آرشیف

مقدمه
شما بهتر می دانید که در گذر زمان مفهوم تاریخ یکسـان نبوده است، حتی امروز اگر از افـراد مختلف به پرسـید « تاریخ چیست؟» یا برای آشنایی با نظریات محققان و پژوهشگران به کتابخانه ها و کتابهای مختلف رجوع نمایید، خواهید دید نظریات و پاسخها یکسان نمی باشد و هر کدام نظر به سلیقه و برداشت خود از آن تعریفی تموده است. بعد از مطالعۀ این مقاله یک بار دیگر سوال فوق را از خود بپرسید آیا به جواب قانع کننده رسیده اید یانه؟

تاریخ یعنی چه؟
تاریخ بمعنای زمان شناسی (Chronology)،ضبط رویدادها وحوادث روزگار وبطور کلی بحث وبررسی وقایع وحقایق می باشد. ازینرو، سؤالات بسیاری مطرح می گردد، مانند: تاریخ از نوع کدام علوم است؟ در بارۀ چه چیزی بحث وبررسی می کند؟ موضوع آن چیست؟ مقصد وشیوۀ بررسی آن چه و چگونه است؟
اینها مسایلی است که در این مقاله نمی توان به صورت تفصیل بررسی نمود. بنابراین ،  بصورت بسیار بسیار فشرده وکوتاه به هر یک ازآنها می توان پاسخی داد.

الف ) تاریخ از نوع کدام علوم است؟
توجه فرمایید که تاریخ مانند علم کیمیا نیست که بتوان آن را در لابراتوار تجزیه وآزمایش نمود، درحالیکه تاریخ علم«نقد وتحقیق» است. نزدیکترین وشبیه ترین علم به علم تاریخ علم زمین شناسی(Geography) است.
همان طوریکه علم زمین شناسی در بارۀ وجود کنونی زمین تحقیق وبررسی می کند تاگذشته های آن را بشناسد وبداند که چگونه از آن وضع به حالت کنونی تغییرشکل و وضعیت کرده است. یک مورخ نیز در علم تاریخ آثار به جای مانده از پیشینیان را مورد تحقیق وبررسی قرار میدهد تا حد امکان از آنها اوضاع کنونی جوامع بشری را تحلیل وتفسیر کند. همان طوری که یک دانشمندجغرافیه مواد اساسی پروژۀ تحقیق خود را در دامن طبیعت می یابد تا تغییرات زمین را در گذشته بدست آورد. یک مورخ نیز برای شناختن، تحلیل وبررسی حوادث گذشته به آثار مادی واسناد ویا آداب ورسومی که بنا به تصادف واتفاق از گزندحوادث روزگار محفوظ مانده باشد اعتماد وتکیه می نماید، این آثار ،اسناد ورسوم حقایق ملموس وموجودی می باشند که کار تحقیقی مورخ بر آن استوار است. مورخ سعی می نماید تا همه عوامل واسباب اشتباءها وخطاها نسبت به اسناد ومدارک موجود را از سر راه خود بردارد وچکیدۀ صاف وزلال حقیقت را به چنگ آورد.

ب) تاریخ از چه چیزی بحث می کند؟
پاسخ فشردۀ آن این است که، تاریخ در بارۀ آثار و اسناد باقی مانده از گذشته بحث می نماید و در پرتوی آنها وضعیت فعلی را تحلیل وبررسی می کند.

ج) موضوع علم تاریخ چیست؟
تفاوت یک علم با علم دیگر در نوع کشفیات وتحقیق آنهاست. تاریخ چه نوع چیزهارا کشف می کند؟  تاریخ کرده های انسان را که در گذشته انجام شده ، کشف می کند .  بدین ترتیب ، موضوع تاریخ حقیقت وهدف آن کشف حقیقت است.

