آرشیف

هند، پس از فروپاشی نظم جمهوریت، سفارت و نماینده‌گی‌های دیپلماتیک خود در افغانستان را بست و کارمندان و همکاران محلی خویش را در روند تخلیه از افغانستان بیرون کرد. به رغم گزارش‌ها مبنی بر ارتباط این کشور با گروه طالبان، دهلی ‌نو شرط برقراری روابط خود با طالبان را ایجاد حکومت همه‌شمول و فراگیر در افغانستان اعلام کرد. اما در جریان هفته گذشته، یک هیأت از وزارت خارجه این کشور به کابل آمد و با طالبان در مورد ایجاد روابط و بازگشایی نماینده‌گی سیاسی گفت‌وگو کرد‌. هند پس از نه ماه از تسلط طالبان، اکنون تمایل دارد که با طالبان رابطه بر‌قرار کند. این گروه نیز اعلام آماده‌گی و همکاری کرده‌ است.

پیش از این هند از طالبان به‌عنوان رژیم تحت حمایت پاکستان هراس داشت. اکنون پرسشی که مطرح می‌شود، این است که چه چیزی به یک‌باره‌گی یخ هراس هند از طالبان را آب کرده و این قدرت منطقه‌‌ای را که مخالف گروه طالبان بود، وادار به همکاری و گفت‌وگو با این گروه ساخته است.

طالبان با سایر گروه‌های افراط‌گرا و هراس‌افگنی منطقه‌‌ای دادوستد دارد، از جمله با القاعده که حتا رابطه خویشاوندی نیز دارد. با فروپاشی نظم جمهوریت، گروه‌های تروریستی به شمول القاعده جان گرفتند. القاعده در دور نخست حاکمیت طالبان بازو و هم‌سنگر این گروه بود و با پشتی‌بانی این گروه، عملیات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ را طرح‌ریزی و اجرا کرد. اسامه بن ‌لادن، رهبر القاعده و اکثریت فرماندهان و رهبران گروه‌های تروریستی در آن زمان در افغانستان در مصونیت به سر می‌بردند و در میان طالبان صاحب عزت و جایگاه بودند.

سازمان ملل به‌تازه‌گی گزارشی منتشر کرده که نشان می‌دهد ایمن الظواهری، رهبر القاعده، «بیعت» خود را با هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان، تجدید و القاعده «روابط نزدیک» خود با طالبان را حفظ کرده است. در این گزارش گفته شده که پس از به قدرت رسیدن دوباره طالبان، «القاعده آزادی عمل بیش‌تری» در افغانستان به دست آورده و ایمن الظواهری نیز «پیام‌های ضبط ‌شده بیش‌تری منتشر کرده است».

در این گزارش ۲۵‌ صفحه‌ای سازمان ملل آمده است: «طالبان هم‌چنان به روش‌های گذشته خود عمل می‌کنند، پناهگاه‌های امن برای گروه‌های تروریستی مانند القاعده فراهم کرده‌اند و افراد را از گروه‌شان که در فهرست تحریم‌های سازمان ملل قرار داشتند، به مقام‌های کابینه خود گماشته‌اند.» در این گزارش، سازمان ملل گفته است که طالبان از القاعده جدا نشده‌اند و این گروه از تسلط طالبان برای جذب نیرو و تمویل بودجه استفاده می‌کند.

در گزارشی دیگر که از سوی «تیم تحلیلی حمایت و نظارت بر تحریم‌های سازمان ملل» منتشر شده، آمده است که القاعده بر کشمیر هند تمرکز کرده است. براساس این گزارش، این شاخه از القاعده در هند، تابع هسته مرکزی این گروه در افغانستان است. این گزارش نشان می‌دهد که شبکه القاعده اخیراً نام مجله خود در شبه‌قاره هند را از «نوای جهاد افغانستان» به «نوای غزوه هند» تغییر داده است. تیم تحلیلی حمایت و نظارت بر تحریم‌های سازمان ملل این کار را نشانه تمرکز مجدد القاعده بر کشمیر خوانده است. پیش از این طالبان در اوایل سال ۲۰۲۲  از ایجاد یک واحد نظامی جدید به نام «واحد عملیاتی پانی‌پت» در ولایت ننگرهار خبر داده بودند. گمان می‌رود که ایجاد این واحد عملیاتی در مرز با پاکستان، نیز بر هراس هند افزوده است و این کشور حس می‌کند ایجاد این واحد نظامی در هم‌دستی با القاعده صورت گرفته است.

