آرشیف

۴ محمد ظاهرشاه چهل سال در افغانستان حکم روائی کردند

الف سلطنت محمد ظاهر حان در صدارت محمدهاشم خان

ب سلطنت محمد ظاهر خان در صدارت ساه محمود خان یعنی آغاز دهه دموکراسی

بلی محمد ظاهر شاه به هشت نوامبر۱۹۳۳ -۲۴ اگست ۱۹۷۲محمدظاهر پادشاه
افغانستان گردید ؛ محمد ظاهرشاه یگانه فرزند ارشد محمدنادرخان که بتاریخ
۱۲/۸ /۱۹۱۹ تولدو درفرانسه درخوانده و دارائی تحصیلات نظامی وملکی
میباشد. وبا نه صدراعظم کار نموده که سه آن متعلق به اعضای خانواده شاهی
وشش آن غیرخاندان شاهی بوده است

الف :‌مرحله او ل حکومت محمد ظاهرشاه به صدارت سردار ومحند شاهشم خان
کاکای ارشد آن گه به شیوه نادرشاهی شبیه بود

بعدازمر گ محمد نادرخان ؛‌مسئولیت واداره کشوربرای پسرش محمد ظاهرشاه
درحال تعلق گرفت که بیش از۱۹ سال عمرنداشت . اما کاکاهای کهنه کار؛
کارکوشته و قدرت طلب خوب وماهر برا ی رهنمائي‌ شاه جوان واداره کشورداشت
وهرلحظه آمده دفاع ازمنافع دولت وسلطنت داشتند . دومرد قدرت مند
دربار(شاه محمود خان وزیر دفاع ومحمد هاشم صدراعظم ) درخانواده شاه
بخاطر اداره امور کشورحرف اول را میزدند .محمد ظاهرشاه یگانه فرزند
ارشد محمد نادرخان درشرایط وزمانی جانشین پدرش گردید که سردار محمد هاشم
مرد شماره دو خاندان شاهی درغیاب نادرخان جانشین برادربوده وفیصله نخست
را مینمود . زمانیکه نادرشاه به قتل رسید هاشم خان درکابل حضورنداشت.
ولی سردارشاه محمود خان وزیردفاع فرزند شاه معقتول را عجولانه به حیث
پادشاه معرفی کرد. این انتخاب ونامزد نمودن محمد ظاهر به مقام پادشاه
افغانستان درعدم حضورصدراعظم سردارمحمدهاشم خان صورت که اوسخت تمایل
وآرزو برای کسب قدرت داشت . باتوجه به قدرت خواهی هاشم خان صدراعظم،
دورازتصورنبود،که با موجودیت خویش در کابل دست به تشبث جانشینی برای خویش
میزد.سردارشاه محمود خان با یک اقدام غیر منتظره بدون درنظرداشت مشوره
ونظرهاشم خان دست به بیعت برادر زاده درازنمود،که احتمال بروز کشمکشهای
قدرت طالبانه دربین خاندان شاهی دورازتصور نبود

نورالمشایخ طی سخنرانی به مناسبت مرگ محمد نادرشاه و برتخت نشستن
ظاهرشاه، به گونۀ تلویحی به این موضوع اشارۀ ظریفانه یی دارد، به این
گونه: " برادرانم این ازعلامت سعادت افغانستان است، که امروز والاحضرت
محمد هاشم خان صدراعظم با آن محبوبیت ورسوخی که دارد، در مزارشریف با
اعلیحضرت محمد ظاهرخان بیعت و برای او و طن خود خدمت مینماید. بعداز مرگ
نادرخان قدرتشریفاتی شاه جوان وحاکمیت مطلقه هاشم خان صدراعظم خاندانی
باعث گردید که نقش صدراعظم دردوران پادشاهی چهل سالۀ محمد ظاهر شاه،
مبیین این حقیقت بوده که نقش شاه ،حدود صلاحیت او بوده که باعث کشمکش ها
و تضادهای داخلی دربارگردیده که درشکل کودتا ویا شــِبـِه کودتا تبارز
یافته بود. ویا بعباره دیگر پس از مرگ نادرشاه تا صدارت دکتورمحمد یوسف
خان، قدرت اصلی حکومت دردست صدراعظم ها بود

محمد ظاهر خان درسال ۱۲۹۶خورشیدی درکابل متولد درفرانسه تحصیل نموده
آموزش وتعلیمات نظامی نیزداشت ازسالهای ( 1914- 1954) درافغانستان حکومت
نموده است درباره سطح فهم ودرک آن دوگذارش وجود دار یکی ازلیاغت ودیگری
آن نالایقی موصوف حکایت دارند

محمد ظاهرشاه بعدازفراغت از تحصیلات معاون وزیز دفاع ودروزارت معارف برای
کسب تجربه آموزش دیده است . قسمیکه قبلا متدکرشدم پادشاهی محمد ظاهرشاه
با مرد قدرت مند خاندان شاهی صدرسردارمحمد هاشم خان آغاز گردید با این
تفاوت با پیشینه های تاریخی که بافت تفاهم وهمکاری قدرت خاندانی را با
دوبرداردیگر، سردارشاه محمود خان و سردارشاه ولیخان وشخص شاه، سالهای
متمادی حفظ نمود. اما اجرای اموربه گونۀ مطلق العنانی در دست او بود
برعلاوه فرمان مکررمحمدظاهرشاه به ادامه صدارت محمد هاشم حان به قدرت او
افزود. بدین ترتیب ازسال -1946 1929 به وظیفۀ صدارت ادامه داد،او مجموعآ
۱۷ سال درکشور حکم روائی نمود محمد هاشم مانند برادرش نادرخان طرفدارقدرت
مطلق بوده ودرسرکوب مخالفین نسست به سائراعضای خاندان شاهی دست اول
داشت. که درزمان صدارت او تعداد زیادی از شخصیتهای اجتماعی وفرهنگی را
به زندان گردیده ویا هم اعدام شده اند . مانند غلام محی انیس عبدالرحمن
لودین ؛ عبدالحی داوی ودها مبارز دیگر میتوان نام برد حکومت ظاهرشاه
درصدارت مجمد هاشم خان درپهلوی استبداد گری بعضی اقدامات واصلاحات محمدود
درعرصه های اقتصادی ؛اجتماعی وفرهنگی روی دست گرفته واجراء نموده است .

