آرشیف

مقدمه
تغییر و تحول جزء لا ینفک طبیعت و سرشت مادیات است ، جهان مادی گرفتار تحولات و دگرگونی ها ست ، جامعه متشکل از افراد ، و افراد جامعه بصورت طبعی ، به سبب تفاوت در روحیات ، خلق و خوی و اخلاقیات و تفکر و اندیشه ، با هم اختلاف دارند ، و احتراز از اختلافات در جامعه ، امری غیر ممکن است ، چراکه طبیعتاً وفطرتاً تفاوت ها در حوزه فکری و رفتاری هراز گاهی در عمل اجتماعی و روابط بین مردم تنش ایجاد می کند ، و امید اینکه جامعه هر گز گرفتار تنش و اختلاف نشود، امیدی دور از فطرت انسان و خلاف طبیعت اوست .
از طرفی ترکیب وجودی انسان ، یعنی طبیعت روحی و مادی او ، وی را درگیر مبازره درونی و بیرونی ساخته است ، این‌ها همه بیانگر فلسفۀ انزال کتب وارسال رسل، ونقش اصلاح و اصلاحگری در جوامع بشری است .
 دین اسلام ، دین کامل و جامع و مطابق فطرت و طبیعت بشر است، بنابراین  طبق تقاضای فطرت انسانی ، خداوند ج دستور داده ، تا گروهی بعنوان اصلاحگر همیشه در جامعه وجود داشته باشد .
همان طوریکه اختلاف نظر ، یک امر فطری است  ، اصلاح هم یک امر طبیعی می باشد، وهمان  قسمی که تغییر و تحول و دگرگونی ها همیشگی و دائمی است ، اصلاح را هم اسلام بطور دائمی مد نظر گرفته است .
ازین رو وظیفه مصلحان بسیار دشوار و سنگین است ، مصلحان از یک طرف باید به اصلاح افراد و خانواده ها و جامعه بپردازند و از جانبی رابطه سالم بین دو طرف یا دو گروه ، دوقوم ودو کشوری که به دلیلی از دلایل از همدیگر رنجیده اند ، ایجاد نمایند.
خداوند ج میفرماید :
‏ "لاَّ خَیْرَ فِی کَثِیرٍ مِّن نَّجْوَاهُمْ إِلاَّ مَنْ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوْ مَعْرُوفٍ أَوْ إِصْلاَحٍ بَیْنَ النَّاسِ وَمَن یَفْعَلْ ذَلِکَ ابْتَغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ فَسَوْفَ نُؤْتِیهِ أَجْراً عَظِیماً =‏
‏در بسیاری از نجواها و پچ‌پچ‌هایشان خیر و خوبی نیست ، مگر در نجواها و پچ‌پچ‌های آن کسی که به صدقه و احسانی یا به کار نیکو و پسندیده‌ای یا اصلاح بین مردم دستور دهد . هر که چنین کاری را به خاطر رضای خدا انجام دهد ، خداوند پاداش بزرگی را بدو عطاء می‌کند ."
ودر جای دیگری میفرماید ‏
  "وتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ =
در راه نیکی و پرهیزگاری همدیگر را یاری و پشتیبانی نمائید ، و همدیگر را در راه تجاوز و ستمکاری یاری و پشتیبانی مکنید"
 در فرهنگ قرآنی در ارتباط به جوامع بشری ، کلماتی مورد تائید اند ، که بیانگر ارزش و جایگاه صلح و اصلاح بین امت مسلمه وجهان باشند.
 از دیدگاه قرآن اول انسان باید خود را اصلاح نموده واعمالی انجام ندهد ، که سبب تنش و اختلاف بین جامعه گردد ، و اگر جامعه دچارتنش و کدورت و اختلاف گردید  ، هر انسان مؤمن من حیث وظیفۀ شرعی مأمور است ، تنش زدایی کرده ، و جامعه را از پرخاشگری و تجاوزات و بی عدالتی ها نجات دهد.
مؤمن منزوی و گوشه گیر نیست ، مؤمن باید اهل حق و حق گوئی واجتماعی بوده و رابطه خود را با خدا و با خلق الله بر قرار نموده ، و خود را در برابر ادای حقوق و انجام تکالیف ملزم بداند .
