آرشیف

موضوع محارم در امر ازدواج نه تنها در دین مقدس اسلام مورد بحث ودقت قرار گرفته است، بلکه در سایر ادیان ابراهیمی بطور جدی  رعایت گردیده است وبرای پیروان خویش هدایات لازم  صادر نموده و ازدواج با محارم را مشروع نمی دانند و از آن ممانعت به عمل می آورند. 

محارم در دین یهودیت:
در دین یهودیت اصلآ ازدواج  با بیگانه ممنوع میباشد، بنآ کوشش اعظمی بخرچ میدهند تا این ازدواج ها در قدم اول با خویشاوندان و در قدم بعدی با هم دینان  خودشان یعنی با یهودیان  صورت گیرد.
در شریعت  حضرت موسی ـ علیه السلام ـ ازدواج  را با محارم ممنوع اعلام داشته، در شریعت یهودیت آمده است : 
(ازدواج با مادر و دختر و دیگر محارم حرام است و هر کس مرتکب چنین ازدواجی شود سزایش کشتن و قتل است. ) (مبلغی آبادانی، عبدالله، تاریخ ادیان و مذاهب جهان،   حرّ، ۱۳۷۶ش، ج۲، ص۶۲۱و ۶۲۶٫).
همچنان در شریعت یهودی از محارم دیگری هم ذکری بعمل آمده است که از آنجمله میتوان از:حرام بودن نکاح با  خواهر، عمه، خاله، خواهرزاده و برادرزاده نام برد.
نقطه قابل دقت در دین یهودیت  اینست که: رضاع (شیردادن) سبب حرمت ازدواج نمی شود.( شبلی، احمد، مقارنة الادیان (بخش یهود)، قاهره: مکتبه النهضة المصریه، (بی تا)، صفحه 299).
این بدین معنی است که در دین یهودیت بر خلاف دین مقدس اسلام  مرد می تواند با خواهر رضاعی خود ازدواج کند.
 از موارد دیگری که در شریعت موسی ـ علیه السلام ـ از محارم شمرده شده است می توان به زن پدر(مادر اندر)، خواهراندر، و برادراندر(از طرف مادر یا پدر از شخص دیگری هستند) نواسه  دختری، نواسه پسری، جمع بین دو خواهر اشاره کرد.
(مجمع الکنائس الشرقی، قاموس کتاب المقدس، (بی جا) منشورات مکتبة المشعل، ۱۹۸۱م، ص۶۱۷٫)  و همچنین ربیبه یعنی دختر زنیکه انسان با او ازدواج کرده استبرای این شخص(پدراندر)حرام است.
چنانچه جریان حضرت یحیی در راه مبارزه با چنین ازدواجی کشته شد. به این ترتیب که هیردوس پادشاه وقت قوم یهود بعد از مرگ برادرش با زن وی ازدواج کرد و بعد از مدتی به دختر این زن که هم برادرزاده اش بود و هم ربـیـبه اش، علاقه مند شد و مسئله را با حضرت یحیی در میان گذاشت ولی آن حضرت فرمود این عمل در شریعت آسمانی روا نیست و این دختر هرگز بر تو حلال نمی شود.(مجمع الکنائس الشرقیه، کتاب المقدس، (بی تا)، صفحه ۱۴۳ ـ ۱۴۴٫ ).
به خاطر این فتوی، پادشاه، یحیی را زندانی کرد و از دختر خواستگاری نمود و گفت در قبال ازدواجت هر چه بخواهی خواهم داد. آن دختر هم چون یحیی را مانع ازدواجشان می دید، قتل حضرت را خواستار شد و شاه هم خواسته دختر را اجابت کرد و سر حضرت یحیی را از بدنش جدا کرد. 
