آرشیف

اثر ارزشمند محترم عزیز احمد پنجشیری توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری

بسم الله الرحمن الرحیم

به ادامه مطالعات، اینبار فرصت مهیا شد که جغرافیای تاریخی غور، اثر ارزشمند پوهنمل عزیز احمد پنجشیری را مطالعه نموده و با چاپ تازه آن که توسط "بنیاد فرهنگی جهانداران غوری" و به کوشش نثار احمد حبیبی غوری برای دومین بار اقبال چاپ را یافته است تطبیق و مقابله نمایم.
پوهنمل عزیز احمد پنجشیری که همین حالا به رتبه علمی پروفیسور ارتقا نموده است، درحق راجع به وضعیت جغرافیایی غور تاریخی درست و خوبی را نوشته است که تاکنون باتاسف هیچ یک از غوری تبارها همچنین جغرافیای تاریخی درمورد غور ننوشته اند. اینرا نیز باید یادآورشوم که بنابر ملحوظاتی جناب پروفیسور عزیز احمد پنجشیری منحیث یک تاجیک تبار درمورد قضایای غور پشتون گرایی نموده است. تا جایی که مطالعات همگان نشان میدهد، پیرامون وضعیت عمومی غور به خصوص نژاد شان بگو مگوهای مختلف بین مورخین و دانشمندان جریان دارد. یگانه سند تاریخی که یک بحث مفصل درمورد غوری ها در آن صورت گرفته است، تاریخ طبقات ناصری اثر قاضی منهاج سراج جوزجانی میباشد که هر دو جلد آن توسط مرحوم استاد عبدالحی حبیبی قندهاری گردآوری، تصحیح، تعلیق و توشیح شده است، میباشد.
برای اینکه از هدف مورد نظر به حاشیه نروم اینرا منحیث آخرین دیدگاه نوشته و بعد، آنچه که در جغرافیای تاریخی غور توسط "بنیاد فرهنگی جهانداران غوری" دستبرد و خلط شده است، برداشت های خود را برای مطالعه کنندگان این مقاله به میان میگذارم.
غور، درمورد واژه یی غور و تعریف یابی آن هر نژاد به نفع خود تعبیر کرده است از قبیل: مورخین عرب غور را قعر و چقوری تعریف کرده، مورخین پشتو آنرا به غر و کوه نسبت داده، مورخین تاجیک از غور را به گرِ اویستا که معنای کوه و صخره را افاده میکند برچسب زده و اینکه مورخین ترک و ایماق آنرا به غوره، نورس، غوری (کسیکه سخی و نانده باشد) و غورک یعنی برآمدگی نسبت داده اند.
من از روی خوشبختی جغرافیای تاریخی غور را که برای اولین بار توسط پوهنمل عزیز احمد پنجشیری در سال 1360 تالیف و توسط انتشارات پوهنتون کابل به چاپ رسیده است را از پدرم بزرگوارم، به دست دارم و اینکه سال گذشته چاپ تازه آنرا که توسط بنیاد جهانداران غوری نشر گردیده بود نیز دریافتم و خیلی خوش شدم که امیدمیرود در آن دستبردی صورت نگرفته باشد ویا غلط نویسی صورت نگرفته باشد که این جغرافیای تاریخی را تحریف کند. اما، با تاسف از جمله شاهکارهای بنیاد جهانداران غوری بعد از نشر مجدد تاریخ "طبقات ناصری" ، این کتاب (جغرافیای تاریخی غور) میباشد که همچنین مشکلات فراوان را دارد. بنیاد فرهنگی جهانداران غوری بدبختانه بجای حفظ تاریخی خود، میخواهند که تاریخ خود را بیشتر مجهول و مهبم سازند. پیرامون چاپ تاریخ "طبقات ناصری" توسط این نهاد، استاد غلام حیدر یگانه، استاد غلام نبی ساقی و دیگر غوری ها – واکنش و دیدگاه های خود را در آن وقت به میان گذاشتند. اما، اینبار خواستم که من چون یک غوری ادای مسوولیت نموده و این تکلیف را روشن سازم:

مشکلات عمومی چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری:

   1.  در چندین جا به جای پوهنمل و پوهنیار در موقف علمی عزیز احمد پنجشیری (پوهاند یا پروفیسور) ذکر شده است. که این خود نشاندهنده عدم آگاهی بنیاد فرهنگی جهانداران غوری میباشد. چونکه این کتاب 35 سال قبل نوشته شده است ولی، ایشان تعبیر امروزی دارند.
   2.  در چندین جاه به جای شاغلی حبیبی و شاغلی کهزاد که منظور از عبدالحی حبیبی قندهاری و علی احمد کهزاد میباشد، مرحوم ذکر شده است. درصورتیکه در آن ایام یعنی تا سال های 1360 – این دو مورخ بزرگ کشور زنده بودند که عبدالحی حبیبی در سال 1363 و کهزاد در سال 1362 وفات نموده اند. خوب میبود که اگر منظور، ترجمه واژه "شاغلی" پشتو به دری بود "محترم" مینوشتند.
   3.  در هر بحث که از کتاب "پته خزانه" کارگرفته شده است که یکی از منابع نوشتاری و سندسازی محترم عزیز احمد پنجشیری همین، "پته خزانه" بوده است، توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری حذف شده است.
   4.  تصاویر زیادی به استثنای تصاویر آن وقت محترم پروفیسور عزیز احمد پنجشیری اضافه شده است که بدون ذکر در مقدمه یی این "بنیاد" میباشد.
   5.  بیجا سازی و تعویض تصاویر از جمله تصویر "مجسمه بودا" که در آن وقت نه رژیم طالبان آنرا ویران کرده بود و نه اینقدر کهنه و فرسوده بود، توسط بنیاد جهانداران غوری محذوف و به جای آن تصویر امروزی از شهر بامیان درج گردیده است. رجوع کنید به تصاویر صفحه 53 چاپ انتشارات پوهنتون کابل و تصاویر صفحه 57 چاپ بنیاد جهانداران غوری.
   6.  حذف ذکر "غلجایی" در چندین جای کتاب به خصوص در بحث "دولتیار و چغچران". درمورد غلجایی، غلج و خلج محترم دکتور عنایت الله شهرانی وضاحت خوب داده است و درین مورد تصریح به تُرک بودن این واژه ها پرداخته است. رجوع کنید به کتاب "تاریخچه اقوام در افغانستان" اثر ارزشمند محترم دکتور عنایت الله شهرانی.

1.  اشکال و دستبرد در پوش، جلد و تقریظ:

   1.  محترم عزیز احمد پنجشیری جغرافیای تاریخی غور را در سال 1360 هـ.ش. که آن وقت به رتبه علمی پوهنمل بوده است تالیف نموده است ولی بنیاد فرهنگی جهانداران غوری که آنرا مجددا چاپ نموده اند رتبه علمی اش را به پوش کتاب "پروفیسور" و سال آنرا 1391 نوشته اند. این نمایانگر اینست که این کتاب در سال 1391 چاپ شده است.
   2.  در ورق  اول جغرافیای تاریخی غور چاپ انتشارات پوهنتون کابل این مشخصات درج گردیده است: پوهنمل عزیز احمد پنجشیری، استاد دیپارتمنت جغرافیه، پوهنحی زمین شناسی، پوهنتون کابل، سال 1360. ولی، در چاپ جهانداران غوری همه این جزییات محذوف است و فقط به ذکر پروفیسور عزیز احمد پنجشیری، سال 1391 اکتفا نموده اند.
   3.  در ابتدای تقریظ چاپ انتشارات پوهنتون کابل چنین ذکر است: کتاب جغرافیای تاریخی غور اثر پوهنمل عزیز احمد پنجشیری که حاوی 260 صفحه و 29 تصویر و نقشه میباشد در پنج فصل با اتخاذ روش علمی به نحو شایسته یی تالیف شده است. اما، در چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری به جای – پوهنمل ، پوهاند و به جای 260 صفحه، 281 صفحه ذکر شده است.

2. اشکال و دستبرد در مقدمه:

   1.  در بند دوم، سطر هفتم – مقدمه چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری ذکر "قوای استعماری" از قید قلم مانده است. رجوع به صفحه (2) پنجشیری و صفحه (د) جهانداران غوری.
   2.  همچنین در بند دوم و سطر چهارم چاپ جهانداران غوری به جای Greece Bactrian (یونانی و باختری)، Greeco Budhai ذکر شده است. که این الفاظ انگلیسی را اگر معنای کنیم، بی مفهوم است. بخاطریکه به زبان انگلیسی به یونانی گریس (Greece) و به باختری (Bactrian)  باکتریا، گویند. رجوع کنید به صفحه (3) پنجشیری و صفحه (ه) جهانداران غوری.
   3.  از سطر سوم، بند پنجم پنجشیری در صفحه (3) الی ختم بند دوم صفحه (4) آن، به این ترتیب: (جغرافیای تاریخی غور که مطالب و قضایای جغرافیایی آن از نظر دیالکتیکی و برمبنای تکامل و تحول فرهنگ مادی و جهان بینی علمی مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و انعکاس آن در نتیجه گیری از این کتاب به وضاحت و به تفصیل صورت گرفته است، بخشی از این تحقیقات جغرافیایی است که مطابق  به ایجابات عصر و به نفع خلق های کشور بیان گر آن گونه از مظاهر زندگی و جامعه قدیم غور است که شالوده آن براساس مناسبات فرتوت سیادت و تبعیت ویا استثمار فرد از فرد میباشد. چه جامعه آن وقت غور از نظر فرماسیون یا صورت بندی اجتماعی اقتصادی تبین دو دوره بردگی و فیودالیزم میباشد. که البته هر فرماسیون بر پایه شیوه معین تولید که خاص اوست پدید میشود.
دولت غوری از نگاه ماهیت خود کاملا فیودالی بود و از منافع فیودال ها و برده داران حمایت مینمود. طبقات رنج بر و زحمت کش زیربار مالیات به ذلت و خواری بسر میبردند و مزد رنج ایشان به مصارف گزاف دربار صرف میگردید. مشخصات این دو نظام منسوخ بشری با مثال های آن در بحث نتیجه گیری این کتاب به تفصیل شرخ داده شده است). رجوع کنید به صفحه (3 – 4) پنجشیری، که این مبحث در چاپ بنیاد جهانداران غوری حذف گردیده است.
   4.  در بند سوم و سطر اول چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری، جمله: (از نگاه دیالتیکی و برمبنای تکامل و تحول فرهنگ مادی بشر و جهان بینی علمی) مجذوف است. رجوع کنید به صفحه (4) پنجشیری و صفحه (ه) جهانداران غوری.
   5.  در اخیر بند سوم صفحه (4) پنجشیری چنین نوشته شده است: (لهذا جغرافیای تاریخی غور نیز که در پنج فصل با ارائه تصاویر و نقشه های تاریخی تالیف شده است تماما مسایل را به شیوه علمی و دیالکتیکی بررسی و تحلیل نموده است. قضایای جغرافیایی و حادثات رویدادهای تاریخی که اکثر مبنای جغرافیایی دارد در این اثر از جنبه بررسی ایدیالستیکی آن کشیده شده و برمبنای دیالکتیکی و علمی تحلیل شده است. که مثال های آنرا در بحث نتیجه گیری بوضاحت دیده میتوانیم طوریکه تحقیق و بررسی هر موضوع جغرافیایی اهداف مشخص از خود دارد). رجوع کنید به صفحات (4 – 5) پنجشیری. اما در چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری این بند، حذف گردیده است.
   6.  محترم عزیزاحمد پنجشیری اهداف خود را به مقدمه اثر خویش (جغرافیای تاریخی غور) به چهار نکته ذکر کرده است که اهداف اول و دوم آن به چاپ مجدد بنیاد فرهنگی جهانداران غوری ذکر ولی هدف سوم آن توسط بنیاد جهانداران غوری مورد سرقت و دستبرد کامل قرار گرفته است. هدف سومش را عزیز احمد پنجشیری به این شرح بیان کرده است: (سوم از آنجاییکه جامعه قدیم غور با پشت سرگذاشتن اولین فرماسیون اقتصادی اجتماعی یعنی کمون اولیه وارد نظام بردگی و فیودالیزم گردیده که هر کدام آن بر پایه مناسبات معین تولید استوار بود کوشش شده است تا ممیزات و خصایص این دو نظام طبقاتی و ضد منافع زحمت کشان در غور قدیم مورد تحلیل قرار گیرد و برخورد طبقات استثمارگر و بهره کش برده دار و فیودال با اقشار متوسط و زنجبران پژوهش و بازیابی گردیده و خصلت های طبقاتی ایشان واضع گردد). رجوع کنید به صفحه (5) چاپ انتشارات پوهنتون کابل. برعکس هدف سوم نویسنده (عزیز احمد پنجشیری) را بنیاد جهانداران غوری تحریف کرده و به شکل ذیل در آورده است: (سوم واضح ساختن مظاهر مدنی و فرهنگی این ولایت تاریخی میباشد که نقش مهمی در تاریخ سیاسی و فرهنگی آسیای مرکزی و جنوب آسیا بازی نموده است).
   7.  همچنین بند اخیر مقدمه محترم عزیز احمد پنجشیری که به شرح زیر بیان شده است، توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری حذف و قطع شده است: (نویسنده در خاتمه از رهنمایی های فاصلانه دانشمند محترم پوهنوال محب الله رحمتی که این اثر تحت رهنمایی عالمانه ایشان تحریر شده است صمیمانه تشکر مینماید کذا از فاضل محترم پوهاند عارض آمر دیپارتمنت جغرافیه و دانشمند محترم پوهاند میر حسین شاه استاد دیپارتمنت تاریخ پوهنحی ادبیات و علوم بشری که در زمینه مرا تشویق به نوشتن چنین اثر نمودند و زحمت مطالعه و بررسی مجدد آن را بر خود قبول نمودند نیز اظهار تشکر و قدردانی میکند. پیروز باشید، پوهنیار عزیز احمد پنجشیری، عضو تدریس دیپارتمنت جغرافیه). رجوع کنید به صفحه (6) چاپ انتشارات پوهنتون کابل.

