آرشیف

بنام خداوند دانا وتوانا

اول وکوهارت اول. در: درگروپ
پدیده های کلیدی درقرن بست و یک وتاثیر آن بالای نظام های آموزشی وپرورشی درجهان و افغانستان و پاسخ نظام معارف افغانستان به آن پدیده ها وآیا نظام اموزش وپروش افغانستان درکل توانسته که به این تحولات وپدیده های جدید قرن بست و یک جواب مثبت وقناعت بخش داده باشد ویا خیر؟ می پردازیم به اصل تحولات وپدیده ها که واقعا درنظام های آموزشی وپرورشی جهان تاثیرات ویژه خود را داشته که توانسته در نظام آموزش وپرورش کشورهای دست اول و دوم و یا کشورهای جهان اول ودوم تحول وتغییرات چشم گیری بوجود آورده و نظام های آموزش و پرورش هم تا اندازه توانسته پاسخ مثبت به این پدیده داشته باشد که این پدیده ها را به قرار ذیل به نگارش میگیرم. 
نفوذ روز افزون علوم وفنون وتکنالوژی مانند میکروالکترونیک، بیوتکنالوژیک، ربات ها باماشین افزارها وکمپوتر بانرم افزارها، صلح جهانی، جنگ، اختناق واستبداد، فقر و بیکاری، تکثرنفوس ونقض حقوق بشری، موادمخدر و تروریزم جهانی، همه این پدیده ها تاثبرات خاص بالای سیستم تعلیم وتربیه ونظام آموزش وپرورش دارد. 
– پیشرفت های علمی: عظمت و سرعت پیشرفت های علوم و فنون ایجاب می کند که آموزش و پرورش، به عنوان زمینه ساز پرورش دانایی ها و توانایی ها، تغییرات مقتضی را درکارکردهای خود به بوجود بیاورد و عوامل تاثیرگذار خود را درمعرض تغییر وتحولات ضروری قرار دهد و باز سازی های لازم را به وجود آورد، تا بتواند پاسخ نیازمندی های جامعه را در همه سطوح معارف و نظام آموزش وپرورش داشته باشد. اگر امروز نظام آموزشی ما نمی تواند به نحو فزاینده ای تاثیرگذار باشد و فراگیران را نسبت به خود ، دیگران و جامعه مسوولیت پذیر و پاسخگو بار آورد، آنان را در شناخت ابعاد چندگانه هوشمندی ایشان یاری داده وروش های بهره برداری ازین توانایی ها را به آنان بیاموزاند، ناشی ازچالش ها وکاستی های است که اکنون برگستره آموزش و پرورش سایه افگنده است. این چالش ها، کاستی وتحولات موجود اجتماعی است که نظام آموزش وپرورش افغانستان برای غلبه بر آنها و پاسخگویی ومواجهه با آنان، راهکارهای مناسب را پیشبینی کرده به استقبال آنها رفت. قبول این واقعیت که نظام آموزش وپرورش افغانستان امروز پاسخگوی بسیار از نیازها نیست ونیاز مندی تجدید نظر و اصلاحات جدی واساسی است که باید درنصاب و سیستم تعلیم وتربیه تجدید نظر صورت گیرد. 
