آرشیف

خواننده گرامی !
درود میفرستم آنانی را که برای حفظ صحت خود و تندرستی دیگران می اندیشند و سپاسگذارم خدای را که ما راآفرید تا با همدیگر کمک و تعاون داشته و بر نارسایی هایمان متحدانه دست یازیم و بر کمالات خویش بیفزائیم ، بلی دوستان به پای صحبت عالم دانشمند جوان سر زمین ما ( غور باستان) آقای ابوالخیر مولانا عبدالرحمن معتصمی نشستم و به اساس تقاضای دوستان نظرش را در باره مواد مخدر خصوصأ تنباکو و مضرات آن جویا گردیدم ، این عالم دانشمند و جوان مرا به کتاب رسالات خویش رهنمون ساخته و گفت:
من در این کتاب تحقیقاتی انجام داده ام که در برگیرنده دیدگاه های علمای فقهی اسلامی و علمای عرصه علم طبابت است واین تحقیق نقطه ی آغازیست برای کسیکه میخواهد خود را از شر این مهلکه نجات بخشد ، البته ساحه جستجو برای درک مضرات مواد نشئه آور زیاد است و مقتضی وقت وزمان مناسب را می نماید ،ولی به وضوح می توان گفت ؛ هر انسان که به خود و همنوعش فکر می کند یک بار به ویرانه های شهر سری بزند و حال معتادین را از نزدیک مشاهده نماید خود درک می کند که این زندگی را خدا برای آنها نداده است بلکه خود شان خود را به مهلکه انداخته اند و از این روال معلوم می شود که هر آن چیزیکه روند زندگی عادی را دگرگون سازد مضر است .
بلی من مجموع رسالات مولانا معتصمی را از طریق سافت کاپی که بدسترسم قرار دادند مطالعه و عنوان «مسئله استفاده از تنباکو» را بدون تصرف کاپی و به خدمت هموطنان قرار دادم ، امید وارم با مطالعه عمیق شان از این مطلب مزیدأ استفاده نمایند و اگر سوالات در زمینه داشته باشند می توانم به مسئول موضوع آنرا ارائه وجواب لازم را حاصل دارم.
«اين مسئله مشتمل برپنچ مطلب است. تعريف تنباكو- شكل هاي استفاده ازتنباكو- اقوال فقهاء وعلماي گذشته درحكم تنباكو-تركيبات تنباكووضررهاومنافع طبي آن. – بررسي حكم شرعي استفاده ازتنباكودرروشنايي تحقيقات طبي واكتشافات علمي جديد.»

مطلب اول تعريف تنباكو
تنباكوازگياهي است كه نخستين بادرامريكا ظاهرگرديد وپس ازآن كاشت آن در اروپاوديگر كشورهاي جهان رائج گرديد. بلندي درخت آن يك مترتاسه مترمي رسد وبرگهاي بزرگي دارد،وازبرگهاي خشك شده آن استفاده مي شود. وبراي تنباكو درعربي، تَبَغ،تبّاك، تتن، ودخّان گفته مي شود.
 

مطلب دوم شكل هاي استفاده ازآن
برگهاي خشك شده تنباكورامي سايند وباآهك مخلوط مي سازند وآن را نسوارمي گويند، ونسواررا درشبانه روز درنوبت هاي مختلف دركنج دهن مي گذارندوپس از نگهداشتن آن درلحظاتي،بيرون مي اندازند.بعضي افرادآن رادربيني بلند مي كشند، وبعض افراد تنباكورا ازطريق چلم وسيگار دود مي كنند وآن را مي كشند.

مطلب سوم اقوال وآراي فقهادرمورد تنباكو
علماي اسلامي درمورد تنباكوازجوانب مختلف بحث نمودند- حكم كشيدن نسواروچلم – حكم استفا ده ازآن درمساجد، مجالس قرآن وعلم ومحافل عمومي- اثرنسوار وچلم درروزه- حق شوهردربازداشتن زن ازنسواروچلم- حكم تداوي به تنباكو.