3.  اشکال و دستبرد در فصل اول:

   1.  در صفحه دوم چاپ بنیاد جهانداران غوری بند اول آن توسط جهانداران غوری اضافه شده است. این بند قرار ذیل است: (عبارت علمی تر جغرافیای تاریخی از تاثیرات محیط های جغرافیایی در پدیده های تاریخی، ساختمان محیط های جغرفیایی در دوره های تاریخی، تکامل کشورها و نقش آنها در دوره های تاریخی و تاریخ اکتشافات جغرافیایی بحث میکند).
   2.  ابتدای بند دوم در فصل اول چاپ انتشارات پوهنتون کابل چنین ذکر است: (اولین کسیکه در ازمنه باستان در موضوعات جغرافیای تاریخی تحقیقات و مطالعات نموده است. دانشمند یونانی بنام Theophrates میباشد که در سال (370 ق.م.) میزیست). صفحه (7)، فصل اول، چاپ پنجشیری. لیکن، این عبارت در چاپ بنیاد جهانداران غوری چنین ذکر شده است: (اولین کسیکه در ازمنه باستان در موضوعات جغرافیای تاریخی تحقیقات و مطالعات نموده است. دانشمند یونانی بنام Theophrates میباشد که در سال (370 ق.م.) میزیست وی جانشین ارسطو در لیسه بود[1]). رجوع کنید به صفحه (2) فصل اول.
   3.  در صفحه چهارم چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری و در اخیر بحث "تعریف و اهمیت مطالعه جغرافیای تاریخی"، بند اخیر آن توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری به محتوای ذیل اضافه درج است: (این مطلب را جونز بی ماینر Jones B. Meihner دانشمند امریکایی بیشتر مورد توجه قرار داده و گفته است آنانیکه خواسته اند لقب مهاجمین بزرگ را کسب نمایند حتما به کشور افغانستان آمده از موقعیت های حساس جغرافیایی آن برای رسیدن به هندوستان و تصاحب ثروت افسانوی آن استفاده نموده اند مانند کوروش، داریوش و غیره).
   4.  در صفحه (5) چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری در بحث "معرفی مختصر غور موجوده" در بند اول دو موضوع اضافه درج است: 1. در سال 1351و 2. در حال حاضر نفوس عمومی غور به 800 هزار نفر میرسد و همچنین منبع این نوشته را: احصاییه مرکزی تخمین نفوس کشور، کابل، اداره احصاییه مرکزی، 1389 – گرفته است در حالیکه این کتاب را بنده خدا به سال 1360 تالیف و نشر کرده است.
   5.  در بند سوم همین مبحث در صحفه (5) سه سطر اخیر توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری به قرار ذیل اضافه درج است: طبق آخرین تقسیمات اداری غوری دارای ده ولسوالی میباشد و عبارت از دولینه، دولتیار، چارصده، پسابند، شهرک، لعل و سرجنگل، تیوره، تولک و ساغر میباشد. رجوع به صفحه 5 چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری و صفحه (11) نخستین چاپ توسط انتشارات پوهنتون کابل.
   6.  در مبحث "گذشته تاریخی غور"، بند اول، سطور آخرش در صفحه (24) چاپ نخست آن چنین ذکر است: "این طوایف مختلفه عبارت بود از قسمتی از عساکر مستعمراتی چنگیز که در صفحات هزاره منقسم و با وجود اختلاط و حلول و با طوایف دیگر افغانی هنوز به همان اسامی قبیلوی مغلی خود ها شناخته شد." رجوع کنید به صفحع 24 چاپ پنجشیری و صفحه 21 چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری.