درمواردی از تورات نیز به ممنوعیت ازدواج با محارم اشاره شده است. (تورات، سفرلاویان، باب ۱۸، آیات ۶ـ۲۳٫ )
دین مسیحیت:
از کتب دین مسیحیت نیز چنین معلوم میشود که در شریعت این دین هم  ازدواج با محارم جایز نمی باشد،طوریکه از زبان حضرت عیسی ـ علیه السلام ـ نقل می کنند که فرموده است: « من نیامده ام تا شریعت موسی را از بین ببرم بلکه آمده ام تا آن را تکمیل نمایم.بنابراین می توان گفت که در مجموع قوانین یهود در امر ازدواج، مورد پذیرش مسیحیان نیز هست هر چند که در مواردی اختلاف هم دارند. البته احتمال دارد امروز، در جوامع مسیحی و یهودی مواردی پیدا شود که برخلاف دین حضرت موسی و عیسی ـ علیهما السلام باشند.
عوامل این حالت درتخطی پیروان این دینها از اصل دین و بوجود آمدن تحریفات درین ادیان است و مسألهء عدم پابندی پیروان این ادیان از دین شان است.  درجامعه ای که به ازدواج همجنس بازان اجازه دهد و آن را زشت نشمارد مسلماً که ازدواج با محارم جای خود دارد. اما طبق قوانین برخی کشورهای مسیحی نشین ازدواج بین اعضای خانواده ممنوع است.
از قبیل مادر، مادرکلان ، خواهر، دختر، نواسه  و به طور کلی ازدواج در بین افراد خانواده (صعودی– پدر، پدرکلان، جدو نزولی– پسر، نواسه – کواسه) که با هم ارتباط نسبی مستقیم دارند، ممنوع است. 
دین مقدس اسلام:
مسا له محارم در  ازدواج در دین مقدساسلامرا قرآن عظیم الشان بشکل  دقیق وعلمی تعریف وفورمولبندی  نمودهکه حکم این مساله در سوره  ( نساء  آیات 22 تا 24 ) به تفصیل بیان گردیده است. 
قرآن عظیم الشان میفرماید:
« حُرِّمَتْ عَلَيْكُمْ أُمَّهَاتُكُمْ وَبَنَاتُكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ وَعَمَّاتُكُمْ وَخَالاتُكُمْ وَبَنَاتُ الأَخِ وَبَنَاتُ الأُخْتِ وَأُمَّهَاتُكُمُ اللاتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ مِنَ الرَّضَاعَةِ وَأُمَّهَاتُ نِسَائِكُمْ وَرَبَائِبُكُمُ اللاتِي فِي حُجُورِكُمْ مِنْ نِسَائِكُمُ اللاتِي دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَإِنْ لَمْ تَكُونُوا دَخَلْتُمْ بِهِنَّ فَلا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ وَحَلائِلُ أَبْنَائِكُمُ الَّذِينَ مِنْ أَصْلابِكُمْ).
بهیقین خداوند حکیم مصالحی برای این کار در نظر داشته است. دلیل این حکم، آیه 23 سوره نساء است. در این آیه خداوند متعالمی‌فرماید: 
«حرا م گردانیده شده بر شما ( ازدواج ) با مادران، دختران، خواهران، عمه‏‌ها، خاله‌‏ها، دختران برادران، دختران خواهران، زنانیکه شما را شیر داده‌‏اند، خواهران شیری و مادران زنانتان و دختران زنانتان که در کنار شما هستند، هر گاه با آن زنان همبستر شده‌‏اید،بر شما حرام شده‌‏اند. ولى اگر همـ‌بستر نشده‌‏اید، گناهى مرتکب نشده‌‏اید. و نیز همسران پسرانتان که از صلب شمایند (نه پسرخوانده‏ها). و جمع کردن میان دو خواهر مگر آنچه گذشته است. خداوند آمرزنده و مهربان است.
بر اساس این آیه متبرکه خداوندمتعالبر مردان، ازدواج با مادر، خواهر، عمه، خاله، دختر خواهر، دختر برادر و… را حرام نموده است. ».
خوانندۂمحترم !
در مورد اینکه چه حکمتی وجود دارد که در ادیان آسمانی بصورت کل ودر دین مقدس اسلام بصورت اخص این حرمت ها وجود دارند ، برای ما معلوم نیست.  ولی مفسران در تفسیر این ایه مبارکه برخی ازحکمت های تحریم این ازدواج ها در نقاط ذیل  برجسته ساخته اند :
۱- واقعیت امر اینست که انسان‌ها به طور طبیعى از ازدواج با محارم نوعی از تنفر دارند ،  به همین دلیل همه اقوام و ملل (جز افراد کمى) ازدواج با محارم را ممنوع مى‌دانند.