الف:حكم كشيدن نسواروچلم وسگرت
اززماني كه تنباكوظاهرگرديد فقهادراثراختلاف دراينكه آيامضراست يانيست ، د ر حكم آن اختلاف نمودند بعضي گفتند حرام است وبعضي گفتند مباح است وبعضي گفتند مكروه است.

مذهب اول حرمت
شمار زيادي ازعلماي مذاهب چهارگانه اهل سنت حكم به حرمت استعمال تنباكو نمودند.
ازحنفية:شيخ شرنبلالي، مسيري، صاحب در المنتقي وديگران.
ازمالكية:سالم السنهودي، ابراهيم لقاني، محمد بن عبدالكريم الفكون، خالدبن احمد، ابن حمدون وديگران.
ازشافعية: نجم الدين غزي، قليوبي ابن علان وديگران.
ازحنابلة:شيخ احمد بهوتي وبعض علماي نجد.
دلائل قائلين به حرمت
خلاصه دلائل اصحاب نظريه حرمت،امورذيل است:
1- تنباكودرابتداي استعمال آن مست كننده است واين اثرآن به طورتدريجي كم مي شود ولي براي شخصي كه ازآن استفاده مي نمايديك نوع سرخوشي ونشه اي بهتر ازحالت مستي دست مي دهد.
2- اگرفرض كنيم كه تنباكومست كننده نيست امايك نوع سستي وتخديرراايجادمي كند حضرت ام سلمه فرمودند:« نهي النبي(ص) عن كل مسكر ومفتر»اخرجه ابوداود.
(پيامبر اكرم(ص) ازهرمست كننده وسست كننده نهي نموده است)
3- استفاده ازتنباكوبرضررهاي جسمي ورواني مشتمل است.
4- كشيدن نسوار وچلم وسگرت اسراف وتبذير مال است.
5- تنباكوبوي بدوموذي دارد، وهربوي بدوموذي ممنوع است.
6- آنانيكه به زير نام تداوي آن رااستعمال مي كنند، هدف شان لذت جويي است.
مذهب دوم اباحت
شماري ازعلماي مذاهب چهارگانه نظريه اباحت استعمال تنباكورا اختيارنمودند.
ازحنفية:شيخ عبدالغني نابلسي كه دراباحت آن رساله اي را به نام«الصلح بين الاخوان في اباحة شرب الدخان» نوشته است وصاحب درالمختار،وشيخ محمد عباسي مهدي صاحب فتاوي مهدية وحموي شارح كتاب« الاشباه والنظائر».
ازمالكية:علي الاجهوري، دسوقي، صاوي، اميروصاحب تهذيب الفروق.
ازشافعية:حفني، حلبي،رشيدي، شبراملسي،بابلي، عبدالقادر طبري مكي.
ازحنابلة:كرمي.
دلائل قائلين به اباحت
اصحاب نظريه اباحت به امورذيل استدلال نمودند:
1- مسكربودن، مخدربودن ومضربودن تنباكوامرغيرثابت است.
2- اصل دراشيأ اباحت است تاآنكه نصي درحرمت وارد گردد.
3- اگرفرض گردد كه تنباكوبه بعض مردم ضررمي رساند اين يك امرعارضي است ذات آن مقتضي اين ضررنمي باشد، لذا بركسي كه ضررمي رساندحرام است،وازآن حرمت آن برهركس لازم نمي شود.
4- صرف مال درامورمباحه به اين شكل اسراف گفته نمي شود.
5- اهل تحقيق دراين اتفاق دارند كه حاكم گردانيدن عقل ورأي بدون ازمدرك وسند شرعي باطل است.صلاح درحكم به حرمت تنباكو نيست. 
آيا طعن دراكثر مردم ازاهل ايمان ودين وحكم برآنان كه به اثر استفاده ازتنباكو فاسق وسركش شدند، صلاح است يا فساد است؟ 
نظريه سوم كراهيت
شماري ازعلماي مذاهب چهارگانه كراهيت را اختيارنمودند:
ازحنفية: علامه ابن عابد ين شامي، ابوالسعود ولكنوي. 
ازمالكية: شيخ يوسف صفتي.
ازشافعية: شرواني.
ازحنابلة: بهوتي، رح‍یاني، واحمد تميمي.
اصحاب نظريه كراهت به امورذيل استدلال جستند:
1- بوي بدي دارد پس مانند پياز خام، گندانه، وسير وامثال آنها، مكروه است.
