آرشیف

بازگشت دوباره طالبان به قدرت، حقوق اولیه زنان را سلب کرده است. این گروه پس از تسلط بر افغانستان با اعمال محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های فراگیر، زنان را از اجتماع حذف و مقررات سخت‌گیرانه‌ای را علیه آنان وضع کرده‌اند. براساس معیارهای دیده‌بان حقوق بشر، این محدودیت‌ها در تضاد کامل با ارزش‌های حقوق بشری و واقعیت‌های کنونی جامعه افغانستان است. زنان پس از سقوط نظام جمهوری به‌گونه کامل از همه حوزه‌های زنده‌گی جمعی، تحصیلی و شغلی حذف و اعتراض‌های‌شان به‌شدت سرکوب شده است. دیده‌بان حقوق بشر به‌تازه‌گی گزارش سالانه‌اش را از وضعیت جاری زیر رژیم طالبان در افغانستان نشر کرده است. در این گزارش از سلب حقوق اولیه زنان و سرکوب اعتراض‌های آنان تذکره رفته و گفته شده که این رفتار طالبان بحران انسانی را در افغانستان شدت بخشیده و این گروه با نقض حقوق بشری، این کشور را در انزوای جهانی قرار داده است.

دیده‌بان حقوق بشر روز پنج‌شنبه، ۲۳ جدی، گزارش سالانه‌اش (۲۰۲۳) را نشر کرده است. در این گزارش آمده است که طالبان پس از بازگشت به قدرت، به‌طور گسترده سیاست‌ها و قوانینی را وضع کرده‌اند که حقوق اولیه زنان را سلب و اعتراض‌های آنان را سرکوب کرده است. براساس این گزارش دیده‌بان حقوق بشر، طالبان با اجرای سیاست‌های نادرست بحران اقتصادی و انسانی در افغانستان را تشدید کرده و بی‌توجهی آشکار آنان به حقوق بشر، منجر به انزوای بیشتر این گروه در سطح جهان شده است.

فرشته عباسی، پژوهشگر دیده‌بان حقوق بشر، در این گزارش آورده است: «طالبان بیشتر از رسیده‌گی به بحران اقتصادی و انسانی افغانستان به آزارواذیت زنان و زندانی کردن خبرنگاران علاقه‌مند هستند.» او تاکید کرده است: «طالبان باید به تعهدات خود مطابق حقوق بین‌الملل عمل کنند و به زنان و دختران اجازه بدهند تا آزادانه تحصیل، کار و رفت‌وآمد کنند.»

دیده‌بان حقوق بشر در گزارش خود از بازداشت خبرنگاران، ناپدید شدن نیروهای پیشین امنیتی، ضرب‌وشتم نیروهای مخالف طالبان، سرکوب اعتراض‌های زنان و وضع مقررات دست‌وپاگیر علیه زنان از سوی این گروه یاد کرده و آن را نقض بارز تعهدات این گروه به جامعه بین‌المللی و نقض گسترده حقوق بشر خوانده است.

نقض حقوق زنان و دختران

دیده‌بان حقوق بشر در این گزارش گفته است که طالبان با برگشت به قدرت، سیاست‌ها و مقرراتی را اعمال کرده‌اند که به‌طور گسترده زنان و دختران را از حقوق اساسی از جمله حق بیان، گشت‌وگذار، کار و تحصیل بازداشته است. در گزارش دیده‌بان حقوق بشر آمده است که رهبری طالبان که از مردان تشکیل شده‌، به زنان در هیچ سطحی اجازه فعالیت نداده‌ و با اجرای قوانین سخت‌گیرانه، زنان را ملزم به پوشاندن چهره‌شان در فضای عمومی و رسانه‌های تصویری ساخته و گفته‌ است که در صورت تخلف اعضای مرد خانواده زنان مجازات خواهند شد. دیده‌بان حقوق بشر از سرکوب اعتراض‌های زنان و بازداشت معترضان و اعضای خانواده‌های آن از سوی طالبان نیز ابراز نگرانی کرده است. در گزارش آمده است که طالبان برخی از معترضان را مورد شکنجه نیز قرار داده‌اند.

