آرشیف

افغانستان از نخستین کشورهایی بود که پس از به پایان رسیدن انقلاب در اندونزی، این کشور را به رسمیت شناخت و  روابط دیپلماتیک میان دو کشور در سال ۱۹۵۴ رسماً برقرار شد و سفارت افغانستان در جاکارتا گشایش یافت. همچنین با امضای توافقنامۀ دوستی میان افغانستان _ اندونزی سوکارنو (نخستين رئیس جمهور)  در سال ۱۹۶۱میلادی از افغانستان بازدید کرد. همچنين پس از سال ۲۰۰۱ میلادی و سرنگونی طالبان، اندونزی روابط دوجانبه بیشتر شده و توافقنامۀ جدید در بخش های سیاسی، تجارتی و فرهنگی امضا شد.
 
علل سياسي و امنيتي:
راهبردي: اشرف‌غنی احمدزی قبلا پنج حلقه را در سیاست خارجی  کشور تعریف کرده بود: حلقه اول همسایه‌ها، حلقه دوم کشورهای اسلامی، حلقه سوم اروپا، امریکا و کانادا، حلقه چهارم آسیا و حلقه پنجم سازمان‌های بین‌المللی. از جمله پنج حلقۀ کشور‌های اسلامی در حلقۀ دوم قرار دارد و اندونزی نیز با توجه به نقش رو به رشد و پررنگ تر شدن و همچنين وزنه بزرگترين كشور اسلامي در سیاست خارجی افغانستان از جایگاه مهمی برخودار است. در این راستا به نظر میرسد کابل اکنون تلاش میکند از ظرفیت بزرگترین قطب جمعیتی مسلمان و کشور در حال رشدی بهره گیرد. در واقع از يك سو ثبات استراتژیک در سیاست داخلی و خارجی و تلاش براي رهبری حرکت پرشتاب جنوب شرق آسیا برای رسیدن به جایگاهی شایسته در جهان در كنار واقعیت هایی چون نوظهور بودن و یکی از چهار قدرت مهم آینده قاره آسیا موجب شده كابل به توان و پتانسیل اندونزی توجه بيشتري كند. در بعد ديگري هر چند دولت اين كشور با حذف احزاب تندرو  در سال 2017 چون حزب التحریر با امضای فرمان  دولت و توجه به اصول پانکاسیلا با رفع چالش ها و تهدیدات مختلف مسیر توسعه یافتگی بدون چالش افراط گرایی را مي پيمايد. ولي صدها اندونزیايي در سال‌های گذشته به داعش در سوریه پیوسته بودند خطر بازگشت آنها به افغانستان نيز همچنان و جود دارد. لذا ممكن است نوعي همكاري امنيتي بين دو كشور نيز  در اين حوزه تقويت گردد.

كمك اندونزی در حوزه سياسي و صلح و ثبات در افغانستان: از يك سو بايد گفت در سالهاي گذشته كابل تلاش كرده است تا دفتر سیاسی طالبان افغانستان در دوحه را به کشور دیگری منتقل کند. در واقع در شرایطی که دفتر طالبان در قطر به فعالیت خود ادامه داده و بسیاری از دیدارهای با طالبان از راه دفتر دوحه انجام می‌شود‏، اما با پذيرش جاكارتا كابل اميدوار است براي ميزباني از انتقال دفتر طالبان از کشوری عربی و نزدیک به محل نهادها و حامیان به کشوري در جنوب شرق آسیا رهبران طالبان حمايت و آزادی عمل پیشین را نخواهد داشت و از دامنه نفوذ بازيگران عربي (رسمي و غير رسمي) در طالبان كاسته ميشود.
بسياري در كابل بر اين نظرند كه اندونزی به نيكي شرایط توسعه تجارت و سرمایه گذاری اندونزی را می داند و اگر خواستار تجارت و سرمایه گذاری و بازسازی حوزه های مختلف منطقه آسياي مركزي است مي تواند از توان ترانزيتي افغانستان نيز بهره  گيرد. در اين ميان فرصت های سرمایه گذاری در افغانستان هم مي تواند تقویت هرچه بیشتر روابط و همکاری ها میان اندونزی و افغانستان باشد و افغانستان ظرفیت اتصال کشورهای آسیای مرکزی به از طریق افغانستان به کشورهای جنوب آسیا را فراهم كند.
گذشته از اين  اکنون سیاست خارجی اندونزی تلاش مي کند تا ایفای نقش بيشتري در سطحی از معادلات منطقه‌ای یا بین‌المللی داشته باشد. در مقابل نيز در چند سال گذشته، کابل خواسته است قدرت‌های منطقه و فرامنطقه ای چون چین ، ترکیه؛ امریکا و  عربستان در قالب نشست‌های چند جانبه میانجی بین کابل و اسلام آباد شوند. اما هم کوشش‌های چین برای اینکه اسلام‌آباد را به همکاری در روند صلح افغانستان تشویق کند نتیجه نداده و هم ترکیه؛ امریکا و  عربستان نیز به نظر نمیرسد در جهت منافع افغانستان گام برداشته باشند و فشارهایی را بر پاکستان وارد کرد باشد. لذا کابل اکنون می کوشد صلح را با میانجی‌گری اندونزی و ایجاد کمیته مشترک علما بین سه کشور با محوریت شواری عالی صلح افغانستان بدست آورد. در این نگاه با توجه به هماهنگي قبلي رئیس جمهور اندونزی در دیدار با رئیس جمهور پاکستان برای پایان جنگ در افغانستان و برقراری صلح در این کشور (طرح تشکیل کمیته مشترکی بین علمای سه کشور ) دولت وحدت ملی کوشش می کند از حضور سیاسی روز افزون اندونزی در صحنه منطقه ای و جهانی بهره برد و هم به روند حوزه سياسي و صلح و ثبات در افغانستان كمك كند و هم راه تماسی با طالبان از دالان پاکستان خارج و در اندونزی دموکراتیک و میزبان قرار گيرد.
 
