطقهً د و ر ا فتید ه  با و لسو ا لی مر بو طه   و مر کز و لا یت غو ر نیز نسبت ر یز ش بر ف ها ی شد ید طی همین مد ت  قطع میبا شد.  قا بل یا د آ و ر ی ا ست که تا سا ل 2004 میلا د ی هیچ نو ع سر ک مو تر ر و به  ا ین منطقه و  محل و جو د ند ا شت که سیا حا ن و مسا فر ین ا ز ین منطقه عبو ر و مر و ر کنند بد ین ملحو ظ ا ین محل تا ر یخی تا هنو ز ا ز نظر ها د و ر ما ند ه و بشکل  نا شنا خته و د ست نا خو ر د ه با قیما ند ه ا ست . لا ز م ا ست یا د آ و ر شو م  که   بر ا ی ا و لین با ر سر ک خا مه د ر سا ل 2004 بنا بر ا ر ا د هً متین مر د م همین منطقه و تو سط با ز و ها  ی تو ا نا و کا ر ی مر د ا ن با همت ا ین د یا ر ا ز بین قر یهً د ر یتخت( د ر هً تخت) ا لی قر یهً جلگه مز ا ر و ا ز جلگه مز ا ر ا لی قر یهً ا لله یا ر به طو ل بیش ا ز 100 کیلو متر ا ز بین د ر ه ها ی پیچا پیچ و سر به فلک ا ز کنا ر د ر یا  ی خر و شا ن جلگه مز ا ر به سر ک منا ر جا م و صل و ر ا ه مو تر ر و  بر و ی تر ا فیک و مر د م  ا ز طر ف شر ق ا لی مر کز و لا یت غو ر و ا ز سمت غر ب ا ز طر یق  د ر هً تخت به سر ک بند سلما و هر ا ت و صل و ر ا ه  با ز گر د ید که ا ین یک گا م بسیا ر با ا ر ز ش و حیا تی د ر ز ند گی مر د م ا ین محل بشما ر میر و د . بعد ا ز  با ز شد ن  ا ین ر ا ه  نها یت د شو ا ر و کو هستا نی  مر د م تو ا نستند به شهر ها و مر ا کز و لسو ا لی ها ی مر بو طه و مر کز و لا یت غو ر تو سط مو تر  ر فت و آ مد کنند که د ر  حقیقت ا مر ا ین یک تحو ل بز ر گ د ر ز ند گی مر د م ا ین محل بشما ر می آ ید . و ا ین سر ک نسبت به سر ک که ا ز طر یق کمنج بطر ف منا ر جا م و ا ز طر یق منا ر جا م  به  مر کز و لا یت غو ر میر و د بیش ا ز 50 کیلو متر  نز د یک تر ا ست.   ا ز ا شخا ص  ذ یل هر یک مو لو ی  کما ل ا لد ین خا ن  فر ز ند مر حو م عبد ا لعز یز ا ز قر یهً سیچ ، ملا علا و ا لد ین ا ز قر یهً بر ز و ، ملا محمد و ملا غلا م ر سو ل ا ز قر یهً سیچ، ملا کند م علی، ملا عبد ا لر حمن ، ملا صحت ، عبد ا لحی خا ن ا ز قر یهً جلگه مز ا ر  که د ر ا عما ر ا ین سر ک نها یت مشکل  جد و جهد و جا نفشا نی ها کر د ند میتو ا ن به قد ر د ا نی یا د کر د. 

 

(5) کشک( بر ج ) قر یهً سیچ
 
 
(6)
ا ین کو ز ه د ر بها ر سا ل 2008  ا ز نز د یکی کشک ( بر ج ) قر یهً سیچ پید ا شد ه  ا ست

که مر د م ا ز آ ن ها بخو بی  نگا هد ا ر ی نمیکنند و  د ه ها نمو نهًٌ د یگر ا ز ا ین کو ز ه ها فعلآ د ر قر یهً سیچ د ر خا نه ها ی مر د م  مو جو د ا ست .

