آرشیف

انسانهای اولی که درین دنیای مادی پا به عرصه وجود گذاشتند ، احتیاج به مواد غذائی داشتند و قرار نظریه علمای باغداری سیب را یافتند و از آن به حیث غذاء مکمل مدتی استفاده نمودند . ازین بر می آید که میوه جات نه تنها دارای طعم لذیذ اند ، بلکه یک غذاء مکمل نیز به شمار میروند و بر اساس همین دلا ئل انسانها در – ادوار تاریخ مجبور شدند ، در باره جمع آوری میوه جات وحشی اقدام کنند و آنرا جنس به جنس برای مااحتیاج و دیگر وسایل بکار بردند ، تا ،آ تش شناخته شد و مدنیت جدیدی بوجود ،آ مد و انسانها آهسته آهسته مواد غذائی دیگر را کشف نمودند . هر قدرسا ینس پیش رفت و انواغ متعدد حبوبات و سبزیجات بمیدان ،آ مد ، بازهم بنا بر دلا ئل ذیل از اهمیت و کشت میوه جات کاسته نشد :
1- حاصل میوه جات یک واحد زمین زراعتی ، نسبت به حبوبات اضافه تر میباشد . به طور مثال ، اگر زردآلو و سیب را با گندم که خوراک مهم مردم این مملکت را تشکیل می دهد ، مقا یسه کنیم ، خواهیم دید که حاصل زردآلو 4500 کیلو و حاصل سیب در حدود 8500 کیلو فی جریب میباشد . اما حاصلات وسطی گندم در فی جریب از 1000 کیلو اضافه تر نمیباشد و اگر قیمت یک کیلو گندم 10 افغانی باشد ، حاصلات فی جریب بطور مجموعی 10000 افغانی ارزش پیدا میکند . اما اگر حاصل زرد آلو و سیب علی الترتیب فی جریب 4500  و 5000 کیلو باشد و قیمت هر کیلو آنها را 10 افغانی تخمین کنیم باز هم عاید حاصل یک جریب سالانه 35000 افغانی میشود که در نتیجه مقایسه ، قیمت میوه جاتت 5 چند اضافه تر از قیمت گندم میباشد .
2- در فوق مشاهده نمودیم که از میوه جات حاصلات بیشتر بدست می اید ، کالوری یا قوت بیشتر از یک واحد زمین متوقع میباشد . قرار تجزیه لابراتوار که در دنیا صورت گرفته ، اگر در یک جریب زمین حبوبات کشت شود ، در حدود 101 ملیون کالوری بدست می اید و اگر همین مقدار زمین ، باغ زردآلو و سیب باشد ، بالترتیب در حدود 2565000- 315000 کالوری حاصل خواهد شد . پس معلوم میشود که اهمیت اقتصادی میوه جات نسبت به گندم اضافه تر و خوبتر میباشد .اکنون بر دهقان است که توجه خود را به این مفاد نیز معطوف بدارد و از کشت تیت و پرک اقسام میوه جات خود داری و در عوض یک نوع سیب و زردآلو غرس نماید و بدین ترتیب هم پول هنگفت و هم مارکت خوبتر بد ست بیاورد . برای میوه خشک و تر در داخل و خارج تقاضای زیاد موجود است . طبق احصائیه گمرکی که در دست است سالانه در حدود 40 ملیون دالر از مدرک میوه به مملکت می آید ، که اگر توجه زیاد به احداث باغها مبذول شود شاید مفاد بیشتر حاصل گردد.
 

