آرشیف

پیوسته به گذشته در مسایل اقتصادی

بتاریخ ۱۲ می سال جاری  موافقه نامه  شروع کارعملی پروژه کاسا یک هزار بعد از مدت ده سال رایزنی ها بلاخره بین چهارکشورافغانستان٫تاجکستان٫قرغیزستان وپاکستان درشهردوشنبه مرکزسیاسی کشور تاجکستان توسط هیئت های بلند پایه کشورهای همجوار به امضاه میرسد .پروژه کاسا در سال ۲۰۰۵ در کنفرانس همکاری های اقتصادی منطقوی (رکا) که درافغانستان برگزارشد به درخواست کشورتاجکستان پشنهادگردید که اکنون مراحل تطبیق آن بعد از گذشت ده سال نشست ها ومذاکرات بین چهارکشوربلاخره تطبیق میگردد.
به اساس این موافقه نامه پروژه کاسا یک هزار و۳۰۰میگاه وات (یک میگاه وات مساوی است به یک ملیون وات) برق دوکشورتاجکستان وقرغیزستان ازطریق افغانستان به پاکستان انتقال میابد .
جمهوری های قرغیزستان وتاجکستان دو کشورآسیای مرکزی اند که دارای انرژی وافر برق که از جریان آبهای خروشان که توسط بند ها مهارشده (هیدرو الکتریک ) تولیدمیشودکه به دو کشورگرسنه به انرژی یعنی افغانستان وپاکستان صادر خواهد نمود . انتقال برق به ظرفیت بلند البته درفصل تابستان خواهد بود ودرفصل زمستان انتقال برق از کشورهای متذکره  یک اندازه نوسان خواهد داشت.  درکشور پاکستان  بخصوص درموسم تابستان به انرژی برق اشد ضرورت احساس میشود که نسبت نبود برق کافی مناذل وکارخانه هاچندین باردرروزبرق قطع میگردد.
طول لین برق الی کشورپاکستان  به ۵۶۲کیلومترمیرسد وهزینه این پروژه به مبلغ یک ملیارد و۱۷۰ملیون دالرخواهد بود که توسط بانک جهانی وبانک سرمایه گزاری اروپایی وبانک انکشاف اسلامی تمویل خواهد شد ٫بانک جهانی کمک بلا عوض وقرضه بدون مفاد را به مبلغ ۵۲۶٫۵ملیون دالربرای تطبیق این پروژه متقبل شده که ازاین مبلغ سهم افغانستان ۳۱۶٫۵ملیون دالر است  که بطورکمک بلا عوض وقرضه بدون مفاد اختصاص داده شده .
مزید اقتصادی پروژه کاسا یک هزار برای افغانستان :
با بسررسیدن این پروژه که شاید زیاده از یک سال را دربربگیرد به مقدار۱۳۰۰وات  برق از خاک افغانستان عبورنموده  به پاکستان انتقال داده میشود وبه مقدار۳۰۰ میگاه وات آن درافغانستان درولایات میدان وردک٫غزنی٫زابل ٫ لوگر وشهرگردیز استفاده خواهد شد وبه اساس سنجش شرکت برشنابه مبلغ ۶۰ ملیون دالرسالانه حق الترانزیت برای افغانستان بدست خواهد آمد که برای باز سازی پروژه های خورد وکوچک دیگردرافغانستان استفاده خواهد شد به شرط آنکه این پول ها حیف ومیل نشده واز آن مدیریت درست صورت بگیرد .
گرچه شرکت برشنا مصمم است که تمام پلان های تخنیکی این پروژه تکمیل شده وجریان لین کشی این پروژه  حتی از کابل تا ارغنده  نیزشروع گردیده  وسه سب استیشن برق درتاجکستان وقرغیزستان ودو سب استیشن دگردرافغانستان یکی در ولایت پروان ودیگرآن در ولایت غزنی اعمارخواهد گردیدکه ازاین ولایت لین برق بطرف قندهارامتداد میبابد.
خطرات احتمالی تخنیکی واقتصادی این پروژه درافغانستان :
لین برق از تاجکستان ازطریق ولایت قندوزوازآنجا بصوب پلخمری کشیده شده واز طریق کوتل سالنگ که در حدود ۴۵۰۰متر ارتفاع دارد لین برق باید عبورو به ولایت پروان ادامه یابد ودرزمستان کوتل سالنگ نسبت سردی شدید ٫یخبندان ٫برف کوچها وباد های سهمگین لین برق وپایه های آنرا به خطرجدی مواجه خواهد ساخت که ترمیم  این واقعه ناگواردرامتداد سالنگ کارآسانی نخواهد بود وسکتگی درجریان برق صدمه زیاداز نگاه اقتصادی و تخنیکی به افغانستان وکشورهای که منطقه وارد خواهد نمود .
واز جانب دیگر لین برق دراین بخش ها بنا بخطراحتمالی تروریستی مصئون نخواهد بود وشرکت برق باید از تجربه تلخ بغلان آموخته که دراثرواژگون شدن دوپایه برق توسط تروریست ها مدت دوماه شهرکابل به تاریکی فرورفته بود وشرکت برق نتوانست که به ترمیم این پایه ها بزودی اقدام نماید .