بسترها و علل اقتصادی و اجتماعي
قبلا سند های همکاری در عرصه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی  میان افغانستان و اندونزی به امضا رسیده بود و در یک سال گذشته اشرف غنی رئیس جمهور در دیدار با جوکو ویدودو رئیس جمهوری اندونزی در جاکارتا با تقویت روابط تجاری و سرمایه گذاری بین دو کشور بحث و تبادل نظر کردند. در این بین گسترش روابط تجارتی میان دو کشور، سرمایه گذاری های مشترک، ایجاد شورای تجارتی افغانستان – اندونزی و برگزاری برنامه های مشترک و.. در حالی است که روابط تجارتی بین دو کشور تاکنون سالانه فقط به ۱۶ میلیون دلار می‌رسد. در این ميان  در وضعیت نوین روابط به نظر میرسد كابل توجه ویژه ای به گسترش روابط در این حوزه دارد. در واقع جایگاه اندونزی (چهارمین کشور پرجمعیت دنیا ،بزرگ ترین اقتصاد جنوب شرق آسیا در سال 2017  و از کشورهای فعال در عرصه سیاسی و اقتصادی منطقه در شرايطی است که اين كشور سال 2017 را با قدرت آغاز کرده و با بهبود مدیریت مالی و اعتباری و تداوم افزایش صادرات نگاهی نو به حضور بیشتر در جهان اسلام و منطقه دارد. در همين راستا از آنجا كه چشم اندازهايي در مورد نقش اندونزی به عنوان یک اقتصاد برتر آینده جهان (تا سال ۲۰۲۵ جزء ۶ اقتصاد نوظهور دنیا)، تغییر جایگاه، عضویت اندونزی در گروه ۲۰ ، افزایش تولید ناخالص داخلی اندونزی به ۷ تریلیون دلار و… موجب شده است تا تمايل به حضور هر چه بيشتر اندونزي در افغانستان مد نظر رهبران افغانستان باشد.
علاوه بر اين در يك دهه گذشته سالانه هزاران پناهجوی افغان کوشش كرده اند خود را از راه اندونزی به استرالیا برسانند که گاهی صدها تن آنان در آب‌های اندونزی غرق نیز شده‌اند. اما با سخت شدن سیاست‌های استرالیا برای پناهجویان و مسدود شدن راه دریا، هزاران پناهجوی افغان در کمپ‌های اندونزی حضور دارند و كابل ميتواند با گرم شدن روابط کابل – جاکارتا، با اصلاح روند مهاجرت به کشورهای اندونزی و استرالیا ، جلوگيري از افزایش قاچاق انسان و مرگ مهاجران، حل مشکل پناهجویان و زندانیان افغان در اندونزی ، اصلاح روند مهاجرت به کشورهای اندونزی و استرالیا ، جلوگيري از افزایش قاچاق انسان و مرگ مهاجران گام هايي را براي حل اين چالش ها بردارد.

الگوي جاکارتا
نخبگان كابل در دولت وحدت ملي معتقدند اندونزی در گذشته، مشابهت‌های بسیاری با بحران هاي كنوني افغانستان چون درگيري داخلی، فساد اداری سازمان یافته، فقر گسترده، تجزیه طلبی و… داشت؛ اما اكنون اندونزي در یک جامعه میانه رو، چند قومي و مذهبي با ارایه آموزش‌های دینی بدور از پرورش افراط گرایی، نبرد با افراط گرایی و تروریسم، اشتغال زایی و مبارزه با فقر، کثرت فرهنگی- قومی و وحدت ملی، حل منازعات داخلی ، رشد اقتصادی، دستيابي به صلح و ثبات و… از کشورهای موفق جهان است و مي تواند الگويي مهم براي كابل در گذر از چالش هاي گوناگون ‌باشد.
 
چشم انداز:
آنچه مشخص است بسترهاي گوناگوني براي توسعه روابط دو سويه كابل و جاكارتا وجود دارد و دولت افغانستان تلاش ميكند تا با درك قدرت و توان اندونزي از پتانسيل هاي اين كشور در حوزه هاي گوناگون در جهت حل چالشها بهره برد. در اين رويكرد كابل مي كوشد با تشويق افزايش ظرفيت هاي سفارت اندونزي در افغانستان ، تقويت سفارت در جاكارتا، توجه به الگوي اندونزي در توسعه، انتقال تجربیات در كنار حضور پر رنگ تر در صحنه سياسي صلح و ثبات در افغانستان روابط دو كشور را وارد مرحله نويني كند.
 
 
 فرزاد رمضاني بونش
تحليل گر ارشد مسائل افغانستان
شمس