آرشیف

چنین می پندارم که یکی بزرگمردان گرانقدری که دربیداری باشندگان افغانستان ازخوابِ سنگینِ دیرینِ بیگانگی بامدنیت،دادگری وبرابری ،تلاش های ارجناک وتأثیربخشی بجاگذاشت محمودطرزی میباشد.
بی هیچ گزافه ،محموددرشکل گیری اندیشه های امان الله، شاه دادگرودلباختهءرفاه میهن، ومدنی اندیشان آنزمان نقش بسیارو استوارداشت.
درچهاردهه ،پس ازمصیبت ملی هفت ثور، یادکردن وپرداختن به محمودطرزی مساوی بود به دخول درادبار وجهنم لندغران و فرومایگان  کام،خاد،اگساوشورای نظار.

درنگاشته زیرین بخوانید که محمودچها گفت وچها کرد.

…

نبشته از

صدیق رهپوطرزی

به باور من برای شناخت شخصیت هایی که اثر پـُر توان بر روند فرهنگی و سیاسی یک همبود اجتماعی از خویش بر جای گذارده اند، به ترین آیینه تمام نمای اندیشه ها و باور های شان، اثر هایی خود شان می باشد.
این امر در مورد محمود طرزی که بیش از چاردهه پرداختن به او قدغن و ممنوع بود، بیش تر از همه صدق می نماید.
از همین رو، بر آن شدم تا جایی که در لحظه های کنونی امکان وجود دارد، این اثر ها را رد یابی نمایم.
این امر، در خط پدید آمدن اثر ها به روال زمان خلق این نوشته ها، صورت گرفته است.

۱- گزینه شعر ها یا کلام استادن

آن گونه که روشن است، محمود طرزی، درمیان شاعران و نویسنده گانی که در محفل ها و گرد هم آیی هایی که در منزل سردار رحمدل خان پدر کلان، غلام محمد طرزی پدرش، سردارمهردل  که در شعر مشرقی تخلص می نمود کاکایش بر پا می گردید، بزرگ شد. او هم چنان از دریچهٔ کتابخانه پــُر بار و غنی پدرش، راه به سوی فرا گیری دانش آن زمانی باز نمود. او آرام آرام به گفتهٔ خودش، ٫٫چون درجه خوانائی حقیر بدرجۀ کلیات خوانی رسید،، و آن هم به سال (۱۸۸۰) بود، به صورت طبیعی اولین شعر هایی را که با آن آشنا گردیده است، اثر های پدرش می باشد.

او هنگامی که از کشور با پدر تبعید گردید و با خانواده در باغ حسن جی، واقع بندر کراچی، واقع در ایالت سند، به سر می برد، این گزینهٔ شعری را که از کلام استادان می باشد  گرد هم آورد. او این کار با قلم خویش و با شیوه خط نستعلیق سر و سامان داد.

پدرش پس از بررسی این مجموعه، در مورد آن و هم چنان تاریخ این گزینه شعری، چند بیت زیر را سروده است :

قلم چونکه برداشت، محمود طرزی

سخنهای مرغوب محمود بنوشت

بباغ حسنجی و ملک کراچی

بوقت خوش و سال مسعود بنوشت

ورقهای بد را از و دور افگن

چه مجموعهٔ خوب، محمود بنوشت !

به حساب جمل، هرگاه از فرد آخری ورق های بد رابیرون بکشیم، برابر به (۱۸۸۲ع.)  می گردد.

نسخه یی از این اثر نزد عبدالوهاب، پسر بزرگش موجود بود.

این اثر دارای (۵۰۵) ص. بوده وبه اندازه ده درهفت سانتی می باشد.

سال آراستن و گرد آوری :(۱۸۸۲ع.)

۲- گزیده یی از شعر های غلام محمد طرزی، پدرش

محمود طرزی این اثر را با انتخابی ازمیان شعرهای پدرش، ترتیب داد. او، كار تنظیم این اثر را در بغداد، آغاز و در دمشق واقع در شام یا سوریه، در سال (۱۸۸۶) به پایان برد

او این اثر را پس از بازگشت به كشورش، برای عبدالخالق طرزی برادرش هدیه نمود.(۱۹۰۲ع.).

عبدالخالق طرزی كه در آغاز یکی از دبیران نشریهٔ سراج الاخبار بود، و بعد کار مدیریت چاپخانه عنایت را پیش می برد، هنگام سفری به غزنی، آن را به شهزاده عنایت الله، معین السلطنه، در سال (۱۹۱۲ع.) تقدیم نمود.