۲- علما ء طب بر این عقیده که در میان محارم معمولاً جاذبه و کشش جنسى ضعیف میباشد ، طوریکه اکثریت محارم  با هم کلان میشوند  و براى یکدیگر فرد عادى و معمولى هستند، در حالى‌که یکى از شرایط استحکام پیوند زناشویى، جاذبه جنسى است؛ بنابراین، اگر ازدواج در میان محارم صورت گیرد در برخی از حالات این ازدواج ها سست و ناپایدار میباشد .
۳- علماء بدین عقیده اند که ازدواج با غیر محارم، عامل گسترش ارتباط اجتماعی است. به عبارت دیگر، روابط اجتماعی با ازدواج برون خانوادگی تقویت شده و انسان‌‌ها در محدوده چهاردیواری خانه‌های خود باقی نخواهند ماند.
۴- از لحاظ طبی نیز ازدواج  با این اقربا سبب تولد اطفال مختلف و دارای مشاکل خونی  و جسمی میباشند.
خوانندۂمحترم !
در روشنی  آيات متبركه بوضاحت تام  در مى يابيم كه حکم محارم در ازدواج   بدو دسته تقسیم میگردد:
۱-  تحريم ابدي، که درین حرمت حرمت به اساس روابط خونی حرام میباشد. مادر، مادرکلان والی اعلی و دختر و پسر و به همین ترتیب به نسل به طرف پایین، كه در این موارد  ازدواج  مرد  با زن  براى هميشه  ممنوع است.
۲-تحريم مؤقت، كه در آن  تا زماني  كه زنویا مرددر وضعيت خاصى قرار دارد ، ازدواج بین شان  ممنوع است  ولى بمحض اينكه  اين وضعيت تغيير كرد، تحريم از بين  مى رود  وازواج بین شان حلال  مى شودکه درین حالت حرام بودن ازدواج به خواهر زن تا دوام وقایم بودن حالت نکاح. 
چنانچه قبلاً اشاره کردیم اسباب  تحريم ابدى  در دین مقدس عبارتند از:  
(نسب ، خويشاوندى ناشى از ازدواج (مصاهره )،  شير  خوارگي .)
الف:
زنانى كه به سبب نسب  حرام شده  اند عبارتند از :
مادر ، مادر كلان ، وبالاتراز آن خواهر ، خواهر اندر وبالاتر از آن عمه ، عمه كلان  وبالا تر از آنخالهوبالاتر از آندختر  وپاينتراز آن دختر برادر وپا ينتر  از آن دخترخواهر  وپاينتر از آن
ب :
 زنانى كه به سبب  مصاهره حرام شده اند  عبارتند از :
۱-  مادر همسر ، ودر   تحريم  او آميزش با دخترش  شرط نيست بلكه  به محض عقد دخترش  حرام مى شود.
۲-دختر زنى كه با او آميزش كرده است  پس اگر  مردي مادر را عقد  كرد بدون  اينكه با  او آميزش كند ، دخترش  براي او حلال است  به دليل  فرموده خداوند متعال:«فإن لم تكونوا دخلتم بهن فلا جناح عليكم »   (ولى اگر  با مادرانش همبستر  نشده باشيد  گناهى ) در ازدواج با چنين  دختراني ( بر شما  نيست).
۳-  همسر پسر كه به محض عقد حرام  مى شود.
۴-همسر پدر ؛ بر پسر  حرام است  كه با همسر  پدرش ازدواج كند واين تحريم به محض اینکه پدرش او را عقد كرد حاصل  مى شود.