2- دلائل حرمت ثابت نگرديده است وشك را به ميان مي آورد وبه مجرد شك حرمت ثابت نمي شودپس بركراهيت اكتفا مي گردد. 
ب: حكم استفاده ازتنباكودرمساجدومحافل 
براستفاده ازتنباكو درمساجداتفاقاً حكم به عدم جواز دادند امادراستعمال آن درمحافل عمومي ديگر اختلاف نمودند بعضي جائز شمرد ند وبعضي حرام دانستند.
ج: اثراستفاده ازنسوار، چلم وسگرت درروزه.
تمام فقهاي مذاهب براين اتفاق نمودند كه كشيدن چلم وسگرت روزه را مي شكند اگر قصداً اين كارراانجام داددرنزدحنفية ومالكية قضاوكفاره هردوبراولازم مي گردد، ودرنزد شافعية وحنابله صرف وتنها قضا لازم مي شود.
وهمچنان كشيدن نسوار به قول ونظريه راجح مفطر صوم است.
د: حق شوهردربازداشتن زن ازنسواروچلم وسگرت.
نظرجمهورفقها(حنفية، مالكية، دريك وجه درنزد شافعية وحنابله)اين است كه شوهرحق دارد كه همسرش را ازهرآنچه بوي بددارد مانند پياز، سير، باز دارد،وهمين حكم نسواروچلم وسگرت است چون بوي آن ازكمال بهره گيري باز مي دارد،خصوصاً زماني كه شوهربه اين چيزها گرفتارنباشد.
نظردوم ازشافعيه وحنابله كه شوهرحق ندارد كه همسرش را ازاين چيزها منع سازد،چون استفاده ازاين چيزهاازمقاربت جنسي بازنمي دارد.
هـ: امامت شخص معتاد به نسوار وچلم وسگرت
علامه ابن عابدين شامي ازشيخ عبدالرحمن عمادي نقل كرده است كه گفته است:« كسي كه به سودخوري ياچيزي ديگري ازمحرمات معروف است، يابر مكروهي مانند استعمال تنباكو مداومت مي ورزد،اقتدابه او مكروه است ».
مطلب چهارم دربيان تركيبات كيمياوي تنباكووضررهاي صحي آن. 
تنباکو دارای 4000 نوع مواد کیمیاوی است که از جمله، بیشتر از60 نوع آن، عامل سرطان شناخته شده است. بعضی ازاین مواد زهری موجود در تنباکو باعث بروز امراض قلبی و ریوی(شش ها) شده بالاخره سبب مرگ میشود. بعضی از موادي که در تنباکو موجود می باشد عبارتند از:
1- سیاناید .Cyanide 
2- بنزین Benzene .
3- فارم الدیهایدFormaldehyde .
4- ،میتانول یا شراب چوب Methanol (wood alcohol).
5- اسیتایلین Acetylene .
6- امونیا Ammonia .
7- نيكوتين.
8- قطران.
9- بتروبيرين .
10- يلوكينيوم.
به اساس تحقیقات که صورت گرفته تنباکو در ترکیب خود دارای میتانول که الکهول یا شراب است میباشد.میتانول که بنام میتایل الکهول( شراب) نیز یاد میشود، تاثیرات نهایت شدید سمی یا زهری بالای وجود انسان دارد. میتانول( شراب) از طرق مختلف مانند: طریق هضمی، انشاقی، و جلدی میتواند داخل وجود جذب شده و باعث بروز عوارض ناگوار صحی از طریق مختل ساختن سیستم عصب مرکزی و مرگ را سبب شود. به طور مثال جذب شدن 10 میلی لیتر میتایل الکهول40 فیصده از طریق سیستم هاضمه ، باعث کوری دایمی از باعث تخریب عصب بینایی میگردد. به همین ترتیب 30 میلی لیترمیتایل الکول 40 فیصد و یا 1-2 میلی لیتر میتانول خالص باعث مرگ میگردد. اعراض اولیه مسمومیت با میتانول شامل انحطاط سیستم عصب مرکزی ; سردردی، سرگیچی، دلبدی، گنسیت، و با مقدار های بلند باعث اختلال یا از بین رفتن شعور و بالاخره مرگ میباشد.

