آرشیف

بسم الله الرحمن الرحیم

جای نماز یا سجاده عبارت از قالینچه ویا فرش کوچکی است که مسلمانان آنرا در وقت نماز در پیشروی خویش می اندازند وبر  روری آن نماز میخوانند . در صدر اسلام استعمال جای نماز  برای  نماز  در بین مسلمانان معمول ومروج نبود، ولی بعد ها در بین مسلمانان استفاده از جای نماز معمول گردید.
قابل تذکر است که در کشور عزیز ما افغانستان استفاده از جای نماز دروقت نماز در بین تعدادی از  مسلمانان ، تقریبآ ضروری و مهم گردیده است ودر این اواخر تحفه گرانبهای که حجاج برای زایرن خویش بعد از برگشت فریضه حج ویا عمره هدیه میدارند  ، جای نماز وآنهم با تصویر مکه معظمه ویاهم مسجد نبوی ویا هم مرقد رسول الله صلی الله علیه وسلم میباشد .
جلوگیری ازنماز خواندن شیطان بر جای نماز:
همچنان در کشور ما طوری معمول است که بعد از ختم نماز گوشه  جای نماز را لوله  میکنند به دلیل اینکه ، «اگر جای نماز(مصلی) پیچیده ویا جمع نشود شیطان بروی آن نماز می خواند» وبه اصطلاح آنان بدین عمل خویش میخواهند از نماز خواندن شیطان بالای جای نماز خویش جلوگیری بعمل ارند . ولی خبر ندارند که آنان در این کاری خویش اشتباه میکنند .
اول اینکه:
وظیفه شیطان  ایجاد وسواس در دل نماز گزاران است تا دیگران را از عبادت باز گرداند نه اینکه خودش مصروف عبادات گردد ، کار شیطان  عبادت نیست ، عبادت یعنی، بجای آوردن دستورات خداوند متعال پس وقتی که شیطان بزرگترین بغاوت گننده فرمان الهی  است لذا گمان کردن به اینکه شیطان عبادت می کند کاملا اشتباه است.
قابل تذکراست که اگر قرار باشد که جای نماز در ختم نماز جمع ولوله گردد ، بدین منطق خواهد بود ، تا از کثیف  شدن آن جلوگیری بعمل اید ، ولی اینکه از خواندان نماز شیطان برآن جلوگیری بعمل اید،  استدلال منطقی نمی باشد .
اما حکم خواندن نماز بر جای نماز :
طوریکه در فوق هم یاد اور شدیم ، خواندن نماز بر جای نماز در اصل شرعی کدام ممانعتی ندارد و در اصول  جایز وروا میباشد ، زیرا در حدیثی که :
از میمونه رضی الله عنها روایت گردیده ، آمده است : «کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یُصَلِّی عَلَی الْخُمْرَةِ» ( بخاری (379) ومسلم (513).  یعنی : «رسول الله  صلی الله علیه وسلم بر روی خُمرة (جای نماز که  از برگ خرما ساخته شده بود) نماز می‌خواند».
شیخ امام شوکانی (محمد بن علی بن محمد بن عبد اللّه حسن شوکانی،متولد  ذی القعده سال 1173ق در یمن صاحب تفسیر فتح القدیر در مورد این حدیث میفرماید : «حدیث متذکره دلالت بر این میکند  خواندن نماز بر جای نماز مانعی ندارد ، فرق  نمیکند پارچه از تکه باشد ویا هم  پارچه باشد از برگ درخت خرما یا غیر آن، چه کوچک باشد یا بزرگ مانند حصیر و فرش، چنانچه ثابت شده پیامبر صلی الله علیه وسلم بر حصیر و فرش و گلیم نماز خوانده اند».
اما با وجود جواز نماز برسجاده، گاها اسبابی ایجاد می شوند که در نهایت موجب نهی نماز بر سجاده  یا فرش می شوند، از جمله این اسباب:
اول :
– هرگاه جای نماز  دارای تصاویر ویا هم عکس  انسان یا حیوان باشد، که در آنصورت لازمست تصویر آن محو شود، زیرا داشتن عکس وتصویر در شرع  مورد  نهی قرار گرفته است .