ج–   تحريم به سبب شير خوارگى:
خداوند متعال مى فرمايد  »وَأُمَّهَاتُكُمُ اللاتِي أَرْضَعْنَكُمْ وَأَخَوَاتُكُمْ مِنَ الرَّضَاعَةِ»(ومادرانى كه به شما  شير  داده اند وخواهران رضاعى تان) 
همچنان پيامبر صلى الله عليه وسلم  فرموده است : «الرضاعة تحرم ما تحرم الولادة»(شير  خوارگى حرام  مى كند آنچه را نسب حرام ميكند)(صحيح  امام بخارى : ۵۰۹۹ / ۱۳۹ /)(امام مسلم  ۱۴۴۴۴ / ۱۰۶۸ / ۲ )  ،(سنن الترمذى  : ۱۱۵۷ / ۳۰۷ / ۲ )
(تمام كساني كه از طريق نسب نكاح شان حرام است از طريق رضاع نيز حرام است) 
( از جانب شيرده همه  خويش  شوند از جانب شير خواره زوجان  وفروع  . )
شير خور نميتواند  با افراد زير ازدواج كند:
۱- زن شير دهنده ، (مادر  رضاعى )
۲- مادر زن  شير دهنده 
۳-مادر  شوهر شير دهنده
۴-خواهر زن   شير  دهنده 
۵- خواهر شوهر شير دهنده  
۶- دختران پسر ودختر شير دهنده  
۷- خواهرشيرى:
 مقدار  شير كه  با خوردن آن  تحريم ثابت مى شود:موضوع قابل بحث بین علماء میباشد از جمله در حدیثی  از بی بی عايشه  )رضى (روايت گردیده است  كه پيامبر صلى الله عليه وسلم فرموده است : » لا تحرم المصة والمصتان«  
( با يك  يا دوبارمكيدن  تحريم ثابت نمى شود)(صحيح امام مسلم  ۱۴۵۰ / ۱۰۷۳ / ۲ )
 (سنن الترمذى   ۱۱۶۰ / ۳۰۸ / ۲ ۹ )  از ام فضل روايت است  كه پيامبر صلى الله عليه وسلم فرموده است : «لا تحرم الر ضعة أو الر  ضعتان ، أوالمصة او المصتان»
(بايك  يا دو  بار شير خوردن ويا يك يا دو بار  مكيدن تحريم ثابت نميشود. (صحيح امام مسلم ۱۴۵۱/ ۲۰/ ۱۰۷۴ /۲ ).  
مسايـــل :  
پسرى بنام محمود  كه داراى 3 برادر  است از پستان مادر  نوريه كه داراى  2 خواهر 
است  شير  خورده ، نوريه  وخواهر اش  براى محمود حلال نيستند. اما  نوريه  وخواهرانش  مى توانند به قيد نكاح   برادران  محمود در آيند . 
وقتى  شير خوارگى در نكاح  مدار  اعتبار است  كه سن كودك  شير خوار از دوسال  وششماه زياد نشده باشد ، خـواه  شير   را مستقيمٱ ء از پستان  بچوشد يا از طريق  چوشك ويا امثال آن.
قرآن عظيم الشان ميفرمايد :  «  والوالدات ير ضعن أولادهن حولين كاملين لمن أراد أ ن يتم الرضاعة »(بقره  233 )(مـا دران ) اعم  از مطلقه وغير مطلقه ( دوسال  تمام فرزندان  خود را  شير  مى دهند هرگاه  يكى از  والدين يا هردوى  ايشان   خواستار تكميل دوران  شير خوارگي شوند.
از ام سلمه روايت است  كه پيامبر صلى الله عليه وسلم  فرموده است : «لا يحرم من الرضاع إلا  ما فتق الآ معا ء  فى الثدى وكان قبل  الفطام»(سنن الترمذى : ۱۱۶۲ / ۳۱ / ۲ )( شير خوارگى موجب تحريم ازدواج نمى شود  مگر زمانى كه شيربه روده كودك  برسد (بطوريكه روده كودك  تنها  ازآن تغذيه كند )وقبل  از دو سالگى باشد.
زنانى كه بطور مؤقت حرام شده اند:
۱-جمع  بين دو خواهر  )  دو خواهر  را در يك زمان  به ازدواج  خود در آوردن ( ، خداوند متعال مى فرمايد:«وأن تجمعوا بين الآختين إلا ما قد سلف » (نسا ء :۲۳ ).واينكه دو خواهر را با  هم جمع  آوريد ، مگر آنچه گذشته است .