4.  اشکال و دستبرد فصل دوم:

   1.  در مبحث "مختصری از اوضاع سیاسی غور" (از قدیم الی ظهور اسلام)، در بند دوم و سطور اخیر صفحه 31 چاپ پنجشیری چنین نوشته است: "… و این خلا را خوشبختانه پته خزانه به حواله تاریخ سوری محمد بستی پر میکند و از امیر کرور و امیر ناصر باقدری تفصیل ذکر میکند و باز … ). این مجموعه جملات متاسفانه در چاپ بنیاد جهانداران غوری محذوف است. رجوع کنید به صفحه 29 چاپ غوری ها.
   2.  در صفحه 34 چاپ پنجشیری و شرح مشاهیر دودمان شاهی غور در مبحث "از ظهور اسلام به بعد" در معنی یابی واژه کرور، این جمله در چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری حذف است: (…و معنی کرور هم در پشتو سخت و محکم است …). رجوع کنید به صفحه 31 چاپ غوری ها.
   3.  در مبحث "از ظهور اسلام به بعد" به صفحه 38 چاپ پنجشیری، بند دوم آن به این شرح: (بالاخره دولت مستحکم و مقتدر غوری به اثر حملات محمد خوارزمشاه رو به اضمحلال گذاشت و اندگی بعد مورد هجوم چنگیزیان قرار گرفت). این بند نیز توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری حذف گردیده است. رجوع کنید به صفحه 35 چاپ غوری ها.
   4.  در مبحث "طرز اداره در عهد غوریان"، صفحه 59 و بند اول چاپ غوری ها این جمله از کتاب استاد شاه محمود محمود به نام تاریخ امپراطوری غوریان استفاده شده است: (از وزرای مشهور دوره سلطان غیاث الدین شمس الدین الملک عبدالجبار گیلانی، فخرالملک شرف الدین مروری، مجد الملک دیونشاهی داری، عین الدین سورییانی و غیره بود)[2]. در صورتیکه چاپ کتاب پنجشیری در سال 1360 و چاپ کتاب استاد شاه محمود محمود در سال 1389 میباشد.
   5.  در صفحه 54 پنجشیری در بند دوم به ادامه همین مبحث چنین ذکر است: (قشر روحانی نیز که نان بی درد سر میخورد و در سایه دولت آرمیده بود خودش را در منافع دولت سهیم میدانست و قدرت مذهبی را در اذهان مردم به نفع دولت به کار میبرد). که این موضوع در چاپ بنیاد جهانداران غوری محذوف است. رجوع کنید به صفحه 59 چاپ غوری ها.
   6.  همچنین در صفحه 55 چاپ پنجشیری به ادامه همین بحث در بند اول و بند دوم، این جمله ذکر است که در صفحه 60 چاپ غوری این جملات محذوف است: (…و مردم را به صفت رمه دشت نگر ترحم و شفقت طبقه حاکم میداند – بند اول – مثال این گونه بخشش های بیجا و به اصطلاح از کیسه خلیفه بخشیدن در تاریخ سلاطین افغانستان خیلی زیاد است که همه از سرمایه ملت صورت میگرفت و در تحکیم قدرت ابتدایی سرمایه داران، فیودالان، روحانیون ، مرتجع و غیره طبقات استثمارگر و بهره کش آن دوره ها نقش مهم داشت – بند سوم).
   7.  به ادامه همین مبحث جملات ذیل توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری مضاف است که در متن اصلی عزیز احمد پنجشیری نیست: (دیوان استیضا "وزارت مالیه" پس از صاحب وزیر یا خواجه بزرگ قرار داشت که متصدی آنرا مستوفی میگفتند – بند دوم، صفحه 59 – از دواوین مهم هم دیگر دیوان قضا بود که در راس آن قاضی القضات قرار داشت و معزالدین الهروی به قول صاحب طبقات ناصری قاضی القضات سلطان غیاث الدین غوری بود – بند اول، صفحه 61 – … که بنام دیوان اشراف یاد میشد و متصدی آن مشرف کل بود که تمام راپورهای سری به وی میآمد – بند دوم، صفحه 62 – یکی از دیوان های آن دوره بنام دیوان مظالم یاد میشد که وظیفه آن دادخواهی از مظلومان بود. نزدیکترین و مقرب ترین شخص نزد سلطان را حاجب مینامیدند که در راس آنها حاجب بزرگ قرار داشت مقام حاجبی پس از مقام خیل باشی قرار داشت. کلمه حاجب به معنای پرده دار بوده همیشه در حضور پادشاه قرار داشت- بند دوم، صفحه 63).
   8.  یکی از شهکارهای مهم دیگری که توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری در فصل دوم این کتاب رخ داده است، اضافه نمودن عنوان بزرگ: " 5. مناسبات سیاسی دولت غوری با کشورهای خارجی به زیر عنوان های "خلافت بغداد، مناسبات سیاسی با یونان، مناسبات با کشور بلغارستان، مناسبات دیپلوماتیک با کشورهای سکندنیویا و مناسبات سیاسی با چین). که این اضافات جرعت و دل و گرده میخواهد".

5.  مشکلات و دستبردها در فصل سوم:

   1.  در مبحث "قلاع و شهرهای تاریخی غور" در بند اول، صفحه 71 چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری این جملات اضافه درج است: (.. و دیوان آنرا احتساب مینامیدند محتسب حدود 63 وظیفه داشت که تقریبا وظایف شهرداری، صحیحه، نظم عامه، جلوگیری از مفاسد و تا حدی امور قضا را شامل میشد. محتسب معمولا بنابر اهمیت و حساب بودن وظیفه وی از طرف سلاطین و پادشاهان تعیین میشدند). رجوع کنید به صفحه 61 چاپ انتشارات پوهنتون کابل.
   2.  در صفحه 86 چاپ انتشارات پوهنتون کابل در بخش "فخرآباد" این جملا توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری تحریف، دستبرد و حذف شده است: (…از گذشته ها ماضی دران دیده میشود و گفته اند سکه های طلا و نقره از آنجا به تعدادی زیادی دستیاب شده است). رجوع کنید به صفحه 94 چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری.
   3.  در مبحث "روزگان" جمله اخیر آن که در صفحه 91 چاپ پوهنتون کابل به این شرح ذکر شده است توسط بنیاد جهانداران غوری حذف است: (در ارزگان و وجیرستان (اجرستان) هنوزهم آثار مخروبه تاریخی دیده میشود). رجوع کنید به صفحه 100 چاپ بنیاد جهانداران غوری.
   4.  در مبحث "کجوران" در صفحات 95 و 96 چاپ پوهنتون کابل جملات زیر توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری محذوف است: (…و بعد از آن هم پته خزانه از آن ناحیت تاریخی ذکری دارد که ما در این جا از هردو منابع که مستند و موثق است راجع به کجوران معلومات ذیل را ارایه میداریم – بند دوم، صفحات 95/96 – کجران در ادبیات پشتو نیز شهرتی دارد و مدت ها مطاف ادبای قدیم این زبان بود. چنانچه یکی از مشاهیر ادبی کجران شیخ تیمن کاکر است که به قول بستان الاولیا تالیف شیخ بستان بریح (956) هجری شیخ عابد و زاهد بود. این شاعر عابد از غور و ژوب به کجران شد و در این جا سکونت اختیار کرد وی معاصر سلطان علاالدین حسین سام غوری بود (544 – 550 هـ.) یکی از مورخین و مولفان پشتو دوست محمد کاکر که کتاب غرغشت نامه را نوشته است بسال 912 هجری به کجران رفت و در آن جا دیوان زرغون خان  نورزی (متوفی 921) هجری را دریافت و از این روایت بر میآید که کجران همواره مسیر و مطاف ادبا و اهل دل بوده است). رجوع کنید به صفحه 105 چاپ غوری ها.
   5.  در بحث "لروند" به صفحه 109 چاپ انتشارات پوهنتون کابل درمورد لروند چنین نوشته شده است: (لروند اسمی است پشتو و اصل آن لاربند بوده است). این جمله در چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری محذوف است. رجوع کنید به صفحه 118 چاپ غوری ها.
   6.  در مبحث "دره حصار و مغاره مسکوکات" به صفحه 111 چاپ انتشارات پوهنتون کابل این جمله ذکر است که در صفحه 120 چاپ غوری ها محذوف است: ( دره حصار امروز نیز جزو تشکیلات اداری ولایت فراه گردیده و در غرب ولسوالی پرچمن واقع است).
   7.  در بحث "کوه سرخ غر" در صفحه 124 چاپ انتشارات پوهنتون کابل در بند دوم آن چنین ذکر است که این جملات در صفحه 133 چاپ غوری ها محذوف است: (کلمه سرخ غر به صورتی که راورتی در یکی از نسخ کهنه طبقات ناصری دیده مرکب از دو کلمه "سرخ" فارسی و "غر" پشتو است و هیچ از احتمال بعید نیست که در اصل و اول هر دو اجزای آن پشتو و "سورغر" بوده باشد و ترجمه فارسی آن "سرخ کوه" در باب یکی از کوه های دیگر غور مورد استعمال دارد. به هر حال صورت اول این اسم).
   8.  از صفحه 135 الی 140 که بحث کلان است درمورد "زبان قدیم غوری ها" به صورت کامل توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری حذف شده است. که مجموعا به تعداد 92 سطر میشود.
   9.  در بحث "عرف و عادات غوری ها" در صفحه 149 چاپ انتشارات پوهنتون کابل در بند دوم آن جملات زیر توسط بنیاد فرهنگی جهاداران غوری قطع شده است: (…. ناگفته نماند که این گونه اسما و اعلام تاریخی در اقوام پشتون که سوریان غور یکی از قبایل آن ها است نیز دیده میشود. مثلا خرشبون یکی از اجداد معروف افغانان است و قوم "خروتی" تاکنون به همین نام معروف است که شعبه است از غلجیان بین قندهار و غزنه). رجوع کنید به صفحه 153 چاپ غوری ها.