– موضوع صلح جهانی و نقش تعلیم وتربیه: صلح هم یک پدیده جهان شمول است که تمام جهان باید درآوردن صلح درجهان سعی و تلاش داشته باشند، چنانکه دین مقدس اسلام صلح را در سطح خانواده، طایفه، قبیله، جامعه و بالاخره در سطح مجموعۀ انسان ها خواسته است و در همه سطوح برای صلح اهمیت خاصی قایل است و در جای جای قرآن مجید به مناسبت‌های مختلف بر آن تاکید نموده و به حیث دستور و فرمان، مسلمانان را وظیفه داده است که در بین مسلمانان صلح بیاورند و در راستای تامین امنیت و صلح تلاش کنند و دین مقدس اسلام در زندگی مسالمت‌ آمیز و زندگی بدون خشونت درخانواده، جامعه، منطقه، قریه، شهر و بازار و در تمام ابعاد زندگی بشریت تاکید دارد و بر این اساس جامعه اسلامی را محل آرامش و کانون پرورش مهر و محبت، صلح و آشتی، دوستی وبرادری و بالاتر از آن ایجاد مودت، معرفی می نماید، این موضوع بسیار واضح، روشن و بدیهی است و در جامعه که مناسبات انسان ها با محبت و رافت تنظیم شود و بدور از خشونت باشد، آن جامعه در صلح و زندگی مسالمت‌ آمیز سپری خواهد شد و در این بخش قرآن مجید توجه بسیار جدی نموده و درس‌های مؤثری دارد که در صورت عمل کردن به آنها صلح و زندگی مسالمت‌ آمیز و بدون خشونت در جهان و جامعه تامین می‌شو دو نقش تعلیم و تربیه در آوردن صلح جهانی وهمه شمول شدن صلح در جهان میسرخواهد شد. گرچه باپیشرفتهای روز افزون جامعه و توسعه همه جانبه دانش و اطلاعات، فراگیران به عنوان موضوع اصلی و رکن اساسی تعلیم و تربیت، شرایط کاملا متفاوتی را نسبت به دوره های قبل، پیدا نموده باز هم دیدگاه اسلام در مورد تعلیم و تربیه، آموزش و پرورش در آوردن صلح تفاوت چندانی ندارد و مجدداً تاکید دارد که درتمام جریانات تدریس باید موضوع صلح مطرح شود.
– فقر، بیکاری و تکثر نفوس: پدیده فقر، بیکاری وتکثر روز افزون نفوس در جهان هم به عنوان یک مشکل و چالش فرا روی تعلیم و تربیه وسیستم آموزش و پرورش شده است خصوصا کشورهای فقیر، مرگ و میراطفال در نتیجه گرسنگی، استثمارکارگران درکارهای شاقه، تخریب محیط طبیعی، نبود ادویه برای امراض وقایوی و قابل معالجه، کار اطفال، محرومیت از تعلیم وتربیه اینها همه چالش های است که نظام آموزش وپروش باید دربرابر این همه چالش ها استادگی نموده با راهکارهای جدید بتواند به این مشکلات فایق آید. درچنین شرایط از دستگاه تعلیم وتربیه جامعه توقعات وانتظارات خاصی وجود دارد که دستگاه آموزش وپرورش باید درمقابل همه مشکلات دست و پنجه نرم کند. 
– پایین بودن کیفیت معارف: چالش عمده و اساسی که فرا روی سیستم معارف این کشور وجود دارد، پایین بودن کیفیت معارف در تمام امور، پایین بودن کیفیت در سیستم معارف، کمبود آموزگاران مسلکی، عدم تعمیرات اساسی و نبود نصاب تعلیمی معیاری را در سیستم معارف، عدم امکانات کافی (نبود صنف های درسی، مواد آموزشی،بهداشت و..) و مهیا نبودن فضای امن برای دانش آموزان و آموزگاران. 
– پدیده چنگ : معارف افغانستان در جریان سه دهه جنگ و حاکمیت طالبان دچار چالش‌ های فراوان شده است.به ویژه در دوره حاکمیت گروه طالبان مکاتب دخترانه در پایتخت و ولایات افغانستان مسدود شد، که در پی روی کار آمدن اداره موقت و سقوط حکومت طالبان و حضور نیروهای بین المللی در افغانستان تا حدی برای رشد و توسعه معارف افغانستان گام‌ برداشته شد اما نظر به کمک‌ها و آنچه انتظار می ‌رفت، در این دوره نیز معارف کشور رشد نکرد. 