القاح

 انتقال گرده گل از آلت تذکیر بالای آلت تانیث را عمل القاح گویند . مقصد این است که نقطه آلت تزکیر در محل که مربوط آلت تانیث میباشد ، یکجا شده بعد تخم و میوه بوجود می آید . این عملیه ار نباتات بدو قسم اجرا ء میشود :
1-القاح طبیعی : عملی را گویند که آلات تزکیر و تانیث در یک گل واقع بوده و عمل القاح بدون کدام وسیله خارجی صورت میگیرد. زردالو شفتالو و بعضی دیگر میوه جات شامل این عملیه اند .
2-القاح مصنوعی : که آلات تانیث و تزکیر در یک درخت واقع بوده ، اما باهم توافق یکجا شدن را ندارند و ذریعه باد ، حشرات ، آب و غیره ، از درخت هم نوع ، گرده آورده شده در آلت تانیث داخل و سیب تشکیل تخم و میوه میگردد .همین دلیل است که در وقت ساختن باغ باید انواع میوه که با هم توافق داشته باشند ، به قسم القاح کننده و القاح شونده ترتیب شوند . این جنس القاح کننده باید پیش از 80 فت از درختهای القاح کننده دور نباشد و باغ طور ترتیب گردد که در هر 4 یا 5 قطار یک قطار جنس القاح کننده موجود باشد . گاهی بعضی میوه جات که به القاح مصنوعی محتاج باشند ، در یکجا غرس میشوند و در وقت القاح با هم موافقت نمی کنند . بطورمثال گرچه ا نواع گیلاس  ، لیمارت و باپولیون از یک نوع میباشند ، اما اگر در بین هم شانده شوند برای القاح توافق نمی نمایند . اگر قدری واضح تر سخن بگویم بعضی درختها خنثی و برخی دیگر همنوع میباشند ، مثل گیلاس  ، بادام و بعضی انواع سیب و شفتالو .
 

محل و موقعیت :

برای ساختن باغ میوه جات باید احتیاط شود و تا هنگام  احداث آن غلطی رخ ندهد .
چرا که باغ در مدت زیاد ساخته میشود . شرایط محل و موقعیت مثل  اقلیم ، مارکت ، بازار  ، ارتفا ع  و خاک  و غیره مدنطر باشد . مثلاً اگر حرارت زمستان در یک جای خیلی متغیر باشد یعنی از 20 درجه تحت الصفر یک دم به 40 درجه تحت الصفر پائین بیاید ، میوه جات مناسب نمیباشد و نه هوای خیلی خشک و گرم تابستان برای میوه جات مساعد است . همچنان در جای که روشنی کافی نباشد میوه جات رنگ و طعم خوب پیدا نمی کنند ، خصوصاً این عمل در سیب خیلی تائثیر دارد .چیز دیگر ی که دارای اهمیتت میباشد  همانا موضوع بازار یا مارکت ا ست . از روز اول که باغ ساخته میشود ، فروش میوه در نظر گرفته شود . باغ بایدنزدیک شهر های بزرگ که نفوس زیا د داشته باشند احداث گردد و هم کوشش شود در جاهاییکه باغ زیاد باشد ترتیب داده شود . زیرا دارای فوا ئید ذیل میباشد :
الف – مزد باغبان مناسب میباشد .  ب – خود مردم اکثر حصه میوه را مصرف  میکند . ج – تاجر از مناطق دور برای خریدن میوه می آ ید وسایل حمل و نقل در شهر های بزرگ منظم تر میباشد . راجع به موقعیت باید همین گفت ، زمین که در آن باغ احداث میگردد ، دارای میدان مناسب باشد . کوشش شود زمین دارای نشیبی زیاد نباشد . در افغانستان زیاد تر جا های نزدیک به سطح دریا را به خاطر که خاک آن قوی و حاصل خیز میباشد برای باغ تخصیص میدهند . در حالیکه در چنین موقعیت احداث باغ لزوم ندارد ،چراکه از بالا به پائین هوای سرد جریان نموده ، اکثر درختان را یخ میزند و هم  در جاهای که تفاوت ارتفاع زمین بین 16-33 متر باشد ، احداث باغ خود داری شود . باغها باید نزدیک جنگلات یا درختهای انبوه احداث نگردد . چرا از یکطرف به باغ روشنی کافی نمی رسد و از جانب دیگر مواد غذائی بیشتر را در ختان جنگلی میگیرد . باغ باید به فاصله 27 تا 33 متر دور از جنگلات احداث گرددو هم احداث با غ در جاهای بسیار نشیبی دار ، با درنطر گرفتن مشکلات حمل و نقل  ، تطبیق ادویه ، شاخه بری ، یکه کردن و به کار بردن ماشین الات  ، اقتصادی نمیباشد . در انتخاب زمین هم سعی بعمل آید تا میدان مناسب و اضافه تر از 2متر خاک داشته باشد . زمین انتخاب نگردد که سطح آب در آن بلند  ، یا پی اچ خاک از 55تا 85 متر بالا تر باشد .
 