 
 
(6) ا ز سر پشتهً سیچ ا ین کو ز ه یا فت شد ه ا ست
 
 
(7) ا ین هم  کشک قر یهً سیچ
 
 
(8)

به ا مید ا ینکه تا ر یخ نو یسا ن  و پژ و هشگر ا ن آ ثا ر تا ر یخ  ا ین منطقه ز یبا و ا ین محل تا ر یخی ر ا به فر ا مو شی نسپا ر ند .
 

   
ا ین منطقهً سر سبز و سط قر یهً جلگه مز ا ر ا ست
 
 

ا ین طفلک ها  ا طفا ل مکتب خو ا جه شهید ا ن جلگه مز ا ر ا ست که همین تپهً خا کی و همین جا که نشسته ا ند صنف د ر سی شا ن ا ست ز یر ا تا هنو ز د ست ا ند ر کا ر ا ن پر تلا ش و معا ر ف د و ست و لا یت غو ر ا ین ها ر ا به ر سمیت نمیشنا سند چه گیله و شکا یت ا ز و ز یر صا حب معا ر ف ، با لا و با لا تر ها؟

 
ا طفا ل مکتب جلگه مز ا ر
 

 

همین نقطه ر ا که می بینید مکتب خو ا جه شهید ا ن جلگهً مز ا ر ا ست که ا طفا ل محر و م این قر یه سا لها ا ست که د ر همین نقطه و ا ین محل د ر ز یر آ سما ن آ بی و د ر ر و ی همین ز مین و همین خا ک هر ر و ز چها ر ا لی پنج سا عت با پا ها ی نیمه بر هنه و سر ها ی لو چ  بد و ن میز و چو کی و فر ش د ر ز یر آ فتا ب سو ز ا ن می نشینند و میخو ا هند تا چیز ی ر ا بیا مو ز ند و آ یند ه سا ز ا ن خو بی بر ا ی محیط و مر د م  خو یش به با ر آ یند. با تآ سف که د ر ا ین محل نه کد ا م تعمیر و یا خا نهً بنا م مکتب و جو د د ا ر د نه معلم  ا ست و نه مد یر ، نه کتا ب ا ست و نه   قلم ، نه  آ ب آ شا مید نی  و نه   تشنا ب  نه د ا کتر ا ست و نه د و اچه ر سد به گپ ها ی د یگر …….که ا ز هیچکد ا مش  خبر ی نیست . ا طفا ل  مظلو م   ا ز ا ثر گر ما و یا هم سر ما  مر یض و نا ر ا حت و نا ا مید به آ یند ه خو یش، با گذ شتا ند ن یک ر و ز بد و ن کد ا م د ست آ و ر د ی د و با ر ه به خا نه ها ی شا ن بر میگر د ند . ا ین جا نه جنگ ا ست و نه تر و ر و نه مو ا د مخد ر ه ، پس جر م و گنا ه ا ین مر د م مظلو م چیست که هیچکس به د ا د آ نها نمی ر سد و هیچکس فر یا د شا ن ر ا نمیشنو د . د و لت و مقا ما ت مر بو طهً ذ یصلا ح  بخا طر ی   به ا ین مر د م و ا ین  محیط  علا قه نمیگیر ند که ا ز  ا ین محل عا ید ی بر ا ی و ز یر صا حبا ن نیست ز یر ا که جنگ نیست تا و ز یر صا حب به بها نهً تا مین ا منیت د ر منطقه و محیط و یا بخا طر بها نهً  ا محا ی مو ا د مخد ر ه چیز ی ر ا به نا م آ نها  ا ز کشو ر ها ی خا ر جی یلجه  و به جیب ها ی خو  بیا  ند ا ز ند . سا ل 2005 ر فتم همین قسم بو د، سا ل 2006 ر فتم د و خیمه ً سفید بر ای شش صنف د ختر و پسر به به پا شد ه بو د  که ا ز ر طو بت و تعفن بد ا خل خیمه سر کشید ه نمیشد، د ر سا ل 2008 ر فتم خیمه ها هم نبو د .  د ر قسمت مکا تب جلگهً مز ا ر و کمک ها ی که صو ر ت گر فته د ر یک گذ ا ر ش کو چک  بعد آ ا شا ر ه خو ا هد شد.