– حضور مخالفان مسلح دولت افغانستان: حضوری افراد مسلح و مخالف در افغانستان وزارت معارف را با مشکلات جدی مواجه کرده و نیز ادامه این پدیده برای این وزارت یک تهدید است و این وضعیت برای نظام معارف و رشد تعلیم و تربیه در کشور یک چالش بزرگ است، کمبود بودجه خود یک چالش عمده است. متاسفانه دولت از بودجه افغانستان 15 فیصد را برای وزارت معارف در نظر گرفته که این رقم کافی نیست و 50 درصد معلمان افغانستان هنوز مسلکی نسیتند، این عمده ترین چالش فرا روی وزارت معارف افغانستان است که باید به آن توجه شود، دربعض مناطق کشور دچار کمبود مواد درسی هستند، در آنجا کتاب‌های جدید درسی توزیع نشده اگر شده بسیار اندک بوده چون مشکل اساسی، کمبودمعاش،کمبود بودجه مالی،مشکل نا امنی در برخی از مناطق افغانستان بخصوص مناطق روستایی جنوب و شرق، نبود سیستم آموزشی قوی و مدرن، پایین بودن حقوق معلمان، عدم آشنایی معلمان با علوم نوین و شیوه‌های جدید آموزش و در عین حال کمبود امکانات در مکاتب ازجمله مشکلات عمده در عرصه آموزش و پرورش در نظام آموزشی افغانستان است. 
وزارت معارف روی طرحی کار می‌ کند که بر اساس آن شاگردان مکاتب رشته دلخواه شان را از صنف 9 انتخابات می‌کنند، فعلاً کار این طرح چقدر پیش رفته و چی وقت این طرح عملی می‌شود؟ این طرح طویل مدت یعنی پلان 5 ساله وزارت معارف افغانستان است، البته اکنون این سییتم در تعلیمات تخنیکی، زراعت، کمپیوتر ساینس، اداره و بیش از 72 رشته دیگر تخنیکی وزارت معارف افغانستان تطبیق می‌شود. شاگردان به شکل داوطلبانه رشته شان را از صنف ده انتخاب کرده و دروس شان را به رشته های انتخابی ادامه می‌هند. اما در مکاتب کشور تاکنون این سیستم تطبیق نمی‌شود و وزارت معارف افغانستان در نظر دارد تا این سیستم را به شکل تدریجی در آینده تطبیق کند. تدوین یک نصاب تعلیمی تقریباً مکمل برای نظام تعلیمی افغانستان که این نصاب تعلیمی شامل سه بخش بسیار عمده و اساسی است، یکی نصاب تعلیمی تعلیمات عمومی برای مدارس افغانستان و دیگر نصاب تعلیمی اسلامی. این گامهایی است که در طول این مدت برداشته شده است. ایجاد تغییرات در عرصه معارف در این قانون یک سلسله شرایط بهتری را برای معلمین درنظر گرفته است.
پیشرفت معارف به سه اصل عمده بستگی دارد: یکی کتاب و دیگری معلم و سومی مکتب. اگر ما بتوانیم در این سه عرصه کارهایی را انجام دهیم که ظرفیت همه اینها بالا برود، به یقین کامل که کیفیت و ظرفیت معارف را ارتقا داده می‌توانیم. پروگرامهای متعددی ازجمله ایجاد مکاتب است که گامهای بزرگ و ارزنده برداشته شده است. مسئله کتاب مربوط می‌شود به یک نصاب درست نظام تعلیمی در این عرصه کارهایی صورت گرفته است و یک نصاب جدید برای مکاتب تدوین شده است و مطابق آن نصاب، سرکتب مکاتب کار می‌شود و بسیار به زودترین فرصت کتابهای جدید در اختیار متعلمین قرار خواهد گرفت. راه حل دارد یک راه این است که امتیاز مادی و معنوی معلمین مکاتب بلند برده شود و از لحاظ اقتصادی معلمینی که از لحاظ معاش مشکل دارند توجه جدی برای آنان صورت بگیرد و دوم کوشش کنند که امتیاز مادی و معنوی معلمین را بالا ببرند تا معلمین باسابقه از این طریق جذب وزارت معارف شوند و ما می‌توانیم سطح تعلیمی وتربیتی مکاتب را بلند ببریم. تا این کار صورت نگیرد بهبودی در معارف امکان پذیر نیست. متأسفانه که معارف افغانستان در کیفیت مشکل دارد همین کیفیت است که مشکلات را ازبین می‌ برد تا زمانی که ما کیفیت را بالا نبریم هیچ کمیت کدام نتیج مثبت در بهبود معارف ندارد.