این مجموعه با خط نستعلیق زیبا نوشته شده و دارای (۴۰۸) ص. بوده اندازه آن هشت در سیزده س.م. می باشد.

این اثر در كتابخانه عامه كابل، نگه داری می شده است.

سال آراستن و ترتیب : (۱۸۸۶ع.).

۳ – مجموعهٔ اخلاق

ویژه گی ها :

مجموعۀ اخلاق

اثر

محمود بیگ

در شام جنت مشام ترتیب و تالیف گردیده است

قسم اول

در عصر باهرالنصر معارف عصر حضرت همایون شهریار

معرفت کردار در ولایت پنجم همایون که عبارت از سوریه دمشق است تحریر یافت

سنه ۱۳۰۵هـ. ق./۱۸۸۶ع.

بار دوم از سوی نهاد دچاپولو د موسسی خپرونه، با شمارهٔ (۳۰) به دست نشر سپرده شد.

کابل ــ دولتی مطبعه.

یادداشت : نشر دوباره این اثر بدون تاریخ است.

چنین به نظر می رسد که این اثر در دههٔ شصت خورشیدی به دست نشر سپرده شده است.

«محمود طرزی» پس از آن كه با پدرش از كــشورتبعید گردیده و وارد دمشق مركز سوریه یا به گفته خودش ولایت پنجم، مربوط به شاهنشاهی یا امپراتوری عثمانی، می گردد، پس از فراگیری زبان تركی و آشنایی با فرهنگ نوین آن جا، سعی بر آن دارد تا گوشه یی از این اخلاق یا درست تر گفته شود، آداب معاشرت را ترتیب نماید. او با این كار، سعی بر آن داشته است تا هم میهنانش را با شگرد هایی از تهذیب اخلاق یا آراستن و پیراستن زنده گی با اخلاق جدید، آشنا ساخته و درب زنده گی مدنی و شیوهٔ زیست درآن را، به روی ایشان، بـگشاید. به گفتهٔ خودش به این منظور، دست به ٫٫تالیف كتاب اخلاقیه و حكمیه ،، ـ منظور از حکمت همان فلسفه می باشد ـ زد.

پیشگفتار یا مقدمهٔ این اثر، با سپاس و حمد خدا به سبب این که، ٫٫زیور عقل را پیرایهٔ وجود انسان ساخت تا بوسیلت آن در کسب اخلاق حمیده و اوصاف جمیله غایت بذل نماید،، آغاز می گردد.

در آغاز فصل اول، زیر عنوان واژهٔ اخطار می نویسد، ٫٫غرض ازکسب علوم تهذیب اخلاق حسنه و ترک اعمال سیئه است.،،

او بعد به دسته بندی فضایل به چار بخش حکمت، شجاعت، عفت و عدالت دست می زند.

او علم و حکمت را یکی دانسته برای اثبات فضیلت علم، از دلیل های گونه گونه از آن میان آیات قران، تورات، زبور، حدیث ها، اثر های حکما، گفته های حضرت علی، به گفتهٔ خودش حکمای متقدمین مانند : ارسطالیس (ارسطو)، بطلیموس (تالمی)، دیمقرا طیس نمونه می آورد.

درمورد فضیلت دوم که شجاعت می باشد نیز با استناد بر گفته های خدا و پیامبر اسلام دلیل هایی را می آورد.

همچنان در باره فضیلت سوم که عفت است سخن زده و یاد آور می شود،٫٫آن احتراز باشد از ارتکاب محرمات.،، او در این باره به این باور است که انسان در درون خویش میل مَــلــَـکی و بـَـهیمی (چارپایی) هر دو را دارد. به تر است تا به جانب بهیمی کم تر توجه نماید.

او سپس به فضیلت چارم که عدالت است می پردازد. او به این باور است که آن را بایست همه خلایق به ویژه ملوک و سلاطین یا به زبان امروز فرمانراویان و زمامداران، مراعت نمایند. او عدالت را عبارت ٫٫از داد مظلومان،، گرفتن می داند. او چنان می گوید،٫٫… در خبر از سید االمرسلین آمده است که عدل یک ساعت پادشاه، بهتر از عبادت شصت سال است.،،

او فصل دوم به ٫٫تربیت و آداب،، می پردازد. در این جا به مدح سلطان عبدالحمید، شاهنشاه عثمانی دست زده و بعد از ٫٫مقطعات منثوره،، سخن بمیان می آورد و به توضیح آداب گونه گونه تا ٫٫تربیه اولاد و اطفال،، سخن می راند.