برخورد نامناسب با نظامیان پیشین و جنایات جنگی طالبان

در گزارش دیده‌بان حقوق بشر آمده است که طالبان نیروهای امنیتی پیشین و کسانی را که گمان می‌رود جنگ‌جویان و حامیان داعش باشند، اعدام و محاکمه صحرایی کرده و شماری از این متهمان ناپدید شده‌اند. در گزارش افزوده شده که در ماه اپریل ۲۰۲۲ باشنده‌گان ولایت ننگرهار به‌طور دوام‌دار اجسادی را پیدا کرده‌اند که گمان می‌رود از بازداشت‌شده‌گان گروه داعش باشند و از سوی طالبان به‌گونه مخفیانه کشته شده‌اند. جنگ‌جویان طالبان، ساکنان محلی متهم به حمایت از نیروهای مسلح مخالف خود را زندانی و ضرب‌وشتم کرده‌ و در برخی از موارد، این زندانیان را اعدام نیز کرده‌اند.

این نهاد تاکید دارد که طالبان دست به قتل‌های انتقام‌جویانه و ناپدید کردن اجباری مقام‌های دولتی سابق و نیروهای امنیتی پیشین زده‌اند. همچنان افرادی را اعدام صحرایی کرده‌اند که ادعا می‌کنند اعضای داعش بوده‌اند. براساس این گزارش جنگ‌جویان طالبان در موارد متعددی در طول سال گذشته میلادی، عملیات‌های نظامی و حملات شبانه را علیه افرادی انجام داده‌اند که متهم به پناه دادن یا حمایت از اعضای داعش بوده‌اند.

دیده‌بان حقوق بشر در این گزارش علاوه می‌کند: «در طول بسیاری از عملیات‌ها [جنگ‌جویان طالبان] به غیرنظامیان تعرض کرده و مردم را بدون روند قانونی بازداشت کرده‌اند. بازداشت‌شده‌گان به زور ناپدید یا کشته شده‌اند. در برخی از موارد سر بریده شده‌، در برخی ولایات طالبان اجسادی را در مناطق عمومی انداخته‌اند یا اجساد را به‌عنوان هشدار در خیابان‌ها یا چهارراه‌ها آویزان کرده‌اند.»

دیده‌بان حقوق بشر در گزارش خود از کشف یک گور دسته‌جمعی از سوی باشنده‌گان محلی در ننگرهار یاد‌آورده کرده و می‌گوید که نشانه‌هایی از شکنجه یا کشتار وحشیانه در حداقل ۴۵ جسد به مشاهده رسیده است. این نهاد افزوده است که طالبان در پنجشیر مردمانی را مورد شکنجه قرار داده و مدعی شده که این افراد از جبهه مقاومت ملی حمایت کرده‌اند.

بحران‌های اقتصادی و انسانی

دیده‌بان حقوق بشر در گزارش خود آورده است که بحران انسانی افغانستان در سال ۲۰۲۲ بدتر شده و سلطه طالبان فروپاشی مداوم اقتصادی کشور را در قبال داشته است. بربنیاد گزارش این نهاد، در سال گذشته میلادی بیش از ۹۰ درصد جمعیت کشور مصونیت غذایی نداشته و ده‌ها میلیون شهروند مجبور به حذف وعده‌های غذایی روزانه یا تحمل روزهای کامل بی‌غذایی شده‌اند و سوءتغذیه مداوم باعث افزایش مرگ‌ومیر ناشی از گرسنه‌گی و مشکلات درازمدت سلامتی در کودکان شده است.

در گزارش این نهاد آمده است که محدودیت‌های ایالات متحده بر بانک مرکزی افغانستان زیر حاکمیت طالبان این بانک را از ارایه خدمات ضروری بازداشته و اقتصاد را در وضعیت فروپاشی قرار داده است. براساس این گزارش، ناتوانی‌های بانک مرکزی افغانستان تحت کنترل طالبان باعث بحران نقدینه‌گی عظیم و پایدار و کمبود پول نقد به دالر امریکایی و پول افغانی شده است که فعالیت‌های مالی، قانونی، کسب‌وکارها و فعالیت‌های سازمان‌های بشردوستانه و مردم عادی افغانستان را به‌شدت محدود کرده است.

