آرشیف

قسمت او ل ؛ حکومت امانی

 صد سال قبل امروز مردم سلحشورافغانستان برای اولین باردرجنوب شرق آسیا  زنجیراستعمارکهن بریتانیا را درهم کوبیده  وسرنوشت خویش را رقم زدند؛  تحت رهبری و زعامت شاه جوان امان الله غازی بطور یکجانبه استقلال  کشورخود اعلام نمود؛ شاه جوان بعدازمرگ پدرش امیرحبیب الله خان بتاریخ  (21 فبروری 1919برابر به ۲ حمل ۱۲۹۸ برمسند قدرت قرارگرفت طی یک خطابه باحضورنماینده دولت انگلیس گفت (  )  شهزاده امان الله درآن زمان  جوان 27ساله بود یگانه علت که درراس قدرت قرارگرقت  همان  ابرازآرزوها ورویکردهای نوآورانه ایشان بخاطر.کسب استقلال وبروزپاره یی ازاصلاحات چشمگیرهمراه بودند که درطلوع آن نظام نوین پدید آمدند؛ شاه جوان بعداز حصول استقلال کشوراصلاحات گسترده  ای  درعرصه های مختلف زنده گی مردم که د ربرگیرنده تمام ابعادزنده گی جامعه افغانی بود پلان ودر راستای  تطبیق آن اقدامات جدی روی دست گرفت وگام های استواربرداشتند که دربرگیرنده عرصه های سیاسی ّ اقتصادی ؛ اجتماعی وغرهنگی   عبارت  (تأسیس شورای  دولت به حیث مرجع تسوید قوانین- تشکیل کابینه به شکل جدیدو تدویر منظم مجلس وزرأ؛– تأسیس مجالس مشوره در ولایات- تجدید نظربرتشکیلات اساسی افغانستان( متشکل از پنج نائب الحکومگی وچهار حکومت اعلی)- تدویر لویه جرگه به حیث مرجع عالی تصمیم گیری ملی در کشوربتاریخ های ( 1301 در جلال آباد1303 در کابل  وپغمان. 1307در پغمان). قابل تذکر است که ماهیت این لویه جرگه ها از لویه جرگه های تاریخی فرق دارد.- تصویب اولین قانون اساسی زیر عنوان " اصول اساسی دولت عالیۀ افغانستان "- تصویب پولیس شهری- برقراری روابط سیاسی با کشورهای خارجی ،تبادلۀ سفرا ،گشودن سفارت خانه ها.؛– لغو سیستم هشت نفری در مکلفیت عسکری وبجای آن عام ساختن خدمت زیر بیرق برای همه جوانان- تثبیت بیرق ملی ( سیاه، سرخ،سبز با نشان مخصوص آن )- توزیع تذکره برای اتباع افغانستان ب- در ساحۀ اجتماعی وفرهنگی  شاه امان الله بعدازحصول استقلال کشورطی نطق گفت مادیگرهندو ؛هزاره شیعه سنی احمدزی پوپالزائی نداریم همه یک ملت وآن هم افغان هستیم  روی همین امر اعلام آزادی کنیز وغلام- قطع معاشات مستمری  اعضای خانوادۀ شاهی، درباریان وسران قبایل- قطع کمک های پولی برای ملاها انتخاب یونیفورم  برای منسوبین عسکری ؛ ودولت جدید  در ساحۀ اطلاعات عامــه– تنظیم امور مطبوعاتی و تشکیل ریاست مستقل مطبوعات – به کار انداختن دستگاه رادیو(برای عموم مردم * در کابل- سینما برای عموم  مردم- نشر جراید آزادغیر دولتی ( اازجمله جریده نیس 15 ثور 1306)نشر اولین جریده برای زنان به نام ارشادالنسوا نشرگردید

 در ساحۀ اقتصادی  وضع قوانین مالیاتی وتعدیل مالیه از جنس به نقد ترتیب بودجه دولت بطور عصری برای اولین بار تعیین واحد پولی " افغانی " به جای روپیۀ کابلی- نشر پول کاغذی (برای اولین بار واستفاده از پول نقد آغاز پروژۀ ساختمانی قصر دارالامان )- فروش زمین های دولتی به مردم وتوسعۀ ملکیت خصوصی- تشویق تشبثات خصوصی در سکتور صنعتی توسعۀ تجارت خارجی (از 1920 تا 1925 صادرات کشور از 50 ملیون فرانک به یک بلیون فرانک رسید.