در پایان اثر واژه گان ٫٫یکشنبه ۱۸ ذی الحجه ۱۳۰۵ هـ.ق.،، برابر به ۲۶ اگست ۱۸۸۸ع. درج شده است.

این اثر به خط خود محمود طرزی و با قلم پنسل نگاشته شده است.

محمود طرزی در بخش هایی سپید و در برخی موردها در كنار و حاشیه كتاب، منظره های طبعیت و برخی ساختمان ها و عمارت ها را رسم نموده است.

این اثر،  از روی نسخه خطی كه نزد صالح پرونتا وجود داشته است، با پیشگفتار كوتاه و باز هم بدون ذكر نام نویسنده پیشگفتار، به اندازه سیزده و نیم در بیست نیم سانتی، در ۴۸ ص. به دست نشر سپرده است.

سال نوشته : (۱۸۸۸ع.).

۴- سیاحت نامه دَر ِ سعادة (دروازه خوشبختی یا سعادت)

این اثر، سیاحت نامه در سعادة، یا سیاحت نامه دروازهٔ خوشبختی که مراد استامبول، می باشد نام دارد.

آن گاهی كه محمود طرزی، برای تقدیم كتاب اخلاق حمیده نوشتهٔ پدرش، برای سلطان عبدالحمید دوم، خلیفهٔ عثمانی به استامبول، مركز امپراتوری و شاهنشاهی عثمانی سفر می نماید، (۱۸۸۸ع.) خاطره های این سفر را می نویسد.

تا آن جایی كه به نظر می آید، متن كامل این اثر، به چشم نخورده است. فصلی از آن در كتاب از هر دهن سخنی و از هر چمن سمنی زیر عنوان، ٫٫یك شبی در بوغاز. دلنواز گذرانده ام.، از ص.۸۳ تا ۱۰۴ به دست نشر سپرده شده است. واژه بوغاز یک کلمه ترکی است که گلوگاه، معنا دارد. منظور از این گلوگاه، همان آبنای با سپوروس می باشد که بحیرهٔ مرمره یا سپید را به بحیرهٔ سیاه، پیوند می دهد.

سال نوشته : (۱۸۸۸ع.).

۵- سیاحتنامۀ سه قطعۀ روی زمین در ۲۹ روز

آسیاــ اوروپا ــ افریقا

وِیژه گی ها :

کتابخانه

مطبع عنایت

سیاحتنامۀ سه قطعۀ روی زمین

در ۲۹ روز

آسیا ــ اوروپا ــ افریقا

شماره (۹)

حرکت از شام

مولف و سیاح آن

محمود طرزی

تاریخ تالیف و سیاحت

۱۳۰۸هـ. ق.

در دارالسلطنۀ محروسۀ کابل

فی ۱۳۲۸ از مسوده بشکل کتاب در قید تحریر آمده

و در سنه ۱۳۳۳ در مطبعه مبارکۀ عنایت بزیور طبع آراسته گردیده است

در بخشی از نوشتهٔ عنایت الله، معین السلطنه، که در جای یادداشت ناشر آمده است، چنین می خوانیم، ٫٫ عزیز بنیان محمود طرزی، در این سیاحتنامۀ خود یک اسلوب تحریر بسیار بدیعۀ بکار برده است که علم، فن، ادبیات، سیاسیات را بیکطرز ناول آسائی در سیاحت درج و مزج نموده است.،،

او در مورد بیان بسیار صادقانه این اثر می نگارد، ٫٫چون سیاح مشارالیه وقوعات یومیۀ واقعی و طبعیی خود را بدون کم و کاست در قید تحریر آورده است … و از این سبب است که بدون حک و اصلاح هر آنچه نوشته و در قید تحریر آورده را، عیناً بطبع آن اجازه عطا کردیم.،،

آن گونه که ذکر شد است این سیاحتنامه دارای سه جلد بوده است که جلد اول آن در بر گیرنده آغاز سفر، جلد دوم رسیدن به استامبول و بخش سوم بازگشت دوباره به دمشق را در بر درارد.