ا ین سا ختما ن قد یمی ر ا که  با منا ر ه ها ی آ ن  د ر با لا  می بینید ز یا ر ت خو ا جه شهید ا ن  جلگهً مز ا ر ا ست که بطر ف شما ل قر یهً جلگه مز ا ر  د ر د هن د ر هً « آ سک» قر ا ر د ا ر د .ا ین کو ه که با لا ی سر ی این ز یا ر ت قر ا ر د ا ر د بنا م « سنگ ا ر گ» نا مید ه میشو د و سا ختما ن متصل  با کو ه « سنگ ا ر گ» عبا ر ت ا ز ز یا ر ت و چهله خا نهً مر بو ط به ز یا ر ت جلگه مز ا ر  ا ست و سا ختما ن پا یا ن تر ا ز کو ه که بطر ف شما ل ز یا ر ت قر ا ر د ا ر د عبا ر ت ا ز مسجد  مر بو ط به ز یا ر ت ا ست که د ر سا لها ی آ خر یعنی 35 الی 40 سا ل پیش سا خته شد ه که د ر قد یم ا ین مسجد و جو د ند ا شته ا ست د ر  سا لها ی قد یم د  ر 100 متر ی همین مسجد سنگ به بز ر گی به  و ز ن تقر یبا یک تن (1000) کیلو گر ا م د ر کنا ر  ر ا هی که بطر ف ز یا ر ت خو ا جه شهید ا ن میر و د و جو د د ا شت  ا ین سنگ طو ر معلو م میشو د مثل ا ینکه  کسی پشتش ر ا د ر مو م و یا خمیر فر و بر د ه با شد یعنی  جا ی پشت آ د م د ر ر و ی همین سنگ  معلو م میشو د که ا ین سنگ هم لشم ، بر ا ق و جلا د ا ر ا ست. مر د م محل و همچنا نا ن مر د ما ن کهن سا ل و ا فسا نه خو ا ن بخا طر گر می با ز ا ر و قصه خو ا نی شا ن شا ید ا ین قصه ر ا جو ر کر د ه با شند و یا هم شا ید ا ز ز با ن  به ز با ن و ا ز نسل به نسل ا ین قصه ها بیا د گا ر ما ند ه با شد که میگو یند: یکی ا ز سپهسا ل ا ر ا ن  ا سلا م د ر جنگ ز خم بر د ا شته و به پا ی ا ین سنگ آ مد ه پنا ه گز ین شد ه تا د شمن ا و ر ا پید ا کر د ه نتو ا ند  و سنگ آ ن حضر ت ر ا د ر آ غو ش پنها ن کر د ه ا ست و نجا ت یا فته ا ست . بنا بر ا ین ا فسا نه و عقا ید عا میا نهً مر د م ا ین سنگ ر ا د ر محر ا ب همین مسجد آ و ر د ه ا ند که فعلا هم د ر محر ا ب همین مسجد قر ا ر د ا ر د.  ا ز کنا ر همین مسجد د ر یا ی میگذ ر د که ا ین د ر یا ا ز د ر هً « آ سک» سر چشمه گر فته و بعد ا ز پیما یش 10 ا لی 15 کیلو متر فا صله ا ز کنا ر زیا ر ت خو ا جه شهید ا ن تیر شد ه و به د ر یا ی جلگهً مز ا ر ملحق میشو د که بعد آ ر و ی د ر هً ا سک ، بر ج ها و قلعهً چو بی و د ر یا ی  خر و شا ن  آ سک مر و ر ی خو ا هیم د ا شت .  