6.  مشکلات و دستبردها در فصل چهارم:

   1.  در مبحث "صنعت ساختن سلام" به صفحه 159، بند اول چاپ انتشارات پوهنتون کابل چنین نوشته شده است که توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری محذوف است: (…به خدمت سنجری فرستادی…" باز مینویسد: و" آنچه معهود ملوک بود از جنس صلاح و تحف که هر سال به خدمت درگاه سنجر آمدی بازگرفته).
   2.  در مبحث "مسجد سنگی" به صفحه 172، بند دوم – جمله زیر توسط بنیاد فرهنگی جهانداران غوری حذف شده است: (پلان کار آن مربع و هر ضلع آن دو نیم متر طول دارد. ارتفاع دیوارهای آن هم سه متر میباشد). رجوع کنید به صفحه 176 چاپ غوری ها.
   3.   در مبحث "مسجد جامع هرات" صفحه 179، بند اول چاپ پنجشیری جملات زیر درج ولی در چاپ غوریها حذف است: (…و جریره که دایره او پنج در پنج گز بود و دو کوس زرین که بر گردونه آوردند و به فرموده سلطان غیاث الدین آن حلقه و زنجیر و جریره را در پیش طاق مسجد فیروزکوه بیاویختند و چون مسجد جامع را سیل خراب کرد آن کوس و حلقه و زنجیر و جریره …). رجوع کنید به صفحه 182 چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری.
   4.  در مبحث "تجارت و راه های عمده تجارتی" در چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری به اضافه اینکه این بحث را به دو بخش "الف" و "ب" منقسم کرده است، این جمله اضافه درج است: (سرزمین غور بین غور قرون چهارم و ششم هجری میان هند، بغداد، ماورالنهر و کشور چین و بحیره عرب قرار داشت و قوافل تجارتی در بین ممالک متذکره از قدیم و رفت آمد بود). رجوع کنید به صفحه 225 چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری و صفحه 212 چاپ پنجشیری.

7.  مشکلات و دستبردها در فصل پنجم:

   1.  در مبحث "غور در معرض خرابکاری های مغل"، صفحه 227، بند دوم چنین ذکر است: (… و او را خدمت کرد و به قلعه بازگشت و حبشی نیزه وران مال که قبول کرده بود…). این جمله در چاپ غوری ها حذف است. رجوع کنید به صفحه 243 چاپ غوری ها.

8.  مشکلات و دستبرد در نتیجه گیری:

   1.  محترم پروفیسور عزیز احمد پنجشیری در انتهای کتاب خویش یک "نتیجه" خوب را از کتاب خویش یعنی "جغرافیای تاریخی غور" به دست خواننده میگذارد که این نتیجه در قالب 9 صفحه گنجانیده شده است و دارای 17 بند یا پاراگراف میباشد. اما، بزرگان بنیاد فرهنگی جهانداران غوری، این نتیجه را کاملا به حاشیه زده ویا حذف کرده اند و به جای آن یک نتیجه دیگری را که دیدگاه شخصی و فردی خودشان است را برای خواننده در قالب 6 صفحه و 11 بند، پیشکش مینماید.

