آرشیف

هانا آرنت در جمله‌ای معروف می‌گوید: «در نظام‌های دیکتاتوری همه چیز تا ۱۵ دقیقه قبل از فروپاشی خوب به نظر می‌رسد.» این جمله به ویژگی‌های ناپایداری و فریبندگی ظاهری حکومت‌های دیکتاتوری اشاره دارد که ممکن است تا لحظات آخر از فروپاشی، در سطح جهانی یا داخلی به‌نظر برسند که کنترل اوضاع را دارند، در حالی که بحران‌های عمیقی در درون آن‌ها در جریان است.

نمونه‌های این پدیده در تاریخ معاصر به وضوح مشاهده می‌شود. اشرف غنی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، در روزهای پیش از سقوط کابل در ۲۰۲۱، همچنان از استحکام حکومت خود سخن می‌گفت، اما تنها در عرض چند ساعت پس از پیشروی طالبان، تمام ساختار قدرت به سرعت فروپاشید و او به‌ناگهان از کشور فرار کرد و به امارات متحده عربی پناه برد.

در بنگلادش، شیخ حسینه، نخست‌وزیر وقت، که در ظاهر قدرت خود را در دست داشت، در آگوست ۲۰۲۴ به‌دلیل بحران‌های سیاسی و اعتراضات مردمی از سمت خود استعفا داد و به هند گریخت. این نشان‌دهنده‌ی چرخش سریع تحولات در دیکتاتوری‌هاست.

در سوریه نیز، بشار اسد، اگرچه تحت فشارهای شدید داخلی و خارجی قرار داشت، تا زمانی که دولت‌های خارجی از او حمایت کردند، توانست خود را در قدرت حفظ کند. اما زمانی که کارآیی خود را برای حامیانش از دست داد و یا بقا و حمایت از او برای حامیان خارجی هزینه گزافی داشت، نیروهای مخالف دمشق را تصرف کردند. گزارش‌ها نشان دادند که اسد از سوریه فرار کرده و به روسیه پناه برد.

این مثال‌ها نشان می‌دهند که دیکتاتوری‌ها، حتی زمانی که شرایط بحرانی است، قادر به حفظ ظاهری از ثبات هستند، اما در نهایت، فروپاشی آن‌ها ناگزیر است.

تجربه نشان داده است که رفتن دیکتاتورها حتمی است، اما تجربه همچنین نشان می‌دهد که ملت‌های دیکتاتورپذیر تنها دیکتاتورها را تعویض می‌کنند. نمونه‌های واضح آن در انقلاب‌های کوبا، ایران و افغانستان به وضوح دیده می‌شود، جایی که پس از سرنگونی یک دیکتاتور، حکومتی جدید به‌طور مشابه به ساختارهای قبلی قدرت منتقل شده است. این نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد، تغییرات عمیق در سیستم سیاسی و اجتماعی به جای تغییر افراد، نیازمند تحولی ساختاری است که در نهایت به تغییرات پایدار منجر می‌شود.