د ر سا لها ی قد یم و حتی تا چند سا ل پیش هم یک تعد ا د ا ز شیخ ها ، ملنگ ها و آ د م ها ی ا هل تصو ف  به ا ین محل می آ مد ند و مد ت چهل ر و ز ر ا د ر هما ن خا نهً تا ر یک که « چله خا نه » نا م د ا ر د و د ر جو ا ر ز یا ر ت خو ا جه شهید ا ن بشکل گنبد ی د ید ه میشو د سپر ی میکر د ند و به ر ا ز و نیا ز و عبا د ت می پر د ا ختند و طی چهل ر و ز با کسی ا ر تبا ط نمیگر فتند و شب ر ا هم د ر هما ن چهله خا نه سپر ی میکر د ند و همچنا ن میگو یند که ر و ز ا نه یک خو ر د نا ن ر ا با آ ب میخو ر د ند. د ر د و طر ف بغل کو ه جا ی سر سبز و د ر خت ها د ید ه میشو د که چشمه ی آ ب د ا ر د که یک چشمهً آ ن بنا م چشمهً « چکه طلا » نا م د ا ر د که ا ز و سط کو ه آ ب بشکل قطر ه ها میچکد و د ر ز مین د ر یک جا ی چقر که شکل کا سه سنگی ر ا د ا ر د جمع میشو د   که مر د م محل ا ز آ ب ا ین چشمه  تد ا و ی ا مر ا ض جلد ی  ا ستفا د ه میکر د ند ا طفا ل و بز  ر گا ن که د ر ر و ی جلد  شا ن د ا نه ها و یا   بخا ر پید ا میشد میر فتندا ز همین آ ب چشمهً چکه طلا به ر و ی د ا نه ها  و بخا ر ا ت جلد ی شا ن میما لید ند و جو ر میشد ند. شا ید هم ا ین آ ب که ا ز کو ه میچکد کد ا م مو ا د مفید ه و ضد مکر و ب ر ا با خو د د ا شته با شد . حا ل که ز ما نه آ خر شد ه خیر و بر کت هم  کم شد ه ر فته ر فته  د ا کتر ها و ا د و یه ها ی گو ن���� گو ن پید ا شد ه که د یگر کسی غر ض تد ا و ی به آ ن چشمه و آ ن محل نمی رو ند و هم چنا ن  کمتر نشا نهً ا ز آ ن  پیر ها ،  شیخ ها و ملنگ ها  ی قد یمی بنظر میر سد فقط یک و یا د و نفر که د یگر کا ر ی ا ز ر و ی شا ن د ر نمی آ ید بنا م ملنگ و جا ر و کش ز یا ر ت خو د ر ا جا ز د ه ا ند و گا ه گا هی د ر آ ن محل د ید ه میشو ند و  آ نها فقط و فقط ا ز ا ین طر یق قو ت لا یمو ت بر ا ی خو د و فا مل شا ن ا ز خیر ا ت و صد قهً مر د م همین محل و یا کو چی ها ی آ نجا جمع ا و ر ی میکنند.
 
 