الف :دربخش زیربنائی : ازجمله سرک قندهار- هرات همچنان سرک مشهور درۀ
شکاری. همین طور دربرخی از ولایات را محتلف با کابل،وصل جاده های
موتررواحداث گردید.همچنان درزمینۀ های رشد اقتصادی،کشور وشاخه های تجاری
و بانکی ، توام با نظارت دولت را برامورمربوطه با شدیدترین وجه اعمال
کرد. پدیدۀ مهمی که درزمان او درحیات اقتصادی افغانستان رونما شد، تأسیس
بانک ملی افغانستان بود( 1934)." بانک ملی با شرکت اسهام افغان (که
پیشتر تأسیس شده بود ) نظربه شرایط وزمان از امکانات مالی وتخنیکی بلندی
برخوردار بود مثلا درسال 1314 مجموعاً 42 شرکت تجارتی وجود داشت وتعداد
فابریکات دربخش صنایع خفیفه مانند قند بغلان ؛ پشمینه بافی قندهار
نساجی جبل السراج ایجاد به فعالیت آغازنمود. روابط اقتصادی باکشورهای
معتبرجهان مانندآلمان،ایتالیا،جاپان، انگلستان ، روسیه شوروی تامین کرد
وبا حفظ سیاست بیطرفی برقرارنمود

قانون اساسی افغانستان در۱۱۰تصویب که درآن وظایف وجایب تمام اتباع
افغانستان ازشاه گرفته تا اعضای دولت ؛ پارالمان مردم ؛ واصولنامه نظامی
درآن مسجل گردید دراصل مضمون ومحتوای قانون اساسی افغانستان یک شاهی
مشروطه را تمثیل مینمود ولی عملکرد حکومت چیزی دیگر بود

ب : درعرصه روابط وسیاست خارجی بزرگترین چالش برای حکومت محمد ظاهر خان د
رزمان صدارت محمد هاشم خان،جنگ جهانی دوم واثرات آن ازلحاظ سیاسی
واقتصادی درافغانستان بود که موفقانه این آزمون را پشت سرگذشتانده وبا
اتخاذ سیاست بیطرفی افغانستان را ازکشمکش های جانبین قدرت های جهانی
نجات داد؛ درعرصه سیاسی وامنیتی با جهان بیرونی : یپمانی امنیتی میان
نمایندگان چهار کشور افغانستان ایران ترکیه و عراق به منظور استقرار صلح
و امنیت در شرق نزدیک عدم تعرض تشدید روابط و همکاریهای متقابل در ده
ماده در قصر سعدآباد به امضا رسید. ودرجنگ دوم حهانی باعلان وحفظ یطرفی
افغانستان کمک نمود تا افغانستان ازگزند خشونت وجنگ درامان بماند برعلاوه
حکومت محمدظاهرشاه به صدارت محمد هاشم با حکومت شوروی معاهده مرزی را
به امضاء نمود.

.حکومت ظاهرشاه به صدا رت محمد هاشم خان درعرصه های تعلیم وتربیه
وتحصیلات کارهایکه پلان وتطیق نموده ناکام بوده هیچ توجه نداشته وعمدآ
مردم را درفقروعقب مانده گی نگهداشته اند به گونه مثال درسال 1312
افغانستان دارای 165 معلم ،370 باب مکتب ذکور .4591 متعلم بود. و درسال
1325دارای 2677 معلم،339 مکتب،و93344 متعلم بود. .و حکومت هاشم خان برای
ایجاد مکاتب دخترانه نظر مساعد نداشت.وعده محدود از محصلین به کشورهای
اروپایی وامریکا ، و ترکیه برای فراگیری رشته های مختلف فرستاده شدند. .
.فاکولتۀ طب کابل که درسال 1311تأسیس شد، درواقع نخستین هستۀ دانشگاه
کابل( پوهنتون) بود،که به تدریج با تأسیس فاکولتۀ ادبیات،وبقیه دانشکده
ها( پوهنحی) در آینده شکل گرفت.فاکولتۀ حقوق و علوم سیاسی در سال 1317
تاسیس شد خلاصه کلام که ۱۳ سال حکومت ظاهرخان درصدار ت هاشم خان سیاه
ترین دوره محسوب میشود محمد هاشم خان درمدت صدارتش فقط سلطه وقدرت
خانواده شاه تحکیم نمود نظربه وضعیت زمانی وتقاضای زمان ومنجمله مردم
افغانستان جهت بهبود وضع معشیتی هیچ کار انجام نداد ه است . وسرانجام به
سال ۱۹۴۶ ازمقامش کناره گیری وبه اصطلاح استعفی مینماید وبه عوض آن سردار
شاه محمود خان به یک تن ازاعضای ارشد خاندان شاه به مقام صدارت تکیه زد