به اساس تحقيقات انجام يافته تنباكوحاوي نيكوتين است .
نيكوتين يك ماده كيمياوي فراري است كه فوق العاده زهري مي باشد مقداراندكي ازنيكوتين مي تواند موجب تهوّع استفراغ، سرعت نبض وضعف آن وگاهي سبب سقوط ومرگ گردد، اگر اندازه پنج ملي گرم نيكوتين برروي زبان سك گذاشته شود آن رامي كشد اگريك جرعه حاوي 60 ملي گرام نيكوتين را يك جوان نيرومند بنوشد اوراازپا درمي آورد. هرسيگار حاوي يك ملي گرام نيكوتين است.
نيكوتين فشارخون را بلند مي برد،وضربان قلب را افزايش مي دهد وسبب بيماري هاي قلبي، زخم معده، وشماري از سرطان ها مي گردد نيكوتين سيستم عصبي را تحريك مي نمايد ويك نوع نشاط وخوشي را به ميان مي آورد وموجب وابستگي واعتياد مي شود.
بر علاوه مواد فوق دود تولید شده از تنباکو چه به شکل سگرت و یا چلم، دارای گازات زهری مانند کاربن مونو اکساید و نایتروجن اکساید میباشد. برگ های تنبا کو دارای مواد رادیو اکتیف بوده وبناء دود متصاعد شده از سوختاندن تنباکو نیز مقداری از مواد رادیو اکتیف را با خود دارد، زمانیکه شخصی دود سگرت را انشاق می کند، این مواد رادیو اکتیف، نیز داخل شش ها شده وبه مرور زمان مقدار این مواد تراکم نموده و یکی از جمله عوامل عمده بروز سرطان شش ها می گردد. باید اضافه نمود که امونیای موجود در ترکیب تنباکو هم بی نهایت برای صحت مضر می باشد. امونیا مواد کیمیاوی است که برای پاک کاری تشناب ها ( کمود ها) استفاده می گردد، در حالیکه این مواد مضر توسط خود شخص سگرت کش و یا معتاد به نسوار، داخل دهن و شش هایش شده ، دهن و طرق تنفسی خود را بد بو و متعفن ساخته و به امراض سرطانی خطر ناک جوف دهن مبتلا می شوند.

پیامد استعمال دخانیات:
مطالعات طبی امروزه به اثبات رسانیده که استشاق تنباکو(سگرت و چلم) و استعمال آن به شکل نسوار،علت عمده امراض وخیم مانند حملات قلبی٬ امراض مزمن بندشی شش ها، عیوب ولادی و سرطان(خصوصا سرطان شش، سرطان حنجره، دهن و سرطان پانقراس) شده و سبب درد و زیان به خودی ، فامیل و اجتماع اش شده، و بالاخره باعث مرگ میگردد.مصرف تنباکو باعث30 فیصد تمام مرگ های که از باعث سرطان در امریکا بوجود میاید می باشد، 87 فیصد سرطان های شش امریکا از باعث مصرف تنباکو می باشد.