دیده‌بان حقوق بشر گفته است که زنان و دختران به‌طور نامناسبی تحت تاثیر این بحران قرار گرفته‌اند و با موانع بیشتری برای دست‌یابی به غذا، مراقبت‌های صحی و منابع مالی روبه‌رو شده‌اند. این نهاد تاکید دارد: «سیاست‌های طالبان که زنان را از اکثر مشاغل با مزد منع می‌کند، وضعیت را بدتر کرده، به‌ویژه برای خانواده‌هایی که در آن زنان تنها یا اصلی‌ترین اعضای بادرآمد بوده‌اند. حتا در جایی که طالبان به زنان اجازه کار داده‌اند، به دلیل مقررات ظالمانه مانند این‌که اعضای مرد خانواده زنان را در رفتن به کار همراهی کنند، تقریباً غیرممکن شده است.» دیده‌بان حقوق بشر گفته است: «نظرسنجی‌های برنامه جهانی غذا نشان داده که در بیشتر ماه‌های سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۱۰۰ درصد خانواده‌ها به سرپرستی زنان غذا کافی نداشته و تقریباً همه برای به دست آوردن غذا، دست به اقدامات شدید از جمله فروش اقلام حیاتی خانه، ارسال فرزندان به کار یا به شوهر دادن دختران جوان برای دریافت جهیزیه می‌زنند.»

 حملات دولت اسلامی ولایت خراسان (داعش)

دیده‌بان حقوق بشر گفته است که داعش مسوولیت بمب‌گذاری و حملات مسلحانه متعددی را علیه هزاره‌ها در سال ۲۰۲۲ برعهده گرفته که باعث کشته و زخمی شدن حداقل ۷۰۰ تن شده است. در گزارش این نهاد آمده است: «در ۱۹ اپریل داعش مسوولیت بمب‌گذاری انتحاری بر یک لیسه در دشت برچی در غرب کابل منطقه عمدتاً هزاره و شیعه‌نشین را برعهده گرفته که در آن ۲۰ دانش‌آموز، معلم و کارمند کشته و زخمی شده‌اند. داعش دو روز بعد در شهر مزارشریف حمله بر مسجد سه‌دکان را برعهده گرفت که ۳۱ تن کشته و ۸۷ تن دیگر زخمی شده‌اند. در ۳۰ سپتامبر حمله بر یک مرکز آموزشی در غرب کابل ۵۳ دانش‌آموز کشته و ۱۰۰ تن دیگر زخمی شده‌اند که اکثریت قربانیان دختر بوده‌اند.»

گزارش دیده‌بان حقوق بشر می‌افزاید: «ناکامی طالبان در تامین امنیت جمعیت‌های در معرض خطر و ارایه کمک‌های صحی و دیگر کمک‌ها به بازمانده‌گان و خانواده‌های متضرر، آسیب‌های ناشی از حملات را تشدید کرده است. این حملات فراتر از ویرانی فوری، صدمات طولانی‌مدت شدید را به دنبال داشته، بازمانده‌گان و خانواده‌های قربانیان را از نان‌آوران خانواده‌های‌شان محروم کرده، اغلب بار سنگین تداوی را بر آنان تحمیل کرده و دسترسی آنان به زنده‌گی روزمره را محدود کرده است.»

بازداشت خبرنگاران و سرکوب آزادی بیان

دیده‌بان حقوق بشر گفته است که طالبان در جریان سال ۲۰۲۲ میلادی خبرنگاران و افرادی را که از این گروه در رسانه‌های اجتماعی انتقاد کرده‌اند، بازداشت کرده و مورد شکنجه قرار داده‌اند.