د)  هدف ومقصد تاریخ چیست؟
مورخان عصر حاضر بیشتر میل دارند که از میان موارد تاریخی پایان پذیر تنها حقایقی را برای تحقیق انتخاب  کنند که احساس می نمایند به مسالۀ تبیین چگونگی تکامل و تحول جامعه از حالتهای ساده وابتدایی به حالت کنونی کمک می کنند. مدارک واسناد خطی بزرگترین وبا امتیاز ترین منبعی معتبر در تحقیق وپژوهش تاریخ بشمار می آیند که به حصول این هدف یاری می رسانند.
منابع دیگری نیز که مورخ را در رسیدن به اهداف پژوهشی کمک می نمایند، مانند آمار ها، بقایای ساخمانها وقلعه ها ، نقوش وحتی افسانه ها وروایاتی که سینه به سینه نقل می شوند.، می باشند.
 خلاصه طوری که میدانید هزاران سال از عمر انسان برروی زمین می گذرد واز قدیمی ترین زمان تاحال، تغییرات زیادی در زنده گی او پدید آمده است. روزگاری انسانها به صورت بسیار ابتدایی وساده زنده گی داشتند، هنوز ابزارکار وتولید نساخته بودند، حیوانات اهلی نشده بود، آتش وفلزات کشف نگردیده بودند، قریه ها وشهرها پدید نیامده بودند. هم چنان خط نیز اختراع نشده بود تا ازین طریق تجربه های پی درپی انسانها اندوخته می شد وبه نسل های بعد منتقل می گردید. بنابر این، زنده گی انسانها بسیار سخت، دشوار وبه مشکل می گذشت. انسانها برای تامین غذا وحفظ کردن خود ازآسیب های سرما وحیوانات درنده و بیماریها باید کوشش زیاد می نمودند و تمام قوای جسمی وروحی خویش را بکار می گرفتند.
با گذشت زمان  وگسترش روابط میان انسانها بر تجربیات آنها افزوده شد وبه تدریج توانستند ابزار کار بسازند، برای تامین غذا زراعت کنند وبه منظور جلوگیری از آسیبهای سرما وحیوانات درنده خانه بسازند ووسایل حمل ونقل تهیه نمایند، آهسته آهسته بر طبیعت تسلط بیشتری پیدا نمودند. کم کم شهرها پدید آمد ودولتها مطابق به نیاز جامعه تشکیل شدند.  هم چنان از جانب الله (جل جلاله ) پیغمبران برای هدایت بشر مبعوثگردیدند. بهرحال ، با وجود جنگهای خونین وسایرمشکلات وچالشها،  اکنون میراثهایی ارزشمندی از زنده گی ، تلاش وکوشش واندیشه های پیشینیان در اختیار داریم. تاریخ شرح همین رویدادها ست. سرگذشتی که بسیار طولانی است واز وقایع وحوادث زیاد به وجود آمده است.
علم تاریخ به بررسی جریان های دینی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، وادبی در گذشته می پردازد. یا به بیان دیگر تاریخ علم بررسی حوادث گذشته، دانشی که بر مبنای آن انسان امکان پیدا می کند که بگوید چگونه اتفاقات تاریخی در یک تداوم زمانی حادث شده است.

