آرشیف

روابط آلمان با کشورها و بازیگرانی چون ایران ، ترکیه و مصر در خاورمیانه به سده های قبل برمیگردد. متغیرهای مختلفی بر نگاه و رویکرد سیاست خارجی آلمان در قرن بیستم میلادی به خاورمیانه تاثیر گذاشت.  با افزایش نقش آلمان در اروپا و جهان ، برلین توجه بیشتری به خاورمیانه کرده است.

جایگاه سياسي و ژئوپلتيكی خاورمیانه

تصدی پست صدراعظم آلمان توسط اولاف شولز در دسامبر 2021 ، پایان «مرکلیسم»  ، بحران هایی چون تهاجم روسیه به اوکراین و تغییر وضعیت در خاورمیانه  تاثيراتي بر نگاه ژئوپلیتیکی برلین به خاورمیانه داشته است.هر چند سیاست خارجی آلمان در چارچوب اتحادیه اروپا می باشد.  اما ایده هایی چون عدم تکیه کامل آلمان به ایالات متحده ، ” نقش مهمتر در دفاع اروپا و ناتو ،رهبری اروپا در راستای منافع ملی  و  کارکرد لنگر” و تكيه گاه ثبات در منطقه خاورمیانه در آلمان تقویت شده است.

بی ثباتی در خاورميانه پیامدهای گسترده ای برای آلمان دارد. لذا برلین رويكردهايي چون میانجی‌گری ، مشارکت بیشتر در حل دیپلماتیک و آمادگی بیشتر برای مقابله با بحران در خاورميانه، را در نظر گرفته است.  چنانچه برلین قبلا دستورالعمل‌های مربوط به پیشگیری از بحران‌ها، حل و فصل منازعات،  ایجاد صلح را تصویب کرد تا رویکرد خود در بحران ها منسجم‌تر کند.

بخشی از منافع ژئوپلتیک و امنيتي آلمان دوری از خطرات اجتناب ناپذير درگيري هاي خاورمیانه به ويژه احیا و دستیابی به صلح در مناقشه اعراب و اسرائيل و حمایت از توافق‌نامه آبراهام است.   در این راستا روابط گوناگون بین اسرائیل و آلمان در کنار کمک به فلسطین مد نظر است . همچنین آلمان تلاش می کند تا جایگاه مصر را با توجه به نقش عربی و مهم آن در به لیبی و  روند صلح خاورمیانه در منطقه را مورد توجه بیشتری قرار دهد.

در بعد دیگری آلمان همچنان بخشی از مذاکرات بر سر توافق هسته ای با ایران است. در این راستا پایان سریع مذاکرات و پایبندی به تعهدات  و دستیابی به توافقی بهتر در برنامه هسته‌ای ایران  بخشی مهم از رویکرد دولت کنونی آلمان است.

جایگاه نظامي و امنيتي خاورمیانه

قبلا صدراعظم اولاف شولتز یک صندوق دفاعی یکصد میلیارد یورویی، برای ارتقای نیروهای مسلح آلمان اعلام کرد.    در واقع آلمان با اکراه از استفاده از نیروی نظامی برای مبارزه با تروریسم حمایت می کند. اما در سالهای گذشته  در قالب شرکت در ائتلاف جهانی علیه داعش ، مأموریت ناتو ، شرکت در برخی رزمایشها، حمایت از آزادی دریانوردی  و… رويكرد نظامي و امنيتي خود را در خاورمیانه پيگيري می كند.

در واقع برلين نميخواهد ناامنی تروریسم یا جنایات سازمان یافته در خاورمیانه ، سبب بروز مسائلی چون مهاجرت ‌ کنترل‌نشده به اروپا گردد. همچنین به نظر میرسد با توجه به حضور قبلی جنگجویان جهادي آلمانی در خاورمیانه، تبادل اطلاعات و همكاري هاي ضد تروريسم با دولت های مهم منطقه همچنان مد نظر برلین است.در بعد دیگری با توجه به كيفيت و فناوري آلمان همواره از صادرکنندگان برتر سلاح به خاورمیانه بوده است. در این میان با وجود چالش های چون تنظیم دقیق‌تر صادرات تسلیحات و تحریم صادرات به کشورهای درگیر در جنگ یمن ، برلين صدور سلاح را در اولويت هاي خود مي بيند.

خاورمیانه یکی از مناطقی است که رهبران و وزیران خارجه فدرال و صدراعظم فدرال  از آن بازدید می کنند. با این حال با توجه به متغيرهاي گوناگون سياسي،‌امنيتي ، ژئوپلتيك ، اقتصادي و اجتماعي موثر به نظر ميرسد جایگاه خاورمیانه برای آلمان تقويت شده است. جدا از مكمل بودن بیشتر اقتصادهای منطقه با آلمان، نیاز به گذر برلین از بحران انرژی پس از بحران اوکراین توجه آنان را به خاورمیانه را دوچندان کرده است به علاوه احتمالا افزایش فرصت ها و تهديدات مشترك و گوناگون امنيتي، نظامي ،ژئوپلتيك با بازیگران منطقه و تلاش برای جایگزینی بخشی از خلا حضور امریکا در خاورمیانه سبب تقويت توجه برلين به منطقه شده  و خواهد شد.

فرزاد رمضانی بونش

پژوهشگر ارشد روابط بین الملل