آرشیف

بسم الله الرحمن الرحیم 

خواننده محترم  !
اگر ملاحظه فرموده باشید ،  نمازگزاران، بعد ازادای  نمازهاي فرض چه در حالت جماعت و يا در حال انفرادي جاهاي خود را برای ادای نماز سنت ، تغيير ميدهند، ودلیل میاورند که سجده کردن درمحلات مختلف  باعث آن میگردد ، که جای های مختلف زمین در روزی  آخرت بر ادای نماز گزار شهادت دهد ؟
میخواهم در این نوشته با استفاده از منبع معتبر دینی معلومات ذیل را در مورد حکم این مسأله باشما شریک سازم . 
قبل از همه باید بعرض برسانم ، که تغییر مکان برای ادای نماز مربوط مساله شهادت ویا عدام شهادت زمین نیست ، اگرچه برخی از علما ء در مورد به همین عقیده اند ، ولی این بحث مفید وجالب را با ید از منبع معتبر اسلام یعنی احادیث نبوی مورد بحث وبرسی قرار داد .
در سنت عملی پیامبر صلی الله علیه وسلم آمده است ، زمانیکه نماز گزار نماز فرض خویش رادر مسجد با جماعت بجاء آورد، باید در جای خود نشسته  اذکار بعد از نماز را نيز بخواند،  بعد از خواندن اذکار باید  نمازگزار سنت راتبه خویش را به خانه خویش  منتقل کند، زيرا پيامبر صلي الله عليه وسلم فرمودند:«عليکم بالصلاة في بيوتکم، فإن خير صلاة المرء في بيته إلا الصلاة المکتوبة».(در خانه‌هايتان نماز بخوانيد؛ چون بهترين نماز شخص، نماز در خانه‌اش است غير از نمازهاي فرض (که بايد در مسجد خوانده شوند)». متفق عليه
وهمچنان در حدیث دیگری آمده است که :«إذا قضي أحدکم الصلاة في مسجده فليجعل لبيته نصيبا من صلاته، فإن الله جاعل في بيته من صلاته نورا».مسلم (۷۷۸) (هرگاه کسي از شما نماز (فرض) را در مسجد خواند قسمتي از نمازها را براي خانه بگذارد؛ چون خداوند به واسطه نماز نوري را در خانه‌اش قرار مي‌دهد».پس منتقل کردن نمازهاي سنت  راتبه به منزل، همان روشي است که انجام آن؛ تبعيت از سنت نبوي است، و کسي که بر طبق سنت ايشان عمل کند، مطمینآ  اجر و ثواب بيشتري خواهد برد.
جمهور علماء وتغییر مکان نماز برای سنت:
جمهور علماي مذاهب گفته اند: براي کسي که نماز فرض مي خواند، مستحب است که نماز نافله خود را در مکان ديگري بجاء ارد ، و افضل آنست که نماز سنت را در منزل بخواند، وگرنه در مکان ديگري (غير از محل نماز فرضش ) در داخل مسجد بخواند تا مواضع سجده او بيشتر شوند و بين فريضه و نافله فاصله بيافتد. يعني مکاني را که در آنجا نماز فرض خوانده است را تغيير دهد، و درمکان ديگري در داخل مسجد نماز راتبه بخواند.
دليل آنها حديثي از معاويه رضي الله عنه است که گفت: « إِذَا صَلَّيْتَ الْجُمُعَةَ فَلَا تَصِلْهَا بِصَلَاةٍ حَتَّى تَكَلَّمَ أَوْ تَخْرُجَ ، فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَمَرَنَا بِذَلِكَ ، أَنْ لَا تُوصَلَ صَلَاةٌ بِصَلَاةٍ حَتَّى نَتَكَلَّمَ أَوْ نَخْرُجَ».مسلم (۱۴۶۳).(هرگاه نماز جمعه خواندي بعد از آن تا زمانيکه سخني نگويي و (از مصلي) خارج نشوي نماز ديگري مخوان، زيرا رسول الله صلي الله عليه وسلم ما را به آن امر کردند که از وصل کردن نماز (فرض) با نماز (سنت) خودداري کرده تا آنکه بين آن دو نماز سخني بگوئيم يا خارج شويم.
