آرشیف

چشم انداز مذاکرات صلح علی‌رغم از سرگیری گفت‌وگوهای صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان در دوحه هنوز مبهم بوده و خشونت‌ در این کشور همچنان ادامه دارد.

قرار است گفت‌وگوهای صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان که در 5 ژانویه در قطر از سرگرفته شده و به آرامی پیش می‌روند، نقشه راهی برای افغانستان پس از جنگ باشد که در آن طالبان نیز نقش سیاسی برعهده بگیرد. درحالی‌كه دولت برای آتش‌بس اولویت قائل است، طالبان می‌خواهد بداند كه افغانستان پس از جنگ و توافق بر سر تقسیم قدرت چگونه خواهد بود.

چشم‌انداز مذاکرات صلح هنوز نزد افکار عمومی مبهم بوده اما تلفات ناشی از جنگ همچنان ادامه دارد و مردم این کشور را بسیار ناامید کرده است. افغان‌ها می‌ترسند اگر اختلاف طرف‌های مذاکره‌کننده ادامه یابد و برای آتش‌بس توافق نکنند، صلح پایدار نیز حاصل نخواهد شد. نه توافق آمریكا و طالبان و نه آغاز گفت‌وگوی بین‌الافغانی تاكنون منجر به صلح یا كاهش خشونت شده است.
نخستین دور گفت‌وگوها میان هیئت‌های مذاکره‌کننده طالبان و دولت افغانستان که در سپتامبر سال 2020 در دوحه، پایتخت قطر برگزار و پس از حدود سه‌ماه روی اصول مذاکرات با میانجیگری ایالات متحده آمریکا و انعطاف پذیری طرفین حاصل شد، دو طرف مذاکره کننده به این نتیجه رسیدند که جنگ یک راه حل نیست و گفت‌وگوها تنها راه حل پایان جنگ و خشونت‌هاست .
نمایندگان گروه طالبان که با هیئت دولت افغانستان در دور دوم گفت‌وگوها برای برقراری صلح پایدار در این کشور در 9 ژانویه در دوحه گرد هم fبه گزارش خبرگزاری آناتولی آمدند، بیش از هر چیز بر دو گزینه به عنوان نتیجه نهایی مذاکرات اصرار خواهند داشت: 1. ایجاد یک دولت موقت. 2. ادامه جنگ بی پایان! با این حال، دولت و مردم افغانستان از برنامه دولت موقت حمایت نمی‌کنند زیرا چنین چیزی هزینه‌های مالی و معنوی بسیار سنگینی را در پی دارد و مستقیما با منافع ملی این کشور مغایرت دارد.
هم دولت افغانستان و هم طالبان مواردی را در این دور پیشنهاد داده‌اند. به نظر می‌رسد یکی از پیچیده‌ترین موارد، توافق‌نامه تقسیم قدرت باشد. شواهد اندکی وجود دارد که نشان می‌دهد دولت کابل مایل به تقسیم قدرت است. طالبان در مورد اینکه چه کسی در یک دولت انتقالی قابل قبول است انعطاف پذیر خواهد بود.
با این وجود، دولت کابل در حالی که توقف درگیری‌ها و خشونت‌ها و برقراری آتش‌بس را در راس دستور کار خود قرار داده اما طالبان می‌خواهند در مورد تقسیم قدرت با تعهد درباره چگونگی شکل گیری نظام در افغانستان پس از جنگ بحث کنند. طرفین همچنین پیرامون چگونگی حفظ حقوق اقلیت‌ها، زنان و اصلاحات قانون اساسی بحث خواهند کرد. طالبان خواستار رعایت هرگونه حقوق "با آموزه‌های اسلامی" هستند. فرمولی مبهم که فعالان نسبت به محدود کردن آزادی‌ها هشدار می‌دهند.
عدم تمایل طالبان به توافق برای آتشبس به عنوان یک نقطه مهم برای شبه‌نظامیان این گروه تبدیل شده و تردیدهایی را درباره جدی بودن آنها در گفت‌وگوهای بین‌الافغانی ایجاد کرده است. اقدامات و اظهارات آنها در مورد حقوق زنان به وضوح برای زنان افغان و فعالیت‌های حقوق بشر در سراسر جهان نگران کننده است. به نظر می‌رسد که طالبان ممکن است زمان خروج نیروهای آمریکایی را برای بازی در کارت نهایی خود و فشار برای پیروزی نظامی مشخص کنند.
با این حال، در شرایط فعلی هنوز مشخص نیست که دو طرف در مورد صلح به توافق برسند. طالبان یک دیدگاه کلاسیک و ایدئولوژیک نسبت به اسلام دارند و از طرف دیگر، تیم مذاکره کننده دولت فاقد انسجام، دیدگاه واحد و یک نقشه راه موثر است. بنابراین اختمال دارد این دور از مذاکرات نیز در بن بست قرار بگیرد. چون انتظارات کم است. تغییر در دولت ایالات متحده روند مذاکرات را به تأخیر می‌اندازد زیرا هر دو طرف منتظر می‌مانند که آیا جو بایدن به توافق‌نامه میان واشنگتن-طالبان در دوره ترامپ پایبند خواهد بود یا خیر؟
در همین حال، اختلاف میان محمد اشرف غنی، رئيس جمهور افغانستان و برخی اعضای تیم مذاکره کننده و احزاب سیاسی بر سر طرح تشکیل "دولت موقت" نیز وجود دارد. جناح‌های مخالف دولت اصرار دارند "باید یک دولت موقت تشکیل شود زیرا طالبان از به رسمیت شناختن دولت او خودداری می‌کنند و هرگز با دولت کنونی صلح نخواهند کرد". اشرف غنی ایجاد دولت موقت با طالبان را رد کرده و با زلمی خلیل‌زاد که هفته گذشته به کابل رفته بود، دیدار نکرد.