در بخش دلیل چاپ این اثر آمده است ،٫٫مقصد یگانۀ ما از طبع ونشر اینگونه آثار طرز جدید، دیگر هیچ چیزی نیست مگر اینکه ابنای وطن عزیز خود را بمطالعۀ آثار جدید طرز تحریر ادبیات عصر حاضر که با طرز تحریر اصول سابق خیلی مباین افتاده است عادت آموختگی بخشیم زیرا عصر عصر تجدد و ترقیست. چنانچه در هر چیزی یک نوی و تازگی را درینوقتها طبایع آرزو میکند و در اصول انشأ و کتابت نیز این آرزو طبعیی شمرده میشود. قلم خوش تقریر تجدد تحریر محرر شهیر وطن عزیز ما محمود طرزی، حقیقتاٌ یک اسلوب نو، و اصول تازۀ در انشا و کتابت بروی کار آورده است.،،

محمود طرزی، در پیشگفتاری زیر عنوان ٫٫عرض مقصد،، بیان نموده است که ممکن خوانندگان از این کتاب دچار شگفتی گردند زیرا چگونه امکان دارد ،،…که آقای سیاح ما این چنین سه قطعۀ جسیمه را آیا در ۲۹ روز چسان دور و سیاحت کرده باشد!؟ ،،

بعد او دلیل این سیاحت را همراهی با پدرش که راهی حج بوده، بیان می نماید. او درمورد چگونگی نوشت این اثر یاد آور می شود، ٫٫نسخۀ این سیاحتنامه در یکی از کتابچه های جیبی در همان سفر با قلم پنسل روز بروز نوشته شده بود.،،

سپس خاطر نشان می کند که این اثر را به وسیله یک میرزای خوشخط از ٫٫صحایف فرسوده فرسوده کتابچه های جیبی،، پاکنویس نموده و آن را برای شهزاده عنایت الله تقدیم نموده است.

او در بخش دیگر چنین آورده است،٫٫ دراین سیاحتنامۀ عاجزانه بعضی سخنان عاشقانه و بحثهای اجسام لطیفه نیز بصورت طبیعی که در اثنای سیاحت پیش آمده مسطور است.،، او در این راستا از شیخ سعدی نمونه می آورد و می گوید ٫٫آن ذات مبارک نیز ادوار حیات شان را از نشیب و فراز احوال روحیه طیبعه خالی نمانده !!!،،

او درمورد فایدهٔ سیاحت یادآور می شود که حیات به دو چیز ٫٫افزونی،، می یابد. یکی مطالعهٔ تاریخ و دیگری سیاحت.

او در جای دیگری بیان می دارد، ٫٫تنها از شام و استانبول ــ غیر از این بار که یومیه وقوعات را در قید تحریر آورده ام هفت بار سفر کرده ام که در یکی از این سفر ها تا به پاریس هم رفته اوروپا را سیاحت نموده ام. ولی افسوس که تنها به نوشتن همینیک سیاحتنامه خود کامیاب آمده و دیگر سیاحات عاجزانه بطرز مکمل و مدون نوشته نشده بلکه بعضی پارچه های از سیاحت (۱۳۰۶) هجری خود هم نوشته ام که بعصی فقرات آن در کتاب از هر دهن سخنی و از هر چمن سمنی مندرج است. الحاصل این است که من دیدم و گردیدم، و دیدنیهای نو را بنظر مطالعۀ اخوان خود عرض و تقدیم نمودم.،،

او در بخش ٫٫مقصد اصل از ین سیاحت چیست؟،، بیان میدارد که پدرم در اینبار ادای حج، برآن شدند تا ٫٫اجازه عواطف مهام پروری شاهانه را …(که) به خادمی آن خود را مفتخر میدانند واصل شوند. دگر هیچ مدعا و مقصد نیست. این بندۀ شان تا به اسکندریه بمعیت شان همراهی دارم. بعد از آن برای سرپرستی و ادارۀ امور بیته و ماهانه رساندن وجه برای شان پس بشام می آیم.،،

این سفر درست ساعت شش روز دوشنبه 19 شوال ۱۳۰۸هـ. ق. از شام آغاز می گردد، و روز سه شنبه ۱۸ ذیقعده ۱۳۰۸هـ. ق با رسیدن دوباره به شام به گفته خودش، ٫٫سیاحت سی روزۀ کاملۀ خود را انجام رسانیدم،، پایان می یابد.

در این سفر نامه می توان باز تاب دید گاه ها، اندیشه ها و باور های هر دو مسافر یعنی پدر و پسر را دید. هم چنان در آن آگاهی های زیادی از وضع تاریخی و جغرافیایی جای هایی که از آن ها گذشته اند به مشاهده می رسند. بخش پــُر اهمیت دیگر، شیوه نگارش و زبان پارسیی است که محمود طرزی در این اثر به کار می برد.