اخذ دها قرار داد تجارتی با کشورهای اور.پائی  وآسیائی درجریان سفرشان  

–         حکومت جدید در ساحۀ تعلیم وتربیه اقدامات گسترده نسبت به سائر های دیگر درمیان مردان وزنان روی دست گرفت که عبارت از تأسیس وتوسعۀ مکاتب عالی و تدریس زبان های خارجی وعلوم جدیده.از جمله تأسیس مکتب حبیبیه ومکتب امانیه در کابل وانکشاف مکتب حبیبیه.؛ایجاد انجمن معارف وتعلیم وتربیۀ اجباری ومجانی وانکشاف مکاتب ابتدایی در نواحی مختلف شهر- تأسیس اولین مکتب نسوان به نام مکتب " مستورات "؛ تأسیس مکاتب مسلکی، اصول دفتری، اصول تحریر،زراعت، صنایع،قضات،مساحت، دارالعلوم، ودارالحفاظ- طبع کتب درسی( نخست در لاهور بعدا ً در کابل )- تدویر کورس های سواد آموزی برای کلا؛- اعزام بیش ازیک صد متعلم افغان به اروپا جهت تحصیل ( برای  اولین بار )- اعزام  16 دختر افغان درترکیه برای تحصیل قابلگی ( برای اولین بار) ولی متاسفانه نسبت بیسوادی وعقب مانده گی وفعالیت های دشمنان ترقی وسعادت مردم ما  این اقدامات شاه امان الله به مخالفت تعداد افراد ضد ترقی وآسایش مردم مواجه گردید به ویژه سران اقوام محمدزاائی  وروحانیون که معاشات ازجانب حکومت جدید قطع شده بود مواجه شده آنها ازفرصت وبیسوادی مردم استفاده کرده به کمک نیروهابی ارتجائی  اصلاحات ؛ اقدام شاه جوان ودولت جدید اورا مغایر  ارزشهای اسلامی خوانده وشا ه را متهم به کفر والحادنمودند

بطورمثال،" محمد صادق مجددی( ملقب به گل آغا) با فضل الرحیم خوازادۀ خود به تاریخ 28 سپتمبر 1928 کاغذی ترتیب داد و در آن امضای 400 ملا وعالم دین را گرفت وبه شاه گسیل کرد. درین کاغذ آن ها اصلاحات امان الله خان را مخالف اصول اسلام دانستند و شاه را متهم به انحراف ازاصو ل دین ساختند . . ."و در اعلامیۀ 12 فقره یی رهبران شورش شینوار ( 1929) از جمله تذکر رفته بود که " قبایل مشرقی به توافق رسیدند آن اصلاحت را که مخالف شریعت است فسخ نموده وامیر امان الله شکست خورده را به قتل برسانند."

دراعلامیه مخالفین تدکر رفته بود که عامل تمام این ناآرامی ها کدام محرک شخصی دربرابر استبداد زمام داران نبوده، بلکه فسخ اصلاحات کفر آمیز وتقویت دین است.زیرا قوانینیکه توسط امیر امان الله تدوین شده، درامورمذهب حنفی مداخله نموده وقوانین شریعت مقدس را از نظر انداخته است شخصی بنام " ملاعبدالله ، به یک دست قرآن مجید وبه دست دیگر نظامنامه را گرفته می گفت: مسلمان حقیقی باید بین نظامنامه وقرآن مجید انتخاب نماید .دراعلامیه مخالفین تغیر روز رخصتی روزجمعه به پنجشنبه پوشیدن لباس ویونیفورانتخاب شده دولت جدید بطوراجباری فعالیت کافه هاوقهوه خانه ؛ سینما وبکار گرفتن لودسپکرها نشر ویخش موسقی به صدائی بلند توزیع تذکره افتتاح مکاتب درقراء وقصبات همه این اقدامات دولت خلاف ارزشهای اسلامی ومذهب حنیفی خوانده شده شاه به کفروالحاد متهم گردید ه یکی از عوامل شورش وضدیت باحکومت جدید هم رشوه ستانی وبی کفایتی بعضی ازیارران وهمکاران شاه جوان ؛ فعالیت های پشت پرده نزذیکان درعدم حضورشاه درکشور ومدت سفرتاریخی ونه ماهه وطولاتی شاه درکشورهای اروپائی واسیائی  و هم چنان نشروپخش بعضی تصویرها ازملکه ثریا همسرشاه جوان که آنرا درین سفرا هم.اهی میکرد به عناصرضد حکومت کمک تا فاصله زیادتر میان دولت ومردم ایجاد کنند  

 این اقدامات واصلااحات تا اندازه عجولانه شاه امان الله شمشیر دولت شکست خورده انگلیس را برانترساخته وباپیشانی وکمک سخاوتمندانه دولت انگلیس ازمخالفین وشورشیا ن کمک نمود نیروهابی شکست خورده استعماری به اهداف شان برسند حکومت جدید را به شکست مواجه سازند همچنان در پشت پرده با محمد نادرشان در راستائی سقوط حکومت امانی نقش فعال را ایفاء نمود قوای انگلیسی توسط روحانیون وخانندان مجددی به راه اندازی شوورش درجنوب افغانستان  اقوام ځدران ومنگل درپکتیا وشینواری کمک های اقتصادی قابل ملاحظه نمود ودرسقوط دولت امانی از شمال قوای شورشی کمک نمود انتخاب شخصیت جانشین امان الله شخصی بنام حبیب الله کلکانی ازمردم شمالی تربیت ودر راس شورش قرارداد در فرجام امان الله خان درماه جون سال ۱۹۲۹ ازمقام خود استعفا وبه قندهاررفت  حبیب الله کلکانی مشهور ه بچه سقا دراریکه قدرت تکیه زد اوتخت نام امیر حبیب الله خادم دین رسول الاالله بخیث پادشاه تاج وتخت نشست