 مسلمان باید به حق نفس خود  ، حقوق خانواده ،  اولاد ، پدر ، مادر ، همسایگان و حقوق کل مردم و جامعه توجه نموده ، و اهل صفا و صمیمیت باشد .
آنانکه خاطر مکدر و پر کین و عداوت دارند ، باید زیر چتر اصلاح قرار گیرند .
ایجاد اصلاح بمعنی عام که شامل اصلاح فردی و اجتماعی و اصلاحات  سیاسی اقتصادی و فرهنگی و………….میباشد ، آثار و برکات دنیوی و اخروی فراوانی دارند ، که در این بحث ان شاءالله پیرامون آنها صحبت خواهیم نمود.
 خداوند ج پیامبران را به عنوان نجات دهندگان و مصلحان بزرگ یادآوری می نماید . رسولان الهی در  دنیا صلح آرامش و آشتی بین بشریت را به ارمغان آوردند ، و آنان را به تشکیل حکومت عدالت وانسجام امور سیاسی و بین المللی و تعاون و کمک به انسان ها دستور داده ، و از هر گونه انحراف ، دروغ ، نا امنی ، فقدان آسایش و آرامش جلوگیری نموده اند.
آثاروپیامد های اصلاح
بطور خلاصه به چند مورد اشاره می کنم تا درین باب مشت نمونۀ خروار باشد.
ایجاد تقوا و پرهیزگاری واخلاق نیک در جامعه
یکی از پیامدهای مهم و اصلی اصلاح ، ایجاد تقوا ورفق و مدارا در بین افراد جامعه است ، اصلاح  به  جامعه عزت می دهد  ،  تقوا واخلاق نیکو ، تشکیل مدینه فاضله ، ایجاد محبت وصمیمیت در بین افراد وخانواده هاودر جامعه ، از پیامد ها وآثار بارز اصلاح به شمار می رود.
رفق و مدارا از اصول مهم اخلاق اجتماعی و از مصادیق قدرت اخلاقی است ، که به برکت عملی شدن قوانین شریعت اسلام و اصلاح فرد و جامعه توسط فرامین الهی بوجود می آید .
این اصل ، کارساز ترین و کم هزینه ترین روش ممکن ، برای نفوذ در دیگران و ایجاد محبت و صمیمیت و دوستی بین افراد جامعه است ، رسول الله صلی الله علیه و سلم نمونه بارز این ویژگی میباشد ،  وقرآن این خصوصیت را عامل توفیق آن حضرت در انجام رسالت می داند .
اجرای عدالت
یکی دیگر از آثار عملی اصلاح ، اجرای عدالت است ، زیرا اول اصلاح از فرد شروع می شود و زمانی که فرد قوا و صفات خود را تعدیل کند ، و بر جاده اعتدال قدم بگذارد، طبعاً همۀ امور جامعه به اصلاح خواهد آمد ، زیرا جامعه متشکل از افراد است ، و آنگاه بدون شک و تردید مردم در انجام تکالیف و بدست آوردن امتیازات از کوچه عدالت انحراف نخواهندکرد، ودر واقع اصلاح ، محکمۀ وجدان را در جامعه زنده می نماید ، وآنگاه انحرافات وبی عدالتی وظلم در جامعه محلی از اعراب نخواهد داشت .
 حاکمیت معنویت در جامعه
یکی دیگر از آثار و پیامدهای اصلاح در مجتمع بر مبنای آموزه های اسلامی ، جاری کردن معنویت در کار ودرهمۀ روابط اجتماعی است ، ورود معنویت در این ساحات این امکان را به افراد جامعه خواهد داد ، که چشم انداز بهتری را در خانواده و جامعۀ خویش بدست آوردند ، ایجاد معنویت  در ساحه کار و روابط اجتماعی قاعده عظیمی است ، که از انوار الهی سر چشمه گرفته ، و می تواند نیروی قدرتمندی را برای زندگی افراد به ارمغان آورد.