ارقام و آمار نشان میدهد که:
• در حدود 1.1 میلیارد نفوس جهان در حال حاضر مصاب به کشیدن سگرت بوده، و اگر روند فعلی به همین شکل دوام یابد این رقم به 1.6 میلیارد نفر تا سال 2025 خواهد رسید.
• امراض مرتبط به استعمال دخانیات از10 نفر یک نفر جوان را سالانه از بین می برد و یا باعث چهار میلون مرگ می گردد. اگر روند کنونی دوام یابد مصرف تنباکو از هر 6 نفریکی را به کام نابودی خواهد برد.
• در هر هشت ثانیه یک شخص از باعث استفاده تنباکو می میرد.
• هر سگرت دود شده در حدود 5 دقیقه عمر را کوتاه میسازد.
• از جمله پنج امریکایی یک نفر آن از باعث سگرت می میرد.
• حد اقل 2/1 تمام مرگ های مرتبط به امراض قلبی و در حدود 3/1 مرگ های مرتبط به برانشیت مزمن جهان به استعمال دخانیات ارتباط دارند.
• بنزين سبب یک نوع سرطان خون می شود که بنام Myeloid leukemia یاد می شود و تنباکو یک منبع بزرگی بنزين را تشکیل میدهد.
• اگر تلاش جهانی، مبارزه علیه سگرت صورت نگیرد، توقع میرود که سگرت در جهان جان یک میلیارد انسان را در طی یک قرن بگیرد.
• تنباکو یک زندگی غلامی را برای انسان آورده و در پهلوی آن باعث امراض مزمن، معیوبیت ها و مرگ حتمی را سبب میشود.
اضرار جدی ناشی از دود کردن تنباکو نه تنها بالای خود شخص، بلکه بالای سایر افراد فامیل وجامعه که با اشخاص سگرت کش زندگي مي كنند نیز تاثیر دارد و به صورت مستقیم در از بین رفتن صحت شان نقش دارد. 
تحقیقات نشان داده است که خاکستر باقی مانده و یا منتشر شده از سوختن تنباکو، اگر به تماس دست و دهن اطفال قرار گیرد مستقیماً همان اضرار را خواهند داشت که خود شخص سگرت کش به آن مواجه است. به همین ترتیب تحقیقات نشان میدهد که فرد بسیار نزدیک به شخص سگرت کش که خانم اواست، دچار عین مشکلات صحی، مانند شوهران شان شده میتواند.
اثرتنباكوصرف دربه ميان آوردن بيماريهاي قلب وسرطانها نبوده بلكه تمام سيستم هاي بدن را متأثر مي سازد وموجب امراض ذيل مي شود.

1- امراض دهن 
2- امراض زبان
3- امراض لوزه ها 
4-امراض سيستم هاضمه
5- امراض سيستم تنفسي
6- امراض سيستم دوران خون
7- امراض سيستم عصبي
8- امراض سيستم بولي
9- امراض سيستم تناسلي