به بار من برای درک زنده گی نامهٔ پدر و پسر، این اثر چشمه بزرگ و پــُرآب آگاهی ها می باشد. ضرورت است :

الف – این اثر بار دیگر چاپ گردد.

ب – چاپ نقادانه آن صورت بگیرد.

پ ـ برای کاوش و بررسی آن کار همه جانبه انجام شود.

سال نوشته : (۱۸۹۰ع.).

۶- دیباچهٔ دیوان غلام محمد طرزی

آن گاهی كه سردار محمد انور، پسرسردار محمد سرور، برادرزادهٔ غلام محمد طرزی بر آن می شود تا ٫٫به سعی بلیغ و رای بی دریغ» به طبع و نشر شعرهای كاكایش با عنوان كلیات دیوان فارسی طرزی قندهاری همت بگمارد، محمود طرزی و زمان طرزی انجام این كار را به دوش می گیرند.

زمان طرزی، شعرها را با خط خودش با شیوه و یا قلم نستعلیق می نویسد. سپس در بندر كراچی، با توافق فیض محمد خان كه افغان باركزایی تخلص می نمود و مالك مطبع فیض محمدی است، به دست نشر سپرده شد.

محمود طرزی به اثر هدایت پدر، پیشگفتار، دیباچه و یا مقدمه یی بر دیوان شعرها، می نویسد. این مقدمه، به نوشته آن چی در کلیات درج است، ٫٫بدست خط محمد زمان روز۱۹ ذیقعده ۱۳۰۹، که برابر به ۱۵ جون ۱۸۹۲، می گردد به آن اضافه شده است. دیباچهٔ یاد شده و یا به گفتهٔ محمود طرزی که آن را ٫٫ترجمۀ احوال،، پدرش می خواند، از صفحه ۹ تا ۲۵ را در بر می گیرد.

یادآوری:

این اثر، باردیگر ٫٫به كوشش و اهتمام داكتر ننگیالی طرزی، پسر صدیق طرزی و نواسهٔ زمان طرزی زیر عنوان ٫٫كلیات دیوان طرزی،، از سوی موسسهٔ فرهنگی ـ هنری نـقش سیــمرغ در ســــال (۲۰۰۲ع.)، در تهران، مركز ایران، نشر شده است.

سال نوشته : (۱۸۹۱ع.)

۷- از هر دهن سخنی و از هر چمن سمنی

ویژه گی ها :

کتابخانه

عنایت

عدد (۳)

از هر دهن سخنی

و از هرچمن سمنی

مولفش

محمود طرزی

دارالسلطنۀ کابل در مطبعۀ عنایت بزیور طبع آراسته گردیده است

سنه۱۳۳۰

عنایت الله، معین السلطنه، در بخش ٫٫یکدو سخن در باب کتاب،، چنین یاد آوری می نما ید، ٫٫سابق بر ین ناول فنی که عزیزی بنیان محمود بیگ طرزی از ترکی ترجمه کرده بود طبع ونشر نمودیم.،،

آن گونه كه خود محمود طرزی به این امر روشنی می اندازد، این مجموعه، بـخش اول كتاب ٫٫دبستان معارف،، که در سال (۱۸۹۱ع.) هنگامی که در شام یا دمشق در سوریه به سر می برده است، ترتیب و تالیف نموده است.

او در جای دیگری می نویسد،٫٫…ولی چنان گمان نشود كه سراسر از خط (درست آن خد می باشد که رخسار، روی و یا کومه معنا دارد. ص . ر . طرزی) و خال و می ومحبوب بحث خواهد راند. نی ! بلكه اكثر از آثار ادبیه جدیده تشكیل یافته است.،،

این اثر دارای سی وهشت مقاله و نوشته جداگانه در زمینه بحث های ادبی و سیاسی می باشد.

این كتاب كه دارای (۲۷۰) صفحه می باشد، در اندازه سیزده سانتی متر، به چاپ رسیده است.

سال نشر :(۱۹۱۳ع.).