انتخاب نهال  :

 در انتخاب نهال باید سعی گردد تا درست بد ست بیاید . از هر جا نهال خریده نشود . از کسیکه نهال می خرید در باره سابقه نهال پرسان نمائید . نهال باید راست باشد ،از  گرفتن    نهال کج و مریض خود داری بعمل آید . چون این  موضوع ار وقت خریدن نهال معلوم نمیشود ، لذا باید از نهال فروشی مشهور و معتبر خریداری شود . نهال باید پیوند شده باشد و طور انتخاب گردد که بعد از پیوند یکسال در قوریه مانده باشد . نهال یکساله دارائی صفات ذیل میباشد :
به آسانی از زمین کشیده شده ، خوبتر انتقال داده میشود – زود نمی شکند – مصرف حمل ونقل آن کمتر میباشد – بدون تکلیف غرس میشود – در زمین زود نمو میکند – در وقت انتقال ضایعات کم دارد .
وقتیکه نهال از قوریه کشیده میشود  زمین باید نرم و مرطوب باشد . اگر تر نبود  ، زمین آب داده شود تا نرم گردد . بعد از آن توسط بیل نوک تیزاز سه طرف نهال چقر شده و از چهار طرف بیک وقت کشییده شود . باید متوجه بود که به ریشه ضرر نرسد . نهال را توسط بیل بکشید . احتیاط کنید که نهال بزور از زمین کشیده نشود و. زیرا اکثر قسمت ریشه در زمین مانده و در وقت شاندن باعث خساره زیاد  و از دست رفتن وقت میگردد . و آن طوریکه در انتقال نهال احتیاط بکار است در انتقال آن نیز از احتیاط کار گرفته شود . نهال که از زمین کشیده شد باید در شعاع آفتاب و باد شدید گذاشته نشود . اگر فاصله دور باشد کوشش کنید که نهال نخست همرایی خاک کشیده شود و اگر ممکن نبود ، نهال را در میان خریطه پلاستیکی که در بین آن بوره اره باشد ، از یکجا بجای انتقال داده زود غرس نمائیدو نگذارید که ریشه آن خشک شود .
چون انتخاب نهال خیلی مهم میباشد ، لذا در وقت خریدن اوصاف ذیل در مورد هر نوع نهال مد نظر گرفته شود .
الف – نهال سیب و ناک قوی و دارای   1.30 تا 2.30 متر ارتفاع باشد – یکساله باشد – و اگر نهالی دو ساله انتخاب شود ، باید دارای 1.60 تا 2.30 متر ارتفاع و قطر آن در نزدیکی پیوند  16 ملیمتر و دارای دوسه شاخ باشد .
 ب- گیلاس بالای زیشه مادر ی مهلب پیوند شده عمر آن یکسال و ارتفاع آن 1.16 تا 1.60 مترباشد – نهالی دوساله باید 1.60 تا 2.30 متر ارتفاع در نزدیک پیوند 19 ملیمتر  قطر داشته باشد .
ج- شفتالو ، زردآلو ، شلیل :- نهال قوی به سن یکساله که دارای 1و36 متر ارتفاع 1.27 سانتی متر قطر یا اضافه تر از آن باشد  ، انتخاب گردداز نهال بسیار دراز و ضعیف خود داری نمائیدبه نهال که در ماه جوزا پیوند شده باشد ترجیح داده شود .
د- آلوچه :– نهال قوی یک ساله که دارای ارتفاع 1.36 تا 2 متر باشد ، انتخاب گردد .
ه – بهی :- ارتفاع این نهال 1.36 تا 1.60 و قطر آن 1. 27 سانتی و دو ساله باشد .
همیشه نهال که خریداری میشود  ، باید اضافتر از دو سال عمر نداشه باشد ، زیرا در وقت انتقال دادن مشکلات بار می آورد و هم نهال دیرتر کلان میشود و این خود مشکلی برای دهقانان محسوب میگردد .
 