درسال 1993 م مبلغ(50) بليون دلار صرف علاج بيماراني شد كه ازسگرت كشيدن آسيب ديدند. به اين معني كه دربرابر هربسته سگرت كه دود مي شود، مبلغ(3، 90) دولار خدمات صحي انجام مي يابد. 
مطلب پنجم دربررسي حكم شرعي استفاده ازتنباكوومحصولات آن درروشنايي تحقيقات علمي وطبي
درمطلب احكام فقهي تنباكو دانستيم كه فقهادرحكم استعمال آن اختلاف نمودند بعضي گفتند مطلقاً حرام است وبعضي گفتند مطلقاً مباح است وبعضي گفتند مكروه است البته اين اختلاف شان مبني براين بود كه آيا تنباكومشتمل برضرروخاصيت اسكار وتخدير هست يانيست؟اين مسئله اي بود كه هنوز علم طب جواب قطعي رادرقبال آن نداشت، صرف گمانه زني هاي دراين مورد مطرح مي شد.
درآن زمان بهترين چيزي كه مي شد دراين زمينه گفت همان سخني علامه ابن عابدين شامي بود كه نوشته بود:«والحق في افتاء التحليل والتحريم في هذاالزمان التمسك بالاصلين الذين ذكرهماالبيضاوي في الاصول ووصفهما بانهما نافعان في الشرع:
(الاول:ان الاصل في المنافع الاباحة والآيات الدالة علي ذالك كثيرة 
الثاني: ان الاصل في المضارالتحريم والمنع لقول النبي(ص) لاضررولاضرار..) 
وبالجملة ان ثبت في هذا الدخان اضرارصرف عن المنافع فيجوز الافتاء بتحريمه وان لم يثبت اضراره فالاصل الحل. »
(دراين زمان حق درزمينه فتوابه حل وحرمت اين است كه به دوقاعده اي كه بيضاوي آنهارا ذكرنموده وتوصيف به مفيدبودن نموده است ، تمسك جسته شود.
« اول اينكه اصل درمنافع اباحت است وآياتي كه براين دلالت دارد زياد است.»
«دوم اينكه اصل درمضارحرمت ومنع است چون پيامبراكرم(ص)فرموده است: ضرررساني وضررپذيري دراسلام نيست .»
حاصل سخن اينكه اگر دراين تنباكو ضررهاي ثابت گردد پس فتوا به آن جائز است واگر ضرري به آن ثابت نگردد پس اصل حلال بودن آن است.)
واضح است كه ضررها ومفاسد تنباكو، امروز به دلائل متين، محكم ومسلم علمي وطبي ثابت گرديده است كه هيچ كس دروجود آن ترديدي ندارد لذا حكم آن هم حرمت است واگرعلماي كه فتوا به اباحت وكراهت ان مي دادند زنده مي بودند، ودرجريان تحقيقات انجام يافته درروي تنباكو ومحصولات آن قرار مي گرفتندحتماً به حرمت آن فتوامي دادند،لذا فكر مي شود كه به اساس اصول وضوابط فقهي مذاهب چهارگانه، حرمت استعمال تنباكو به همه اشكال متداول آن امرمتفق عليه باشد.
اين را هم بايد درنظر داشت كه ضررهاي وخطرهاي تنباكو به نحوي نيست كه بربعض افراد باشدوبربعض ديگر آسيب نرساند،بلكه آن مشتمل برمواد كيمياوي است كه برهرموجود زنده اثر بددارد.وهيچ چيزي ازآن استثنا نيست، لذا حكم آن هم براي همه افراد يكسان است .

مسئله تداوی به موادّ مخدّر
مسلم است که بنگ،تریاک،بلادونا،کوکا، ماری جوانا، ال اسی دی، پی سی پی، ودیگر مواد مخدّر در اصل خود گیاهان ونباتات پاکی اند که حرمت آنها به خاطر نجاست آنها نه بلکه به خاطر اعتیاد آوری، سمیت،اسکار وضررها وخطرهای که آنها دارند، می باشد. لذا اگر داکتران در بعض از این مواد ومشتقات والکلوئیدهای که از آنها گرفته می شود، منفعت طبی را تشخیص دهند، برای شان جائز است که دروقت حاجت ونیاز به بیماران شان تجویز نمایند؛ چون مقدار قلیل ونافع از آنها به غرض تداوی حلال ومقدار کثیر ومسکر از آنها حرام می باشد.چنانچه فقهای اسلامی فرمودند:«ویحل القلیل النافع من البنج وسائر المخدّرات للتداوی ونحوه لانّ حرمته لیست لعینه وانما لضرره.»(الفقه الاسلامی:6/166 وکذا البنایة:6/316 ورد المحتار:5/325و3/181 نقلا عن غایة البیان وکافی الحاکم)
(مقدار اندک وسودمند از بنگ ودیگر موادّ مخدّر برای تداوی جائز است؛ چون حرمت آنها به خاطر ذات آنها(که نجس باشند) نیست بلکه به خاطر ضررهای آنها است.)اما باید در مصرف آنهااز احتیاط کار گرفت، تا از قدر حاجت زیاد تر استفاده نشود، تانشئه نکرده واعتیاد نیاورد.