دوم :
– هرگاه جای نماز  دارای نقش و نگارهایی باشد که حواس نمازگزار را به خود جلب کند، و مانع خشوع و تمرکز نمازش شود، در آنحالت نماز بر روی چنین سجاده ای مکروه است.
علمای در الافتای کشور سعودی در این بابت طی فتوای میفرمایند : «مساجد خانه های خدای متعال هستند، که برای اقامه نماز و تسبیح خشیت او تعالی بنا شده اند. و رسم و نقش ونگار فرش یا دیوارهای مساجد موجب مشغول ساختن قلب و عدم خشوع نمازگزاران می شود، و لذا بسیاری از سلف آنرا ناپسند دانسته اند؛ لذا بر مسلمانان لازم  است که مساجد خود را از این امور بپرهیزند، تا عبادات آنها کمال بیشتری یابد؛ و اجر و ثواب بیشتری بدست آورند، با این وجود نماز (بر روی چنین فرشهایی) صحیح است». « فتاوی اللجنة الدائمة » (6 / 181، 182) .
سوم:
– اگر به قصد تکبر یا برتر دانستن نسبت به زمین، بر سجاده نماز بخواند.
امام بخاری از ابوسعید خدری رضی الله عنه روایت کرده که گفت : «اعْتَکَفْنَا مَعَ النَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم الْعَشْرَ الأَوْسَطَ مِنْ رَمَضَانَ فَخَرَجَ صَبِیحَةَ عِشْرِینَ فَخَطَبَنَا وَقَالَ: «إِنِّی أُرِیتُ لَیْلَةَ الْقَدْرِ ثُمَّ أُنْسِیتُهَا أَوْ نُسِّیتُهَا فَالْتَمِسُوهَا فِی الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ فِی الْوَتْرِ، وَإِنِّی رَأَیْتُ أَنِّی أَسْجُدُ فِی مَاءٍ وَطِینٍ فَمَنْ کَانَ اعْتَکَفَ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم فَلْیَرْجِعْ». فَرَجَعْنَا وَمَا نَرَی فِی السَّمَاءِ قَزَعَةً فَجَاءَتْ سَحَابَةٌ فَمَطَرَتْ حَتَّی سَالَ سَقْفُ الْمَسْجِدِ وَکَانَ مِنْ جَرِیدِ النَّخْلِ وَأُقِیمَتِ الصَّلاةُ فَرَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه وسلم یَسْجُدُ فِی الْمَاءِ وَالطِّینِ حَتَّی رَأَیْتُ أَثَرَ الطِّینِ فِی جَبْهَتِهِ». (بخاری: 2016)
یعنی: در دهة دوم رمضان با رسول الله صلی الله علیه وسلم به اعتکاف نشستیم. ایشان صبح روز بیستم، بیرون آمد وبه ایراد سخن پرداخت وفرمود:
 «شب قدر، در خواب برایم مشخص شد. ولی من آنرا فراموش کردم و یا آنرا از یادم بردند. پس آنرا در شبهای فرد دهة آخر، جستجو نمایید. و همچنین، در خواب دیدم که میان آب وگل، سجده میکنم. هرکس با من معتکف بوده است، به خانه اش برگردد».
 راوی میگوید: وقتی به خانه برگشتیم، هیچ پاره ابری در آسمان ندیدیم. اما دیری نگذشت که ابری آمد و باران تندی باریدن گرفت و آب از سقف مسجد که از شاخة نخل ساخته شده بود، سرازیرشد. وقتی که نماز اقامه شد، دیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم میان آب وگل، سجده می کند و اثر گل را بر پیشانی (مبارکش) مشاهده نمودم.
این حدیث تواضع پیامبر صلی الله علیه وسلم را بازگو می کند که ایشان بر آب و گل سجده بردند، و کسی را به مشقت نیانداخت که برایش چیزی بیاورند تا بر آن سجده برد.
چهارم :
– اگر به قصد تکبر یا برتر دانستن نسبت به فرشی که عامه مردم بر آن نماز می خوانند، برای خود سجاده پهن کند.
پنجم:
– اگر گمان کند که برای نماز لازمست حتما سجاده ای باشد تا بر آن نماز بخواند، چه در خانه باشد یا در مسجد ویا هم بیرون مسجد ، و لذا نمازش را جز بر سجاده نمی خواند، حتی بسیاری از مردم بر فرش خانه خود نماز نمی خوانند تا آنکه سجاده ای پهن کنند.