دیده‌بان حقوق بشر در گزارش سال ۲۰۲۳ خود آورده است: «طالبان سانسور و خشونت گسترده‌ای را علیه رسانه‌های افغانستان در کابل و ولایت‌ها اعمال کرده‌اند. صدها رسانه‌ها بسته شده و تخمین می‌شود که ۸۰ درصد از زنان خبرنگار در سراسر افغانستان از زمان تسلط در آگست ۲۰۲۱ شغل خود را از دست داده یا این حرفه را ترک کرده‌اند.»

براساس گزارش این نهاد «استخبارات طالبان دست به تهدید، ارعاب و خشونت علیه رسانه‌ها زده و مسوول قتل‌های هدف‌مند خبرنگاران بوده است. مقام‌های [طالبان] رسانه‌های افغانستان را از پخش برنامه‌های خبری بین‌المللی از جمله صدای امریکا و بی‌بی‌سی به زبان‌های پشتو، دری و اوزبیکی منع کرده‌اند. خبرنگارانی که اعتراضات حقوق زنان را پوشش داده‌اند، با تعرضات خاصی مواجه شده‌اند. طالبان همچنین وب‌سایت دو رسانه [روزنامه ۸صبح و زاویه مدیا] را بسته‌اند.»

گزارش دیده‌بان حقوق بشر علاوه می‌کند: «طالبان از روش‌های مختلفی برای خاموش کردن صدای رسانه‌ها در افغانستان استفاده کرده‌اند، از ایجاد دستورالعمل‌های محدودکننده گرفته تا فرستادن مقام‌های استخباراتی برای دیدار با کارکنان رسانه‌ها و اجبار کارکنان رسانه‌ها به اعتراف به ارتکاب جرم. محدودیت‌های رسانه‌ای طالبان به‌ویژه برای زنان خبرنگار زیان‌آور بوده است که معمولاً مجبور بوده‌اند بیشتر از همتایان مرد خود تلاش کنند تا در مواجهه با تبعیض جنسیتی و خطرات امنیتی شغل‌شان را در رسانه‌ها تثبیت کنند.»

محدودیت دسترسی به اطلاعات

دیده‌بان حقوق بشر در گزارش خود از محدودیت در دسترسی به اطلاعات در افغانستان  سخن گفته و تاکید کرده که در بسیاری از ولایت‌ها طالبان به خبرنگاران دستور داده‌اند تا در مورد طیف وسیعی از موضوعات گزارش ندهند. بربنیاد گزارش این نهاد «چندین خبرنگار به دلیل تلاش برای تهیه گزارش در مورد تظاهرات ضدطالبان، بازداشت‌های خودسرانه، افزایش قیمت مواد غذایی و سایر موضوعاتی که مقام‌های طالبان آن را بسیار انتقادی می‌دانند» مورد ضرب‌وشتم قرار گرفته‌اند.

دیده‌بان حقوق بشر در حالی از نقض گسترده حقوق بشر و سلب حقوق اولیه زنان در افغانستان ابراز نگرانی می‌کند که گروه طالبان به‌طور مستمر حقوق شهروندان به‌ویژه حقوق زنان را به‌شکل گسترده نقض کرده‌ است. در حال حاضر زنان از تمام عرصه‌های زنده‌گی جمعی حذف شده و به‌شکل سیستماتیک مورد شکنجه، خشونت و سرکوب قرار گرفته‌اند. گسترش فقر و ممنوعیت‌های اعمال‌شده از سوی این گروه، سبب شده که دختران و زنان در کشور از مرگ‌ آرزوهای‌شان سخن بگویند و تن به ازدواج‌های اجباری و زودهنگام بدهند. روزنامه ۸صبح در گزارش‌های متعددی دریافته است که صدها دختر پس از دستور ممنوعیت کامل آموزش، تحصیل و کار زنان، تن به ازدواج‌های اجباری و زیر سن داده‌اند.

دیده‌بان حقوق بشر که به‌تازه‌گی گزارش خود را در مورد وضعیت حقوق بشر در افغانستان منتشر کرده، گفته است که  در نسخه سی‌وسوم گزارش ۷۱۲ صفحه‌ای سال ۲۰۲۳ خود رویه‌های حقوق بشر را در نزدیک به ۱۰۰ کشور جهان بررسی کرده است.