طرز نقشه کردن باغ

یک باغ چند قسم نقشه میشود  ، قبل از انتخاب یک نقشه  ، در مورد طرز آن تصمیم بگیرید و نخست ارتفاع  ، نوع میوه و خصوصیات خاک زمین را معلوم کرده ، بعداً نقشه را انتخاب نمائید . یک باغ را میتوان به اشکال مربع ، مستطیل ،  مثلث و پنج ضلعی احداثث نمود . در افغانستان و بعضی کشور های دیگر ، شکل مربع و مستطیل زیاد رواج دارد ، و آن به ترتیب ذیل است :
 

مربع:-

باغ مربعی شکل باغی است که در هر کنج آن یک درخت غرس میشود . خوبی آن این است که باغ به آسانی احداث میگردد ، برای فلر موزون بوده و در وقت دواپاشی آن ، مشکلات خلق نمیشود .
 

مستطیل:-

این طریقه مثل مربع میباشد و در هر کنج ان ، یک درخت شانده میشود . فرق آنها اینست که طول یک ضلع نسبت به عرض دیگر ضلع دراز تر میباشد و این طریقه خصوصاً در وقت تطبیق میشود که در بین درختانئ برای 4تا5 سال  ، سبزیجات ، بعضی حبوبات و توت زمینی کشت شود .
 
غرس نـهال  :- قبل از غرس نهال نخست خاک را آماده نهال شانی کنید ، برای نهال ، زمین قوی و حاصل خیز بکار ا ست . در زمین که قبلاً باغ بوده ، برا ی چند سال دیگر نیز باغ ساخته شود و  هم زمین رشقه ، شبدر و غیره پیش ا ز احداث باغ ، گم نشود باید در خزان چپه شود تا در اوایل بهار خوب با خاک مخلوط شده و رطوبت کافی بگیرد و این کار در بهار وقی صورت بگیرد که کلوخ و دیگر نباتات میده شده خاک را نرم بسازد . هنگامیکه خاک آماده غرس نهال گردید نقشه باغ ترتیب و بعد ذریعه رجه برای هر نوع میوه فاصله معین ، تعین و جای هر نهال با میخ چوبی نشانی گردد تاگم نشود .  . وقتیکه جای تعین شد ، اقدام به کندن چقری نمائید . چقری هر قدر کلان باشد ، نهال در آن خوب نشو و نما کرده میتواند . بهتر است چقری 70 تا 80 سانتی متر عمق و از 50تا 60 سانتی متر قطر داشته باشد . خاک بالای زمین به اندازه یک فت به یک طرف  و خاک قیمانده به دیگر طرف چقری انداخته شود . وقتیکه چقری آماده شاندن نهال گردید نهال را به ترتیب بافنی از زمین کشیده و در  یک سطل که بین آن آب یا گل باشد ، بگذارید و به باغ انتقال بدهید . در وقت شاندن نهال خاک سر با کمی پاروی سوخته مخلوط و در زیر چقری انداخته شود .نهال را در چقری راست شانده و پیوند زیر خاک در چقری پت کرده شده و در صورت ممکن ، نهال یک اندازه به سمت باد مایل شانده شود تادر آینده مقابل باد شدید مقاومت کند . بعد از شاندن نهال ، خاک اطراف آن با پا خوب تخته شود . اگر ممکن بود باندازه 30 تا 40 گرام کود یوریا را بفاصله یک بت دور از نهال به دورادور آن پاش داده ، بعدً آبیاری کنید.چند روز پس خاک چقری پائین میرود ، لذا یک اندازه خاک به اطراف نهال بیندازید. کوشش شود که کود مطلوبه در زیر چقری انداخته نشود که نهال را میسوزاند .
 