ا ین محل و سط قر یهً جلگه مز ا ر ا ست که بنا م« د هن جر ی ز یا ر ت» و« ر با طا ن»  نا مید ه مشو د که د ر د وطر ف د هن د ر ه قبر ستا ن  و « سر د ا و ه ها» و یا قبر ها ی د سته جمعی و جو د  د ا ر د که ا ین سر د ا و ه ها ویا قبر ها ی د سته جمعی  ا ز خشت پخته سا خته شد ه که حا ل ا ز بین ر فته ا ست و کم کم با قیما ند ه ا ست و لی بسیا ر بخو بی میتو ا ن جا ی آ نر ا مشا هد ه کر د که ا ین قبر ها و سر د ا و ه ها د ر حد و د 1000 متر ا ز ز یا ر ت  خو ا جه شهید ا ن  فا صله د ا ر د  .د ر همین قسمت یک چشمهً بسیا ر شفا  ف و جو د د ا ر د که مر د م آ نر ا بنا م چشمهً نیت مینا مند . هر کس میر فت بر لبی« چشمهً نیت» می نشست ا گر میخو ا ست نیت کند  ا ز جیب خو یش چیز ی ر ا ا ز قبیل سکه ها ی فلز ی ، مهر ه ، حقیق ، تکمه ، سو ز نی…. ر ا به چشمه می ا ند ا خت بعد چشما نش ر ا می بست  و بسم ا لله میکر د  و د ستش ر ا به د ا خل چشمه میکر د ، ا گر چیز ی بد ستش می آ مد هما ن بو د که نیت  آ ن بجا خو ر د ه و مر ا د ش حا صل شد نی ا ست. ا گر چیز ی بد ستش نمی آ مد  معنی ا ش آ ن بو د که د ر کا ر ش مشکلی و جو د د ا ر د. بعد آ د ر آ ب چشمه و ضو میگر فت و میر فت تا سنگ نیت ر ا ا ز جا یش بلند کند ،     ا ین سنگ  لشم ، بیضو ی شکل ،سیا ه و بر ا ق که  د ر د ه متر ی تپهً خا کی  که د ر کنا ر« چشمه نیت »  قر ا ر د ا شت که  د ر حد و د 50 ا لی 60 کیلو گر ا م و ز ن د ا شت  هر کس به آ سا نی آ نر ا ا ز جا یش با لا کر د ه نمیتو ا نست ز یر ا ا ین سنگ د ستگیر  ه و د ر شتی ند ا شت که به د ست محکم گر فته شو د، و قتی که ا ین سنگ ر ا یک ا ند ا ز ه  با لا میکر د ی پس ا ز د ست می ا فتا د ، ا گر کسی آ نر ا با لا میکر د هما ن بو د که تیر ش به هد ف خو ر د ه  و مر ا د ش حا صل شد نی ا ست و بعد ا ز ا ین ز و ر آ ز ما یی با سنگ  نیت ، ر ا هش ر ا د ر پیش میگر فت و  خو شحا ل بطر ف خا نه و منز لش بر میگشت. نا گفته نما ند که ا ین سنگ  ، سنگ عا د ی یی نبو د ا گر بر و ی آ ن با سنگ د یگر ی میز د ی آ و ا ز فلز  ا ز آ ن شنید ه میشد که بلا خر ه ا ین سنگ ا فسا نه یی ا ز هما ن تپهً خا کی که هر ر و ز د ه ها نفر به د ید نش میر فتند و جو ا نا ن قر یه د ر ر و ز ها ی  عید و بر ا ت، سا ل نو  و قتی که به  ز یا ر ت خو ا جه شهید ا ن میر فتند بد و ر همین سنگ نیت  جمع میشد ند و با ا ین سنگ ز و ر آ ز ما یی میکر د ند و نیت می بستند. مر د م ر ا هگذ ر و هم کسا نیکه  خا ص بخا طر نیت و مر ا د شا ن به د ید ن ا ین سنگ  می آ مد ند کو شش میکر د ند تا سنگ ر ا ا ز جا یش بلند کنند . ا ما  نو یسند ه که بعد ا ز سی سا ل مجهز با کا مر هً عکا سی و فلمبر د ا ر ی با شو ق و اشتیا ق خا ص به د ید ن « سنگ نیت» به قر یهً جلگهً مز ا ر د ر محل  « ر با طا ن» و « چشمهً  نیت»  ر فتم و خو ا ستم که ا ز ا ین محل و ا ین سنگ بطو ر  مستـند  فلمبر د ا ر ی کنم و به خو نند ه  گا ن و علا قمند ا ن گر ا می جا م غو ر  نشا ن بد هم ا ما متآ سفا نه که مر ا د م بد ست نیا مد ز یر ا من بد و ن ز و ر آ ز ما یی با سنگ نیت بر گشتم. ز یر ا ا ین سنگ سیا ه و بیضو ی بر و ی آ ن تپهً خا کی جو ا ر چشمهً نیت د یگر  و جو د ند ا شت ا و ر ا« سنگ نیت » ر ا د ز د ید ه بو د ند. ا ز مر دم محل پر سید م گفتند که ا ین سنگ به  یکبا ر ه گی ا ز ر و ی هما ن تپهً خا کی نا پد ید و بی ا ثر گر د ید ه ا ست و هیچکس ا ز ا ین سنگ سیا ه که قر ن ها د ر ر و ی همین تپهً خا کی قر ا د ا شت ا طلا  ع  د قیق  ند ا شتند که ا ین سنگ چه شد ه ، چه کسی و به چه طر یق  سنگ نیت ر ا ا ز ا ین تپه خا کی بکجا  بر د ه ا ست.  بر علا و هً ا ین سنگ د ر د ا خل ز یا ر ت خو ا جه شهید ا ن جلگهً مز ا ر یک د یگ بز گ فلز ی شبیه به د یگ هفت جو ش که د ر مسجد جا مهً هر ا ت ا ست و جو د د ا شت که ا ین د یگ  بسیا ر گر نگ و بز ر گ بو د که با چند نفر نمیشد که  ا نر ا ا ز جا یش بلند کر د . هر سا ل مر د م محل و همچنا کو چی ها ی که ا ز و لا یت با د غیس  به و لا یت غو د ر ا یا م فصل بها ر می آ مد ند د ر بین همین د یگ ختم و خیر ا ت ها ی خو د ر ا پخته میکر د ند و بعد آ  میر فتند .   ا ین د یگ بز ر گ و تا ر یخی هم  به سر نو شت  سنگ نیت گر فتا ر شد ه بو د .ا ین د یگ بز گ  که تا ر یخ آ نر ا هم کسی بیا د ند ا ر د  به یکبا ر گی ا ز هما ن محل نا پد ید گر د ید ه بو د.   خد ا مید ا ند که سر حد ا ین سنگ سیا ه « سنگ نیت» و ا ین د یگ هفت جو ش به کجا ر سید ه با شد به احتما ل قو ی و حر ف ها ی مر د م محل شا ید  کسی ا ین سنگ و ا ین د یگ بز ر گ و قیمتی   ر ا به پا کستا ن و یا ا یر  ا ن  بر د ه و به د لا لا ن با ز ا ر سیا ه  و قا چا قبر ا ن  به قیمت نا چیز بفر و ش ر سا ند ه با شد.

