آرشیف

اکثریت مهاجران افغانستان در ایران، از برخورد تبعیض‌آمیز شهروندان این کشور شکایت دارند. آنان می‌گویند که افزون بر برخورد «غیرانسانی پولیس» بسیاری از شهروندان عادی ایران نیز با مهاجران اهل افغانستان بدرفتاری می‌کنند. به‌تازه‌گی بعد از پخش خبری از مرگ یک شهروند ایرانی در درگیری با سه مهاجر، شماری از پناه‌جویان در تهران از بدرفتاری‌های گسترده مردم محل در شرق پایتخت ایران ابراز نگرانی می‌کنند. پیش از این نیز کارگران مهاجر اهل افغانستان شکایت کرده‌اند که مزد‌شان را کارفرمای ایرانی نپرداخته و آنان را لت‌وکوب کرده‌اند.

مهاجر‌ستیزی به‌ویژه برخورد زشت با مهاجران افغانستان در ایران، از سالیان متمادی به این طرف جریان دارد. بسیاری از پناه‌جویان افغانستان در ایران، تجربه تحقیر شدن از سوی کارفرمایان و شهروندان عادی این کشور را دارند. به گفته آنان «افغانی کثافت» و «افغانی پدر‌سوخته» از عادی‌ترین دشنام‌های ایرانی‌ها به مهاجران افغانستان است.

شمس‌الله، یکی از نظامیان پیشین که به دلیل‌ انتقام‌جویی طالبان به ایران رفته است، می‌گوید: «نگاه ایرانی‌ها به ما بسیار تحقیرآمیز است. طوری فکر می‌کنند که مردم افغانستان هیچ با مدنیت و زنده‌گی شهری آشنایی ندارند. اگر با یک ایرانی رفتار خوب صورت گیرد، می‌گوید که شما واقعا افغانی‌‌اید؟ من اولین بار است که با این‌جوری آدم بر‌می‌خورم، این کار بسیار آزاردهنده است.» این نظامی پیشین تاکید می‌کند: «عادی‌ترین دشنام صاحب‌ کار، پولیس و مردم عادی با مهاجران، افغانی کثافت، افغانی پدرسوخته و…» است که واقعا برای هر آدمی که وطنش در اشغال باشد و از مجبوریت به این کشور پناه برده باشد، آزاردهنده است.

دوست‌محمد، پناه‌جوی دیگری است که تجربه تلخ دشنام و تحقیر پولیس ایران را دارد. او می‌گوید: «در وطن از سوی طالب کشته می‌شویم، در خارج تحقیر و توهین می‌شویم. ما بی‌وطن و در‌به‌دریم، بناءً هر کسی هر برخوردی که با ما می‌کند، شکوه نیست. ایرانی‌ها به‌خصوص کسانی را که کارگری می‌کنند، آدم نمی‌شمارند و بسیار رفتار زشت دارند.»

از سوی دیگر، بسیاری از مهاجران می‌گویند هر زمانی که پرونده جنایی در برخی از مناطق این کشور اتفاق می‌افتد، موج مهاجرستیزی و رفتار توهین‌آمیز شهروندان ایرانی در مقابل پناه‌جویان افغانستان نیز افزایش می‌یابد.

برخی از رسانه‌های ایرانی گزارش داده‌اند که هفته گذشته یک شهروند این کشور در پی‌ درگیری با سه مهاجر، کشته شده که برای جمع‌آوری هزینه نگهداری و پاک‌کاری ساختمان به آپارتمان برادر او مراجعه کرده بوده‌اند. خبرگزاری تسنیم هفته گذشته ادعا کرده بود که در پی مرگ یک شهروند ایرانی، پولیس تهران سه «برادر افغان» را به ظن دست‌داشتن در جراحت منجر به قتل بازداشت کرده است.

پس از این حادثه، چندین تن از مهاجران افغانستان از شرق تهران گزارش داده‌اند که مردم محل در پارک‌ها، خیابان‌ها و ایستگاه‌های مترو به آنان حمله می‌کنند و افزون بر تحقیر و توهین، به لت‌وکوب‌ آن‌ها نیز پرداخته‌اند و اکنون بسیاری از خانواده‌ها به‌شدت احساس خطر می‌کنند و از بیرون شدن از خانه می‌ترسند.

یکی از پناه‌جویان اطلاعیه‌ای را با روزنامه ۸صبح شریک ساخته که در آن به مهاجران هشدار داده شده که منطقه ۱۵ تهران را فورا ترک کنند، در غیر آن با اخراج اجباری روبه‌رو خواهند شد. او نوشته است: «نمی‌توانیم از محل کار خود بیرون برآییم، هیچ چیزی برای خوردن نداریم.»

