آرشیف

چکیده
بحث قومیت غوری‌ها یکی از مسایل جنجالی  در مطالعات تاریخی و قوم‌شناسی در کشور بوده است. مورخان و قوم نگاران، بیشتر متناسبت با قومیتِ خودشان در مورد هویت غوری‌ها، داوری کرده‌اند. اگر مورخی پشتون بوده، غوری‌ها را از دوران سلطنت‌شان تا امروز، پشتون خوانده است. اگر مورخی، ترک‌تبار، تاجیک، هزاره و… بوده ، نیز به همین قیاس. بحث رابطۀ تاجیک و ایماق  در سال‌های پسین در درونِ غور نیز، به عنوان یک بحث جدی و داغ مطرح بوده است. تعدادی، ایماق را قوم جداگانه تلقی می‌کنند. عده‌ای ایماق را زیرمجموعۀ قوم تاجیک دانسته و تعدادی هم گفته‌اند که ایماق به معنای «قبیله» و «طایفه» است و  به مفهوم قومِ خاص نیست. این نظریات متنوع و مختلف، وضعیت را پیچیده و مبهم‌تر کرده است. برای اینکه این مسألۀ  اختلاف‌برانگیز تاحدودی روشن  شود، سه راه حل و یا سه روشِ مطالعه، می‎‌تواند پیش گرفته شود. یک راه این است که از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و تاریخی و تطبیق آن با مردم امروزی، بررسی و تحقیق شود که قومیت  غوری‌ها چیست؟ این مطالعات، چنانکه که در گذشته دیده شده، به سادگی راه به جایی نمی‌برد و هر گروه از مورخان و قوم‌شناسان از مسأله، قرائت  و برداشت خودشان را دارند و روی درست بودن آن پافشاری می‌کنند.  راه دیگر، آزمایش DNA  و تحقیقات ژنیتکی است. این روش نیز در حال حاضر، بر مبنای شواهدی که وجود دارد به اختلاط و درهم‌آمیختگی نژادی می‌کشد و پاسخ مشخصی برای قومیت هر فرد و یا هر گروه  فراهم نمی‌کند. می‌ماند نظریۀ سومی که قومیت را به عنوان یک مفهوم فرهنگی، یک نوع احساس و یک نوع شناخت سیّال و متغیر از خود می‌داند. بر مبنای این نظریه، هنگام مطالعۀ قومیتِ گروهی از مردم، از آنها می‌توان پرسید که شما چه قومی هستید یا خودتان، خویشتن را از کدام قوم می‌دانید؟ هرکس خود را به همان  قومی که مرتبط می‌داند، همان قوم  به عنوان هویت قومی‌اش مورد پذیرش قرار می‌گیرد.
بر مبنای همین نظریه ، در این تحقیق به کمک پرسشنامه به صورت «تصادفیِ ساده»  از 1603 تن  از مردم غور در 10 ولسوالی- به استثنای ولسوالی لعل وسرجنگل- پرسیده شده است که خودشان، خود را از کدام قوم می‌دانند؟ براساس جمع‌بندی پاسخ‌ها از میان 1603 تن 85.0% گفته‌اند که ما خود  را تاجیک می‌دانیم و 9.4% خود را ایماق معرفی کرده‌اند. به همین ترتیب 1.2% گفته‌اند که قومیت برای ما اهمیتی ندارد یا اینکه ما قومیت خود را نمی‌دانیم. 1.2% پاسخ داده‌اند که ما پشتون هستیم. 0.9% خود را سید دانسته‌اند و  0.5% هزارۀ سنی، 0.3% ترکمن، 0.2% بلوچ، 0.1% مغول، 0.2% ازبک، 0.1% غوری و 0.7% دیگر گزینۀ سایر اقوام را انتخاب کرده‌اند.
 
کلمات کلیدی: غوری‌ها، قومیت، هویت، احساس تعلق، شناخت از خود.
 
 
 
