آرشیف

براثرتلاشهای وزارت محترم حج واوقاف و ریاست حج واوقاف ولایت غور،سمینار دو روزه ای تحت عنوان " اضرارازدواجهای اجباری وقبل ازوقت ازدیدگاه اسلام " برای 50 نفر ازعلماء ،خطباء مساجد واساتید مدارس دینی ولایت غور دایرشد. دراین سمیناراستاد مرتضی حامد رئیس تعلیمات علوم دینی وتدریب ائمه مساجد وزارت حج واوقاف ، ومفتی شمس الرحمان فروتن عضو سرتاسری شورای علماء افغانستان ومسول دارالافتاء شمسیه کابل ، به حیث استاد، مضامین علمی خویش را برای علماء ارائه نمودند.
سمینار باتلاوت ایات چند ازکلام الله مجید، سخنان محمد امین توخی معاون ولایت غورشروع شد. الحاج احمد شاه مجیدی رئیس حج واوقاف ولایت غور به میهمانان واشتراک کننده گان خیرمقدم وخوش آمدید گفت .استاد مرتضی حامد اهداف سمیناردو روزه را بیان نموده وگفت :وزارت حج واوقاف به عنوان عالی ترین مرجع دینی به همکاری ارگانهای بین المللی درسال قبل 1000 نفرازعلماء را در23 ولایت درارتباط با محافظت اطفال آموزش داده است و80 درصد علما مسولانه پیامهای را به مردم انتقال داده است . وی اضافه نمود : این برنامه بیشتر درمحور سنت وقرآن می چرخد وعلماء هم وظیفه دارند تا با استفاده ازعلم وتجربه خویش به مردم آگاهی دهند.
درروز اول سمینار استاد مرتضی حامد موضوعات ذیل را به اشتراک کننده گان ارائه نمود:1- ازدواج ومفهوم خانواده دراسلام: که ازدواج وتشکیل خانواده دراسلام حق زن ومرد است وبا اشاره به آیه 21 سوره روم هدف ازازدواج دراسلام سکون وآرامش روحی وروانی مرد وزن والفت ومهر محبت بین زوجین می باشد. 2- هدف ازتاسیس نظام خانواده درسیستم های حقوق مشهورجهان: عبارت ازرفع نیازهای جنسی ازراه مشروع،تولید نسل ، حفظ ارزشهای انسانی ،تحدید وتنظیم وظایف خانواده درچارچوب قانون وشریعت بیان گردید.3- درمبحث سوم، چالشهای فرا راه قانون مند شدن ازدواج واهداف نظام خانواده درادیان الهی به صورت ذیل ارائه شد:1- نامزدی قبل ازوقت، نامزدی درایام صغارت،فشارخانوادگی قبل ازبلوغ،فشار زورمندان ومتنفذین محلی برای کسب رضائیت اجباری اولیای دختر برای ازدواج، مشکلات اقتصادی وفقر،موجودیت عرف وعنعنات نا پسندیده ،
درقسمت چهارم، تاریخچه سن قانونی ازدواج درادیان وتمدنهای گذشته ومعاصر مورد بحث وبررسی قرارگرفت:حد اقل سن ازدواج برای دختران وپسران درکشورهای اسلامی ، مصر(15 سال تمام برای دختروپسر)، سوریه (18 برای پسر و17 برای دختر) ، امارات متحده عربی(18 برای پسرو17 برای دختر)، ایران(13 برای دختر) ، افغانستان(16 برای دخترو18 برای پسر) ،اردن (16 برای مرد و15 برای دختر)تونس( 20 سال برای مرد و17 برای دختر) ذکرگردیده است.
درروز دوم مفتی شمس الرحمن فروتن عضو شورای سراسری علماء افغانستان ورئیس دارلافتاء شمسیه کابل مطالب علمی ذیل را برای علماء ،خطباء واساتید مدارس دینی ولایت غور ارائه نمود:
1- شرایط ازدواج دراسلام(تدین،رضائیت ،عقل ،بلوغ،شاهدین،..)عنوان شد.2- سن ازدواج در نصوص شرعی موضوع دوم مورد بحث بوده وچنین بیان شد که :(درنصوص شرعی اسلام(قران وسنت) سن معینی برای ازدواج زن ومرد تعیین نشده است، اما در قران مجید سن معین برای ازدواج ومسایل اقتصادی همانا سن بلوغ ورشد ذکر گردیده است . این منطق قران کریم باتوجه به حالت فیزیکی ومدنی طفل ، حالت اقتصادی خانواده های مسلمان ،وضعیت اقلیمی وحالت جوّی مناطق مختلفی ازجهان کاملاًهمخوانی وهمآهنگی دارد.)