۸- روضۀ حكم

ویژه گی ها :

کتابخانۀ

مطبع عنایت

عدد (۵)

روضۀ حکم

مولفش

محمود طرزی

در دارالسلطنۀ کابل در مطبعۀ عنایت بزیور طبع آراسته گردیده است

سنه ۱۳۳۱

عنایت الله، معین السلطنه، هنگام چاپ این اثر، درمورد چنین نوشته است، ٫٫ دومین كتاب دبستان معارف است كه عزیزی بنیان محمود طرزی آن را در سنه (۱۸۹۱ع.) ، در دمشق یا شام جمع و تالیف نمود.،،

این اثر، نیز مانند بخش اول، مقاله های گونه گونه كه به گفته خودش ٫٫مقصد و موضع آن منحصر بر یك علم و فن، نی بلكه از هر گونه كلام خوب و هر نوع سخنان مرغوب اخلاقی، ادبی، علمی، فنی، سیاحات، حكایات وغیره ناطق و باحث بوده که این قسم آثار را رسالۀ موقوته مینامند…. اینست که این کتاب آن قسم اخلاق حکیمانۀ آنرا در بر گرفته و بعنوان روضۀ حکم، بنظر قارئین گرام جلوه گر شده است،،. در بر دارد. دراین اثر،۲۸ مقاله درج گردیده است. این اثر،.دارای (۱۵۹)  ص. و اندازه ۱۹ س.م.می باشد.

سال نوشته : (۱۸۹۱ع).

سال چاپ : سال (۱۹۱۳ع).

۹- تلخیص حقوق بین الدول

بگفتهٔ محمود طرزی، این اثـــر را از روی نوشته حسن فهمی در سال (۱۸۹۷ع.)، ترجمه نمود. او بعد این اثر را برای مــطا لعه امیر عبدالرحمان به وسیله داگ به  كابل فرستاده است. این اثر، به چاپ نرسیده و نسخه خطیش نیز وجود ندارد.

سال ترجمه : (۱۸۹۷).

۱۰- سفر بعد از وفات پدر

این همان اثری است که در سال (۱۹۰۰) سروده شده است. در آن بخشی ازخاطره هایش از استامبول، پس ازمرگ پدر، وجود داشته است. این اثر دارای پنجصد بیت بوده است.

او سه نسخه از این اثر را به قلم و خط خودش نوشت. بعد، دوتای آن را به وزیران داخله و معارف امپراتوری عثمانی هدیه داد. آنان اجازه نامه نشر این کتاب را نیز دادند، اما او موفق نشد تا آن را در استامبول، به دست نشر بسپارد.

نسخهٔ سومش را هنگام بازگشت به کشور، برای محبوب عالم، محرر نشریهٔ پیسه در  لاهور، برای نشر سپرد.

بعد، چند بار تلاش نمود تا آن را به دست آورد.

آن گاهی که از دریافتش نا امید شد، چنانچه خودش می گوید،٫٫… دیگر نسخۀ از آن باقی نماند. از مقدمه سیاحت نامهٔ مذکور اینچند فرد آتی را بخاطر مانده بود ثبت دفتر یادگار نمودم.،، سپس چند بیت از آن را در پراگنده، می آورد. او درپایان شعر، جای و تاریخ را چنین ذکر می کند، در استانبول ۱۳۱۸.

سال سرایش : (۱۹۰۰ع.)

۱۱- مطالعات صحیحه

این اثر را، داكتر اكریستیدی به زبان یونانی نوشته است. بعد، بافره لی بانكوست، آن را از یونانی بـه تركی ترجمه نموده است. سپس  محمود طرزی آن را به پارسی برگردانده است.

او، این كتاب، را به اثر تشویق محبوب عالم مدیر نشریه پیسه به فارسی گزارش نموده است. او، این اثر را در سال   (۱۹۰۰ع.) چند هفته پیش از فوت پدر، به پارسی بر گردانده است. بعد از بازگشت محمود طرزی به كابل، این اثر، به وسیله خوشنویسی، خطاطی شده است. نسخه خطی اش در كتابخانه صالح پرونتا موجود بوده است.

سال نوشته: (۱۹۰۰ع.)

۱۲- افغانستان (جغرافیای مختصر ممالک افغانستان)

ویژه گی ها:

کتابخانۀ

مطبع عنایت

افغانستان

اثرمنظوم

محمود طرزی

در مطبعۀ عنایت بزیور طبع آراسته گردیده است

دارالسلطنۀ کابل

سنه ۱۳۳۰

این اثر به نظم سروده شده است. در آغاز چنین آمده است:

٫٫در وسط آسیاست یکی خاک چون بهشت

در شرق هرکه دید ورا غرب را بهشت،،