 

  کو ه خر ه جا ل د ر د رهً جلگهً مز ا ر
 
 
د ر هً جلگهً مز ا ر
 
 

ا ین کو ه ر ا بنا م « کو ه کلهً خر و جر ی کلهً خر» میگو یند که د ر د رهً جلگهً مز ا ر بین قر یهً سر ی تنگی و سیا ه د ر ه مو قعیت د ا ر د.

 

غا ر بز غا ل د ر د ر هً جلگهً مز ا ر
 

ا ین غا ر برز ر گ  که گنجا یش صد ها نفر ر ا بد ا خل خو د د ا ر د ، د ر قسمت آ خر غا ر تختی ا ز سنگ به ا ر تفا ع  د و ا لا سه متر کند ه شد ه ا ست که میتو ا ند د و ا لا سه نفر د ر آ نجا به ر ا حتی بخو ا بند . ا ز حا لت ظا هر ی  سا ختما ن مغا ر ه طو ر معلو م میشو د که ز ما نی هم  شا ید ا ین محل بر ا ی  نگا هد ا ر ی و مو ا ضبت ا شخا ص  و ا فر ا د و یا هم ا سر ا ی جنگی بکا ر میر فته ا ست که د ر سا ل ها ی قد یم پیش ر و ی ا ین مغا ر ه د یو ا رسنگی بو د ه ا ست .

 
د ر هً جلگه مز ا ر
 
 
قسمت ا ز د ر هً د ر هً جلگهً مز ا ر
 
 
 د ر هً سیچ مر بو ط جلگه مز ا ر
 
 
قر یهً سیچ
 
 
و سط قر یهً سیچ
 

د ر ه ً سیا ه د ر ه مر بو ط جلگه مز ا ر
 

کشک و یا قلعًه قد یمی د ر هً آ سک
 

آ بشا ر ز یبا ی که شما د ر ز یر می بینید د ر یا ی ا ست که ا ز سر چمهً» آ سک » فقط ا ز یک چشمه و ا ز یک سوراخ از و سط کو ه فو ا ر ه میکشد و بعد از طی مسا فهً د ه کیلو متر ی به د ر یا ی جلگهً مز ا ر ملحق میشو د.

