آرشیف

امام حافظ ابوعلی سعید بن عثمان بن سکن بن سعید بن مُصعَب بن رستم بن برثنه بن کسری أنوشیروان بغدادِي مصرِي ملقب به بَزَّار بوده، و نسب فوق را ابن عساکر دمشقی به نقل أبی عامر عَبدَرِي برایش بیان نموده است.(3) نامبرده محدثی مشهور، نسب شناس، ادیب و شاعری بزرگ بود. گرچه وی در سال 294 هجری قمری مطابق سال 906 میلادی در بغداد متولد گردید،(1) اما اجدادش اصالتاً اهل سرزمین های شرق اسلامی یعنی خراسان می باشند. موصوف برای تحصیل علم و یادگیری حدیث مسافت بین رود خانه های جیحون(آمو) و نیل را پیمود، و در شهرها و آبادی های مختلف ماوراء النهر، خراسان، عراق، شام و مصر از رجال بسیاری استماع حدیث کرد، و عاقبت به مصر رفت، او در این سفرها به تجارت نیز می پرداخت و هزینه سفرهایش را تامین می کرد. ابن سکن اولین محدثی است که صحیح بخاری را در مصر رواج داد، او صحیح بخاری را از شاگرد مستقیم او محمد بن یوسف فِرَبرِي فراگرفت، و روایت او گرچه در مشرق رواج نیافت، ولی به وسیله شاگردانش چون جهنِي و ابن مفرج به اندلس برده شد، و در طی قرون متمادی در آن جا رواج یافت.(2) ابن سکن در دمشق از محمد بن خُرَیم، طاهر بن محمد، ابا الدحداح، ابا الحسن احمد بن عمیر بن یوسف بن موسی بن جَوصَا، أبا علي حصائرِي، أبا جعفر محمد بن عبدالحمید مؤدب، سالم بن معاذ، محمد بن بَکَّار، سعید بن عبدالعزیز حلبِي، أبا عَرُوبه حَرانِي، مکحول، سعید بن هاشم طبرانِي، محمد بن ایوب صموت، محمد بن زیان، محمد بن بشر عکرِي و در مصر از علی بن احمد علَّان، اباجعر طحاوِي، و محمد بن محمد بن بدر باهِلِي و در بغداد از اباالقاسم بغوِي هروی، یحیی بن محمد بن صاعد، ابابکر بن ابی داود، محمد بن منصور شعبِي، ابا حامد حضرمِي، ابا عبید قاسم بن سلام هروی، ابا عبدالله حسین بن اسماعیل محامِلِي، احمد بن اسحاق بن بهلول و در واسط از علی بن عبدالله بن مُبشر، جسر بن محمد واسطِي، محمد بن محمود واسطِي و در أبُله از ابا یعلی محمد بن زبیر بن فضل أبلِي، محمد بن غسان بن حبله عَتکِي و در بصره از اباعلی محمد بن سلیمان مالکِي، و در کوفه از ابا العباس بن عَقده و در خراسان از شاگرد امام بخاری  ابوعبدالله محمد بن یوسف فَرَبرِي و در مرو از عمر بن احمد و در سرخس از ابا العباس دَغُولِي، و در نیشابور از ابامحمد و ابا حامد پسران شرقِي، مکی بن عبدان و دیگران حدیث شنیده، و از او ابوسلیمان بن زَبر رَبَعِي، ابوعبدالله بن مَندَه، عبدالغنی بن سعید أزدِي، ابوالقاسم خلف بن قاسم بن سهل أندلسِي، ابوعبدالله محمد بن حسن، علی بن محمد بن یحیی دقاق، عبدالرحمن بن عمر بن نَحاس، عبدالله بن محمد بن أسد قُرطبِي، ابوجعفر بن عون الله، قاضی ابوعبدالله محمد بن احمد بن محمد بن مُفَرَّج أندلسِي و ابومحمد عبدالله بن محمد جُهَنِي أندلسِي روایت کرده اند.  ابن عساکر دمشقی می گوید: در نامه أی که به خط ابوطاهر مشرف بن علی بن خَضِر بن عبدالله بن تَمَّار مصرِي خواندم، آمده بود، که می گوید: ابوالحسن احمد بن محمد بن مرزوق مُعَدّل در مصر گفت: وفات حافظ ابوعلی سعید بن عثمان بن سکن در شب چهار شنبه پانزدهم ماه محرم سال 353 هجری قمری مطابق سال 965 میلادی بوده است.(3)  
   حاجی خلیفه در کتاب کشف الظنون می نویسد: حافظ ابوعلی سعید بن عثمان بن سعید بن سکن بصرِي بغدادِي ساکن مصر بوده است. موصوف در سال 294 هجری قمری متولد گردید، و در سال 353 وفات یافت. از تصانیف او کتب ذیل می باشد: 1 – السنن فِي الحدیث. 2 – الصحاح المأثورة عن النبی صلی الله علیه و سلم. 3 – الصحیح المنتقی فِي الحدیث.(4) ابن حزم اندلسی از تصانیف ابن سکن توصیف نموده، اما می گوید: در بین آن ها غرائبی نیز دیده می شود.(1)
   خیرالدین زرکلِي در کتاب اعلام آورده است: ابوعلی سعید بن عثمان بن سعید بن سکن بغدادی از جمله حفاظ حدیث بوده است. وی در مصر ساکن گردید، و در همانجا وفات یافت. ابن ناصرین می گوید: ابن سکن یکی از ائمه و حافظ حدیث و مصنفی قابل اعتماد بود، او به مناطق زیادی سفر نمود، با اشخاص بسیاری دیدار کرد، و مطالب کثیری را جمع و تصنیف نمود. و او راست کتاب الصحیح المنتقی در حدیث.(5)

منابع و مآخذ:
1 – سیر اعلام النبلاء – جلد سوم – صفحه 909 – به شماره 3294 – تالیف امام ابوعبدالله شمس الدین ذهبی – عربی.
2 – دائرة المعارف بزرگ اسلامی – جلد سوم – صفحه 694 و 695 – نویسندگان بخش فقه، علوم قرآنی و حدیث – فارسی.
3 – تاریخ دمشق – جلد بیست و یکم – صفحه 218، 219 و 220 – به شماره 2519 – تالیف ابن عساکر دمشقی – عربی.
4 – کشف الظنون – جلد پنجم – صفحه 220 – تالیف مصطفی بن عبدالله قُسطُنطنِي رومیِي حنفِي معروف به حاجی خلیفه – عربی.
5 – اعلام زرکلِي – جزء سوم – حرف سین – صفحه 98 – تالیف خیرالدین زرکلِي – عربی.