مسئله تداوی به دواهای که حاوی الکل است.
هرماده مایع نشئه آور در نزد امامان سه گانه(امام مالک وامام شافعی وامام احمد بن حنبل رحمهم الله تعالی)وامام محمد از احناف،خمر گفته میشود وحرام است اما امام اعظم ابوحنیفة وامام ابویوسف (رحمهم الله) می گویند: ازمیان تمام مشروبات ونوشابه های نشئه آور چهار مشروب حرام است که عبارت است ازخمر، عصیر، نقیع تمر (آب خیس شده خرما) نقیع زبیب (آب خیس شده مونیر) که سخت شوند وجوش زنند، اما نوشیدنی های که از مواد دیگر گرفته می شوند نجس نیست ولی تناول قدری ازآنها که نشئه آوردحرام ست.
فتوا دراین مسئله بررأی جمهور است چنانچه ملا علی قاری(رح) می گوید:«ولا شک انه انعقد اجماع المتأخرین المجتهدین من بعد عصر ابی حنیفة علی تحریم جمیع المسکرات مطلقا.»
( شبهه در این نیست که اجماع مجتهدان متأخر پس از زمان امام ابوحنیفة(رح) برحرمت تمام مشروبات نشئه کننده به طور مطلق منعقد گردیده است.)
پس هردوای که حاوی الکل باشدوآن با مواد دیگر تعامل کیمیاوی نماید وحقیقت آن تغییر یابد، تداوی به آن جائز است واگر حقیقت آن باقی بود اگر اندک هم باشد مواد که به آن مخلوط می گردد نیز نجس می گردد پس تداوی به آن در نزد جمهور از باب تداوی به حرام نجس است.اگر چه خوردن حرام نجس در حالت اضطرار درنزد تمام مذاهب مباح می گردد، اما تداوی به حرام نجس این طور نیست.چون تداوی به آن درنزد جمهور در حالت اضطرار نیز جائز نمی باشد برای اینکه یقین به قول اطبا به وجود شفا در آن حاصل نمی شود، اما درخوردن به حالت اضطرار درگرسنگی یقین به حصول نجات درآن است. تنها در نزد امام بو یوسف تداوی به آن جائز است، مشروط براینکه از دوای مباح چیزی نباشد که قائم مقام آن گردد.
اما در نزد ابو حنیفه(رح)دواهای که درترکیب آنها شرابهای داخل گردیده است که از انگور وخرما گرفته شده است، حرام ونجس است، تداوی به آنها از باب تداوی به حرام نجس است که قبلا حکم آن ذکر گردید اما اگر از مشروبات الکلی در آنها بکار رفت که از مواد دیگر گرفته شده بود پس تداوی به آنها از باب تداوی به حرام نجس نیست؛ چون این مشروبات نجس نیست، تنها تناول قدری از آنها که نشئه آورد حرام است.
علامه مفتی محمد تقی عثمانی دراین زمینه می نویسد:«اماشرابهای غیر از شرابهای چهارگانه، درنزد امام ابوحنیفه(رح) نجس نیست. وبه این حکم )al cohalsمشروبات الکلی نشئه آور( —که امروزبلوابه آنها عام گردیده است، ظاهر می شود؛چون آنها دربسیاری ازدواهاوعطرها ومرکبات دیگر بکار برده می شود، اگر این مشروبات الکلی از انگور وخرما گرفته شود، راهی برای حلال بودن وپاک بودن آنها نیست واگر از غیر از انگور وخرما گرفته شده باشند، بنابر مذهب امام ابوحنیفه کار آنهاآسان است، واستعمال آنها برای تداوی واغراض مباح دیگر تا حدی که نشئه نیاورد، حرام نیست؛ چون آنها با مواد دیگری مرکب می گردد واستعمال می شود، وبنا به قول امام ابو حنیفه(رح) حکم به نجاست آنها نمی شود.
اکثر مشروبات الکلی که امروز در دواها وعطرها وغیر آنها بکار برده می شود از انگور وخرماگرفته نمی شود، از حبوبات، پوسته های میوه ها وپترول وغیره گرفته می شود، پس در این هنگام درگرفتن قول امام ابو حنیفه در عموم بلوی، فراخی است.»(تکملة فتح الملهم:3/608)