مقدمه
در مورد اینکه مردم  غور چه قوم و تباری هستند، نظریات متفاوت و متضادی ارایه شده است. در داخل کشور کسانی که در دوران معاصر  در مورد مردم تبار و قومیت مردم غور کتاب و مقاله نوشته‌اند، غالبا متناسب با قومیت و تبار خودشان، در مورد غوری‌ها، قضاوت کرده‌اند و این وضعیت به جایی اینکه مسأله را روشن کند، مبهم‌تر ساخته است. خارجی‌های هم که در صد سال پسین در مورد مردم و جغرافیای غور، مطلبی نوشته‌اند، تاحدود زیادی به همین منابع داخلی متکی بوده‌اند و یا به ثبت قبایل وطوایف کوچک  پرداخته‌اند که از نظر اثبات هویت قومی غوری‌ها، راهی به دهی نبرده است.
 این تحقیق، از این جهت اهمیت و تازگی دارد، که به جایی درگیرشدن با مطالعات جنجالی کتاب‌خانه‌ای، سرراست به سراغ مردم غور رفته  و از خودشان پرسیده است که شما خود را از کدام قوم و تبار می‌دانید. پاسخ مردم  به این پرسش، این خلا و این پیچیدگی را به صورت  ساده  و معقول، حل می‌کند و مشخص می‌سازد که مردم غور از دیدگاه خودشان، چه قوم و تباری هستند. روش‌هایی تحقیق کتابخانه‌ای که به سراغ قومیت غوری‌ها در تاریخ رفته‌است، به دلیلی که در بالا ذکر شد، نمی‌تواند ابهامات و تاریکی‌هایی مسأله  را کاملا بزداید. بدیهی‌است که هر انسان خودش بهتر از دیگران در مورد خود شناخت دارد و دیگران  از روی شناخت و تصویری یای که فرد یا خانوادۀ او از وی، ارایه می کنند، می‌توانند او را بشناسند. هرچند تحقیقات کتابخانه‌ای فراوانی در مورد مردم غور صورت گرفته، اما به دلیل اینکه در گذشته‌ها، بحث قومیت در جهان، مانند امروز داغ و جدی نبوده و مردم بیشتر با هویت‌هایی جغرافیایی خود مانند بلخی، هروی و غوری شناخته می‌شدند و همچنان به علت قوم‌گرایی  و بی‌طرف نبودنِ بسیاری از مورخان و نویسندگان، توضیح بحث قومیت و تبار غوری‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌ای امر دشوار و پیچیده‌ای شده است.
از نظر تاریخی و مطالعات کتابخانه‌ای، مردم  کتابخانهیکمردم غور در  منابع معتبر قدیمی‌تر(دورۀ اسلامی) به نام سوری و غوری و تاجیک  یاد شده و در دوران معاصر در برخی کتاب‌ها، گاهی در بعضی مناطق غور  به نام ایماق نیز معرفی شده‌اند (شناسنامۀ غور،1399: 107). قوم‌پژوهان غربی نیز که بنای‌شان به خاطر سهولت‌کار، بر تجزیه وتقسیم اقوام بزرگ بوده، قبایل یا ایماق غوری را که فیروزکوهی، تیمنی، جمشیدی، تیموری وغیره بوده‌اند، بیشتر مورد مطالعه قرارداده و لفظ ایماق را که در اصل و به لحاظ لغوی، به مفهوم قبیله و طایفه بوده ، به صورتِ قوم و تبار خاصی درک کرده و مسأله را پیچیده‌تر کرده اند. در این تحقیق، مطابق نظریۀ «قومیت همچون احساسِ تعلق» در ده ولسوالی غور، از مردم پرسیده شده است که خود را چه قوم و تباری می‌دانند. بعد از تحلیل نظریات و پاسخ‌های مردم، مشخص شده است که مردم غور خودشان، خود را از کدام قوم و نسب می‌دانند. این تحقیق به باور نویسنده، مسالۀ جنجال قومیت غوری‌ها را تاحدودی حل می‌سازد و بر پایۀ یافته‌‌های آن، مورخان و محققان می‌توانند، در مورد فیصدی قومیت غوری‌ها، نتیجه‌گیری و داوری داشته باشند و قاطع‌تر بنویسند که قومیت و تبار مردم غور نظر به شناخت و برداشت خودشان، چه می باشد.
 
 
مسألۀ تحقیق
قومیتِ مردم غور چیست؟ این سوال نزد مورخان و قوم‌پژوهان، تا حال پاسخ قاطع و مورد توافقی نداشته است. قومیت، بر پایۀ درک تعدادی از اندیشمندان، یک نوع احساس تعلق و یک نوع باورِ غالبا خیالی و ناواقعی نسبت به نسب و نژاد خود است  (اسمیت،1383: 25).  وقتی قومیت  بر اساس «نظریۀ احساس تعلق» یک نوع احساسِ پیوند باشد، مسالۀ اساسی این است که غوری‌ها خودشان، خود را چه قومی می‌دانند. این سوال تا حال  از مردم غور پرسیده نشده و پاسخ روشنی نداشته است. تحقیق حاضر، در صدد روشن کردن همین مسأله است. در این پژوهش از مردم غور پرسیده شده است که شما از کدام قوم هستید؟ جواب مردم در واقع برمبنای نظریۀ «احساس تعلق» قومیت مردم غور را روشن خواهد ساخت.
 
هدف تحقیق
هدف این تحقیق به صورت کلی مشخص شدن قومیت مردم غور است.  موضوع تبار غوری‌ها تا حال موضوع جنحالی و اختلاف‌برانگیزی بوده است. پژوهش حاضر در صدد واضح ساختن قومیت غوری‌ها است و نظر به تشخیص و شناخت خودشان از خود، قومیت مردم غو را واضح و آشکار می‌کند.

برای دریافت متن کامل این پژوهش، اینجا را کلیک نمائید