3- دیدگاه فقها راجع به عدم نکاح قبل از بلوغ:مفتی شمس الرحمن قبل از تشریح این موضوع به نکاح حضرت پیامبربزگواراسلام با حضرعایشه (رض) درسن 9 سالگی اشاره نموده گفت: ازدواج پیامبروازواج مطهرایشان یک استثناء است. ازدواج دختردرسن 9 سالگی مباح است .اما امرمباح ، وجوب را افاده نمی کند. بعدا ایشان به طور مشرح نظرعلمای جهان اسلام را درمورد نکاح قبل ازبلوغ به شکل ذیل عنوان نموده گفت:
ابن شبرمة وأبو بكر الأصم وعثمان البتي رحمهم الله می گویند: 
أنه لا يزوج الصغير والصغيرة حتى يبلغا، لقوله تعالى: {وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ [النساء–آیه 6
• ترجمه: یتیمان را ( پيش از بلوغ با در اختيار قراردادن مقداري از مال و نظارت بر نحوه‌ي معامله و كارآئي ايشان در ميدان زندگي ، پيوسته ) بيازمائيد تا آنگاه كه به سن ازدواج مي‌رسند . اگر از آنان صلاحيّت و حسن تصرّف ديديد ، اموالشان را بديشان برگردانيد. الفقه الإسلامی وادلته: ج9 – ص:177.
• درمیان فقهاء اسلام ابن شبرمه ابوبکر اصم وابوعثمان بتی میگویند:نکاح تاوقتیکه زن بالغ نشود باید صورت نگیرد،ایشان در پرتو آیه ششم سوره نساء که فوقاً ذکر گردید، قرارذیل استدلال می کنند :
1- طرفین (دختروپسر) به سن بلوغ برسند،پس اگرنکاح پیش ازبلوغ جایزباشد، ذکر این قید(بلوغ) که در آیه ششم سوره نساء آمده است ، مفهومی ندارد.
• 2- برای پسرودخترنابالغ،ازدواج ویا نکاح فایده ی ندارد.(چون در ازدواج منافع ومصالحی نهفته است که باید طرفین ازدواج به آن پی ببرند ودر برابرآن احساس مسئولیت نمایند،هنگامی که نابالغ باشند ورشید نباشند واز مصالح ومنافع ان بیخبر باشند،پس ازدواج برای چنین افرادی در چنین مرحله ی اززندگی مفهومی ندارد.)
• هرگاه به چنین مصالحی اهتمامی صورت نگیرد وبدون درنظرداشت سن بلوغ مراسم نکاح برگزار گردد، این نوع نکاح به نحوی براساس اجبار واکراه وبدون رضائیت قلبی انها صورت گرفته است،که این امر خلاف نص صریح آیه قرانی است.
• پیامبر خدا صلی الله علیه وسلم، به اصل رضائیت،اصل حق انتخاب ومسئولیت های یکسان والدین درتنظیم خانواده،حق مالکیت واکتساب از سرمایه ی دست داشته تاکید فراوان داشتند. واین دستوری است برای همه مسلمانان جهان تا برای رعایت ازآن وحمایت از حق قانونی زنان ومردان توجه عادلانه ورفتار اسلامی نمایند.
• 3- ابن حزم از بزرگترین علمای اندلس اسلامی نظرداردکه نکاح صغیر درست نیست واگر واقع شد این نکاحصحیح نیست وفسخ میگردد.
• ازانجائی که صغیر وصغیره به مفهوم وفلسفه ازدواج وبه عباره دیگر به نفع وضرر ازدواج پی نمی برند، ویا به هدف این پیوند درک نمیکنند ونمیدانند که این مراسم به چه مفهومی وبرای چه مصلحتی برگزار گردیده است، این امر را ثابت می سازد که نکاح انها جواز ندارد.