شاخه بری یا شکل دادن نهال  : –

مردم افغانستان به اهمیت شکل دادن درخت پی برده اند ، لذا نهال به قسم وحشی میماند تا کلان میشود .وقتی کلان شد ، شاخهای خشک  و مریض را قطع می کنند . این ترتیب برای یک زمیندار اقتصادی نمیباشد . کسانیکه باغ  احداث میکنند ، باید از وقت غرس نهال به تربیه درخت شروع نمایند ، اگر نهال یکساله در باغ شانده شد ،به ترتیب ذیل شکل داده میشود : چون اکثر نهال تا به قسم خمچه میباشد ، پس اگر دراز بود سرش را به قدر 1.26 متر یا یک بر 3 حصه نهال قطع کنید . هنگامیکه پندک های بالای نهال به 10 تا 15 سانتی متر رسیدند ، از بین آنها 5تا 6 شاخچه قوی و خوب که بالای شاخ اصلی به زاویه کلان تیت شده باشد ، انتخاب و متباقی  شاخچه ها قطع گردد . وقت انتخاب شاخه ها ، شاخ اول از زمین 80 سانتی متر بلند گذاشته شود و متباقی شاخهای مطلوب بفاصله 20 تا 25 سانتی متر از همدیگر دور ترتیب و کوشش شود تا شاخها از همدیگر یک زاویه کلان داشته باشد تا مقابل با د و باران مقاومت نماید .
  

آبیاری:-

آبهایکه از راه زمین به نباتات داده میشود ، آبایری گفته میشود و یک جزمهم زراعت به شمار میرود . باغها همیشه در جا های که باران آن 88 سانتی کم باشد از طریق کانال ها و در جا هایکه عمیق  ، توسط نل آبیاری میشود . باغها در طول سال به آب ضرورت دارد ، لذا باید این عامل مهم زراعت به ترتیب درست به کار برده شود . احتیاج درختان میوه به آب  ، نوع خاک ، حرارت  ، باران و غیره مربوط میباشد . خاک – ریگی  که آب را زیاد و خوب نگاه نمیکند ، برای آبیاری باغ مناسب نیست ، مگر  که آب در  
جاهای مذکور فراوان باشد . همچنان آب در خاکهای دشتی زیاد پائین نمیرود و هنگام که زمین خشک شود   ، چاک و در ز پیدا میکند . لهذا برای آبیاری خوب نیست . بهتر است که درخت در زمین ریگی دشتی  ، غرس گردد زیرا نفوذ آب در آن زیاد بوده و هم روز ها رطوبت را نگاه کرده و درخت  آهسته آهسته از آن استفاده میکند . هوای گرم نیز بالای آبیاری تاثیر دارد . یعنی در موسم گرم به آبیاری زیاد ضرورت احساس میشود  و اگر هوا سرد باشد به آبیاری چندان ضرورتی احساس نمی گردد . زمین که خوب قلبه شده باشد  ، نسبت به غیر قلبه شده ، آب را خوب حفظ کرده و هم تبخیر آب در زمین که از کدام نوع نبات پوشیده شده باشد ، کم میباشد . دهقان در باره آبیاری با دو سوال مواجه است . نخست  ، چه وقت آب داده شود ؟ دوم ، چه مقدار آب تهیه گردد؟ اکثر علما باین عقیده اند که آبیاری با غ به تجربه و فهم دهقان همان جای مربوط میباشد و ما فقط این قدر گفته میتوانیم که سالانه برای آبیاری یک باغ بین 77- 88 سانتی آب بکار ا ست  که اکثر مقدار آن در وقت نموی درخت یعنی در هوای گرم مصرف و تقریباً درین مرحله بین 6تا 8 دفعه باغ آبیاری میشود .در هر نوبت باید 5.4 سانتی آب به هر جریب زمین داد . یعنی خاک زمین خوب تر شود و آب اضافی از آخر باغ بر  اید . این مقدار آب در خاک های دشتی یک متر و در خاکهای ریگی دو متر پائین میرود . اگر این مقدار آب باز هم کفایت نمیکرد ، باید زمین را توسط بیل یا کدام آله دیگر حفر نمود تا دیده شود که آب زمین حشک گردیده یا خیر . اگر خشک شده بود فوراً آبیاری صورت بگیرد  نا گفته نماند که به باغ نه کم . نه زیاد آب داده شود .چرا که آب زیاد ریشه را و کمی آب  ، حاصل و طعم میوه را خراب میکند .بعضی اوقات هر دو صورت سبب ایجاد امراض و تلف شدن درخت میگردد.آبیاری به طریقه های سیلابی ، گردی، جویوی و حلقوی اجراء میشود و در بین آنها طریقه گردی اقتصادی و مفید قبول گردیده است .
 