طالبان به‌‌عنوان گروه تحت‌ حمایت پاکستان، همواره از شورش در کشمیر علیه دولت هند حمایت کرده‌ است. با درک این وضعیت، حمایت گروه طالبان از شبکه القاعده در کشمیر، بعید به نظر نمی‌رسد. هر چند در گزارش سازمان ملل توانایی عملیاتی القاعده ضعیف ارزیابی شده، اما گفته شده است که شرایط فعلی افغانستان، به این گروه اجازه می‌دهد تا خود را دوباره سازمان‌دهی کند. در گزارش سازمان ملل آمده است که رابطه بین این گروه و شبکه القاعده هم‌چنان نزدیک است و رهبران اصلی القاعده در‌ حال‌ حاضر در افغانستان و در هند حضور دارند. براساس معلومات این گزارش «هسته مرکزی القاعده به رهبری ایمن الظواهری هنوز در مناطق شرقی افغانستان از ولایت زابل تا کنر و در امتداد مرز با پاکستان حضور دارند».

از آگست ۲۰۲۱ تاکنون، ایمن الظواهری، رهبر شبکه القاعده، دست‌کم هشت پیام ویدیویی منتشر کرده است. در آخرین ویدیویی که بنیاد رسانه‌ای الصحاب القاعده در پنجم اپریل منتشر کرد، الظواهری «به نافرمانی یک زن مسلمان هندی در مقابل مردان معترض به حجاب» اشاره می‌کند. تحلیل سازمان ملل افزایش سرعت ارتباطات اخیر القاعده را نشان می‌دهد و مشخص است که رهبر شبکه القاعده پس از تسلط طالبان بر افغانستان، برای رهبری و منسجم‌ کردن گروهش فرصت‌های بیش‌تری به دست آورده است.

القاعده پیوند ایدیولوژیک و حتا خویشاوندی با هر دو دسته گروه طالبان دارد. اما از قراین بر‌می‌آید که نزدیک‌ترین پیوند را با شبکه حقانی دارد و این شبکه تحت حمایت مستقیم پاکستان قرار دارد. سازمان ملل نیز تأیید می‌کند که طالبان برای تسهیل محل پناهگاه‌های امن و پشتی‌بانی از هسته القاعده در افغانستان هم‌چنان شریک قابل‌ اعتماد این گروه هستند. برمبنای گزارش سازمان ملل «شبکه القاعده بیش‌تر با جلال‌الدین حقانی، رهبر پیشین شبکه حقانی، در ارتباط بود و حقانی‌ها و طالبان به دلیل حمایت شبکه القاعده در سال‌های پیش از ۲۰۰۱، مدیون شبکه تروریستی القاعده هستند.»

گمان می‌رود هند به رغم آگاهی از پیش‌بینی تحولات جدید منطقه‌‌ای، از هم‌پیمانی طالبان با القاعده هراس دارد و فکر می‌کند با نزدیک شدن به این گروه و همکاری با آنان، می‌تواند مانع تداوم و حیات فعالیت‌های القاعده در کشمیر شود یا حد‌اقل تحرکات القاعده را در خاک افغانستان نظارت کند و این کشور برایش به سیاه‌چال اطلاعاتی تبدیل نشود. اما طالبان با قیمت روابط با هند، هرگز پاکستان و القاعده را عوض نخواهند کرد. هم‌چنان متحد استراتژیک پاکستان و القاعده باقی خواهند ماند، مگر این‌که تحولات منطقه‌‌ای که آبستن تحولات جدید است، چیزی دیگر فراتر از انتظار هند بزاید؛ زیرا در حال حاضر مهم‌ترین چالش «تغییر و تحول» است که شرایط را نامشخص و پیش‌بینی را دشوار ساخته است.

از سوی دیگر در روابط بین‌الملل شاید هیچ دوره‌ای به شدت و کثرت تحولات و پربسامدی تغییر و نیز با این میزان آشوب و مخاطره و فراز و نشیب سراغ نداشته باشد.