9.  اضافات در فهرست ماخذ:

   1.   محترم عزیز احمد پنجشیری "فهرست ماخذ" خود را به دو بخش "الف" که عبارت از کتب دری ویا کتب ترجمه شده باشد و "ب" منابع انگلیسی، منقسم میکند. که منابع یا ماخذ دری و کتب ترجمه شده آن 79 منبع و کتب انگلیسی آن 9 منبع میباشند. ولیکن، بنیاد فرهنگی جهانداران غوری از درج منابع دوم "ب" که عبارت از کتب انگلیسی باشد چشم پوشی کرده و منابع دری آنرا 83 منبع ذکر میکنند که درینجا 4 منبع یا ماخذ اضافه درج است.
 

دیدگاه و پیشنهادهای من به بنیاد جهانداران غوری: اینرا بازهم ذکر میکنم که من به بخش فرهنگی و رسانه یی این بنیاد ارتباط دارم و حتا شاهد نشر مقالات خویش از طریق مجله "شنسبانیه" بوده ام و این مقاله یی نقدگونه بنده، دال بر این نیست که به کسی ویا فردی اهانت ویا منت گذاشته باشم. میدانیم که هیچ کاری بی عیب و نقصان نیست. اما ، موارد که انسان آنرا از روی قصد تحریف ویا محذوف میکند، خوب است که یادآوری گردد. برای اینکه این بنیاد (بنیاد فرهنگی جهانداران غوری)، با بنیاد بماند و بنیاد غوری ها را از بیخ نکند ویا مخشوش نکند، اینک، بنده، موارد زیر را به عنوان نظریه و دیدگاه برایتان تقدیم میدارم:
   1.  برای تمام مخلوقات به خصوص مخلوق که دارای نطق و بیان میباشد که همانا انسان است، "جهانداری" بدون از خداوند در تمام عوالم وجود ندارد. بنا، نامگذاری این بنیاد به نام "جهانداران غوری" یک نام فراتر از انسان و قوت انسانی است. غوری ها نه عالم گیر بودند و نه جهانگیر ولی از دوران و دودمان بانام غوری ها کسی انکار کرده نمیتواند. اما ادعای "جهانداری" از نظر من برای این سلسله خوشآیند نیست.
   2.  بهتر میبود که این کتاب "جغرافیای تاریخی غور" و تاریخ "طبقات ناصری" بدون دستبرد، تحریف، سرقت ادبی، اضافات و محذوفات به چاپ میرسید و حسن امانت داری و خُلق ادبی مراعات میشد.
   3.  اگر، تصاویر و اضافات صورت میگرفت، شایسته میبود که این کتاب را به جای چاپ مجدد، نقد میکردند و به دفاع از نژاد، ملیت، دیانت، زبان، قوم و موقعیت غور و شهرهای تاریخی اش میپرداختند.
   4.  در سده اخیر محترم پروفیسور عزیز احمد پنجشیری، برای غوری ها بهترین و شایسته ترین خدمت علمی، تاریخی و فرهنگی را انجام داده است که همانا چاپ و نشر "جغرافیای تاریخی غور" میباشد که درین مورد هیچ یکی از غوری ها در آن دوران و ماقبل آن چنین خدمت و همت را برای غوری ها انجام نداده اند. این تحقیق و تتبع محترم پروفیسور عزیز احمد پنجشیری یک تحقیق میدانی و کتاب خوانه یی خوبی بوده است. بجای اینکه تحریف شود، باید تعریف شود، بجای اینکه دستبرد شود، باید تقدیر گردد.

یادداشت: خواننده عزیز میخواهم که بخاطر رفع هرگونه سوتفاهم به سه مساله ذیل اشاره نمایم:
   1.  در جای که چاپ پنجشیری ویا پوهنتون کابل ذکر شده است، منظور از "چاپ انتشارات پوهنتون کابل" میباشد.
   2.  در جای که چاپ غوری ها ویا جهانداران غوری ذکر شده است، منظور از "چاپ بنیاد فرهنگی جهانداران غوری" میباشد که توسط انتشارات تکانک به نشر رسیده است.
   3.  این مقاله عاری از نقایص نوشتاری و خالی از اشتباهات دستوری نمیباشد.

این بود، آنچه که من خواستم برای خوانندگان محترم از شهکارهای بنیاد فرهنگی جهانداران غوری در راستای تاریخ نگاری و جغرافیای نویسی درین مجموعه بیرون کشم. حالا شما خواننده و محقق گرامی از روی انصاف بگویید که این کار "سرقت ادبی است، تحریف یک کتاب تاریخی است، دستبرد به زحمات چندین ساله یک استاد است ویا یک شهکار برای یک بنیاد جهاندار؟؟؟"…
 
باارادت
غلام رسول مبین
غور، چغچران
15 حوت 1395 هـ.ش.