 
 
ا ین د و فو تو ا ز آ بشا ر د ر هً آ سک گر فته شد ه
 
 
 

میو ه جا ت د ر قر یه ها ی مر بو ط به جلگهً مز ا ر : جلگهً مز ا ر  میو ه جا ت  ا ز قبیل چها ر مغز(جو ز) ، سیب ، ز ر د آ لو ، شفتا لو ،  ا نگو ر، بهی، نا ک، تو ت ، با د ا م وآ لو  بطو ر فر ا و ا ن د ا ر د که با غد ا ر ی و نها ل شا نی یک بخش عمد هً   ا ز ز ند گی مر د م آ ن محل ر ا تشکیل مید هد.

 
  
 نمو نهً د ر خت ز د آ لو د ر قر یهً سیچ و حا صل آ ن سا ل ما ه ا گست 2008
 
 
 د ر خت ز ر د آ لو
 

نمو نهً ا ز ز ر د آ لو  د ر جلگهً مز ا ر
 
  

نمو نهً ا ز حا صل زر د آ لو د ر قر یهً سیچ سا ل  2008

طز ز پخت و پز نا ن و غذ ا  د ر سا حهً جلگه مز ا ر:  د ر ین محل که مر د م  تا هنو ز به ا نر ژ ی بر ق و  د ست آ و ر د ها ی تخنیکی  ا مر و ز ی  د ستر سی ند ا ر ند لذ ا تا هنو ز به هما ن شیو هً قد یمی و و سا یل ا بتد ا ئی سا خت خو د شا ن غذ ا و نا ن تحیه میکنند.
غذ ا ها ی که د ر ین محل و سا حا ت همجو ا ر آ ن پخت و پز میشو د تقر یبآ همسا ن بو د ه و کد ا م تفا و ت کلی د ر بین شا ن به نظر نمی ر سد . چند نو ع غذ ا ی که د ر ین محل پخت و پز میشو د ذ یلآ نا م میبر م: شو ر و ا ، پلو ،  لا ند ی پلو ،لا ند ی پلو با آ ش بر ید ه و سر خ شد ه ، قو ر مه ، قر د ا غ ، شیر بر نج ، شیر آ ش ،آ ش پلو ، آ ش ، خلو ک ا شخا ر ی، خلو ک لا یک  ، شیر آ ش ، پنلی ، قـلو ر ، شیر قلو ر، کا چی ، قو ر و تی ، بلگا و ه ( بلک آ به) ، لتی ، پـیـشبر ، ا شکنه ، ا شکنهً قو ر و ت ،ا شکنهً تخم مر غ ، قا له ر یز ک(خیگا نه ) ، شیر ر و غن…..
نا ن ها ی که د ر ا ین محل پخت و پز میگر د د به نا م ها ی ذ یل یا د میشو د : نا ن تنو ر ی ، نا ن تا و ه گی ،  نا ن غلفی ( نا ن د یگی) ، نا ن ز یر تا لی ( ز یر تا و ه گی ) که بنا م کو مبه هم یا د میشو د ، نا ن چپا تی ، که چپا تی به د و نو ع میبا شد 1- چپا تی خمیر ی 2- چپا تی فتیر ی ( پتیر ی) ، نا ن پتیر( فتیر) ،ا شیل ، نا ن ر و غنی ، نا ن کا ک، که ا ین نا ن ز یا د تر تو سط د هقا نا ن د ر و قت قلبه و د ر و پخت و پز میگر د د.

 
 
نا ن چپا تی
 

نا ن چپا تی
 
 
 کا سهً خلو ک
 

نا ن تنو ر ی
 
  
  طر ز پختن نا ن تا و گی د ر ر و ی سنگ
 
  
نا ن تا وگی سنگی
 
 
 نا ن ز یر تا و ه( ز یر تا لی)
 
 
  منظر هً ز یبا ا ز د ر هً تگو نه سا ل 2008
 
 
کو چی ها د ر  با لا ی کو ه تگو نه و با یند ر ک
 
 
 ا ین هم  نمو نهً ا ز ز ند گی کو چی ها د ر جلگهً مز ا ر
 
 

X

به اشتراک بگذارید

نظر تانرا بنویسد

۰

مطلب را پسندیدید؟

Please login to follow.

۰

عبدالغفور غوری

دنبال کردنعبدالغفور غوری