 -۲ جمع بين زن  وعمه وخاله او :  به دليل حديث ابو هريرة از پيامبر صلى الله عليه وسلم  فرمود : «لا يجمع بين المرأة  وعمتها  ولا بين المرأة  وخالتها »(صحيح امام بخارى  :۵۱۰۹ / ۱۶۰ / ۹ )،  (صحيح امام مسلم : ۱۴۰۸ / ۱۰۲۸ / ۲ ).
۳ – زنى كه همسر  مردى ديگرى است  ودر عده  او به سر  مى برد : به دليل  فرموده خداوند متعال:«والمحصنات من النسا ء إلا ما ملكت أيمانكم »(زنانى شوهردار (بر شما  حرام شده  اند )مگر زنانى كه (آنان  را در جنگ دينى مسلمانان  با كافران )اسير  كرده باشيد ، كه بعد پاك شدن رحم  ايشان ، براى اسير  كنند گان حلال  مى گردند اگر چه  در ازدواج كسان ديگرى باشند.
۴-زنى كه سه  بار طلاق  داده شده ، ازدواج اوبا شوهر اولش  جايز  نيست ، مگر اينكه  مرد ديگرى بطور صحيح  اورا به ازدواج خـود در آورد سپس او را طلاق دهد ، به دليل  فرموده  خداوند متعال:«فإ ن طلقها فلا تحل  له من بعد  حتى تنكح زوجٱ غيره ، فإ ن طلقها فلا جناح  عليهما أن يتراجعا إن ظنا أن يقيما حدود الله »  پس اگر (بعد  از طلاق ورجوع بار ديگر هم )  او را طلاق  داد ازآن به بعد زن براى او حلال  نخواهد بود ، مگر اينكه  با شوهرى ديگر ازدواج كند ،  وبا  او آميزش جنسى نمايد و ازدواج  واقعى وجدى صورت گيرد  نه مؤقتى  وفريبكارانه ( در  اينصورت  اگر ) شوهر دوم (  او را طلاق داد ، گناهى برآن دو (زن وشوهر )  نخواهد بود  كـه (به كانون  زندگى زناشويى )  بر گردند ) وزن با شوهر اول  ازدواج نمايد (در صورتيكه اميدوار باشند كه مى توانند حدود الهى رامحترم  بشمارند و  پا بر جا  دارند.)
نظریات فقهای اسلامی در مورد مدت ودفعات شیر خوردن :
در مورد اینکه در چند دفعه شیر دادن برای اطفال حکم محرمات ایجاد میگردد ، فقهای اسلامی در مورد نظریات مختلفی  ارایه داشته اند که موجزآ ذیلآ بدان اشاره مینمایم :
– علمای احناف و علمای مالکیها و روایتی از امام احمد و جمهور علماء و بر این باورند که با یکمرتبه شیرخوردن محرمیت ایجاد میشود، زیرا میگویند که خداوند بطور عموم آنرا در قرآن ذکر کرده بدون ذکر تعداد شیر خوردن، خداوند میفرماید: «وَأُمَّهَاتُکُمُ اللاَّتِی أَرْضَعْنَکُمْ وَأَخَوَاتُکُم مِّنَ الرَّضَاعَة» ( النساء : 23) و پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده است: «إنما الرضاعة من المجاعة » یعنی: «همانا رضاعت (که محرم ساز باشد) انست که گرسنگی (نوزاد) را بر طرف کند». (صحیح البخاری – الفتح-9-146  ومسلم ( 2-1078) 
در ضمن امام نووی در المجموع از ابن منذر حکایت می کند که «علی ابن ابی طالب و ابن مسعود و ابن عمر و ابن عباس و عطاء و طاوس و سعید ابن مسیب و حسن بصری و مکحول و زهری و قتاده و حکم و حماد و اوزاعی و ثوری نیز بر این رای هستند».
 –  بعضی دیگر از علماء بر این باورند که حداقل بایستی 3 دفعه نوزاد شیر خورده باشد تا اینکه محرمیت ایجاد شود، زیرا پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده است که: «لا تحرم المصة ولا المصتان» صحیح مسلم ( 1450 ). یعنی "یکی یا دو مکیدن محرمیت ایجاد نمیکند" و این علماء گفتند مفهوم این حدیث اینست که بیشتر از دوبار به بالا محرمیت ایجاد میکند، و این اشخاص عبارتند از: أحمد بن حنبل در روایتی، و قول أهل ظاهر (بجز ابن حزم) و قول سلیمان بن یسار وسعید بن جبیر وإسحاق بن راهویه وأبی ثور وابن المنذر (المغنی ( 8-140 ) المحلی ابن حزم ( 10-13).