• 4- از طرف دیگر صغیر وصغیره به نکاح ضرورت ندارند ؛ زیرا نکاح برای رفع یک ضرورت چند بْعدی وکلان انسانی انجام میشود. در شرایطی که انها به این امر مهم ضرورتی وآگاهی نداشته باشند، لذا نکاح انها غیر قانونی شمرده میشود.
درروزپایانی وبعد ازارائه مطالب مفصل علمی ، سمینار به شکل ذیل نتیجه گیری شد:

در قرآن کریم با مثالی از حق ایتام، سن ازدواج را مرحله ی بلوغ وسپس رشید بودن ذکر نموده است.
2- در احادیث پیامبر بزرگ اسلام ، اصل رضائیت وقناعت دختر به ازدواج واعلام موضع مثبت او در پذیرش ویا عدم پذیرش ازدواج با شخص معین را ملاک مشروعیت ازدواج ذکر نموده است. در این حالت تا زمانی که دختر به بلوغیت نرسیده باشد نمیتواند اعلام موضع کند.
3- ابن شبرمه وده ها فقیه دیگر نکاح خورد سالان را ممنوع و به ضرر طفل میداند.
4- تجارب وتحقیقاتی که علم طب انجام داده ها به وقوع می پیوندد، واضراری که ناشی ازاین نوع ازدواج تاکید جدی بر جلوگیری از نکاح خورد سالان میباشد.
لذا؛ باتوجه به نصوص شرعی که برای جلوگیری از نکاح خورد سال ودلایل قناعت بخشی که در اضرار نکاح صغار آمد وهمچنان موقف قانونی که قوانین مدنی کشور های مختلف در مورد داشتند مشخص میگردد که نکاح اطفال به مصلحت طرفین نبوده واضرار ناشی از این نوع نکاح نه تنها در میان مسلمانان بلکه در میان سایر ادیان واندیشه های اجتماعی ناجایز وخلاف روحیه قوانین حاکم برکشور ها می باشد.
لذا در افغانستان به عنوان بخشی از این پیکره عظیمی انسانی نباید بر مصالح علیای انسانی به خصوص اطفال عزیز که آینده سازان جامعه مااند پای گذاشت ؛ بلکه بگذاریم تا اطفال به سن قانونی وسن رشد خویش برسند وخود تصمیم بگیرند مطابق شریعت اسلامی وبراساس دساتیر رسول گرامی اسلام ، برای انتخاب همسر خویش اقدام به ازدواج مشروع وقانونی نمایند
درپایان این سمینار استاد مرتضی حامد رئیس تعلیمات اسلامی وتدریب ائمه مساجد وزارت حج واوقاف ، وجیبه رهبران دینی در جلوگیری از ازدواج های قبل از بلوغ را چنین عنوان نمود:
علما به عنوان یگانه قشربااعتماد ومورد احترام مردم میتوانند اقدامات ذیل را مرعی دارند:
1- از طریق منابر ومساجد مردم را آگاهی بدهند تا از اقدام به ازدواج های قبل از بلوغ جلوگیری نمایند.
2- پیام های اساسی راجع به جلوگیری از نکاح اطفال را در پرتو نصوص شرعی به عامه مردم به خصوص نمازگزاران وشاگردان مدارس ومکاتب ، انتقال بدهند.
3- اضرار ناشی از ازدواج های قبل از بلوغ را از طریق منابر،مساجد،حسینیه ها ودرجریان محافل عروسی وسایر ایام مذهبی به مردم تشریح نمایند.
4- مردم را به ازدواج های قانونی وبعداز سن بلوغ وسن رشد ، تشویق وترغیب نمایند.
5- فواید ازدواج های بعدازبلوغ وبعداز سن رشد را از نظر شریعت اسلامی وقوانین مدنی توضیح وتشریح نمایند.
6- هنگام عقد ازدواج با دقت در تذکره ویا شناسنامه ی دختران وپسران که سن ولادت دران قید ودرج گردیده است، میتوانند تصمیم عاقلانه ومشروع بگیرند واگر سن آنها به مرحله بلوغ ورشد نرسیده باشند، از عقد ازدواج انها وخواندن خطبه نکاح زوجین،امتناع ورزند.

با احترام
جواد رضایی
رئیس دفترحقوق بشر (یکی ازاشتراک کننده گان این سمینارعلمی ) مورخ 29/8/1392