– برقراری و حفظ صلح به سیاستمداران افغانستان بستگی دارد
ایالات متحده در تلاش است تا قبل از خروج نیروهای خارجی از افغانستان به توافق صلح برسد. کشورهای منطقه نیز در واقع دیدگاه‌های مختلفی در مورد این موضوع دارند و به نظر می‌رسد تا زمانی که مشکلات امنیتی برطرف نشود و خشونت‌های مداوم پایان نیابد و نقش‌ها و موقعیت‌های آنها در منطقه تأمین نشود، با دیدگاه آمریکا مخالف هستند.
دستیابی به توافق صلح همچنین نیازمند آن است که کشورهای منطقه و جهان بر پاکستان فشار آورند تا از نفوذ خود برای مصالحه با طالبان و نزدیک شدن به توافق صلح استفاده کند. روند صلح کارساز نخواهد بود مگر اینکه پاکستان در روند صلح در افغانستان صمیمانه همکاری کند.
تناقض‌ها و تنش‌ها بر سر صلح افغانستان بین ایالات متحده و برخی کشورهای منطقه از جمله روسیه، چین، هند و ایران جدی است. اما در میان تمامی موضوعات مذکور، این به سیاستمداران افغانستان بستگی دارد چگونه می‌توانند منافع و چشم اندازهای مشترک ایجاد کنند که به نفع مردم کشورشان بوده، صلح را حفظ کرده و حقوق اساسی آنها را تأمین کنند.
در حالی که درگیری‌ها همزمان با آغاز تلاش‌های برقراری صلح در افغانستان همچنان در حال افزایش است، تنش‌های سیاسی میان جناح‌های مختلف باعث شده است که پیشرفت مورد نظر در مذاکرات صلح طولانی‌تر شود و نگرانی‌های زیادی میان ذی‌نفعان ایجاد شود. روند صلح دارای ابهامات و نقایص جدی بوده و بدون اصلاح این مسائل، نتیجه گیری موفقیت‌آمیز در مذاکرات تقریبا غیرممکن است. 

– انتظار می‌رود بایدن در پایان دادن به جنگ در افغانستان تمرکز کند
جو بایدن زمانی که معاون باراک اوباما رئیس جمهور اسبق آمریکا بود، بر کاهش شمار سربازان آمریکایی در افغانستان اصرار داشت، اکنون اوخبر اختیار تصمیم گیری در این مورد را به عنوان رئیس جمهور منتخب ایالات متحده خواهد داشت. در این زمینه، انتظار می‌رود که بایدن در پایان دادن به جنگ در افغانستان تمرکز کند، اما بسیار مهم است که این روند به تدریج و به صورت متعادل انجام شود و امنیت افغانستان به طور کلی در معرض خطر قرار نگیرد. از سوی دیگر، مذاکرات در شرایط فعلی به طالبان این امکان را داده تا توانایی‌های نظامی خود را حفظ کرده و موقعیت دولت کابل را تضعیف کنند.
عقب نشینی نیروهای آمریکایی در ماه مه 2021 همانطور که پیش بینی شده و ادامه روند صلح تحت شرایط تعیین شده ممکن است زمینه را برای دستیابی به قدرت بیشتر طالبان و به دست گرفتن کنترل در مناطق وسیعی از افغانستان فراهم کند. برقراری آتش‌بس دائمی و دستیابی به توافق‌نامه صلح قبل از خروج نیروهای خارجی از این کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است تا خواسته‌های مردم افغانستان را نیز برآورده کند. در غیر این صورت، کشور احتمالا دچار هرج و مرج جدید خواهد شد.
گرچه از سرگیری گفت‌وگوی بین‌الافغانی آغاز روندی دشوار و پیچیده به سمت صلح و پیشرفت مثبت محسوب می‌شود، اما چشمان مردم ستمدیده افغانستان میان امید و ناامیدی معطوف شده، زیرا خشونت با شدت بیشتری همراه با قتل‌های هدفمند به عنوان عنصری جدید در بازی مخرب افزایش یافته است. اکثر شهروندان افغانستان معتقدند که نه تنها حقوق بشر و جنسیت و مذهب، بلکه انتخابات نوعی همراه با حمایت از آزادی بیان، باید بخشی از هر سیستم سیاسی آینده افغانستان باشد. نباید به هیچ گروهی اجازه داد که با زور بر کشور حکومت کنند یا عناصر اصلی دموکراسی جدید افغانستان را از بین ببرند.