آرشیف

در یک سال گذشته اقلیت‌های قومی و مذهبی در کشور با خطر حذف از جامعه و سرکوب شدید از سوی گروه‌های تروریستی مواجه بوده‌اند. در این مدت، داعش ۱۳ حمله بر مواضع شیعیان که بیشتر آن‌ها هزاره‌ هستند، انجام داده است. در نتیجه این حمله‌ها دست‌کم ۷۰۰ تن کشته و یا زخمی شده‌اند. در کنار شیعیان، جامعه قومی‌ـ‌مذهبی اهل هنود و سیک نیز مورد حمله‌های هراس‌افگنانه قرار گرفته است؛ حمله‌‌هایی که این اقلیت مذهبی را وادار به ترک کتله‌ای از افغانستان ساخته است. با این حال، چند عضو پارلمان بریتانیا با نشر گزارش تحقیقی گفته‌اند که هزاره‌ها در افغانستان در معرض خطر جدی نسل‌کشی توسط طالبان و داعش قرار دارند. شهروندان و نهادهای حقوق بشری، طالبان را در محافظت از اقلیت‌های قومی و مذهبی در کشور ناکام می‌خوانند.

دید‌ه‌بان حقوق بشر، روز سه‌شنبه، ۱۵ سنبله، با نشر گزارشی گفته است که طی یک‌ سال گذشته حملات مرگ‌بار متعددی علیه هزاره‌ها و اقلیت‌های مذهبی انجام شده است. به گفته این نهاد، طالبان برای محافظت از این اقلیت‌ها ناکام بوده‌اند. در گزارش دیده‌بان حقوق بشر آمده است که پس از تسلط طالبان بر افغانستان، داعش مسوولیت ۱۳ حمله علیه هزاره‌ها را بر عهده گرفته است. طبق این گزارش، در نتیجه این حمله‌ها دست‌کم ۷۰۰ تن کشته و زخمی شده‌اند. این سازمان گفته است که سیاست‌های طالبان که براساس آن حقوق بشر، به‌ویژه حقوق زنان نقض می‌شود، آسیب‌های ناشی از حملات تروریستی را تشدید می‌کند. در این گزارش آمده است که با بازگشت طالبان به قدرت، هزاره‌ها به‌طور فزاینده‌ای نگران امنیت جان‌شان هستند.

دیده‌بان حقوق بشر برای تکمیل این گزارش تحقیقاتی با ۲۱ تن از بازمانده‌گان و اعضای خانواده قربانیان حملات انتحاری در ولایت‌های کابل و بلخ از راه دور مصاحبه کرده است. در این گزارش توضیح داده شده که در نتیجه انفجار بمب در اوایل ماه ثور سال روان خورشیدی در یکی از مسجدها در منطقه «سه‌دکان» در شهر مزارشریف ۳۱ تن کشته شده و ۸۷ تن دیگر زخمی شده‌اند. بر بنیاد این گزارش، در جریان همین ماه افراد ناشناس پنج مرد هزاره را در مسیر راه معدن زغال‌سنگ در ولسوالی دره‌صوف سمنگان کشته‌اند.

طبق این گزارش، در نتیجه انفجار یک بمب در موتر حامل هزاره‌ها در شهر مزارشریف ۹ تن کشته شده و ۱۳ تن دیگر زخمی شده‌اند. در این گزارش از کشته شدن ۲۱ دانش‌آموز در لیسه عبدالرحیم شهید در کابل و سایر حمله‌هایی که بر مواضع شیعیان صورت گرفته، یاد شده و آمده است که در نتیجه حملات تروریستی بر مواضع شیعیان که عمدتاً هزاره‌اند، ۷۰۰ تن کشته و یا زخمی شده‌اند. دیده‌بان حقوق بشر در این گزارش ادعا دارد، کسانی که با آن‌ها مصاحبه شده است، گفته‌اند که در نتیجه این حملات هدف‌مند دچار افسرده‌گی و ضربه شدید روحی شده‌اند.

دیده‌بان حقوق بشر از دولت‌هایی که با طالبان تعامل دارند خواسته که از طالبان بخواهند تا از جوامع هزاره و شیعه حفاظت کنند. این نهاد همچنان تاکید کرده که این کشورها باید بالای طالبان فشار وارد کنند تا این گروه سازوکارهایی را روی دست بگیرند که برای تقویت پاسخ‌گویی در قبال جنایات مرتکب‌شده در افغانستان، از جمله علیه جوامع هزاره و شیعه، سودمند واقع شود.

از سوی دیگر، روز شنبه، ۱۲ سنبله، گزارش تحقیقی دیگری توسط چندین عضو پارلمان بریتانیا و گروهی از محققان درباره وضعیت جامعه هزاره در افغانستان منتشر شد. در این گزارش آمده است که هزاره‌ها در معرض خطر جدی «نسل‌کشی» توسط طالبان و گروه داعش قرار دارند. تهیه‌کننده‌گان این گزارش هشدار داده‌اند: «اگر جنایات انجام‌شده علیه هزاره‌ها نادیده گرفته شود، وضعیت وخیم‌تر و بدتری پیش‌روی آنان است.» در این گزارش از سازمان ملل متحد و دادگاه کیفری بین‌المللی خواسته‌ شده تا اطمینان حاصل کنند که وضعیت هزاره‌ها به‌طور کامل بررسی و شواهد جنایات علیه این جامعه حفظ می‌شود.

در این گزارش گفته شده که پس از تسلط طالبان بر افغانستان، وضعیت هزاره‌ها به‌گونه چشم‌گیری تحت تأثیر قرار گرفته و حرکت و تحول ۲۰ ساله آن‌ها از حاشیه‌نشینی و تبعیض به سوی پیشرفت را «معکوس» کرده است.

این گزارش بازگشت مجدد طالبان بر قدرت را «اعمال خشونت‌آمیز قدرت وحشیانه علیه هزاره‌ها در سرتاسر افغانستان و بازگشت وحشت برای این اقلیت قومی» ارزیابی کرده است. جزییات این گزارش تحقیقی دربر گیرنده یک سال حاکمیت طالبان بر افغانستان است. این گزارش از سوی پنج عضو پارلمان بریتانیا و شماری از کارشناسان تهیه شده است.

در این گزارش همچنان ذکر شده که افغانستان در نیمه اول سال ۲۰۲۲ میلادی گواه کشته شدن صدها شهروند جامعه هزاره و زخمی شدن عده دیگری در نتیجه حملات هدف‌مند از جمله بر آموزشگاه‌ها، عبادت‌گاه‌ها و سایر مراکز و اماکن هزاره‌نشین بوده است. تهیه‌کننده‌گان این گزارش تاکید دارند که این روند احتمالاً از این پس نیز ادامه خواهد داشت.

لرد آلتون، یکی از پژوهش‌گران این تحقیق تصریح کرده، پیش از آن‌که «خیلی دیر» شود، باید برای محافظت از این جامعه ‌آسیب‌پذیر اقداماتی روی دست گرفته شود. به گفته او: «ما طبق کنوانسیون نسل‌کشی، مسوولیت داریم و زمان آن فرا رسیده است که به آن‌ها عمل کنیم.»

پیش از این شبکه تلویزیونی «فاکس‌ نیوز» روز دوشنبه، ۷ سنبله، به نقل از گروه‌های بشردوستانه در افغانستان گزارش داده است که مسیحیانی که پس از تسلط طالبان در افغانستان باقی مانده‌اند، با شکنجه و آزار و اذیت طالبان، دوستان، خانواده‌ها و اعضای جامعه روبه‌رو هستند. تاد نتلتون، نویسنده و مجری رادیویی که برای سازمان بین‌المللی غیرانتفاعی بشردوستانه «صدای شهدا» کار می‌کند، گفته است: «مسیحیان در افغانستان هستند. فکر می‌کنم در زمان تسلط طالبان در یک سال پیش خبرهای زیادی وجود داشت که نشان می‌داد همه مسیحیان از این کشور فرار کرده‌اند.»

اهل هنود و سیک، اقلیت‌ مذهبی دیگر در افغانستان هستند که در حال ترک کشور می‌باشند. نفوس شهروندان هندو و سیک افغانستان‌ در دو دهه گذشته بیش از ۲۰ هزار خانواده تخمین شده است؛ اما عده زیادی از این اقلیت مذهبی در جریان جنگ‌های داخلی مجبور به ترک تدریجی کشور شده‌اند. پس از تسلط مجدد طالبان بر کشور، حمله‌ بر اماکن مذهبی این گروه مذهبی نیز افزایش یافته است. در حمله روز شنبه، ۲۸ جوزای سال روان خورشیدی به یکی از عبادت‌گاه آنان در منطقه کارته پروان در شهر کابل، یک عضو این اقلیت مذهبی جان باخت و ۷ تن دیگر زخم برداشتند. در این رویداد یک نیروی امنیتی طالبان و خود مهاجم ناشناس نیز کشته شدند. این حمله، هندوها و سیک‌های کشور را بیش از پیش نگران ساخت. سرانجام تعداد زیادی از این شهروندان کشور در پروازهای ویژه به دهلی‌نو هندوستان منتقل شدند. در حال حاضر تنها ۱۰ تن از جامعه مذهبی اهل هنود و سیک در افغانستان باقی مانده‌اند. این افراد نیز تلاش دارند هرچه زودتر کشور را ترک کنند.

با این حال، فعالان حقوق بشر از نبود آزادی مذهبی در افغانستان انتقاد می‌کنند. فرشته عباسی، محقق بخش افغانستان دیده‌بان حقوق بشر در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «آزادی مذهبی دیگر در افغانستان وجود ندارد و اکثر اقلیت‌های مذهبی در خطر زنده‌گی می‌کنند و یک طیف کثیری هم پنهان هستند. متاسفانه تصویری از آینده افغانستان، تصویر خیلی تاریک و نامعلوم است. جایی برای خوش‌بینی با اتفاق‌هایی که این روزها می‌افتد، باقی نمی‌گذارد.» خانم عباسی می‌افزاید که طالبان متهم به نقض‌ جدی حقوق بشر در افغانستان هستند. به گفته او، این گروه دست به شکنجه، بازداشت‌های غیرقانونی، کشتار غیرنظامیان، فعالان حقوق بشر، اعضای سابق نیروهای امنیتی زده‌اند و مجازات‌های جمعی در پنجشیر و بلخاب را نیز مرتکب شده‌اند.

این محقق دیده‌بان حقوق بشر می‌گوید سعید خوستی، سخنگوی پیشین وزارت داخله طالبان، در اکتوبر ۲۰۲۱ گفته بود که این گروه متعهد به محافظت‌های بیشتر از اقلیت‌های قومی و مذهبی هستند، اما یافته‌های گزارش آنان نشان می‌دهد که طالبان در تأمین امنیت به شکل عملی ناکام بوده‌اند. به گفته او، اگر به پیشینه تاریخی طالبان در دهه ۹۰ میلادی در مزارشریف نگریسته شود، خیلی سخت است اعتماد کنیم که طالبان زمینه محافظت اقلیت‌های قومی و مذهبی را فراهم می‌کنند.

دیده‌بان حقوق بشر معتقد است که طیف حملات گسترده‌تری از آن‌چه نشر می‌شود، بر اقلیت‌های مذهبی وجود دارد، اما محدودیت چرخش اطلاعات و فعالیت رسانه‌های آزاد در کشور باعث شده که رسانه‌ها به شدت زیر سانسور طالبان قرار داشته باشند و این امر کار را برای سازمان‌های حقوق بشری نیز دشوار ساخته است.

پیش از این ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان‌ ملل متحد برای افغانستان، نیز گفته بود که هزاره‌ها و شیعه‌های افغانستان از سال‌ها به این‌سو به صورت دوامدار و هدف‌مند کشته می‌شوند. به گفته بنت، از زمان تسلط دوباره طالبان بر افغانستان، حملات بی‌رحمانه‌ای علیه جامعه هزاره که مسوولیت شماری از آن‌ها را داعش بر عهده گرفته، ادامه یافته و به شهروندان پاسخ مناسبی داده نشده است.

اقلیت‌های قومی و مذهبی همواره در افغانستان با تغییر و تحولات سیاسی، به‌شدت با خطر حذف و سرکوب مواجه می‌شوند؛ به‌گونه‌ای که اقلیت سیک و اهل هنود کشور در حال ترک کامل از افغانستان‌اند. طالبان سال گذشته همزمان با ورود به کابل گفتند که از اقلیت‌های قومی و مذهبی محافظت می‌کنند، اما در جریان یک‌ سال گذشته اقدامات عملی و ملموسی برای محافظت و مصونیت از این اقلیت‌ها انجام نداده و خود نیز دست به نقض گسترده حقوق بشر زده است.