آرشیف

اينکه چه زود رس و چه دير  رس است، بحث به جاى خود باقى است اما اګر اين اصطلاح زود رس را به مفهوم اقتصاد بازار آزاد که رسيدن به نفع و اقتصاد با سپرى کردن راههاى کوتاه ( شوک ترايى) در نظر بګيريم بايد ګفت که چنين تفکرات در سياستهاى اقتصادى در جهان خاصتاً در 4 دههء اخير از جانب اقتصاد دان هاى کنزرواتيف و التر کنزرواتيف خاصتاً در اروپاى شرقى و پسا کمونستى بى سابقه نيستند. 
اين نظر  و روش رسيدن به موفقيت هاى اقتصادى زود رس ( شوک تراپى) با روش هاى به اصطلاح در عمل  انقلابى در موارد زياد تأثيرات جانبى تراژيک را همراه داشتند و دارند. به اصطلاح عاميانه  مجرى آن به دل و ګردهء سخت و قصى القلب احتياج دارد و ميخواهد. 
در اروپاى شرقى و کشور هاى کمونيستى و سوسيالستى بلاک شوروى مردم محل کار، محل نان و محل خواب را بلد و آشناء بودند و مانند مهره و پيچ هاى بس کوچک ماشين بزرګ در طول سه الى پنج دههء کار عملا خورد و خمير ميشدند. 
در باغ وحش حيوانات ميدانند که محل سکونت شان کجا، خواب شان در کجا، محل نمايش و کار شان به کجا و … خلاصه همه چيز روش بود. انقلابها و تغيرات به اصطلاح زود رس سالهاى نود قرن ګذشته بعد از شکستن اين قفس ها رسيد، قفس ها شکست و حيوان باغ وحش و قفس به جنګل با قوانين جنګل روبرو و رها شد. جنګل ايکه از خود قوانين ديګر غير از قوانين باغ وحش با قفس هاى مزين و مفشن داشت. به قوانين زود رس سرمايه و بازار آزاد آشنا نبودند و درين عرصه تأکيدات آزادى و اقتصاد بازار آزاد با تأکيدات زود رس، بس خطر ناک و آزار دهنده تمام شد.  صدها هزار دختر جوان اين کشور ها به بازار سکس اروپا سرازير شدند و دهها الام ومصيبت که تفصيل آن قصهء رنج و درد طولانى است. 
در اقتصاد بازار آزاد توانايى هاى رقابت آزاد و حاکميت قوانين خوب ضرور اند. اما بودن مونوپل و انحصار بر وارد کردن ګاز به افغانستان و نبود قوانين خوب ويا نداشتن توانايى دولت بر تطبيق قوانين و باز هم همه چيز را به عرضه و تقاضا و بازار ګذاشتن و يا ګويا به پوش و زر ورق طلايى  همه چيز را پوشاندن، و يا آنرا اقتصاد بازار با روشهاى زود رس ( شوک تراپى)  حل مشکل نيست و يا حد اقل تأثير مهلک جانى دارند.  پوش  هاى طلا محتوى را  طلا نمى سازد. 
 نتايج زود رس يعنى پيمودن راههاى طولانى از راههاى کوتاه عملا  راه هاى خطر ناک و دردهاى زيادى جانبى با خود دارند. 
 اين را همان راه رشد غير سرمايه دارى چپى در سرعت عمل بدون امادګى متناسب عينى و ذهنى است و تحليل  من براى اين روش زود رس مثال کشورهاى کمونيستى را که از سال 1990 به اقتصاد بازار آزاد قسما وحشى رفتند و به افغانستان اين اقتصاد بازار آزاد مروج در ابتداى قرن ګذشته در 18 سال اخير رسيد، متوسل شدن ميدانم.
جناب حامد کرزى آنرا اشتباها ترقى، تحول و داده هاى قبل از وقت به جامعه افغانى خواند وبه ګمان اغلب تا امروز به اين اشتباه خود پى نبرده. 
من باور دارم که اقتصاد بازار آزاد و آزادى و ديموکراسى مهار شده به قوانين خوب بشرى امروز سيستم و روش مدينه فاضلهء بدون غل و غش کامل نه خواهد بود و نيست، اما بهترين راه و روش ممکن است که بشريت در عالم اسباب امروز در اختيار دارد و با ارزشهاى اعتقادى ملت مسلمان افغان هم در تناقض نيست. آما شرط حاکميت قوانين خوب و مدرن را دريک لمحه و لحظه نبايد فراموش کرد!
دست آورد مثبت بشريت را بايد عام و تجربه هاى نيک  صورت ګرفته را بايد به بهترين وجه مورد استفادهء نسل ها و جوامع بشرى در سطح انکشاف مشابه مورد استفاده قرارداد. 
انقلاب ها به تعليق و الغاى قانون و در بهترين صورت به ملتوى شدن حاکميت قانون مى انجامد و من اين حالت را دوست ندارم و يا پوست کنده بګويم، مخالف آن هستم. 
لذا من اقتصاد و يا روشهاى اقتصادى زود رس را بدون آمادګى هاى لازم عينى و ذهنى سفارش نمى کنم  و آنرا درست و مفيد هم نمى دانم.
 بلى ما مکلف به بردن به زور و اکراه کسى به جنت هم نيستيم و آنرا به کس سفارش هم نمى کنيم.
داکتر ص. سعيدى
10/1/2020
07886474638