ششم :
– اینکه امام مسجد ، بدون وجود ضرورت برای خود سجاده ای تخصیص دهد درحالیکه سایر نمازگزاران بر فرش نماز بگذارند، این کار شایسته ای برای امام نیست، زیرا ممکن است احساس خودبزرگ بینی و ترفیع در قلبش ایجاد کند.  
حکم جا ی نمازهای مزین با عکس  کعبه و یا مسجد نبوی :
طوریکه در فوق تذکر دادیم اساسآ  خواندن نماز بدون جا ی نماز بهتر است  در صورتیکه محل نماز طاهر باشد ،ولی خواندان نماز بر جانماز در شرع اسلامی کدام ممانعتی ندارد .
ولی آنعده از جا  نماز که در آن تصاویر  کعبه یا مسجدالنبی و یا هم تصاویر امکان دیگر مقدسه نقاشی  شده باشد ،  تا زمانیکه حواس نمازگزار را مختل نسازد وخشوع وخضوع نماز گزار را از بین نبرد ، نماز خواندان بر همچموجای نماز ها از دید شرع جواز دارد .
اگرچه عده ای از علماء خواندان نماز برآن را مکروه میدانند واستدلال مینمایند که موجودیت نقوش و تصاویر بر روی سجاده موجب کاهش خشوع و توجه نمازگزار میگردد و حواس وی را پرت می کند.
ولی در این مورد همه ای علماء متفق القول اند که نمازگزار باید سعی کند تا نمازش را در محیطی آرام و پاک و بدون اسبابی باشد که مانع خشوع و تمرکز حواس وی می شوند.
برخی از مسلمانان  بخاطر احتیاط  واحترام بخاطر اینکه  خانه کعبه زیر پا نشود نماز خواندان بر همچو جای نماز را مکروه میشمارند .
در جواب باید گفت که نشستن  وزیر پا کردن تصویر کعبه وآنهم تصاویر منقوش شده در سجاده کدام ممانعتی شرعی نداشته ، حتی بالا شدن به سطح کعبه  در شرع اسلام جواز دارد ، چه رسد به تصور منقوش شده آن در جا نماز.
خواننده محترم  !
حضرت بلا ل بعد از فتح کعبه به امر وهدایت پیامبر صلی الله علیه وسلم بالای بام کعبه  بالاشده وآذان داد .(الرحیق المختوم صفحه 405 واخبار مکه :1-274 للازرقی واخبار مکه فی قدیم الدهر وحدیث للفاکهی :5-221 )
هکذا در حدیثی دیگری آمده است که عبد الله بن زبیر زمانیکه کار ساختمانی کعبه را کنترول میگرد  بر سر پام کعبه به معیتی تعداد از مسلمانان ایستاده بود .( اخبار مکه للازرقی 1-205 )
همچنان  همین حالا همه ساله در وقت ایام حج موظفین حج واوقاف کشور عربستان سعودی بر سر پام کعبه بالا میروند ودر نو ساختنوتبدیلی   پوش کعبه اقدام مینمایند .
یادداشت :  
خُمرة  تقریبآ یک شکل از جای نماز  کوچک است که از  برگ خرما بافته وساخته میشود  و نمازگزار بر روی آن سجده می گذارد، و با قرار دادن آن، روی خود را از گرما و سرمای زمین دور نگه می دارد.
در کشور ما بشکل جای نماز بوریایی معمول میباشد ، که اکثرآ در مناطق شرقی کشور بخصوص (ولایات : ننگرهار جلال آباد ، لغمان ، کنر ومناطق شینوار ) به کثرت یافت میشود .
 

فهرست مطالب :
– مقدمه
– جلوگیری ازنماز خواندن شیطان بر جای نماز
– حکم سجاده (جا ی نماز ) مزین با عکس  کعبه و یا مسجد نبوی

جا ی نماز درنماز
تـتـبـع ، نـگارش و نوشته از:
الحـاج امیـن الـدیـن  « سعـیـدی – سعید افغانی »
وداکتر صلاح الدین « سعید ی – سعـید افغانـی »
ادرس ارتباطی :
 saidafghani@hotmail.com 
   strategicstudies@yahoo.com