ایجاد وحدت
یکی از آثار گرانبهایی اصلاح ، بدست آوردن وحدت است ، باید تلاش کنیم تا ساختار درونی جامعۀ خود را درست کنیم ، تا وحدت اعتقادی واخوت دینی بدست آید ، درین خصوص اصلاح را باید ازافراد ، خانواده ها  ، مساجد ، مجتمعات ، از ابتدای دوره کودکستان شروع کنیم ، تا به وحدت واقعی برسیم ، توجه به اعتقادیات مردم به شکل عام ، وبه اطفال از همان دوره کودکی و دبستانی ، و محوریت قرار دادن آن سبب وحدت جامعه میگردد.
 فقر زدایی
اصلاح فرد و جامعه می تواند تابوت فقر را دفن نماید . در جهان بینی اسلامی نظام خلقت به حدی منظم و مرتب است ، که اگر انسان ها در استفاده و بهره برداری از نعمت های روی زمین و عالم طبیعت ، قوانین الهی را رعایت کنند ، و آنها را به اجرا در بیاورند ، در هیچ وقت و زمانی به مشکل اقتصادی و بحران های ناشی از فقر مواجه نخواهند شد ، عامل فقر ناشی از تضاد میان شکل تولید و روابط توزیع نیست ، بلکه ریشه در عدم رعایت قوانین الهی در مواهب خدادادی دارد ،  و امروزه فقر زدایی نیاز مند اصلاح امور اقتصادی در جامعه است ، نظام بانکی باید اصلاح گردد ، عدالت در توزیع رعایت شود ، اگر اصول ومقررات نظام اقتصادی اسلام آن طور که هست در جامعه اجرایی شود ، یقیناً فقر ریشه کن خواهد گردید ، اصل زکات ، خمس ، صدقه ، عدم رباخواری ، صداقت در معاملات ، درنظر داشتن شرایط انواع بیع ، احتکارنکردن،  رعایت احکام خرید وفروش و دیگر اصول اقتصادی دین مبین اسلام ، جامعه را اصلاح می نماید ، وایجاد اصلاحات در حوزه اقتصادی ، به مشکل فقر خاتمه میدهد.
نقل شده که حضرت عمر فاروق رضی الله عنه امیری را به محلی فرستاد ، و گفت زکات را از اغنیاء بگیر و بر فقرا توزیع کن ، سال اول همۀ زکات را برای فقراء و مساکین داد ، اما سال بعد قسمتی از زکات را به بیت المال مسلمانان برگرداند ، و درسالهای دیگر همه زکات را آورد ، و به بیت المال مسلمانان تحویل داد ، حضرت عمر ابن خطاب رضی الله عنه برایش گفت ، نگفتم زکات را برای فقراء و مساکین بدهید، فرمود سال اول و دوم که زکات را برای فقراء توزیع نمودم ، بعد از آن فقیری در آن جا پیدا نشد که برایش زکات بدهم.
کامیابی دارین
بازتاب اصلاح را می توان در دنیا و آخرت مشاهده نمود . در دنیا موجب انسجام و تعاون بیش تر میان مومنان و رهایی از هر گونه ناامنی و فقدان آسایش و ارامش شده ، و در آخرت سبب می شود ، تا کارهای مومنان به سامان و صلاح رسیده و از فساد و آسیب در امان باشد.
توبه
يكى از پیامدهای  اصلاح   توبه کردن است ،  هدف اصلاح ، تطهیرقلوب  و بازگشت مردم از اعمال زشت می باشد ، بناءً یکی از آثار و پیامدهای اصلاح ا فراد درجامعه ، کناره گیری شان از اعمال نا مناسب وغیر شرعیست،  
    وانسان گناهكار وقتى ، از قبح گناه و معاصى  آگاه ‏ گردد ، متوجه مى‏شود ، كه چه فاصله‏اى بين او و خالقش افتاده است ، پشيمان و متألّم مى‏شود و اين آتش پشيمانى و تألّم ، سراسر روح و جانش را فرا مى‏گيرد، توبه می کند ، در واقع توبه يك انقلاب و دگرگونى را در درون او بوجود می آورد ، وخداوند ج که توبه کنندگانرا دوست دارد،  تمامى آثار شوم، ريشه‏هاى گناه و سيئات او را توسط توبه سوزانده و ضميرى پاك و نهادى آرام و قلبى مملو از عشق به خالق را برای توبه کننده اعطا می نماید.
 
مآخذ :
ترجمۀ آیات از تفسیر نورنوشتۀ دکتر مصطفی خرم دل نقل شده است