امام نووي رحمه الله در شرح صحيح مسلم ذيل حديث فوق مي گويد: «در اين حديث دليلي مبني بر اين گفته ي اصحاب ما وجود دارد که؛ تغيير مکان نماز فرض به مکان ديگري ( براي اداي نماز سنت) مستحب است، و البته افضل آنست که تغييرمکان به سوي منزل باشد، يا در مکان ديگري در خود مسجد يا هر جاي ديگري باشد، تا مواضع سجده بيشتر شود و بين نماز نافله با فريضه فاصله اي ايجاد شود، واينکه در حديث آمده:  « تا آنکه سخن بگوئيم » دليلي بر اينست که فاصله انداختن بين دو نماز با سخن گفتن نيز حاصل مي شود ولي انتقال مکان به سوي منزل افضلتر است».
البته حديث معاويه رضي الله عنه براي کساني که مي گويند: « مکاني را که در آنجا نماز فرض خوانده اي را تغيير بده و درمکان ديگري در داخل مسجد نماز راتبه بخوان» ، دليل صريح و روشني نيست، زيرا حديثفوق اشاره صريحي به اين مسئله نکرده است که محل نماز را در داخل مسجد تغيير دهيم، وقابل تذکر است که اين حديث درباره نماز جمعه وارد شده است، درحاليکه نماز جمعه خصائصي دارد که ديگر نمازها ندارند. 
و اگر حديث معاويه را به ديگر نمازها نيز تعميم دهيم، باز اين حديث به استحباب سخن گفتن و يا خروج از مصلي بعد از نماز فرض اشاره کرده است نه به تغيير مکان نماز برای اداي نماز سنت، و اگر به احاديث صحيح ديگر توجه کنيم؛ پيامبر صلي الله عليه وسلم صراحتا فرموده اند که نماز سنت رواتب خویش را به منزل منتقل کنيم.
همچنين به حديث ديگري از ابوهريره رضي الله عنه استناد کرده اند که از پيامبر صلي الله عليه وسلم روايت مي کند که ايشان فرمودند:«أَيَعْجِزُ أَحَدُكُمْ إِذَا صَلَّى أَنْ يَتَقَدَّمَ أَوْ يَتَأَخَّرَ أَوْ عَنْ يَمِينِهِ أَوْ عَنْ شِمَالِهِ ، يَعْنِي : السُّبْحَةَ»أي : صلاة النافلة بعد الفريضة. أبو داود (۸۵۴) وابن ماجه (۱۴۱۷) و صححه الألباني في صحيح سنن ابن ماجه. (آيا شما ناتوان هستيد از اينکه هرگاه نماز (فرض) خواند، (و خواست نماز نافله بخواند) اندکي به جلو يا عقب يا سمت راست يا چپ خود منتقل شود).
اين حديث تا حدودي در باره تغيير مکان نماز براي اداي نماز سنت صريح است، اما بسياري از علما حديث مذکور را تضعيف کرده اند ازجمله :
1-حافظ ابن حجر عسقلاني رحمه الله در کتاب « تهذيب التهذيب»  (۲/۲۰۳) گفته: حديث مرفوع است اما صحيح نيست.
و باز در کتاب « تغليق التعليق» (۲/۳۳۶) گفته: در سند آن شخصي بنام » ابراهيم » وجود دارد که ابوحاتم در مورد او گفته: او مجهول است. همچنين شخصي بنام «ليث بن ابي سليم » در سند حديث هست که حفظ او ضعيف است.
2- امام شوکاني رحمه الله در کتاب «نيل الأوطار» (۳/۲۴۱) گفته: شخصي بنام «ابراهيم بن اسماعيل» در اسناد آن هست که ابوحاتم رازي او را مجهول خوانده است.
3- الرباعي در کتاب « فتح الغفار» (۵۸۳/۱) گفته: اسناد آن ضعيف است.