مورخ یعنی کی؟
کسی که اسناد ومدارک تاریخی را به بررسی می گیرد وحاصل آن را با استفاده از حاصل زحمات سایر  محققان وپژوهشگران به صورت کوتاه(مقاله ) یا بلند(کتاب) عرضه می کند، مورخ گفته می شود. مورخان زنده گی گذشتۀ انسانهارا مطالعه می نمایند در نتیجه آنها در یافته اند که آشنایی با زنده گی اجتماعی انسان ها در طول تاریخ، شناخت بهتر وبیشتر جامعۀ کنونی را ممکن می سازد. بهر حال، مورخ برای نگارش تاریخ، همه چیز هارا که از گذشته بیادگار مانده تحقیق وبررسی می کند وبرای این کار از علوم دیگر کمک می گیرد. یکی ازین دانشـها« باستان شناسی» است. کسی که اشیا وابزار ها،خرابه های مسکونی، ظرفها، سکه ها، لوحه ها، مجسمه های قدیمی و. . . را از دل زمین کشف و بعد تحقیق وبررسی می کند «باستان شناس» است. باستان شناسان تا کنون موفق شده اند نکات  بسیار مهمی در بارۀ زنده گی انسانها در روی زمین وتمدنهای بسیار قدیمی کشف وشناسایی نمایند.
علاوه بر این در زمانهای قدیم در دربار شاهان، وقایع نگارانی بودند که وظیفۀ شان ثبت رویدادها واخبار بوده است آنها واقعات مربوط جنگ ، ازدواج، شکار،  ساختن بناها. . . را می نوشتند.. هم چنان طی سالهای دراز، بعضی از مردم به نوشتن خاطرات وسفرنامه ها پرداختند. از آن گذشته کتابهای ادبی، اجتماعی وامثال آنها از دوره های گذشته بجا مانده است که مورخ را یاری می رسانند.
تاریخ علمیست وسیع. بهمین دلیل هیچ کس نمی تواند به تنهایی در تمامی مطالب وموضوعات تاریخی متخصص وصاحب نظر شود، ناگزیر هر مورخ می کوشد در یکی از دوره های تاریخی تخصص بگیرد ، مانند :  تاریخ دورۀ باستان، قرون وسطی، قرون جدید، قرون معاصر یا تاریخ قارۀ اروپا، آسیا ، امریکا ویا  تاریخ کشوری مانند: افغانستان و . . .
طوریکه گفته آمدیم که مورخ به کمک آثار واخباری که از گذشته ها باقیمانده ، به نوشتن تاریخ پی پردازد. اما چنین نیست که هر کس با مطالعۀ آثار واخبار  بتواند تاریخ بنویسد. حتی ماهر ترین متخصص طب، انجینری ، کیمیا ، فزیک وبیولوژی، نمی توانند بدون آموزش تاریخ وتمرین بسیار ، تاریخ بنویسند. با آن هم اگر بنویسند نوشته های شان ناقص خواهد بود.

فواید مطالعۀ تاریخ
جواهر لعل نهرو در بارۀ تاریخ جملۀ طلایی دارد: « ملتی که از گذشته اش آگاه نیست، مجبور است اشتباهات گذشته را تکرار نماید.»
بی تردید اگر پول نداشته باشیم چیزی مورد ضرورت خودرا خریده نمی توانیم، اگر کلید نباشد قفل باز نمی گردد، موتر بدون انرژی حرکت کرده نمی تواند ، بدون تیشه چوب تراش نمی شود. بهر صورت زنده گی امروز وفردای ما با تاریخ عجین است زیرا به آن نیاز داریم. بطور مثال، سیاست مداران برای موفقیت خود ناگزیر اند تاریخ سرزمین خود وکشورهای  دیگررا بدانند ، ادیبان نیز برای شناخت اشعار ونثرهای زمانه های قبل،  مجبور می شوند تاریخ آن عصر را مطالعه نمایند. بدین ترتیب، هر کس در هرشغلی که هست،  به داشتن آگاهی  تاریخی در بارۀ آن شغل به تاریخ نیاز مند است. اما تاریخ فایده های مهمتر از اینها هم داردکه در زیر از مهمترین آنها یاد آور می شویم:

–  مطالعۀ تاریخ افق دید انسان راگسترش می دهد؛
–   مطالعۀ تاریخ انسان را به تمدنهاو سایر ملتها آشنا می سازد؛
–  مطالعۀ تاریخ گذشته انسان را توان می بخشد تازمان حال را خوب درک کند و توان پیش بینی آینده را پیدا نماید؛
–  مطالعۀ تاریخ ،  باعث شناخت بیشتر انسان می گردد؛
–  مطالعۀ تاریخ سبب تفاهم وهمگرایی جهانی می شود؛
–  بدون مطالعۀ تاریخ نمی توان دانشمندان، بزرگان ونیاکان راشناخت؛
–  بدون مطالعۀ تاریخ ، قادر به شناخت فرهنگ و تمدن خود ودیگران نمی باشیم؛
–  با مطالعۀ تاریخ حس وطندوستی وچگونگی حفظ میهن در وجود ما بیدار می شود؛
–  با مطالعۀ تاریخ حس کنجکاوی ما تقویت می یابد؛
–  با مطالعۀ تاریخ حس حفظ آثار تاریخی ومیراث های فرهنگی در وجود ما پدید می آید.
–  . . .