– نظر برخی دیگر از علماء بر اینست که حد اقل شیرخوارگی 5 مرتبه میباشد زیرا از عایشه رضی الله عنها روایت شده است که: «کان فیما أنزل من القرآن عشر رضعات معلومات یحرمن ثم نسخن بخمس معلومات فتوفی رسول الله وهن فیما یتلی من القرآن» یعنی: " از جمله آیات نازل شده در قرآن، آیة (عشر رضعات معلومات یحرمن) بود. «یعنی : ده بار شیر دادن معلوم (نکاح را) حرام می‌کند». سپس لفظ و حکم این آیه با آیه (بخمس معلومات) نسخ شد. «یعنی ک با پنج بار شیردادن معلوم». (تلاوت پنج بار شیردادن نسخ شد و حکم آن باقی ماند) سپس پیامبر صلی الله علیه و سلم فوت کرد ولی (به خاطر تأخیر نسخ آن) آیه نسخ شده از جمله آیاتی بود که (هنوز) جزو قرآن به حساب می‌آمد (11) روایت مسلم در الرضاع ( 1075 ) و أبو داود ( 2-323 ) والنسائی ( 6-100 ) وابن ماجة ( 1-265 ). واین مذهب امام شافعی  و ابن حزم و ابن تیمیه و شوکانی و ابن قیم جوزیه و ابن باز و ابن عثیمین میباشد و فتوای هیئت دائمی علماء سعودی بر این مذهب بر قرار است.
شیخ ابن عثیمین رحمه الله می گوید:
 «یکبار شیر خوردن در محرمیت موثر نیست، بلکه لازمست تا پنج بار شیر خورده شود، و همچنین این (شیر خوردن) باید قبل از سن از شیر گرفتن نوزاد باشد، یعنی قبل از اتمام دو سالگی باشد، و یک نوزاد اگر یکبار یا دو بار یا سه بار یا چهار بار شیر زنی را بنوشد فرزند رضاعی آن زن نخواهد شد، و بلکه لازمست تا پنج بار شیر بنوشد، اما اگر شک و تردید وجود داشت که آیا چهار بار شیر خورده یا پنج بار؛ در اینحالت اصل بر اینست که چهار بار شیر خورده، زیرا ما هرگاه در عددی در شک افتادیم همیشه کمترین را انتخاب می کنیم، و بر این مبنا اگر زنی بگوید: من این نوزاد را شیر دادم ولی نمی دانم چندبار بوده! آیا یکبار بوده یا دوبار یا سه بار یا چهار بار و یا پنج بار؟ ما می گوییم: این نوزاد فرزند رضاعی تو نیست، زیرا لازمست تا حتما پنج بار شیر بخورد بدون آنکه شک و تردیدی در آن وجود داشته باشد». الفتاوی الجامعة للمرأة المسلمة (2/768) .
بر این اساس، خوردن یکبار شیر موجب رضاعت نیست، و لذا ازدواج دختر و پسری که فقط یکبار شیر زنی را خورده باشند با فرزندان آن زن جایز است.
در ضمن سن آنها در هنگام شیر خوارگی نباید از دو سال بیشتر باشد، یعنی اگر نوزادی سن بیشتری از دوسال داشته باشد و پنج بار و یا حتی بیشتر از آن از پستان زنی شیر بنوشد، بعنوان فرزند رضاعی محسوب نخواهد شد و ازدواج آن نوزاد با فرزندان اصلی آن زن جایز است.
و نظر ما اینست که اگر رعایت احتیاط شود و به قول امام ابو  حنفیه و جمهور علما عمل شود، موجب خواهد شد تا خویشتن را از شک و تردید و شبهه دور کنید، اما اگر به رای امام شافعی و دیگر علمای هم نظر وی اعتماد کنید، ما آنرا جایز می دانیم زیرا دلایل شافعی محکمتر از بقیه است.

پایان