 تطبیق کود و پارو

استعمال کود و پارو مربوط به فاصله بین درختان ، شاخه بری ، سن ، بلندی ، نوع میوه ، اقلیم و حالت صحی درخت میباشد .اگر درخت حالت طبیعی داشته ، ممکن در آن کود و پارو کم مصرف شود و اگر در کدام – عامل فوق الذکر تغییر  دیده میشد ، کود و پارو باندازه ضرورت استعمال شود .
پاروی سوخته دارای منبع خوب مواد غذائی ، مانند نایترجن ، فاسفور ، پتاشیم ، خاکستر و غیره میباشد .وقتی یک تن پاروی طویله که 1000 – کیلو یا 25 جوال میشود ، در زمین طبیق گردد ، دارای 10 پاو نایتروجن 3 پاو فسفور و 7 پاو پتاشیم میباشد . چون یک منبع خوب نا یتروجن به حساب میرود ، لذا باید هر سال در حدود 125 جوال در هرجریب یا 35 کیلو گرام برای هر درخت که عمرش از 10 سال اضافه تر باشد ، در وقت زمستان یا خزان تطبیق گردد. هنگامیکه پارو بر زمین انداخته شد ، فوراً قلبه گردد.که خوب میده و تا بهار قابل استفاده درخت باشد .
راجع به تطبیق کود نظریات مختلف موجود است مگر عموماً در مملکت مقدار ذیل  ، نتیجه خوب داده است . اگر نهال خرد باشد ، به قدر 50 گرام یوریا و 25 گرام دای امونیم فاسفیت تطبیق گردد . کود باید بفاصله 15 سانتی متر به دور ادور نهال انداخته شود . اگر درخت کلان نبود  ولی به میوه شروع کرده بود  ، برای هر انچ قطری درخت  ، 100 گرام یوریا و 100 گرام دای امونیم فاسفیت استعمال شود . این کود باید از یکنیم تا دو پاو یوریا در فی درخت تجاوز  نکند خوبتر است .. اگر عمر درخت از 10 سال تجاوز کرده بود ، یک بوجی یوریا و یک بوجی مواد فاسفورس فی درخت ، سالانه کفایت میکند و اگر مواد فاسفوری در هر دو سال یک دفعه تطبیق شود نتیجه اش اقتصادی میباشد و هم تطبیق یوریا اگر بدومرحله صورت بگیرد ، خوبتر است . مرحله اول که 20 روز از گل کردن گذشت و مرحله دوم وقتیکه گل باز و میوه باندازه خسته بادام تشکیل شود ، تطبیق گردد. کود بدورادور نهال انداخته میشود و برای درختان کهن سال ، طور پاشکی تطبیق میگردد . وقتیکه کود تطبیق گردید ، اگر زمین خشک باشد ، باید زود آب داده و نگذارید که کود برای چند روز بدون آب بماند . یک درخت علاوه بر مواد غذائی فوق به دیگر موادغذائ ی به مقدار کم نیز ضرورت دارد که در آینده عند الضرورت معرفی خواهد شد .
 
تهیه کننده : احمد (کریمی)
غور
تاریخ 15/12/1389 مطبق 05 /03 2011