این اطلاعیه که در شبکه‌های اجتماعی نیز نشر شده، در آن به مهاجران هشدار داده شده است که فورا منطقه ۱۵ تهران را ترک کنند. این اطلاعیه که مشخص نیست از سوی چه کسی یا نهادی منتشر شده، به مهاجران افغانستان در این منطقه اخطار داده که اگر خودشان این ساحه را ترک نکنند، به‌صورت قهری از ایران اخراج خواهند شد. در این اطلاعیه خطاب به باشنده‌گان ایرانی این منطقه گفته شده است: «به مالکان منازل مسکونی، خودروها که در اختیار اتباع بیگانه قرار داده‌اند نیز اخطار می‌گردد که در اسرع وقت نسبت به استرداد اموال از جمله منازل و خود‌روها… اقدام کنند.»

در همین حال، این اقدام واکنش برخی از ایرانی‌ها را در قبال مهاجرستیزی برانگیخته و آن‌ها خواستار رفتار انسانی با پناه‌جویان شده‌اند. آنان گفته‌اند که مهاجران افغانستان در ایران کار می‌کنند و در آبادانی و بازسازی این کشور سهم دارند.

علی‌ رضایی در صفحه ایکس نوشته است: «واحد کوچکی را به اجاره سپرده بودم، املاکی زنگ زد؛ به افغان اجاره می‌دین؟ گفتم سوال‌تون بی‌ربطه. تابعیت مستاجر ربطی به مؤجر ندارد. گفت، بعضی مالک‌ها یا همسایه‌ها می‌گن به افغانی اجاره ندین. گفتم هر دو بی‌خود می‌کنند. وقتی کسی مقیم کشور است، حق مساوی در اجاره دارد. انسان‌ستیز نباشیم.»

این نوشته با موجی از واکنش‌های منفی‌ کاربران ایرانی مواجه شده است. آنان این شهروند کشورشان را به «کور بودن» متهم کرده‌اند. یکی از کاربران خطاب به علی رضایی نوشته است که مهاجران مانند خوره به جان ایران چسبیده‌اند.

با این حال احمد (مستعار)،‌ یکی از خبرنگاران که پس از تسلط طالبان به ایران رفته است، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید پس از قتلی که رخ داده، ایرانی‌ها در ایستگاه‌های مترو، مکان‌های عمومی و‌ صف نانوایی‌ها با مهاجران برخورد توهین‌آمیز دارند. او می‌افزاید: «افعانستانی‌های ساکن در این منطقه از کوچک و بزرگ مورد اذیت‌و‌آزارند و بعضا از سوی ایرانی‌ها مورد لت‌وکوب قرار گرفته‌اند. در بعضی از نانوایی، نانواها از دادن نان به مهاجران خود‌داری می‌کنند.»

این خبرنگار به نقل از منابع خود در کرج ایران می‌گوید که در بعضی از محلات پولیس شبانه به خانه‌های مهاجران حمله می‌کنند و آن‌ها را مورد آزارواذیت قرار می‌دهند و اکثریت را به‌گونه اجباری اخراج می‌کنند. به گفته او، چهار روز قبل یک جوان پناه‌جو نیز در شهر کرج به قتل رسیده است.

آقای احمد می‌افزاید: «در منطقه رباط‌کریم که من زنده‌گی می‌کنم، دستگیری مهاجران افغانستانی خیلی‌خیلی شدت گرفته است. برای‌شان مدرک‌دار و بی‌مدرک، کودک و غیر‌کودک تفاوتی ندارد؛ همه را جمع‌آوری و بدون این‌که به اردوگاه ببرند، مستقیم رد مرز می‌کنند.» به گفته او، ایرانی‌ها می‌گویند که مهاجران شغل‌ها را گرفته و برای ایرانی‌ها کار نیست.

همچنان یکی از پناه‌جویان که نمی‌خواهد نامش در گزارش ذکر شود، می‌گوید که مهاجرستیزی در ایران به دلیل هجوم گسترده پناه‌جویان و کاهش زمینه‌های کار برای ایرانیان نسبت به گذشته افزایش یافته است. او مدعی است که رفتارهای نا‌مناسب برخی از پناه‌جویان باعث تشدید مهاجرستیزی می‌گردد و بر مطالبه مهاجر‌ستیزان ایران می‌افزاید.

این در حالی است که رییس اتاق مشترک بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران و افغانستان، گفته است که افغان‌ها بیش از سه میلیارد دالر در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند.