آرشیف

سرپرست وزارت دفاع طالبان می‌گوید هواپیماهای بی‌سرنشین امریکایی از مسیر پاکستان وارد حریم هوایی افغانستان می‌شوند. ملا محمدیعقوب از پاکستان خواست اجازه ندهد از فضای این کشور بر ضد افغانستان استفاده شود. در ماه‌های گذشته بارها طیاره‌های بی‌سرنشین در آسمان افغانستان دیده شده‌ است.

چندی پیش جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا گفت کشورش بدون حضور سربازانش در افغانستان، تروریستان را تعقیب می‌کند. ملا محمدیعقوب، وزیر دفاع طالبان که روز (یکشنبه،‌ ۶ سنبله) در یک نشست خبری در کابل سخنرانی می‌کرد، پاکستان را متهم کرد که حریم هوایی‌اش را در اختیار امریکا گذاشته است.

وزارت خارجه پاکستان اظهارات ملا یعقوب را حدس و گمان نادرست خوانده و گفته که چنین اظهاراتی مغایر اصل دیپلوماسی مسئولانه است. وزارت خارجه پاکستان با تأکید بر حاکمیت و تمامیت ارضی همه‌ی کشورها گفت که تروریسم را در همه‌ی شکل و شمایل آن محکوم می‌کند. پاکستان از طالبان خواست که به تعهدات‌شان به جامعه‌ بین‌المللی درباره‌ی جلوگیری از استفاده‌ی خاک افغانستان علیه کشورهای دیگر جامه عمل بپوشانند.

در پی اظهارات ملا یعقوب و واکنش تند وزارت خارجه پاکستان، برخی از فعالان سیاسی و کاربران شبکه‌های اجتماعی، تنش لفظی میان وزیر دفاع طالبان و وزارت خارجه پاکستان را «جنگ زرگری» خوانده‌اند.

فعالان سیاسی گفته‌اند که طالبان و پاکستان هردو سعی دارند نشان دهند که رژیم طالبان در کابل مستقل است. در حالی ‌که به گفته آنان، طالبان دربست در کنترل اسلام‌آباد قرار دارند.

این نخستین بار نیست که ملا یعقوب برضد پاکستان سخن می‌زند. او پیش از این به تکرار از امتداد خط دیورند دیدار کرده و هربار به پاکستان خط و نشان کشیده است. به‌ویژه در پی حملات هوایی پاکستان بر ولایات خوست و کنر که در نتیجه‌ی آن شماری از کودکان و زنان جان باخته‌اند. ملا یعقوب در اظهاراتی تند پاکستان را تهدید کرد که صبر آن‌ها را نیازماید. او گفت که تکرار این حملات عواقب جبران‌ناپذیر دارد.

ملا یعقوب از نیرومندترین چهره‌های طالبان است. او فرزند ملا محمدعمر، رهبر تحریک طالبان و وزیر دفاع این گروه است. ملا یعقوب در جنگ با نیروهای امریکایی و دولت مورد حمایتش در کابل، مسئول کمیته نظامی شورای کویته بود. او بخش اعظم منابع مالی و نظامی طالبان را در جریان جنگ و پس از آن مدیریت می‌کرد. اکنون، ملا یعقوب طالبان لوی کندهار را رهبری می‌کند.

پس از پیروزی امارت اسلامی، نفوذ خانوادگی و میراثی ملا یعقوب سبب شده است که او حرف اول و آخر را درباره‌ی سیاست داخلی و خارجی طالبان بیان کند. در شرایطی که رییس‌الوزرای طالبان مهر سکوت بر لب زده و توانایی ابراز نظر در مسایل کلان داخلی و جهانی را ندارد، ملا برادر، معاون رییس‌الوزرا و مولوی متقی، وزیر خارجه درگیر اختلافات درون‌گروهی هستند. ملا یعقوب در میدان یکه‌تازی می‌کند و با اعتماد به نفس و جرأت بالایی در مسایل کلان جهانی ابراز نظر می‌کند.

او باری به آسیای مرکزی خط و نشان کشید و تهدید کرد که ازبیکستان و تاجیکستان صبر امارت اسلامی را نیازماید و هلیکوپترهای نیروهای سابق امنیتی را برگردانند. پس از شکست جمهوریت، حدود ۶۰ فروند هلیکوپتر قوای مسلح از کابل به مقصد تاجیکستان و ازبیکستان پرواز کردند. مقامات امریکایی گفته‌اند که این هلیکوپترها را به تاجیکستان و ازبیکستان کمک می‌کند.

اما چرا ملا یعقوب در برابر پاکستان قرار گرفته است؟

شکی نیست که پاکستان روی تحریک طالبان نفوذ معنوی، سیاسی و قومی دارد. تحریک طالبان به لطف حمایت و همکاری بی‌دریغ پاکستان در دهه ۹۰ میلادی و جنگ در برابر امریکا به پیروزی رسید. اما پاکستان در سال‌های پسین بیشترین رابطه را با شبکه حقانی داشته است. مقامات امریکایی، شبکه حقانی را «بازوی مستحکم» استخبارات پاکستان نام نهاده بودند.

رهبری شبکه حقانی روابط نزدیک و همکاری با پاکستان را رد نمی‌کند. خلیل‌الرحمن حقانی بارها در نقش مأمور زیر دست سفیر پاکستان در کابل ظاهر شده است. پاکستان در بدو ورود طالبان به کابل تلاش ورزید که شبکه حقانی بیشترین نقش و مشارکت را در رهبری امنیتی و سیاسی امارت اسلامی در کابل داشته باشد. همسویی و گرایش پاکستان به شبکه حقانی از دید طالبان لوی کندهار پنهان نیست. آن‌ها حمایت پاکستان از شبکه حقانی را یک تهدید کلان به وحدت و فرماندهی یک‌پارچه‌ی تحریک طالبان فرض می‌کنند.

هنگامی‌ که اختلافات داخلی طالبان پس از نبرد مسلحانه‌ی ملا برادر و انس حقانی در ارگ ریاست‌جمهوری کلید خورد، رییس سابق سازمان استخبارات پاکستان به کابل آمد و میان دو طرف میانجی‌گری کرد. برخی منابع می‌گویند که رهبران حوزه لوی کندهار می‌پندارند که داوری و میانجی‌گری رییس آی‌اس‌آی به سود شبکه حقانی بوده است.

از سوی دیگر، تکیه پاکستان در مذاکرات صلح با تحریک طالبان پاکستان به شبکه حقانی بوده است. رییس شبکه حقانی مذاکرات صلح پاکستان را تسهیل و میانجی‌گری کرده است؛ مذاکراتی که پس از کشته‌شدن سران تحریک طالبان به شکست انجامیده است.

با کشته‌شدن سران تحریک طالبان پاکستان در مشرقی و کندهار، سوءظن طالبان لوی کندهار به شبکه حقانی افزایش یافته است. آنان فکر می‌کنند که شبکه حقانی مکان بودوباش و تردد سران تحریک طالبان پاکستانی را در اختیار ارتش پاکستان گذاشته است. همان‌طور که شبکه حقانی ملا یعقوب و مولوی متقی را متهم به افشای محل بودوباش رهبر شبکه القاعده در وزیر اکبرخان کابل کرده است.

مهم‌تر از همه این‌که برخی سران لوی کندهار، نگاه بسیار بدبینانه‌ای به پاکستان دارند؛ از جمله ملاعبدالغنی برادر در برابر پاکستان عقده‌ی شخصی دارد. او سال‌ها در زندان پاکستان به سر برد و تلاش مشترک کرزی و خلیل‌زاد موجب رهایی ملا عبدالغنی برادر از زندان شد.

مجموع این دلایل سبب شده است که دید طالبان لوی کندهار به پاکستان عوض شود. بنابراین، اظهارات ملا یعقوب در برابر پاکستان بیشتر از این‎که جنگ زرگری باشد، نشان‌دهنده‌ی بدبینی و سوءظن به مهم‌ترین و تأثیرگذارترین همسایه افغانستان است. اما نفوذ سیاسی پاکستان بر تحریک طالبان به پیمانه‌ای است که مخالفت چند چهره‌ی معدود در رهبری، از نفوذ گسترده‌ی سیاسی و معنوی پاکستان بر بدنه طالبان نمی‌کاهد.