کارشناسان مشکلات عمده معارف افغانستان را نیز نبود سیستم آموزشی کارآمد، اندک بودن حقوق معلمان، کمبود مکاتب و امکانات آموزشی کارآمد، عدم آشنایی معلمان با علوم جدید و شیوه‌های تدریس آسان و تأثیرگذار و وجود ناامنی در برخی از مناطق این کشور دانستند که وضعیت را بیشتر از پیش وخیم تر ساخته است امروز نیز بسیاری از این مشکلات وجود دارند، با وجود آنکه معیار های قابل توجه یی در این ساحه به چشم می خورد، بی کیفیتی معارف هنوز هم به عنوان یک چالش بزرگ باقی مانده است. مکاتب از امکانات و وسایل لازم از قبیل آب نوشیدنی، تشناب، کتابخانه و لابراتوارهای ساینس برخوردار نیستند. بسیاری از دانش آموزان کتاب های درسی ندارند و توسط معلمینی تدریس می شوند که فاقد تحصیلات عالی هستند. در مجموع صنف ها بیش از حد معیاری و ظرفیت لازم، شاگردان را بخود دارند که می باشند و شاگردان در یکروز در چند وقت از یک صنف استفاده می کنند. بعضی از مناطق فاقد مکاتب دخترانه هستند و به ویژه نا امنی مانع رفتن دختران به مکتب میشود.
بهرحال نظام آموزش وپرورش افغانستان دارای مشکلات وکمبودیهای است، اما درتمام موارد به خصوص در سیستم و نصاب تعلیم وتربیه باید توجه خاص صورت گیرد. استفاده خوب از علوم و فنون و تکنالوژی مانند میکروالکترونیک، بیوتکنالوژیک، ربات ها با ماشین افزارها و کمپوتر بانرم افزار مبارزه جدی وتلاش بخاطر جلوگیری ازجنگ، اختناق و استبداد، فقر و بیکاری، تکثر نفوس و نقض حقوق بشری، مواد مخدر و تروریزم جهانی 
– موضوع صلح جهانی ونقش تعلیم وتربیه: صلح هم یک پدیده جهان شمول است که تمام جهان باید درآوردن صلح درجهان سعی و تلاش داشته باشند ومخصوصا نظام معارف که باید نقش بهتر وخوبتری را داشته باشد. نظام آموزش وپرورش افغانستان باید در راستای بهبود کیفیت معارف و داشتن یک سیستم و نصاب فوق العاده معیاری و مسلکی سازی معلمین وکسب مهارتهایی جدید آموزش وپرورش برای آموزگاران امر لازمی وحتمی است، تا تعلیم وتربیه پاسخگوی نیازمندیهای جامعه ومردم شود. حضور افراد مسلح مخالف در افغانستان وزارت معارف را با مشکلات جدی مواجه کرده دولت باید در راستای آوردن پیاده نمودن صلح با گروهای مخالف از خود برنامه مشخص و موثری را داشته باشد زیرا همه پیشرفت ها بخصوص پیشرفت های علمی مرهون صلح و امنیت هستند بدون صلح شاهد هیچ گونه پیشرفت و ترقی علمی نخواهیم بود. مخالفین باید به نحو از انحا در پروسه صلح و امنیت کشانده شوند تا دانشجوآموزان و آموزگاران به روحیه آرام به مراکز آموزشی رفته و آنچه که لازم است، به گونه درست آموخته شود.