البته علامه الباني رحمه الله در «صحيح ابن ماجه» (۱۱۸۲) حديث مذکور را صحيح دانسته است.
همچنين به حديث ديگري از مغيره بن شعبه که در آن پيامبر صلي الله عليه وسلمفرمودند: « لا يصلي الإمام في الموضع الذي صلى فيه المكتوبة حتى يتحول». سنن أبي داود (۶۱۶).)اما م نبايد در مکاني که در آن نماز فرض خوانده نماز (سنت) بخواند تا آنکه مکانش را تغيير مي دهد(.
در مورد حدیث متذکره علما ء میگویند که این حدیث ضعیف است : از جمله حافظ عراقي در (ذيل الميزان جلد اول صفحه ۳۳۹) و حافظ ابن حجر در( فتح الباري جلد 2 صفحه ۳۹۰) نوشته اند که این حدیث ضعیف است .
ولي علامه شیخ الباني در( صحيح أبي داود صفحه ۶۱۶۱) این حدیث را  صحيح دانسته است. و اگر صحت حديث را بپذيريم، باز اين حديث تنها به تغيير مکان امام اشاره  کرده است نه مامومين، تا مبادا مامومين اشتباها گمان کنند که امام درحال نماز فرض است!
بنابراين حديث صحيح و صريحي در اين باره (يعني تغيير مکان نماز در داخل مسجد به قصد اداي نافله) وارد نشده است، چنانکه شيخ محدث « عبد العزيز الطريفي حفظه الله تعالى» در کتاب «زوائد أبي داود على الصحيحين» گفته: «درباره تغيير مکان براي اداي نماز نافله حديث صحيحي ثابت نشده است».
با اين وجود بسياري از اهل علم با استناد به احاديث فوق گفته اند که: مستحب است که بين نماز فرض و نماز سنت راتبه فاصله اي ايجاد شود؛ حال چه اين فاصله بوسيله سخن گفتن در بين دو نماز فرض وسنت باشد، و يا بوسيله انتقال نماز سنت به منزل و يا تغيير مکان محل نماز سنت به محل ديگري در داخل مسجد باشد، و گفته اند که: افضلترين آنها آنست که نماز سنت را به خانه برد و آنجا نماز خوانده شود.
ولي اگر به مجموع احاديث نظر کنيم، آنچه که در آن شکي وجود ندارد؛ استحباب فاصله انداختن ما بين نماز فرض و سنت بوسيله سخن گفتن و نيز انتقال نماز به منزل است، ولي حديث صحيح و صريح و روشني از پيامبر صلي الله عليه وسلم درباره تغيير مکان نماز سنت در داخل مسجد وارد نشده است، اما بهرحال بسياري از علماي مذاهب گفته اند که: مي توان با تغيير مکان نمازدرداخل مسجد نيز اين سنت راعملي نمود؛ واينکار باعث  مي شود که بين نماز فرض و سنت تمييز داده شود و همچنين (موجب زياد شدن مواضع سجده خواهد شد که اين باعث مي شود که در روز قيامت براي نمازگزار شهادت دهد).
«رملي» در کتاب ‏«نهاية المحتاج»(۱/۵۵۲)‏ مي گويد: «سنت است که بعد از خواندن نماز سنت يا فرض محل آنرا براي خواندن نماز ديگر (چه فرض باشد يا سنت) تغيير داد، تا مواضع و مکانهاي سجده بيشتر شوند، زيرا اينکار براي وي (در قيامت) شهادت مي دهند، و همچنين اينکار مکانهاي عبادت را زنده مي کند؛ اما اگر به مکان ديگري منتقل نشد مي توان با سخن گفتن با شخصي (مابين دو نماز) فاصله انداخت».
استنتاج نهایی :
بخاطر اختلاف در مورد تصحيح و تضعيف دو حديث روايت شده از ( ابوهريره)  و
( مغيره) رضي الله عنهما؛ اختلاف نظر هست که آيا تغيير مکان نماز در داخل مسجد مستحب است يا خير؟
ولي در کل بهتر است به سنت صريح نبوي عمل کنيم و آن اينکه: نمازهاي سنت راتبه را در منزل بخوانيم نه در مسجد!و کساني که مي گويند تغيير مکان نماز سنت موجب شهادت آن مکان در روز قيامت براي نمازگزار مي شود، هيچ حديث صحيحي از پيامبر صلي الله عليه وسلم براي گفته خود ندارند، جز اجتهاد ابن عمر رضي الله عنهما.