دراثر سنجش یک کمپنی آلمانی که مسیر لین برق را تحقیق ومطالعه  نمود و نتیجه مطالعات خودرا به ریاست برشناه تقدیم کردازجوانب خطرات تخنیکی ٫ اقتصادی و امنیتی از راه سالنگ رادر مطالعات خویش تذکر داده وهوشدار داد که لین برق از طریق سالنگ ها بخطر جدی مواجع میباشد و کمپنی آلمانی راه بدیل  را از مسیر ولایت  بامیان که به مراتب محفوظ تراست پیشنهاد نمود  گرچه ازمسیر بامیان فاصله آن کمی طولانی تر میگردد ولی از خطر قطع جریان برق از راه سالنگ که صدمه  اقتصادی وتخنیکی پیشبینی ناشده را بار خواهد آورد جلوگیری خواهد شد و مزید برآن ولایات بامیان ٫ دایکندی٫بهسود وشبرکه این مناطق ازنگاه اقتصادی کم انکشاف بوده ونسبت به ولایات جنوب ومشرق که لین برق از این بخش ها عبورمیکند پروژه های بازسازی دربامیان به ندرت  دیده میشود که عبورلین برق کمک بزرگی به ولایت بامیان ومناطق همجوارآن میکرد وباعث یک انکشاف ویا بازسازی متوازن میگردید .هنوزهم ابتدای کار این پروژه است وامکان تجدید نظردراین بخش موجود است ودرغیرآن اگر پروژه تمدید لین از طریق سالنگ به خطری که در فوق تشریح شد مواجه شود مسئولیت آن بدوش شخصی خواهد بود که این تصمیم را اخذ نموده وخلاف مطالعات کمپنی آلمانی عمل کرده است
در ولایت وردک (چک وردک )بند برق وجود دارد که حتی به غزنی برق رسانیده میتواند ٫قندهار وهلمند دارای بند بزرگ کجکی است ولی متاسفانه به مناطق مرکزی نظر به بعضی ملحوظات که نزد حکومت است کمتر توجه میشود .
 اتکاه به برق وارداتی ازکشورهای همجوارمشکلات سیاسی واقتصادی را درآینده ببارخواهد آورد :
ولایت کابل وپروان از برق وارداتی اوزبیکستان استفاده میکند وولایت هرات ازانرژی برق ترکمنستان و هم ایران فعلا مستفید میشوند.
زیربنای اقتصادی افغانستان دراثر جنگ های سی ساله درهمه نقاط کشورتخریب گردید و کشورنسبت نبود برق درتاریکی فرورفته بود و اجباراُ برای تهیه انرژی برق به کشورهای همسایه رو آورد  که دراکثر شهرهای بزرگ کشوراز برق وارداتی استفاده میشود ومتکی بودن در تولید انرژی برق به کشورهای همسایه نواقص ومشکلات اقتصادی وسیاسی را در دراز مدت بارخواهد آورد .
 احتمال مشکلات سیاسی :
 چون در کشورهای همجوارانکشافات سیاسی همیش درتغیراست واگرشرایط سیاسی با کشورهای تولید کننده ووارد کننده انرژی برق به افغانستان برهم بخورد صادرات برق میتواند به حیث یک آله  فشارسیاسی استفاده شود طوری که ما مشکلات ترانزیتی با پاکستان داریم که راه ترانزیت را به حیث یک آله فشار سیاسی  سالهاست که  مقابل افغانستان استفاده میکند .
نواقص اقتصادی :
از نگاه اقتصادی قیمت برق وارداتی  ثابت نیست و قیمت توسط  کشورویا کشورهای وارد کننده انرژی برق تثبیت میشود وقیمت همیش درنوسان است و قرارداد های اقتصادی هم زمان محدود دارد وبرای عقد قرارداد جدید کشورصادر کننده شاید  قیمت بلند تر تقاضا کند که افزایش قیمت انرژی برق برای شهروندان کشوربا عاید ثابت و کارخانه های تولیدی نتیجه نا گواراقتصادی را به بارخواهد آورد مثال بر جسته آن افزایش قیمت برق اوزبیکستان درچند ماه اخیر بود که قیمت فی کیلوات برق را به یک سنت بلند برد وایران هم قیمت برق خودرا دوسنت افزایش داد که یک تاثیر ناگواربرای مستهلکین وکارخانه ای تولیدی کشورایجاد نمود  .
پالیسی برق وارداتی باید بتدریج تغیر کند ٫ کشورما آب های خیلی دارد و هفتاد فیصد آبهای  کشورما بدون استفاده به کشورهای همسایه سرازیرمیشود که یک سرمایه بزرگ ملی است ٫ مشکل بزرگ افغانستان مهارنمودن آبها ونبود بندهای آب که ازآن برق ( هیدرو الکتریک ) تولید کند میباشد درحالیکه شرایط  مساعد اعماربندهای آب کوچک ٫ متوسط وبزرگ در کشورموجود است ولی متا سفانه از سال ۲۰۰۱تا امروز وزارت آب وبرق یک پالیسی استفاده ازآب را درداخل کشور نداشته و وزارت انرژی وآب کشوردر فعالیت های خویش درظرف چهارده سال ناکام بوده است ٫ بند های بزرگ آب درست است که زمان گیر وسرمایه گزاری بزرگی را ایجاب میکند  ولی بند های آب کوچک و متوسط  که انرژی محدود برق را تولید کند و به آبیاری زمین های زراعتی کمک کندسرمایه بزرگی را ایجاب نمی کند بخوبی تقاضای همان منطقه را مرفوع ساخته میتواند. کشور چین توانست که با احداث بند های کوچک آبیارهم برق تولید کند وسرزمین چین را سیرآب سازد باید برای احداث بند های کوچک از تجربه کشور چین آموخته شود .
در مورد احداث بند های آبیاری وتولید انرژی برق ( هیدرو الکتریک ) مضامین زیر توسط  این نویسنده به نشرات بیرون مرزی وشبکه های اجتماعی وانترنتی به نشررسیده :
 کشور قحطی زده سالانه پنجا بلیون دالر به ممالک همجوار اهدا میکند. -1
سیاسی آینده جهان روی آب است   – تشنجات 2
پروژه بند داسو درپاکستان آب دریای کابل را بطورمجانی تصاحب خواهد نمود3