البته اين افراد به حديث ضعيفي از ابوهريره رضي الله عنه استناد کرده اند که گفته: « قرأ رسول الله صلى الله عليه وسلم (يومئذ تحدث أخبارها) قال: أتدرون ما أخبارها؟ قالوا: الله ورسوله أعلم قال فإن أخبارها أن تشهد على كل عبد أو أمة بما عمل على ظهرها أن تقول عمل كذا وكذا يوم كذا وكذا قال فهذا إخبارها، فهذا أمرها فهذه أخبارها».( سنن الترمذي (۲۴۲۹).يعني: «رسول‌ الله صلي الله عليه وسلم اين‌ آيه‌ (يومئذ تحدث أخبارها: آن‌ روز است‌ كه‌ زمين‌ خبرهاي‌ خود را بازگويد. زلزلة/۴) را خواندند و آنگاه‌ فرمودند: آيا مي‌دانيد كه‌ اخبار زمين‌ چيست‌؟ اصحاب ‌گفتند: خدا و رسولش‌ داناترند. فرمودند: اخبار آن‌ اين‌ است‌ كه‌ بر هر بنده‌ و بر هر كنيزي‌ (يعني‌ بر هر مرد و زني) گواهي‌ مي‌دهد از آنچه‌ كه‌ بر پشت‌ آن‌ عمل‌كرده ‌است‌، بدين‌ نحو كه‌ مي‌گويد: او فلان‌ و فلان‌ روز بر روي‌ من‌ چنين‌ و چنان‌ كرد. پس‌ اين‌ است‌ اخبار آن‌».
ولي اين حديث ضعيف است، چنانکه علامه الباني در «ضعيف الترمذي» (۲۴۲۹) گفته: اسناد آن ضعيف است.
بنابراين حديث صحيحي وجود ندارد که بر شهادت دادن زمين براي سجده نمازگزار دلالت داشته باشد، و در ضمن در صورت صحت اين مسئله، چه مانعي وجود دارد که بگوئيم: اگر کسي در محل نماز فرضش نماز سنت هم بخواند، پس آن مکان براي او دوبار شهادت مي دهد!
و دليل اين گفته هم ميتواند: مشروعيت اداي نماز نافله در يک مکان دائمي و مشخص در منزل باشد، که جايز است.
پس شايسته است که نماز سنت را بجاي آنکه در مسجد بخوانيم، آنرا به منزل منتقل کنيم تا به سنت ثابت شده پيامبر صلي الله عليه وسلم عمل کرده باشيم، هرچند مانع کساني نيستيم که محل نماز خود را در مسجد براي اداي نماز سنت تغيير مي دهند. 
همچنان شیخ علامه عبدالعزيز ابن باز یکی از دانشمندان جهان اسلام سوالی که : آيا درباره استحباب تغيير مکان براي اداي نماز سنت بعد از نماز فرض چيزي وارد شده است؟
چنین جواب فرموده اند : «تاجائيکه مي دانم حديث صحيحي در اين باره وارد نشده است، اما ابن عمر رضي الله عنهما و بسياري از سلف اينکار را مي کردند و امر در اين موضوع واسع است والحمدلله. البته حديث ضعيفي از ابوداود رحمه الله در اين باره وارد شده است، ولي فعل ابن عمر رضي الله عنهما و سلف صالح آنرا تقويت مي کند. والله ولي التوفيق».(غرض معلومات مزید مراجعه شود :(مجموع فتاوى و مقالات متنوعة الجزء الحادي عشر). 

منابع ومواخذها :
سایت جامع فتوای اهل سنت وجماعت
احادیث نبوی
فتح الباري جلد ۲صفحه ۳۹۰